SÉNAT DE BELGIQUE BELGISCHE SENAAT
________________
Session 2008-2009 Zitting 2008-2009
________________
4 aôut 2009 4 augustus 2009
________________
Question écrite n° 4-3838 Schriftelijke vraag nr. 4-3838

de Sabine de Bethune (CD&V)

van Sabine de Bethune (CD&V)

au ministre de la Coopération au développement

aan de minister van Ontwikkelingssamenwerking
________________
Enfants dans le Sud - Victimes d'actes quotidiens de violence - Mesures Kinderen in het Zuiden - Slachtoffers van dagelijks geweld - Maatregelen 
________________
droits de l'enfant
enfant
violence domestique
protection de l'enfance
pauvreté
pays en développement
aide au développement
rechten van het kind
kind
huiselijk geweld
kinderbescherming
armoede
ontwikkelingsland
ontwikkelingshulp
________ ________
4/8/2009Verzending vraag
(Einde van de antwoordtermijn: 3/9/2009)
2/9/2009Antwoord
4/8/2009Verzending vraag
(Einde van de antwoordtermijn: 3/9/2009)
2/9/2009Antwoord
________ ________
Herkwalificatie van : vraag om uitleg 4-1035 Herkwalificatie van : vraag om uitleg 4-1035
________ ________
Question n° 4-3838 du 4 aôut 2009 : (Question posée en néerlandais) Vraag nr. 4-3838 d.d. 4 augustus 2009 : (Vraag gesteld in het Nederlands)

La violence est une réalité quotidienne pour de nombreux enfants partout dans le monde. Chaque année, on estime que 40 millions d'enfants sont maltraités. Quatre enfants sur cinq subissent des punitions corporelles à la maison. Pour trois enfants sur dix ces punitions sont très lourdes. Au moins un enfant sur cinq a été durant ces trente derniers jours maltraité verbalement ou physiquement. Cent cinquante millions de filles et septante-trois millions de garçons de moins de dix-huit ans ont déjà été victimes de violence sexuelle.

La violence contre les enfants se produit partout dans le monde. En Belgique, en Europe mais aussi dans le Sud. Le contexte social dans les pays en développement a en effet comme conséquence que les enfants y sont plus rapidement victimes de la violence. La pauvreté et la situation économique des pays du Sud jouent un grand rôle dans la persistance de la violence dans le Sud. La pauvreté et l'insécurité des revenus, et les tensions qu'elles entraînent, sont un important facteurs poussant à la violence contre les enfants. Peu éduqués et peu conscients, les gens ne sont pas au courant des conséquences de la violence sur les enfants ni de comment ils peuvent éviter le recours à la violence dans l'éducation. L'absence d'une autorité puissante, attentive et efficace est préjudicable à la lutte contre la violence. Ainsi dans de nombreux pays porte-t-on trop peu d'attention à l'accompagnement des parents dans l'éducation de leurs enfants, aux systèmes efficaces de signalement, à la formation et à la rémunération des enseignants, à la poursuite par la police et la justice, à rendre les enfants capables de se défendre et aux enquêtes sérieuses sur l'origine et la prévention de la violence.

Des facteurs socioculturels, qui sont davantage présents dans le Sud, jouent également un rôle : la présence de normes et de valeurs traditionnelles, une image traditionnelle de l'enfant et une participation limitée des enfants, la relation inégale entre l'homme et la femme, le respect de la hiérarchie, etc. La violence contre les enfances est souvent largement répandue et acceptée dans toutes les composantes de la société.

Récemment encore, nous avons organisé en commission des Affaires étrangères et de la Défense nationale – en collaboration avec Plan Belgique – une séance d'auditions sur cette question lors de laquelle le professeur Pinheiro – auteur d'une l'étude sur la violence contre enfants pour les Nations unies – a appelé la Coopération belge au développement à accorder de l'attention à ce problème.

