Een lek in een nieuwe gaspijpleiding van Fluxys veroorzaakte op donderdag 11 november 2010 grote problemen. De feiten deden zich voor bij het testen van een nieuwe hogedrukleiding op de grens van Rotselaar, Leuven (Wilsele) en Holsbeek.

Door dat incident moesten meer dan duizend mensen uit hun woning worden geëvacueerd, werden de aanpalende autosnelweg E314 en de treinverbinding Leuven-Aarschot urenlang afgesloten, werd een hoogspanningskabel van Elia uitgeschakeld en moesten de aanvliegroutes van Brussels Airport meteen worden aangepast.

Het gaslek heeft in de eerste plaats heel wat procedurele problemen en onvolkomenheden blootgelegd. Zo waren de lokale besturen, omwonenden of hulpdiensten niet op de hoogte van de ingebruikname.

Op het moment van de ingebruikname van de hogedrukleiding was er bovendien geen personeel van de netwerkbeheerder Fluxys op het terrein aanwezig, wat een adequate reactie onmogelijk maakte. Het duurde dan ook enige tijd vooraleer er zicht was op de feitelijke oorzaak van het probleem.

Daarnaast was de bewuste pijpleiding ook niet uitgerust met een elektronisch van op afstand bestuurbaar afsluitsysteem. De gastoevoer moet bovendien op een veel te grote afstand van het gaslek worden afgesloten, in dit geval in Lubbeek en Winksele, waardoor er nog lange tijd gas is blijven ontsnappen. Ook daar was trouwens geen personeel aanwezig. Ik stel daarom voor dat er op de hoofdleiding een betere compartimentering komt zodat de gastoevoer in de onmiddellijke nabijheid kan worden afgesloten.

Bovendien stellen heel wat betrokkenen dat het probleem van de veiligheid bij netwerkbeheerder Fluxys structureel is. Het bedrijf zou zeer snel moeten werken waardoor niet altijd voldoende aandacht kan worden besteed aan de naleving van alle veiligheidsvoorschriften. Bovendien zou er nood zijn aan meer middelen voor de veiligheidscontroles.

De minister en Fluxys beloofden een evaluatierapport over de fouten en omstandigheden van dit incident. In het belang van het onderzoek zou het goed zijn dat een onafhankelijke organisatie dit rapport opstelt en de nodige aanbevelingen geeft om dergelijke rampscenario's in de toekomst te voorkomen.

Graag had ik de minister hierover volgende vragen gesteld:

Bestaat er een stappenplan - inclusief controlemechanismen - bij de ingebruikname/testen van nieuwe gasleidingen? Is dat stappenplan volledig toegepast bij de ingebruikname van deze leiding? Is door dit ernstig voorval gebleken dat deze checklist niet meer accuraat is of moet worden aangepast?

Heeft de minister ook signalen opgevangen dat de diensten van netwerkbeheerder Fluxys onder tijdsdruk moeten werken en dat er onvoldoende middelen beschikbaar zijn voor de veiligheidscontrole? Zal hij die klachten over de structurele werking van de netwerkbeheerder onderzoeken?

Zijn er vóór de ingebruikname van deze gasleiding testen uitgevoerd? Zo ja, wanneer? Zijn er bij die testen disfuncties vastgesteld?

Had deze gaslek kunnen worden vermeden, mocht de bewuste aftakking beschikt hebben over een automatisch en van op afstand bedienbaar afsluitsysteem? Waarom beschikte deze leiding niet over dit systeem, zodat ze binnen de minuut had kunnen worden afgesloten, iets dat op de oudere ernaast liggende leiding wel mogelijk was? Vindt de minister het niet noodzakelijk elke hogedrukpijpleiding met dit systeem uit te rusten vooraleer ze in gebruik wordt genomen?

Erkent hij dat er een betere compartimentering moet komen zodat de gastoevoer op kortere afstand kan worden afgesloten?

Zal er bij de testen /de ingebruikname voortaan personeel van de netwerkbeheerder op het terrein aanwezig zijn om een snelle interventie mogelijk te maken?

Waarom is er vóór de testen en de ingebruikname van de nieuwe pijpleiding geen overleg geweest met de lokale overheden, de brandweer en de omwonenden? Is de minister van plan om een dergelijk overleg vooraf verplicht te maken?

Is hij bereid om - naast het Fluxys-rapport - het evaluatierapport te laten opstellen door een onafhankelijke onderzoeksdienst? Welke onderzoeksdienst zal dit rapport opstellen?

Ontvangen de omliggende gemeentebesturen een vergoeding voor de gemaakte onkosten?

Ik heb de eer het geachte lid te antwoorden:

1. Er bestaat een procedure van indienststelling die onder toezicht van een totaal onafhankelijk, officieel erkend organisme verloopt.

   De resultaten van het lopend onderzoek inzake het incident zullen aantonen op welke punten deze procedure eventueel zal moeten aangepast worden.

2. Op geen enkel moment heb ik vastgesteld dat de netwerkbeheerder onder tijdsdruk moest werken met mogelijke nadelige gevolgen, of met onvoldoende middelen voor het toepassen van de veiligheidsmaatregelen.

3. De testen, inzonderheid de hydraulische proeven, werden onder toezicht van het erkend organisme uitgevoerd. Voor het te onderzoeken gedeelte zijn er geen anomalieën gedetecteerd. Het probleem situeerde zich echter op het gedeelte dat niet onder druk mocht gezet worden.

4. De situatie van de installatie tijdens het incident, dat gebeurde in de fase van opvulling van de leiding met aardgas, is niet te vergelijken met de normale omstandigheden van een installatie onder druk. Zoals reeds vermeld deed het ongeval zich voor op een aftakking die nog niet onder druk mocht geplaatst worden.

   De nieuwe installatie beschikt over op afstand bedienbare afsluitsystemen zoals de naastliggende leiding. Zeer vlug na het incident is het betrokken gedeelte ingeblokt.

5. Bij het ontwerp van de installatie wordt vooral aandacht besteed aan de plaats van inplanting van deze systemen.

   Het is niet nodig het aantal afsluiters te verhogen om nog beter te kunnen compartimenteren. Elk afsluitsysteem vertegenwoordigt een bovengrondse installatie en verhoogt bijgevolg ook de veiligheidsrisico’s. Er is een evenwicht tussen het aantal afsluitstations en de aanvaardbare tijdsduur van gasontsnapping voor de uitzonderlijke gevallen waarbij een dringende interventie noodzakelijk is.

6. De operator dient zijn verantwoordelijkheid te nemen, zowel tijdens de testen als tijdens de periode van indienststelling. Hij voorziet op de strategische punten een permanente aanwezigheid.

7. De mate van het voorafgaandelijk overleg en van de toepassing van de betrokken procedures wordt tijdens het onderzoek nagetrokken. De besluiten daarvan zullen de noodzaak voor bijkomende verplichtingen mogelijks aantonen.

8. Voor elk ongeval of incident op een gasvervoerinstallatie stelt de algemene directie “Kwaliteit en Veiligheid” van de Federale Overheidsdienst (FOD) Economie onafhankelijk een rapport op.

9. Zonder vooruit te lopen op gerechtsbeslissingen, heeft de operator zich blijkbaar ertoe verbonden dat de kosten die naar aanleiding van het voorval zijn opgelopen aan hem kunnen worden voorgelegd.