In Nederland lijken veel ziekenhuizen nog steeds kwetsbaar te zijn voor cyberaanvallen. Hoewel de zorginstellingen zich steeds bewuster zijn van de gevaren, neemt tegelijkertijd de dreiging van gijzelsoftware toe (cf. https://www.nu.nl/tech/6178900/ziekenhuizen-kwetsbaar-voor-cyberaanval-wachten-totdat-het-misgaat.html).

Bij gijzelsoftware, ook wel «ransomware» genoemd, worden bestanden en systemen versleuteld. Vervolgens wordt losgeld geëist om deze weer toegankelijk te maken. Wanneer computerkrakers («hackers») systemen van ziekenhuizen platleggen, zou het bijvoorbeeld zo kunnen zijn dat patiënten naar andere locaties verplaatst moeten worden of operaties niet kunnen doorgaan.

Ziekenhuizen hebben wel experten in de informatie- en communicatietechnologie in dienst, maar vaak hebben zij niet voldoende kennis of tijd om actief te monitoren of er computerkraker op het netwerk zitten. Ook maken veel ziekenhuizen gebruik van verouderde apparatuur. Omdat deze apparaten verouderd zijn, worden ze niet altijd meer ondersteund door de leveranciers. Dat houdt in dat er geen geactualiseerde versie van de software meer wordt uitgebracht, wat de apparaten kwetsbaar maakt voor cyberaanvallen.

Het aantal wereldwijde cyberaanvallen op ziekenhuizen was vorig jaar op twee maanden tijd met zo'n 45 % gestegen. Dat meldt de cyberbeveiliger Check Point. In België heeft al zo'n 65 % van alle ziekenhuizen met een digitale kraakpoging te maken gehad (cf. https://www.computable.be/artikel/nieuws/zorg/7124027/5440850/twee-derde-belgische-hospitalen-kreeg-cyberaanval.html).

Dat specifiek ziekenhuizen de jongste maanden in het vizier lopen van cybercriminelen, heeft een eenvoudige reden: ze zijn aantrekkelijke doelwitten omdat ze in het huidige klimaat sneller bereid zijn om te voldoen aan de eisen van gijzelsoftware. De primaire gijzelsoftware-variant die wordt gebruikt bij de cyberaanvallen is «Ryuk», gevolgd door «Sodinokibi». Volgens een veiligheidsexpert bewijst dat de trend om meer gerichte en op maat gemaakte gijzelsoftware-aanvallen in te richten, in plaats van een massale spamcampagne te gebruiken.

Wat betreft het transversaal karakter van de schriftelijke vraag: de verschillende regeringen en schakels in de veiligheidsketen zijn het eens over de fenomenen die de komende vier jaar prioritair moeten worden aangepakt. Die staan gedefinieerd in de Kadernota Integrale Veiligheid en het Nationaal Veiligheidsplan voor de periode 2016-2019, en werden besproken tijdens een Interministeriële Conferentie, waarop ook de politionele en justitiële spelers aanwezig waren. Het betreft aldus een transversale aangelegenheid met de Gewesten waarbij de rol van de Gewesten vooral ligt in het preventieve luik.

Graag had ik dan ook volgende vragen voorgelegd:

1) Zou u een overzicht kunnen geven over het aantal ziekenhuizen dat getroffen is door een cyberaanval? Hoeveel zijn er dit in de jongste vijf jaar? Welke type aanval was dit (DDOS, gijzelsoftware-aanval, enz.)? Hoeveel bedraagt de totale geraamde financiële schade? In hoeveel gevallen is de continuïteit van de zorg in gevaar gekomen als gevolg van een cyberaanval?

2) Zijn er reeds signalen geweest die stellen dat de zorgsector qua digitale beveiliging achterloopt op andere sectoren? Indien ja, van wie kwamen deze signalen? Hoe werd hierop gereageerd?

3) Vanuit welk land zijn de meeste aanvallen afkomstig? Hoeveel van dit soort aanvallen zijn afkomstig uit België? Welke methodes worden het meest gebruikt? Met welk doel worden deze acties opgezet? Zijn er patronen te onderscheiden?

4) Behalve gijzelsoftware-aanvallen, met welke andere soort aanvallen heeft men nog te maken gehad in de ziekenhuizen? Hoe werd hierop gereageerd? Werden de daders ooit gevat? Indien ja, wat waren hun straffen?

5) Welke plannen hebben onze overheden om onze digitale infrastructuren weerbaarder te maken tegen georganiseerde aanvallen? Hoe ver staan ze reeds hierin? Wat staat er nog gepland? Hangt dit grotendeels samen met de software, of wordt ook de hardware aangepakt of vervangen (vernieuwd)? Waarom?

1) tot 4) Ik laat het aan mijn collega die bevoegd is voor Gezondheid over om deze vragen te beantwoorden.

5) Elke organisatie, of ze nu publiek of privaat is, is verantwoordelijk voor haar eigen cyberbeveiliging. Er worden echter verschillende maatregelen en initiatieven genomen, onder meer door het Centrum voor Cyberbeveiliging in België (CCB), dat een coördinerende rol speelt.

Zo zijn er specifieke richtsnoeren voor overheidsinstellingen (BSG – Baseline Security Guidelines) ontwikkeld, die minimumaanwijzingen bevatten voor de uitvoering en evaluatie van een informatiebeveiligingsplan. Deze richtsnoeren bieden bijstand aan verwerkingsverantwoordelijken, maar ook aan beveiligingsconsultants, gegevensverwerkers en IT-managers.

Om individuele overheden, met inbegrip van leveranciers van essentiële diensten zoals ziekenhuizen, beter bestand te maken tegen aanvallen, is bovendien een reeks diensten op het gebied van cyberbeveiliging beschikbaar, zoals opleiding en penetratietests.

Het CCB beschikt ook over een systeem voor vroegtijdige waarschuwing (Early Warning System – EWS), van waaruit gerichte vroegtijdige waarschuwingen worden verzonden voor belangrijke kwetsbaarheden en dreigingen voor kritieke diensten en belangrijke zorginstellingen.

Het CCB is van plan tegen het einde van dit jaar een aantal van deze waarschuwingsdiensten via een nieuw portaal aan alle organisaties in ons land aan te bieden. Zo kunnen alle entiteiten die in België bij de gezondheidszorg betrokken zijn, er hun voordeel mee doen.

Wat de toekomstige maatregelen betreft, bereidt het CCB zich voor op de tenuitvoerlegging van de toekomstige Europese richtlijn NIS2 betreffende de informatienetwerken, waarvan de tekst nog in de afrondingsfase verkeert en op Belgisch niveau zal moeten worden omgezet. Met deze richtlijn worden de bestaande regels voor aanbieders van essentiële diensten en aanbieders van digitale diensten uitgebreid ten opzichte van de huidige wet van 7 april 2019 tot vaststelling van een kader voor de beveiliging van netwerken en informatiesystemen van algemeen belang voor de openbare veiligheid. Alle gezondheidsinstellingen in ons land, zowel middelgrote als grote, zullen in de toekomst moeten voldoen aan de nieuwe regels, die onder meer betrekking hebben op cyberrisicobeheer en het melden van incidenten. Hoewel de tenuitvoerlegging van de nieuwe regels nog niet voor morgen is, werkt het CCB nu al aan de bewustmaking van alle belanghebbenden om de ontwikkeling van cybercapaciteiten aan te moedigen, zelfs voordat het rechtskader verandert.