SÉNAT DE BELGIQUE BELGISCHE SENAAT
________________
Session 2009-2010 Zitting 2009-2010
________________
7 décembre 2009 7 december 2009
________________
Question écrite n° 4-5744 Schriftelijke vraag nr. 4-5744

de Paul Wille (Open Vld)

van Paul Wille (Open Vld)

au ministre de la Défense

aan de minister van Landsverdediging
________________
Piraterie - Golfe d’Aden - Mise en place d’une frégate de la marine belge - Mise à disposition de militaires Piraterij - Golf van Aden - Inzetten van een Belgisch marinefregat - Ter beschikking stellen van militairen 
________________
piraterie
marine militaire
sécurité maritime
force à l'étranger
Somalie
piraterij
marine
veiligheid op zee
strijdkrachten in het buitenland
Somalië
________ ________
7/12/2009Verzending vraag
(Einde van de antwoordtermijn: 8/1/2010)
12/1/2010Antwoord
7/12/2009Verzending vraag
(Einde van de antwoordtermijn: 8/1/2010)
12/1/2010Antwoord
________ ________
Réintroduction de : question écrite 4-5030 Réintroduction de : question écrite 4-5030
________ ________
Question n° 4-5744 du 7 décembre 2009 : (Question posée en néerlandais) Vraag nr. 4-5744 d.d. 7 december 2009 : (Vraag gesteld in het Nederlands)

La frégate Louis-Marie de la marine belge patrouille depuis quelque temps déjà dans le Golfe d’Aden infesté par les pirates. Dans le cadre de l’opération européenne de lutte contre la piraterie Atalanta, la frégate de l'armée belge aide à sécuriser l’immense golfe et offre plus de garanties de sécurité à la marine marchande. La nécessité de faire patrouiller des frégates est évidente. Toutefois, il s’avère difficile, étant donné la surface, le mandat et les limitations techniques, de réduire substantiellement le nombre de pirates ou de les neutraliser.

Voici quelques mois, le ministre a annoncé que du personnel militaire serait mis à la disposition des armateurs contre paiement : huit militaires maximum naviguent pendant une semaine pour 150 000 euros afin de protéger le Golfe d’Aden contre la piraterie.

Le cadre étant ainsi brièvement défini, j’aimerais obtenir une réponse aux questions suivantes :

1. Combien d’équipes de militaires ont-elles été « louées » à des armateurs afin de leur porter assistance ? Le ministre peut-il communiquer avec précision à quels navires de quels armateurs, entreprises, avec quels accords et sous quelles conditions en matière de mandat et de financement ces militaires ont été prêtés ? Comment évalue-t-il ce procédé ?

2. Comment évalue-t-il l’impact de l’opération Atalanta ? Comment évalue-t-il le mandat de Louise-Marie ?

3. Combien de fois la frégate Louise-Marie a-t-elle été impliquée dans des interventions depuis sa présence dans le Golfe d’Aden ? Comment le ministre évalue-t-il ces chiffres ?

4. À combien s’élève l’impact financier de la mission en termes de coûts fixes et variables ?

5. Combien de temps au maximum un militaire peut-il rester sur la frégate ?

6. Combien de fois l’Alouette est-il intervenu pour inspecter des bateaux suspects ? L’Alouette est-il encore techniquement assez équipé pour mener ses missions à bien ?

7. Quelle est la position du ministre à l’égard du « journalisme encadré » sur les missions militaires belges et la présence de journalistes ? Comment la demande et l’autorisation se déroulent-elles pour ces journalistes ? Où et quand le ministre a-t-il autorisé de tels journalistes ? Peut-il préciser pour quel média ou publication ces journalistes travaillent ou ont travaillé ?

8. Si c’est exact, pourquoi la Louise-Marie n’effectue-t-elle pas d’intervention nocturne ?

9. Pourquoi les mois d’automne ont-ils été décrits comme « mois record » pour les pirates ?

10. Comment le nombre de tentatives d’attaque a-t-il évolué dans le Golfe d’Aden ces dernières années ? Le ministre peut-il l’indiquer avec des chiffres clairs et précis ?

11. Combien de fois la Force navale belge a-t-elle procédé à des tirs d’avertissement dans le Golfe d’Aden ? Lors de quelle mission la Force navale belge a-t-elle dû procéder à de tels tirs ?

