Autonome werkstraffen zijn een alternatief voor gevangenisstraffen die in correctionele of politiezaken zijn uitgesproken. In een vonnis wordt bepaald hoeveel uren een verdachte onbezoldigd voor de gemeenschap moet werken via overheid of verenigingen.

Dit systeem moet worden opgevolgd door een justitieassistent, maar het ontlast de gevangenissen en vergemakkelijkt de re-integratie van de veroordeelden.

Het budget dat door de federale overheid is voorbehouden voor de aanvulling van de financiële bijdrage van de gemeenten zou al vijf jaar ongewijzigd zijn, terwijl het aantal dossiers fors is gestegen. Erger nog, de federale enveloppe zou in de toekomst zelfs afnemen.

De gemeenten die zo'n systeem hebben opgezet zouden hiervoor te weinig personeel hebben en vooral ook te weinig financiële middelen. De betrokken diensten zouden bijgevolg vaak te maken hebben met veroordeelden die ze niet kunnen plaatsen en dan dreigt er verjaring van de straf en bijgevolg straffeloosheid.

Bevestigt u deze informatie? Is het normaal dat een gemeente bijna alleen moet opdraaien voor de financiering van een federale overheidsdienst, waar de omliggende gemeenten bovendien ook baat bij hebben? Hoeveel autonome werkuren zijn nog niet uitgevoerd en hoeveel daarvan zijn intussen verjaard? Zullen er maatregelen worden genomen om dit probleem op te lossen?

1) Het aantal autonome werkstraffen stijgt ongetwijfeld aangezien de justitiehuizen 9 800 nieuwe mandaten werkstraffen registreerden in 2007, 10 211 nieuwe mandaten in 2008, 10 108 nieuwe mandaten in 2009 en 10 530 nieuwe mandaten in 2010.

Het bedrag dat door Justitie wordt voorzien in het kader van het Veiligheidsfonds en dat toelaat om subsidies te voorzien aan de gemeenten in het kader van het Globaal Plan, is een vast bedrag dat sinds 1998 inderdaad niet werd aangepast. Het gaat om een bedrag van 6 197 338,12 euro.

Een vermindering van dit bedrag is niet voorzien.

In de loop van de laatste vijf jaren, werd een verhoging van de subsidiëring van bepaalde projecten aanvaard bij ministerraad de dato 13 oktober 2006, 20 april 2007 en 12 juni 2009.

Niettemin, werden aanvragen uit alle gerechtelijke arrondissementen van het rijk met betrekking tot de aanvraag tot uitbreiding van nieuwe projecten of met betrekking tot de uitbreiding van personeel, sinds de ministerraad van 12 juni 2009, niet meer ter evaluatie voorgelegd (aan de inspecteur van financiën, aan mij als minister van Justitie, en tenslotte aan de ministerraad).

2) In het kader van de uitvoering van de autonome werkstraf, dragen 70 gemeenten de werkingskosten, de investeringskosten alsook een klein gedeelte van de salariskosten.

Ik ben er al meermaals op teruggekomen dat de regelgeving die deze financiële tussenkomsten organiseert en die dateert van de jaren ’90 thans voorbijgestreefd is.

Ik ben begin februari 2010 begonnen met de hervorming van dit systeem door het oprichten van een werkgroep. Niet veel later is de regering gevallen. Niettemin, is de werkgroep actief gebleven en werden er bepaalde pistes naar voren geschoven. Het komt er nu op aan om bepaalde keuzes te maken. Ik had deze hervorming graag afgewerkt maar dit lijkt mij binnen de bevoegdheid van de volgende regering te vallen.

3) Het aantal uren van de werkstraf die nog niet werden gepresteerd, worden niet geregistreerd in het registratiesysteem van de justitiehuizen.

De verjaring van de straf houdt in dat indien de maatregel niet uitgevoerd wordt binnen een bepaalde termijn, de straf niet meer kan worden toegepast. De termijn verschilt naargelang de aard van de straf:

• voor correctionele straffen is de termijn vijf jaar vanaf het in kracht van gewijsde gaan van de rechterlijke beslissing (art. 92 S.W.);

• voor poliitiestraffen is de termijn een jaar (art. 93 S.W.);

De verjaring kan geschorst of gestuit worden door verschillende mechanismen.

De verjaring mag niet verward worden met de uitvoeringstermijn van één jaar. Artikel 37ter van het Strafwetboek voorziet dat de werkstraf uitgevoerd dient te worden binnen de twaalf maanden na het in kracht van gewijsde gaan van de rechterlijke beslissing. Niettemin kan de Probatiecommissie de termijn ambtshalve of op vraag van de veroordeelde verlengen.

4) Indien een werkstraf niet is uitgevoerd binnen het jaar, bijvoorbeeld omwille van redenen die niet te wijten zijn aan de veroordeelde zoals een gebrek aan omkadering of prestatieplaatsen, kunnen de Probatiecommissies de uitvoeringstermijn dus verlengen.

In 2010, werden 1 844 van de 10 267 afgesloten mandaten werkstraf (17,9 %) niet of niet volledig uitgevoerd omwille van verschillende redenen.

De verjaring is in het registratiesysteem van de justitiehuizen niet opgenomen als één van de redenen van afsluiting van het mandaat. Dientengevolge is het aantal werkstraffen dat werd afgesloten omwille van verjaring, niet gekend.

Ik heb noodzakelijke hervormingsvoorstellen geformuleerd in mijn nota “straf- en strafuitvoeringsbeleid – overzicht en ontwikkeling”, zowel wat betreft het huidige subsidiëringlandschap als wat betreft de samenwerking met niet gesubsidieerde partners.

De lopende zaken verhinderen mij om dit werk op een gestructureerde manier aan te pakken. Er dienen immers belangrijke keuzes gesteld te worden, met te veel organisatorische en budgettaire gevolgen.