SÉNAT DE BELGIQUE BELGISCHE SENAAT
________________
Session 2009-2010 Zitting 2009-2010
________________
7 décembre 2009 7 december 2009
________________
Question écrite n° 4-5676 Schriftelijke vraag nr. 4-5676

de Paul Wille (Open Vld)

van Paul Wille (Open Vld)

au ministre de la Justice

aan de minister van Justitie
________________
Prisons - Personnes internées pour raisons psychologiques - Situations de crise - Absence de procole de crise Gevangenissen - Geïnterneerden om psychologische redenen - Crisissituaties - Gebrek aan crisisprotocol 
________________
établissement pénitentiaire
détenu
internement psychiatrique
régime pénitentiaire
strafgevangenis
gedetineerde
opname in psychiatrische kliniek
strafstelsel
________ ________
7/12/2009Verzending vraag
(Einde van de antwoordtermijn: 8/1/2010)
15/4/2010Antwoord
7/12/2009Verzending vraag
(Einde van de antwoordtermijn: 8/1/2010)
15/4/2010Antwoord
________ ________
Réintroduction de : question écrite 4-4459 Réintroduction de : question écrite 4-4459
________ ________
Question n° 4-5676 du 7 décembre 2009 : (Question posée en néerlandais) Vraag nr. 4-5676 d.d. 7 december 2009 : (Vraag gesteld in het Nederlands)

Le 16 juillet 2003, M. Charlet est décédé à la prison de Lantin. Il s'est violemment plaint de la chaleur régnant dans la cellule à cause de la température estivale. Après avoir adressé des reproches aux gardiens, il a gravement endommagé sa cellule. La direction a décidé de lui envoyer huit gardiens. Après avoir utilisé l'extincteur et la lance d'incendie, la direction a donné l'autorisation de le calmer manu militari. L'incident a eu des conséquences dramatiques. Charlet est décédé après une triple fracture de l'hyoïde. Charlet était un des internés qui relevait de la psychiatrie et n'avait pas sa place en prison.

Deux gardiens ont été incuplées pour coups et blessures ayant entraîné la mort. La Cour d'appel a estimé qu'étant donné l'absence d'un protocole de crise et le caractère limité de leur formation sur la manière de garder les détenus, la prison de Lantin et toutes ses lacunes est davantage coupable que les gardiens. Les deux inculpés ont été acquittés, malgré un avis négatif du ministère public, par la Cour d'appel de Liège en novembre 2008.

Etant donné ce qui précède, j'aimerais poser les questions suivantes.

Le ministre a-t-il étudié la situation qui a entraîné la mort de Charlet afin d'en tirer les leçons pour l'avenir ? Si c'est le cas, peut-il reconnaître que Charlet était un patient psychiatrique ? Sa famille a-t-elle perçu un dédommagement moral ? Si oui, comment celui-ci a-t-il été liquidé ?

Le ministre est-il d'accord pour affirmer que la présence de tels internés instables mène à ces drames ? Quels autres facteurs engendrent-ils ces situations ? Quel rôle les drogues dures jouent-elles dans ce domaine ? Est-il exact que personne, gardiens ou agents, ne peut procéder à une fouille intime afin de rechercher de la drogue ?

Un réglement spécial a-t-il été adopté pour les internés pour raisons psychiatriques à Lantin ? Dans l'affirmative, que prévoit-il ? Le ministre peut-il déduire des statistiques que Lantin est une prison à problèmes pour ce qui concerne les suicides, les incidents et les situations de crise ? Si c'est le cas, quelles mesures a-t-on entre-temps prises pour améliorer le fonctionnement de Lantin et le traitement des détenus ?

Quelles mesures a-t-on prises pour éviter de telles situations ?

Comment se fait-il que les gardiens utilisent des extincteurs et des lances d'incendie comme arme ?