Depuis 2005, les droits de l'enfant sont repris comme un thème transversal dans la loi sur la coopération au développement. Dans la note stratégique Le Respect des droits de l’enfant dans la Coopération au développement  qui est la traduction concrète de l'engagement à faire des droits de l'enfant un thème transversal, on consacre plusieurs paragraphes à la lutte contre la violence envers les enfants (articles 80 à 84, et articles 95 à 97). D'autres articles peuvent également s'appliquer à la lutte contre la violence envers les enfants. En outre, sur la base de l'urgence et de l'impact sur l'avenir des enfants, la note stratégique propose « Enfants en situation de violence et d'exploitation » comme une des trois priorités politiques.

Jusqu'à présent, en ce qui concerne la violence contre les enfants, la politique de coopération au développement s'est surtout appliquée à la lutte contre certaines formes extrêmes de violence exercée contre les enfants à savoir l'enrôlement d'enfants soldats. Ces efforts sont évidemment admirables. Par ailleurs, des millions d'enfants sont chaque jour victimes de violences moins extrêmes mais tout aussi préjudiciables et qui violent leurs droits. Une violence qu'ils subissent là où ils doivent pouvoir être le plus en sécurité et qui est exercée par des parents et des proches. Il s'agit de la violence familiale et au foyer ou de la violence à l'école.

Je souhaiterais obtenir du ministre une réponse aux questions suivantes :

1. Quels ont été les efforts faits, depuis l'adoption de la note stratégique, par le gouvernement belge pour lutter contre la violence contre les enfants dans le Sud, en particulier contre les formes de « violence quotdienne » comme la violence au foyer, en famille ou à l'école :

– par des programmes de coopération bilatérale ?

– par l'appui aux acteurs indirects de la coopération au développement ?

– par les contributions à la coopération au développement multilatérale ?

2. Quel est son programme futur dans la lutte contre la « violence quotidienne » comme la violence familiale et la violence contre les enfants à l'école et quelles actions concrètes et/ou projets ont-ils été définis ?

3. Le ministre mettra-t-il ce thème à l'ordre du jour des commissions communes qui sont prévues pour l'automne 2009 et ce thème sera-t-il abordé en s'appuyant sur les Observations finales du Comité des Nations unies pour les droits de l'enfant ? Dans la note stratégique il est explicitement mentionné que l'État belge avec ses partenaires et les autres donateurs intégrera dans le dialogue politique le respect des droits de l'enfant. (p.9, §11)

 

Geweld is voor vele kinderen overal ter wereld een dagelijkse realiteit. Elk jaar worden naar schatting 40 miljoen kinderen mishandeld. Vier op vijf kinderen krijgen thuis lijfstraffen. Bij drie op tien kinderen zijn die lijfstraffen erg zwaar. Minstens één op vijf kinderen werden in de voorbije dertig dagen verbaal of fysiek mishandeld. 150 miljoen meisjes en 73 miljoen jongens onder 18 jaar werden ooit het slachtoffer van seksueel geweld.

Geweld tegen kinderen komt overal ter wereld voor. In België en Europa maar zeker ook in het Zuiden. De maatschappelijke context in ontwikkelingslanden leidt er immers toe dat kinderen in het Zuiden sneller het slachtoffer worden van geweld. Armoede en de economische toestand van landen in het Zuiden spelen een belangrijke rol in de bestendiging van het geweld in het Zuiden. Armoede en inkomensonzekerheid en de spanningen die deze met zich meebrengen zijn een belangrijke uitlokkende factor voor geweld tegen kinderen. Door beperkt onderwijs en bewustmaking zijn mensen niet goed op de hoogte van de gevolgen van geweld tegen kinderen en hoe ze het gebruik van geweld in de opvoeding kunnen vermijden. De afwezigheid van een vermogende, zorgende en efficiënte overheid is een groot nadeel bij het bestrijden van geweld. Zo is er in vele landen onvoldoende aandacht voor de begeleiding van ouders bij de opvoeding van hun kinderen, voor toegankelijke en efficiënte meldingssystemen, voor de opleiding en verloning van leerkrachten, voor vervolging door politie en justitie, voor het weerbaar maken van kinderen en voor gedegen onderzoek naar het ontstaan en voorkomen van het geweld.