 

Het Belgische marinefregat Louise-Marie is reeds enkele tijd in de door piraten geteisterde Golf van Aden aan het patrouilleren. In het kader van het Europese defensieprogramma Atalanta helpt het Belgische legerschip de gigantische grote golf te beveiligen en zo de koopvaartschepen meer garanties te bieden inzake hun doorvaart. De noodzaak om fregatten te laten patrouilleren is evident. Toch blijkt het moeilijk om gezien de oppervlakte, het mandaat en technische beperkingen het aantal zeekapers substantieel terug te dringen of uit te schakelen.

Een aantal maanden geleden kondigde de geachte minister aan om tegen betaling militair personeel ter beschikking te stellen van rederijen: maximaal acht militairen varen een week mee voor 150 000 euro ter bescherming tegen piraterij in de Golf van Aden.

Gezien het voorgaande bondige kader kreeg graag een antwoord op volgende vragen:

1.Hoeveel teams van militairen werden reeds ter assistentie “ verhuurd “ aan rederijen? Kan de geachte minister duidelijk weergeven aan welke boten, van welke rederijen, bedrijven, tegen welke overeenkomst en volgens welke modaliteiten qua mandaat en financiering deze militairen werden uitbesteed? Hoe evalueert hij deze werkwijze?

2.Hoe evalueert hij de impact van operatie Atalanta? Hoe evalueert hij het mandaat van de Louise-Marie?

3.Hoeveel maal werd de Louise-Marie ingezet in interventies sinds haar aanwezigheid in de Golf van Aden? Hoe evalueert hij deze cijfers?

4.Wat is het kostenplaatje van de missie in termen van vaste en variabele kosten?

5.Wat is de maximale tijd dat een militair op de fregat kan blijven?

6.Hoeveel maal werd de Alouette ingezet om verdachte boten te inspecteren? Is de Alouette nog steeds technisch voldoende opgewassen om haar opdrachten ten volle uit te voeren?

7.Hoe staat hij ten aanzien van embedded journalism inzake de Belgische militaire missies en de aanwezigheid van journalisten? Hoe verloopt de aanvraag en toelating voor deze journalisten? Waar en wanneer heeft hij dergelijke journalisten toegelaten? Kan hij preciseren voor welk medium of publicatie deze journalisten werk(t)en?

8.Indien correct, waarom doet de Louise-Marie ’s nachts geen interventies?

9.Waarom worden de herfstmaanden als “ topmaanden “ voor de piraten omschreven?

10.Hoe is de evolutie van het aantal pogingen tot kaping in de Golf van Aden de laatste jaren? Kan hij dit met duidelijke en overzichtelijke cijfers duiden?

11.Hoeveel maal heeft de Belgiche Zeemacht waarschuwingsschoten gebruikt in de Golf van Aden? In welke missie ervoor diende de Belgsiche Zeemacht dergelijke schoten te lossen?

 
Réponse reçue le 12 janvier 2010 : Antwoord ontvangen op 12 januari 2010 :

L'honorable membre est prié de trouver ci-après la réponse à ses questions.

  1. Le « Vessel Protection Detachment » (VPD) team Belge, n’a été déployé qu’une seule fois à bord du « T.V. Pompeï », un navire de la firme « N.V. Ondernemingen Jan De Nul ». L’équipe VPD est normalement composée de neuf personnes et pour la mise en œuvre d’un VPD, un montant « all-in » de 115.000 euros par semaine est demandé. Le mandat est dérivé de celui de l’Opération EU Navfor Atalanta et de l’UNCLOS (UN Convention on the Law of the Sea). Il serait prématuré de tirer des conclusions à partir d’une mise en œuvre unique; néanmoins cette mise en œuvre d’un VPD à bord du Pompeï a été un succès.

  2. Il n’y a pas encore eu, sur le plan international ni national, une analyse approfondie de l’ Atalanta. Il n’y a pas encore de conclusions concrètes disponibles en ce qui concerne la mise en œuvre du « BNS Louise-Marie » dans le cadre d’Atalanta qui est d’ailleurs tout juste terminé. L’opération Atalanta est un succès et mérite dés lors d’être continuée. Il est vrai que depuis le début de l’opération en décembre 2008 le nombre d’incidents de piraterie a augmenté mais le nombre d’attaques réussies a diminué. Le mandat de l’opération Atalanta consiste toujours à protéger les navires du PAM (Programme Alimentaire Mondial) et d’autres navires humanitaires ou vulnérables pour dissuader la piraterie et les attaques armées en mer. Par sa contribution à l’opération Atalanta, la Belgique donne suite aux appels du Conseil de sécurité de l’UN, notamment aux résolutions 1814, 1816 et 1846 (2008), pour soutenir une mise en œuvre coordonnée devant les côtes somaliennes. La lutte contre la piraterie et les attaques armées, représente enfin une contribution concrète au maintien de l’ordre judiciaire international. La piraterie est en effet contraire au droit international, en particulier au droit maritime des NU.

