Schriftelijke vraag nr. 7-947

van Guy D'haeseleer (Vlaams Belang) d.d. 26 januari 2021

aan de vice-eersteminister en minister van Justitie en Noordzee

Gevangenissen - Overbevolking - Cijfers - Maatregelen

strafgevangenis
gedetineerde
strafstelsel
officiële statistiek

Chronologie

Vraag nr. 7-947 d.d. 26 januari 2021 : (Vraag gesteld in het Nederlands)

Verschillende aspecten van Justitie werden overgedragen naar de deelstaten en bijgevolg betreft deze vraag en transversale aangelegenheid.

De overbevolking van de gevangenissen is een realiteit in ons land, met alle ongenoegen en gevaren van dien.

1) Wat was de normale capaciteit in 2019 en 2020 gemiddeld (op jaarbasis) per gevangenis en in zijn globaliteit?

2) Hoeveel gedetineerden verbleven er in 2019 en 2020 gemiddeld (op jaarbasis) en wat was de overbevolkingsgraad per gevangenis en in zijn globaliteit?

3) Welke maatregelen zijn er inmiddels (verder) genomen om de overbevolking tegen te gaan?

4) Wat was het effect van elk van deze maatregelen?

Antwoord ontvangen op 6 mei 2021 :

1) en 2) De gevraagde cijfers zijn opgenomen in de onderstaande tabel.

3) en 4) In het kader van de strijd tegen de coronapandemie werden diverse maatregelen getroffen om de overbevolking in de gevangenissen te verminderen.

Zo hebben 508 gedetineerden de onderbreking van de strafuitvoering «coronavirus COVID-19» kunnen genieten zoals ingevoerd bij koninklijk besluit nr. 3 van 9 april 2020, dat is genomen op grond van de  bijzondere bevoegdheden (Belgisch Staatsblad van 9 april 2020).

Bovendien werd op grond van hetzelfde koninklijk besluit, in de eerste golf, aan 221 gedetineerden een vervroegde invrijheidstelling toegekend vanaf zes maanden vóór het einde van het uitvoerbare gedeelte van de vrijheidsstraf of van de vrijheidsstraffen waartoe zij werden veroordeeld.

Dankzij deze maatregelen werd het beoogde doel bereikt, aangezien de overbevolking werd teruggebracht tot minder dan 4 %. Bovendien hebben deze maatregelen vóór de zomer de pandemie binnen de penitentiaire inrichtingen helpen bedwingen.

Voor de tweede golf van Covid-19 werden identieke maatregelen genomen. Sinds begin december 2020, toen de nieuwe maatregelen van kracht werden, is de gevangenispopulatie met ongeveer 3,5 % gedaald.

Het moet mogelijk zijn de overbevolking die nog steeds in onze gevangenissen heerst, aan te pakken door verschillende acties te combineren.

Zoals ik reeds heb gezegd, kunnen deze worden opgesomd in tien punten.

De eerste maatregel bestaat erin om de gevangeniscapaciteit te verhogen. De bouw van de gevangenissen te Haren en Dendermonde is bezig en wordt deze regeerperiode afgerond. De bouw van de gevangenis te Antwerpen moet nog tijdens deze regeerperiode worden aangevat. De renovatie van Merksplas en de procedures voor extra capaciteit in Ieper, Ruiselede en Jamioulx worden voortgezet.

Ook de opvangcapaciteit voor geïnterneerden zal worden verhoogd met de bouw van drie nieuwe forensische psychiatrische centra in Aalst, Waver en Paifve.

Er moet echter ook worden voorzien in een ander soort capaciteit. Zo kan er een beroep worden gedaan op externe capaciteit met een aangepast veiligheidsniveau om de band met de maatschappij zoveel mogelijk te behouden en zo detentieschade te voorkomen of te beperken. De creatie van detentiehuizen met aangepast veiligheidsniveau moet hier verder antwoord op kunnen bieden.

Het op geïnterneerden afgestemde aanbod in de reguliere sector zal eveneens worden uitgebreid. De bestaande capaciteit moet echter beter worden beheerd en de gedetineerden moeten beter worden gespreid naargelang de beschikbare plaatsen.

Bovendien moeten andere maatregelen het mogelijk maken de bevolking te doen dalen.

Zo moeten gedetineerden die de Belgische nationaliteit niet hebben en die in België worden vastgehouden, zoveel mogelijk worden teruggestuurd naar hun land van herkomst om daar hun straf uit te zitten. Er moeten nieuwe bilaterale verdragen kunnen worden gesloten. Ook de inspanningen om buitenlandse gevangenen na het einde van de straf terug te sturen naar hun land van herkomst wanneer zij geen verblijfsrecht meer hebben in ons land, zullen worden voortgezet. Ten slotte moet er worden voorzien in een aangepaste capaciteit voor in voorlopige hechtenis geplaatste vreemdelingen zonder verblijfsvergunning.

Gevangenisstraffen moeten niet alleen vergelden en de maatschappij beschermen, maar moeten ook zinvol zijn. De veroordeelde moet dan ook worden begeleid om recidive te voorkomen. Zo wordt in de wet van 23 maart 2019 betreffende de organisatie van de penitentiaire diensten en het statuut van het penitentiair personeel een onderscheid gemaakt tussen functies die gericht zijn op de bewaking en beveiliging van gebouwen en functies die gericht zijn op het toezicht op en de begeleiding van gedetineerden. Dit zal voor het eerst worden toegepast in de gevangenis te Haren.

Een snellere justitie moet het mogelijk maken de duur van de voorlopige hechtenis te verkorten. In voorlopige hechtenis geplaatste personen maken immers nog steeds bijna 38 % van de gevangenisbevolking uit. Ook het aantal straffen die worden uitgevoerd, moet omhoog. Alleen zo kan de inflatiespiraal van de lengte van de opgelegde straffen worden doorbroken. Korte straffen worden momenteel immers niet allemaal uitgevoerd. De hierboven vermelde aangepaste capaciteit met een

lager veiligheidsniveau moet het mogelijk maken om ze toe te passen en tegelijk detentieschade te voorkomen en de band met de buitenwereld te behouden.

Per slot van rekening moet de gevangenisstraf het ultimum remedium zijn. Op bepaalde gebieden kan een alternatief voor de straf worden gevonden. Hier kan worden verwezen naar de drugsbehandelingskamer die een behandelingstraject voorstelt voor de veroordeling wordt uitgesproken.

Aanvullend op dit antwoord, verwijs ik u verder ook naar het antwoord op uw schriftelijk vraag nr. 7-758.