Daarnaast spelen ook een aantal socio-culturele factoren die in sterkere mate aanwezig zijn in het Zuiden een rol: het voorkomen van traditionele normen en waarden, een traditioneel kindbeeld en beperkte participatie van kinderen, ongelijke man-vrouw verhoudingen, respect voor de hiërarchie, etc. Geweld tegen kinderen is vaak wijd verspreid en aanvaard in alle geledingen van de samenleving.

Onlangs nog organiseerden we in de Senaatscommissie Buitenlandse Betrekkingen en Landverdediging - in samenwerking met Plan België - een hoorzitting over deze belangrijke problematiek waarbij professor Pinheiro - de auteur van de Verenigde Naties (VN) studie rond geweld tegen kinderen - de Belgische Ontwikkelingssamenwerking opriep aandacht te besteden aan dit probleem.

Sinds 2005 zijn kinderrechten opgenomen als een transversaal thema in de wet op de internationale samenwerking. De strategienota Eerbied voor de Rechten van het Kind, die een concrete vertaling is van het transversale thema kinderrechten, wijdt verschillende paragrafen aan de strijd tegen het geweld tegen kinderen (artikel 80 tot en met 84, en 95 tot en met 97). Ook verschillende andere artikels zijn van toepassing op de strijd tegen geweld op kinderen. Bovendien schuift de strategienota op basis van hoogdringendheid en de impact op de toekomst van kinderen " Kinderen in een situatie van geweld en uitbuiting " naar voor als één van dé drie beleidsprioriteiten.

Tot op heden heeft het ontwikkelingsbeleid zich wat het geweld tegen kinderen betreft vooral gericht op de strijd tegen een aantal zeer extreme vormen van geweld tegen kinderen zoals het gebruik van kindsoldaten. Deze inspanningen zijn uiteraard bewonderenswaardig. Anderzijds worden miljoenen kinderen elke dag het slachtoffer van minder extreme maar evenzeer schadelijke vormen van geweld die een inbreuk vormen op hun rechten. Geweld dat hen overkomt juist daar waar ze het meest veilig moeten kunnen zijn en dat gepleegd wordt door naasten en bekenden. Het gaat dan met name over familiaal en huiselijk geweld of geweld tegen kinderen in de scholen.

Graag kreeg ik van de geachte minister een antwoord op de volgende vragen:

1. Welke inspanningen heeft de Belgische overheid sinds de goedkeuring van de strategienota geleverd om het geweld op kinderen in het zuiden te bestrijden, met name de vormen van " dagelijks geweld " zoals familiaal en huiselijk geweld en geweld tegen kinderen op school:

- via projecten programma's van de bilaterale ontwikkelingssamenwerking;

- via het ondersteunen van de indirecte actoren voor ontwikkelingssamenwerking;

- via de bijdrages aan multilaterale ontwikkelingssamenwerking?

2. Wat is het zijn beleid voor de toekomst op het vlak van de strijd tegen " dagelijks geweld " zoals familiaal geweld en geweld tegen kinderen op school en welke concrete activiteiten en of projecten zijn er hieromtrent vastgelegd?

3. Zal hij dit thema agenderen op de gemengde commissies die gepland staan in het najaar van 2009 en dit aankaarten aan de hand van de Concluding Observations van het VN Comité voor de rechten van kind? In de strategienota staat immers expliciet vermeld dat " de Belgische overheid samen met zijn partners en andere donoren in zijn beleidsdialoog het respect voor kinderrechten zal integreren " (p. 9, paragraaf 11).