  3. Le Golfe d’Aden (GOA) n’est qu’une partie de la zone d’opération (partie nord). C’est pourquoi les données ci-dessous sont réparties en zones, à savoir entre le GOA et le Bassin somalien (SB). Il y a eu cinq escortes en GOA. Une mission d’assistance technique et de protection pour un navire en panne a été exécutée. Trois escortes ont également eu lieu dans le SB. Dans le GOA, huit approches ont été faites sur des navires suspects, dont cinq ont abouti à de réelles visites (abordage). Dans le SB, trois visites on été faites. La frégate Louise-Marie a aussi assisté trent-huit naufragés dans le GOA. Le nombre d’interventions est principalement lié à l’endroit où le navire se trouve et à la mission reçue. Le Commandant de l’escadre détermine la zone de mise en œuvre et les détails de la mission. Il n’est dès lors pas opportun d’évaluer la mise en œuvre d’un seul navire sur le nombre d’interventions.

  4. En ce qui concerne les différents coûts pour l’opération Atalanta, on peut conclure que ceux-ci s’élèvent à 12,32 millions d’euros brut, y compris le coût prévu pour l'appui du personnel au quartier général opérationnel à Northwood, le quartier général embarqué à bord du navire de la Marine hollandaise Evertsen et le quartier général d'appui logistique à Djibouti. Ces coûts couvrent 3,10 millions d'euros pour le personnel, 7,85 millions d'euros pour le matériel, 0,76 million d'euros pour le transport et 0,61 million d’euros pour l'appui logistique nécessaire. Tenant compte de la compensation interne sur les crédits de fonctionnement, le coût net total s’élève à 0,91 million d’euros dont 0,86 million d'euros pour le personnel et 0,05 million d’euros pour l'appui logistique nécessaire.

  5. Le temps maximal qu’un membre d’équipage peut rester à bord n’est pas un facteur limitatif. En général, on tente de limiter le temps en mer à un mois au maximum entre deux escales.

  6. L’Alouette III fait partie des capacités de la frégate Louise-Marie. L’hélicoptère est mis en œuvre comme senseur extérieur (outside sensor). Lors d'une mission de patrouille, l’hélicoptère peut être mis en œuvre plusieurs fois par jour. Dès l’instant où un navire suspect est détecté par la frégate, l’hélicoptère est utilisé pour la suite des actions nécessaires. L’Alouette III est certainement capable de faire de telles missions, bien que pour certaines missions il existe un nombre de restrictions. Par rapport aux hélicoptères plus modernes, l’autonomie de l'Alouette est plus limitée, ainsi que sa capacité de cargo (tant en personnel qu’en matériel) et ses possibilités de vol de nuit.

  7. Les journalistes purent effectuer une courte visite à bord de la frégate F931 Louise- Marie. Les médias ont été mis au courant et ont pu profiter de cette opportunité en s’inscrivant au Service de presse de la Défense.

    Les journalistes ont pu embarquer et naviguer entre deux ports de ravitaillement. Cela signifie en réalité qu’ils ont participé à la vie à bord pendant une dizaine de jours. Une seule journaliste free-lance fut embarquée comme « Embedded Press » pendant l’opération Atalanta. Jusqu’à présent, sa participation résulte en deux articles publiés respectivement dans le Knack et le Télé-Moustique.

    « Embedded Journalism » est une forme moderne de journalisme. Pour cela, il faut des engagements clairs préalables.

    Cette forme de reportage peut donner une image correcte de l’engagement de nos troupes et j’ai donc demandé à l’État-major de la Défense de réaliser une étude qui, pour l’avenir, détermine les modalités permettant un « Embedded Journalism » dans d'autres zones opérationnelles.

    La Défense est au courant de l’intérêt des médias. Dès que les modalités précitées seront prises, les médias seront contactés dans ce cadre.