 

Op 16 juli 2003 stierf de heer Charlet in de gevangenis van Lantin. Hij klaagde op gewelddadige wijze de hitte door de zomertemperatuur aan in zijn cel. Na wat verwijten richting de cipiers, brengt de heer Charlet zware schade toe aan zijn cel. De directie beslist om acht cipiers op hem af te sturen. Na het gebruik van de brandblusser en de waterslang geeft de directie toelating om hem manu militari te kalmeren. Het incident krijgt dramatische gevolgen. Charlet sterft na een drievoudige breuk van het tongbeen. Charlet was één van de vele geïnterneerden die thuishoorde in de psychiatrie en niet in de gevangenis.

Twee cipiers worden beschuldigd van slagen en verwondingen met de dood tot gevolg. Het Hof van Beroep oordeelt dat gezien het gebrek aan een crisisprotocol en hun beperkte opleiding dat de manier van gevangenen houden, de instelling Lantin en al zijn gebreken meer schuld treft dan de cipiers. De twee worden vrijgesproken, ondanks een negatief advies van het openbaar ministerie, in het Hof van Beroep van Luik in november 2008.

Gezien het korte voorgaande kader:

Heeft de geachte minister de situatie, met de dood van Charlet tot gevolg bestudeerd om lessen voor de toekomst te trekken? Zo ja, kan hij erkennen dat Charlet een psychiatrische patiënt was? Is de familie een morele schadevergoeding verleend? Zo ja, hoe werd dit afgehandeld?

Gaat hij akkoord dat de aanwezigheid van dergelijke labiele geïnterneerden tot deze drama’s leidt? Welke andere factoren leidden tot deze situaties? Welke rol spelen harddrugs hierin? Is het juist dat niemand, noch cipiers noch agenten intieme fouilleringen mag uitvoeren om drugs op te sporen?

Wordt er een speciale regeling getroffen voor geïnterneerden voor psychologische redenen in Lantin? Zo ja, wat juist? Kan hij uit cijfers afleiden dat Lantin inzake zelfmoorden, incidenten en crisissituaties een probleemgevangenis is? Zo ja, welke maatregelen zijn ondertussen genomen om de werking van Lantin en de behandeling van gevangenen te verbeteren?

Welke maatregelen zijn ondertussen genomen om dergelijke situaties te vermijden?

Hoe komt het dat cipiers brandblussers en waterslangen als wapen gebruiken?

 
Réponse reçue le 15 avril 2010 : Antwoord ontvangen op 15 april 2010 :

Je ne souhaite pas donner de réponse publique pour un cas spécifique. Néanmoins, il paraît important de préciser que M. Charlet n’était pas détenu à Lantin en tant qu’interné mais bien en tant que prévenu.

De manière plus globale et afin de répondre aux problèmes de gestion de l’ordre et la sécurité au sein des établissements pénitentiaires, la DG EPI a élaboré une politique intégrale de gestion des conflits et agressions qui se compose de trois volets : prévention, contrôle et suivi. Cette politique se traduit sur le terrain par l’application du modèle en cinq phases visant à éviter et contrôler les conflits de manière la plus précoce possible et en prêtant explicitement attention au suivi. Conformément à ce modèle, ce n’est seulement que dans les cas où il existe un danger réel et aigu pour l’intégrité physique d’un détenu, d’un membre du personnel ou d’une autre personne que des moyens de coercition seront utilisés. Ces règles s’appliquent à toutes les catégories de détenus.

En outre, une nouvelle circulaire détermine de manière exhaustive les moyens de coercition et d’intervention dont pourront user les agents. Il s’agit des menottes, des entraves, des matraques et, à titre expérimental, du pepperspray. Une formation ad-hoc sera dispensée aux membres du personnel qui seront appelés à faire usage de ces moyens de coercition et d’intervention ; ils seront les seuls habilités à s’en servir.