 
Réponse reçue le 2 septembre 2009 : Antwoord ontvangen op 2 september 2009 :

1. Ces dernières années, les violences routinières contre les enfants ont fait l’objet d’une attention croissante après avoir parfois été considérées comme un problème secondaire car jugées moins impressionnantes que les cas de violences extrêmes. Et pourtant, elles concernent quarante millions d’enfants chaque année. Nous devons combattre cette idée inacceptable selon laquelle les droits des enfants s’arrêtent sur le seuil de la maison ou à la porte de l’école.

L’action de la coopération belge se situe à plusieurs niveaux. D’une manière générale, les efforts visant à combattre la pauvreté contribuent à lutter contre cette problématique. En effet, la pauvreté qui oblige les parents à adopter des stratégies de survie et à négliger ou utiliser les enfants est un des premiers facteurs de cette violence.

Des efforts plus spécifiques sont également entrepris. Nos contributions aux ressources générales d’organisations multilatérales, telles qu’UNICEF (4,5 millions d'euros en 2009), l’OMS (4 millions d'euros en 2009) ou l’OIT (2,8 millions d'euros en 2009), permettent notamment d’appuyer les programmes de ces organisations qui visent à protéger les enfants de ces abus.

Dans le cadre de la coopération indirecte, plusieurs programmes sont également financés, soit dans le cadre d’activités de sensibilisation menées en Belgique (Plan Belgique, Dynamo), soit dans le cadre de projets exécutés dans les pays du Sud. Ceux-ci peuvent prendre la forme d’actions visant à informer les enfants de leurs droits et à veiller au respect de ceux-ci (projets de l’Organisation non-gouvernementale (ONG) VIC en Inde, au Brésil, aux Philippines et en République démocratique du Congo (RDC) notamment) ou d’activités visant l’accueil et la réinsertion d’enfants ayant rompu les liens avec leurs familles (projets de l’ONG Enfance Tiers-Monde en (RDC) et en Ouganda et de SOS Villages d’Enfants au Burundi notamment).

Enfin, sur le plan bilatéral, les projets de formations des enseignants, tels que le projet « Basic Education and Teacher Training » au Cambodge, contribuent également à lutter contre cette situation. Il est en effet essentiel que les professeurs soient formés et informés des conséquences éventuelles de leurs actes. Les châtiments corporels et les pratiques telles que l’attribution de bonnes notes contre des faveurs sexuelles doivent être bannis des habitudes.

2. Les violences routinières contre les enfants font partie intégrante de notre stratégie visant à promouvoir et protéger les droits des enfants, comme en témoigne la note stratégique sur le respect des droits de l’enfant dans la coopération au développement. Dans le cadre de la révision de la note stratégique éducation, je veillerai également à ce qu’une attention particulière soit consacrée à la problématique des violences commises dans l’enceinte de l’école. À ce sujet, un premier contact a été établi avec Plan Belgique qui a fait des violences routinières le thème de sa campagne annuelle. Cette préoccupation devra également se traduire en projets concrets, en fonction des opportunités de financement.

3. Depuis 2008, les droits de l’enfant font l’objet d’une attention accrue dans le cadre de la préparation des nouveaux programmes indicatifs de coopération. Dans le document de base préparatoire aux commissions mixtes, la situation des droits de l’enfant est analysée à la lumière des engagements internationaux. Cette analyse doit permettre d’identifier les éventuels problèmes qui pourraient, d’une part, être abordés dans le cadre du dialogue politique et, d’autre part, faire l’objet d’un appui financier de la Belgique dans la mesure où les pays partenaires en formuleraient la demande. Par ailleurs, afin de veiller à une meilleure intégration de la dimension droits de l’enfant dans l’ensemble des programmes, la Belgique encourage vivement la participation de représentants des ministères de la Famille aux commissions mixtes et comités des partenaires chargés du suivi des programmes indicatifs de coopération.