  8. La frégate Louise-Marie est capable de faire des interventions nocturnes. Mais un abordage dans l’obscurité implique un risque plus élevé et n’offre aucune plus-value sur le plan opérationnel S’il le faut, la frégate peut rester dans le voisinage d’un navire suspect afin d’entamer l’abordage dès l’aube. De plus, la plupart des actes de piraterie se font pendant la journée, ce qui fait que les interventions sont également diurnes.

  9. La climatologie influence effectivement le comportement des pirates. Il y a deux périodes où l’activité de piraterie est la plus élevée, à savoir au printemps et à l’automne. La mer est en tout cas plus agitée en hiver et en été à cause de la mousson. L’automne est la saison préférée des pirates.

  10. Ces données ont un caractère confidentiel.

  11. Pendant l’Atalanta, il y a eu à une seule occasion des coups de semonce tirés par l’arme de bord de l’Alouette III. Il s’agissait de quelques petits navires (skiffs) qui se dirigeaient à grande vitesse vers un navire marchand et qui ne réagissaient pas aux appels et aux avertissements. Cette procédure est une règle standard et une étape dans le processus éventuel d’une escalade de la violence. Cette procédure a déjà été utilisée pendant des missions d’embargo devant les côtes de l’ex-Yougoslavie.

Het geachte lid gelieve hierna het antwoord te willen vinden op de door hem gestelde vragen.

  1. Het Belgisch “Vessel Protection Detachment” (VPD) team werd slechts één maal daadwerkelijk ingezet aan boord van de « T.V. Pompeï », een schip van de firma “N.V. Ondernemingen Jan De Nul”. Een VPD-team bestaat gewoonlijk uit negen personen en voor de inzet van een VPD wordt een “all-in” bedrag van 115 000 euro per week aangerekend. Het mandaat is afgeleid van de operatie EU Navfor Atalanta en vanuit de UNCLOS (UN Convention on the Law of the Sea). Het zou voorbarig zijn om algemene conclusies te trekken uit één enkele inzet; niettemin was de inzet van een VPD aan boord van de Pompeï een succes.

  2. Er is noch internationaal noch nationaal al een grondige analyse over Atalanta gemaakt. Er zijn bijgevolg nog geen concrete conclusies beschikbaar aangaande de inzet van de “BNS Louise-Marie” in het kader van Atalanta die juist afgelopen is. Operatie Atalanta boekt succes en verdient dan ook om voortgezet te worden. Sinds het begin van de operatie in december 2008 is het aantal piraterij-incidenten weliswaar toegenomen maar is het aantal geslaagde aanvallen afgenomen. Het mandaat van de operatie Atalanta bestaat nog steeds uit het beschermen van WFP-schepen (“World Food Program”) en andere humanitaire of kwetsbare schepen voor het afschrikken van piraterij en gewapende overvallen op zee. Door zijn bijdrage aan operatie Atalanta, geeft België gevolg aan de oproepen van de VN-Veiligheidsraad, in het bijzonder de VN-Veiligheidsraadresoluties 1814, 1816 en 1846 (2008), om een gecoördineerde inzet voor de kust van Somalië te ondersteunen. De bestrijding van piraterij en gewapende overvallen op zee vormen tot slot een uiterst concrete bijdrage aan de handhaving van de internationale rechtsorde. Piraterij is immers in strijd met het internationale recht; in het bijzonder het VN-zeerechtverdrag.

  3. De Golf van Aden (GOA) is slechts een deel van het totale operatiegebied (noordelijk deel). Daarom worden de gegevens hieronder telkens opgesplitst in GOA en “Somalië Bassin” (SB). Er hebben vijf escortes plaatsgevonden in de GOA. Eenmaal werd er technische bijstand en bescherming geboden aan een defect schip. Tevens werden er drie escortes uitgevoerd in de SB. In de GOA werden acht naderingen uitgevoerd op verdachte schepen waarvan er vijf effectief geleid hebben tot een interventie (“boardings”) aan boord. In het SB werden drie interventies uitgevoerd. Het fregat Louise-Marie heeft tenslotte assistentie verleend aan achtendertig drenkelingen in de GOA. Het aantal interventies hangt voornamelijk af van de plaats waar het schip zich bevindt en van de ontvangen opdracht. De commandant van het eskader bepaalt het inzetgebied en de bijzondere detailopdracht. Het is daarom niet opportuun om de inzet van één enkel schip te evalueren aan de hand van het aantal interventies.

