Asbest is een stof die tot eind jaren negentig veel gebruikt werd in verschillende bouwmaterialen. Het was enorm populair, want sterk, slijtvast, brandwerend en goedkoop. Maar er bleken ook grote gezondheidsrisico's aan verbonden.

Asbestvezels die vrijkomen en ingeademd worden, kunnen longziektes en kanker veroorzaken. Sinds 1998 is het daarom verboden om nog asbest te produceren, te gebruiken of te hergebruiken. Toch zit er volgens de Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij (OVAM) nog asbest in zo'n 2,8 miljoen woningen en gebouwen in Vlaanderen.

De Vlaamse regering wil tegen 2040 een «asbestveilig» Vlaanderen. Een stap in die richting is nu het verplicht maken van een asbestattest bij de verkoop van woningen en gebouwen van voor 2001 (cf. https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2022/05/25/asbestattest-voorgesteld/).

Al de asbest die in omloop is, moet uiteraard veilig verwijderd en gerecycleerd kunnen worden. Daar gaat het soms mis. In het buitenland blijkt dat bij afbraakwerken waarbij asbest aanwezig is, er voor de helft van de tijd sprake is van «illegaliteit». Illegaliteit kan bijvoorbeeld betekenen dat bij sloopprojecten vrijkomend asbeststaal wordt vermengd met ander met asbest vervuild sloopafval. Met asbest vervuild staalschroot is in landen zoals Nederland verboden om af te voeren naar een stortplaats. Door het te mengen met ander asbest vervuild afval kan men dit verdoezelen en dus aldaar nog naar een stortplaats brengen.

Over de risico's van asbest bestaat geen discussie. Het materiaal staat al jaren bekend als gevaarlijk voor de gezondheid. Inademen kan longemfyseem en verschillende vormen van kanker veroorzaken.

Recentelijk is men er daarom ook in geslaagd om met een nieuwe technologie het staal te scheiden van het asbest. Het staal wordt dan hergebruikt, het asbest vernietigd (cf. https://dvhn.nl/economie/Stortverbod-lastig-te-handhaven.-Veel-gevaarlijk-asbestschroot-verdwijnt-in-illegaliteit.-En-dat-geeft-ernstige-risicos-27653363.html).

Wat betreft het transversaal karakter van de schriftelijke vraag: het beleidsdomein volksgezondheid en leefmilieu zijn een gedeelde bevoegdheid tussen zowel het federale niveau als het deelstatelijk niveau. Dat maakt deze vragen transversaal.

Graag had ik dan ook volgende vragen voorgelegd:

1) Hoeveel ton asbest worden per jaar naar andere landen gevoerd om ze te laten recycleren? Welke landen zijn dit? Kan u een overzicht geven van de tonnage per land op jaarbasis? Hoeveel ervan bestaat uit met asbest vervuild staalschroot? Kan u de beweegreden duiden waarom wij dit naar andere landen sturen?

2) Zijn er meldingen geweest van bedrijven, de douane of toezichthouders waarbij er zogenaamd «vervuild staal met asbest» werd vermengd met andere (eventueel asbesthoudende) producten? Zo ja, hoeveel? Wat wordt in België gedaan met dergelijk met asbest vervuild staal?

3) Kan u meedelen of er gevallen bekend zijn van bedrijven die asbesthoudende producten ten dele recycleren, om het daarna te verwerken in andere producten zonder dit te vermelden? Zo ja, om hoeveel gevallen gaat het de jongste drie jaar? Welke straffen staan hierop?

4) Kan u een inschatting geven hoeveel ton ongerecycleerd asbest er op dit ogenblik nog in omloop zijn? Welke stappen worden hiertegen ondernomen? Hoe kan men het beste samenwerken met de Gewesten om dit te bewerkstelligen?

5) Worden er via andere landen nog asbesthoudende producten naar België geïmporteerd? Zo ja, zou u kunnen duiden of eventueel een schatting maken hoeveel dit is op jaarbasis? Over welke producten gaat het?

6) Hoeveel meldingen kreeg men de jongste vijf jaar binnen over het dumpen van asbest op illegale wijze? Om hoeveel ton asbest dit gaat? Wat is de schade voor de natuur en de mensen in de omgeving? Is er sprake van een toe- of afname? Kan u per jaar en provincie uitsplitsen? Hoeveel kost gemiddeld dergelijk opruimingswerk? Welke straffen krijgen daders doorgaans?

7) Zijn er gevallen bekend van hergebruik van asbesthoudende producten of componenten sinds 1998? Zo ja, hoeveel en in welke context? Is dit legaal? Indien neen, welke straffen staan hierop?

8) Zou u het aantal slachtoffers die vergoed werden door het Asbestfonds in de periode 2018-2021 kunnen weergeven op jaarbasis, uitgesplitst per soort aandoening en per Gewest?

5) De invoer van producten die opzettelijk asbest bevatten, is in België sinds het einde van de jaren negentig en in de Europese Unie (EU) verboden.

Hun aanwezigheid op de Belgische en de EU-markt is dus een overtreding.

Er zijn nog enkele natuurlijke producten (bijvoorbeeld talkpoeder) waarin soms sporen van asbest kunnen worden aangetroffen, maar onze inspectiediensten blijven waakzaam en nemen deze producten uit de handel zodra het asbestrisico is vastgesteld.

8) Onderstaande tabel geeft, per jaar, per pathologie en per Gewest, het aantal slachtoffers dat een rente van het Asbestfonds heeft ontvangen. De gegevens voor 2021 zijn nog niet beschikbaar.

De andere vragen behoren niet tot mijn bevoegdheden, maar tot die van de Gewesten.