1. De afgelopen jaren was er wereldwijd groeiende aandacht voor het dagelijkse geweld tegen kinderen. Jarenlang werd deze problematiek beschouwd als een ondergeschikt probleem, want minder indrukwekkend dan de gevallen van extreem geweld. Nochtans zijn jaarlijks veertig miljoen kinderen er het slachtoffer van. We moeten dus de strijd aangaan tegen de onaanvaardbare gedachte dat de rechten van het kind ophouden te bestaan op de dorpel van het huis of aan de schoolpoort.

De Belgische Ontwikkelingssamenwerking onderneemt op verschillende niveaus actie. In het algemeen dragen onze inspanningen ter bestrijding van armoede bij tot de strijd tegen het dagelijkse geweld. Armoede is inderdaad één van de belangrijkste factoren van het dagelijkse geweld. Ouders zien zich immers verplicht om bepaalde overlevingsstrategieën aan te nemen, hun kinderen te negeren of net te gebruiken.

Er werden ook meer concrete inspanningen gedaan. Onze bijdragen aan de algemene werkmiddelen van internationale organisaties, zoals UNICEF (4,5 miljoen euro in 2009), de WHO (4 miljoen euro in 2009) of de ILO (2,8 miljoen euro in 2009) laat ons onder meer toe de programma’s van die organisaties die kinderen tegen dergelijke misbruiken willen beschermen, te ondersteunen.

In het kader van de indirecte samenwerking, worden tevens verschillende programma’s gefinancierd, zowel sensibiliseringsactiviteiten in België (Plan België, Dynamo), als projecten in landen in het Zuiden. Het gaat om acties gericht op het informeren van kinderen over hun rechten en het waken over de eerbiediging ervan (Projecten van de niet-gouvernementele organisatie (NGO) VIC in India, Brasilië, de Filippijnen en de DRC) of activiteiten die gericht zijn op de opvang en de reïntegratie van de kinderen van wie de band met de familie verbroken werd (projecten van de NGO Enfance Tiers-Monde in de Democratische Republiek Congo (DRC) en Oeganda en van SOS Kinderdorpen in Burundi).

Tot slot dragen, op bilateraal vlak, ook de projecten rond de vorming van onderwijzers, zoals het project “Basic Education and Teacher Training” in Cambodja, bij tot de strijd tegen deze situatie. Het is inderdaad van fundamenteel belang dat onderwijzers een opleiding krijgen en geïnformeerd worden over de mogelijke gevolgen van hun handelen. Lijfstraffen en praktijken zoals de toekenning van goede punten voor seksuele wederdiensten mogen niet langer getolereerd worden.

2. Het dagelijkse geweld tegen kinderen maakt integraal deel uit van onze strategie ter bevordering en bescherming van de rechten van het kind.

In het kader van de herziening van de strategische nota onderwijs zal ik er tevens op toezien dat een bijzondere aandacht gaat naar de problematiek van geweld op school. Hierover heeft een eerste contact plaatsgevonden met Plan België, die het dagelijkse geweld tegen kinderen tot het thema van haar jaarlijkse campagneweek heeft gemaakt. Deze bezorgdheid moet zich ook vertalen in concrete projecten, in functie van de financieringsmogelijkheden.

3. Sinds 2008 wordt, in het kader van de voorbereiding van de nieuwe indicatieve samenwerkingsprogramma’s, meer aandacht geschonken aan de rechten van het kind. In het basisdocument ter voorbereiding op de gemengde commissies, wordt de situatie van de rechten van het kind geanalyseerd in het licht van de internationale verbintenissen. Die analyse moet ons in staat stellen om mogelijke problemen te identificeren die, enerzijds, in het kader van de politieke dialoog kunnen worden aangehaald en, anderzijds, op vraag van de partnerlanden, financiële steun kunnen krijgen van België. Bovendien moedigt België vertegenwoordigers van de ministeries voor familiezaken aan om deel te nemen aan de gemengde commissies en de partnercomités die instaan voor de opvolging van de indicatieve samenwerkingsprogramma’s.