Concernant la fouille, il est important de distinguer la fouille à corps de l’exploration corporelle. Aux termes de la loi de principes (article 108 §2), la fouille à corps ne peut donner lieu qu’à une inspection externe des orifices et cavités. Une telle fouille peut être ordonnée par le directeur sur décision particulière et être exécutée par les membres du personnel qui y ont été mandatés par le directeur (article 108 §2).

L’exploration corporelle (qui permet une inspection « interne »), quant à elle, ne peut, aux termes de l’article 90bis du code d’instruction criminelle, être ordonnée que par le juge d'instruction, par la chambre des mises en accusation et par le tribunal ou la cour saisi de la connaissance du crime ou du délit.

Pour ce qui est de la prison de Lantin, celle-ci proportionnellement aux autres prisons ne rencontre pas plus de problèmes. Il ne faut pas perdre de vue qu’il s’agit de la plus importante prison du Royaume (comprenant une maison d’arrêt, une maison de peine, une section de sécurité particulière ainsi qu’une annexe psychiatrique) et que par conséquent si, en chiffres absolus, il y arrive plus d’incidents que dans d’autres prisons, ceci s’explique par sa taille.

Ik wens geen openbaar antwoord te geven op deze vraag met betrekking tot een specifiek geval. Desalniettemin lijkt het mij van belang om te verduidelijken dat de heer Charlet in Lantin opgesloten was in de hoedanigheid van beklaagde en niet in die van geïnterneerde.

Meer algemeen en om de problemen in verband met de handhaving van de orde en veiligheid binnen de penitentiaire inrichtingen te verhelpen, heeft het DG EPI een integraal beleid inzake conflict- en agressiebeheer uitgewerkt dat uit drie facetten bestaat: preventie, toezicht en follow-up. Op het terrein vertolkt dit beleid zich in de toepassing van een vijf-fasenmodel dat beoogt conflicten in het vroegste stadium te voorkomen en te controleren, met expliciete aandacht voor de follow-up. Volgens dit model worden dwangmiddelen uitsluitend gehanteerd bij reëel en acuut gevaar voor de fysieke integriteit van een gedetineerde, een personeelslid of een andere persoon. Deze regels gelden voor alle categorieën van gedetineerden.

Voorts omschrijft een nieuwe omzendbrief op exhaustieve wijze de dwang- en interventiemiddelen waarvan de beambten gebruik kunnen maken. Het gaat om hand- en voetboeien, knuppels en, bij wijze van experiment, peperspray. Er is een ad hoc-opleiding voorzien voor de personeelsleden die deze dwang- en interventiemiddelen zullen dienen te gebruiken. Zij zullen als enigen hiertoe gemachtigd zijn.

Er dient ook een onderscheid gemaakt te worden tussen de fouillering op het lichaam en het onderzoek aan het lichaam. Volgens de basiswet (artikel 108, §2) kan een fouillering op het lichaam slechts gepaard gaan met het uitwendig schouwen van de lichaamsholten en -openingen. Een dergelijke fouillering kan door de directeur bij afzonderlijke beslissing bevolen worden, en uitgevoerd door personeelsleden daartoe door hem gemandateerd zijn (artikel 108, §2).

Het onderzoek aan het lichaam (dat een “intern” aanschouwen mogelijk maakt) kan overeenkomstig de bepalingen van artikel 90bis van het Wetboek van Strafvordering, enkel bevolen worden door de onderzoeksrechter, door de kamer van inbeschuldigingstelling en door de rechtbank of het hof die van de misdaad of het wanbedrijf kennis neemt.

De gevangenis te Lantin heeft verhoudingsgewijs niet met meer problemen te kampen dan andere gevangenissen. Wel mag niet uit het oog verloren worden dat het om de grootste gevangenis van het land gaat (met een huis van arrest, een strafhuis, een afdeling bijzondere veiligheid en een psychiatrische afdeling) en dat het groter aantal incidenten, in absolute cijfers uitgedrukt, in vergelijking met andere gevangenissen dan ook terug te voeren is op de grootte ervan.