  4. Wat de verschillende kosten voor de operatie Atalanta betreft, kan men stellen dat deze in totaal 12,32 miljoen euro bruto zullen bedragen, inclusief de kost voor de voorziene personeelsondersteuning in het operationeel hoofdkwartier te Northwood, het ingescheept hoofdkwartier aan boord van het Nederlandse Marineschip Evertsen en het logistiek ondersteunend hoofdkwartier in Djibouti. Deze kosten omvatten 3,10 miljoen euro voor het personeel; 7,85 miljoen euro voor het materieel; 0,76 miljoen euro voor het transport en 0,61 miljoen euro voor de nodige logistieke ondersteuning. Rekening houdend met de interne compensatie op de functioneringskredieten bedraagt de uiteindelijke totale netto kost 0,91 miljoen euro waarvan 0,86 miljoen euro voor het personeel en 0,05 miljoen euro voor de nodige logistieke ondersteuning.

  5. De maximale tijd dat een bemanningslid aan boord kan blijven is geen beperkende factor. In het algemeen wordt er wel gestreefd naar maximaal één maand op zee tussen twee havenbezoeken.

  6. De Alouette III maakt deel uit van de huidige capaciteiten van het fregat Louise-Marie. De helikopter wordt als een verlengstuk ingezet van de sensoren (outside sensor). Tijdens een patrouilleopdracht kan de helikopter meermaals per dag ingezet worden. Vanaf het ogenblik dat een verdacht schip gedetecteerd wordt door het fregat, wordt de helikopter ingezet voor het vervolg van de nodige acties. De Alouette III is zeker in staat haar opdracht uit te voeren, alhoewel er voor bepaalde opdrachten beperkingen bestaan. Ten opzichte van modernere helikopters is de Alouette beperkt in zijn autonomie, zijn vrachtcapaciteit (zowel voor materiaal als personeel) en in nachtvluchtmogelijkheden.

  7. Journalisten konden voor een beperkte periode inschepen aan boord van het fregat F931 Louise-Marie. De media werd van deze opportuniteit op de hoogte gebracht en kon hierop inschrijven via de persdienst van Defensie.

    De journalisten konden inschepen en meevaren tussen twee bevoorradingshavens. Dit betekent in werkelijkheid dat ze een tiental dagen deelnamen aan het ‘boordleven’. Slechts één freelance-journaliste scheepte in als “Embedded Press” tijdens de operatie Atalanta. Tot vandaag resulteerde haar deelname in twee gepubliceerde artikelen, namelijk in de Knack en de Télé-Moustique.

    Embedded journalism” is een moderne vorm van journalistiek. Hiervoor moeten op voorhand duidelijke afspraken gemaakt worden.

    Deze vorm van verslaggeving kan een correct beeld geven van de inzet van onze troepen en daarom heb ik de defensiestaf gevraagd een studie te maken die voor de toekomst de modaliteiten regelt waaronder “Embedded Journalism” kan worden toegestaan in andere operatiegebieden.

    Defensie is op de hoogte van deinteresse bij de media. Zodra de eerdergenoemde modaliteiten duidelijk zijn afgelijnd, zullen de media hierover gecontacteerd worden.

  8. Het fregat Louise-Marie is wel degelijk in staat om nachtelijke interventies uit te voeren. Een “boarding” bij nacht houdt steeds een verhoogd risico in en heeft bovendien operationeel gezien geen meerwaarde. Indien nodig kan het fregat in de buurt van een schip blijven om de boarding aan te vangen bij het eerste daglicht. Bovendien gebeuren de meeste piraterij acties overdag, waardoor de interventies meestal ook overdag dienen te gebeuren.

  9. Het klimaat heeft inderdaad een invloed op het gedrag van de piraten. Er zijn twee periodes gedurende dewelke de piraterij activiteit het hoogst is, namelijk tijdens de lente- en herfstperiode. De zee is immers, door de moesson, vaak woeliger in de winter- en zomermaanden. De herfst is voor de piraten de meest ideale periode.

  10. Deze gegevens hebben een vertrouwelijk karakter.

  11. Tijdens Atalanta werd er bij één gelegenheid waarschuwingsschoten afgevuurd met het boordwapen van de Alouette III. Deze werden gericht tegen een aantal kleine bootjes (“skiffs”) die met hoge snelheid in de richting van een koopvaardijschip aan het varen waren en die niet reageerden op oproepen en waarschuwingen.

    Een dergelijke procedure is een standaard maatregel en een fase in een eventueel escalatieproces. Deze procedure werd eerder al gebruikt tijdens de embargo opdrachten voor de kusten van het voormalige Joegoslavië.