Schriftelijke vraag nr. 7-780

van Willem-Frederik Schiltz (Open Vld) d.d. 9 november 2020

aan de vice-eersteminister en minister van Justitie, belast met Noordzee

Juridisch systeem - Wrakingsverzoeken - Vervanging van de rechter - Cijfers - Publicatie

officiële statistiek
magistraat
verschoning

Chronologie

Herindiening van : schriftelijke vraag 7-663

Vraag nr. 7-780 d.d. 9 november 2020 : (Vraag gesteld in het Nederlands)

Uit het boek «Justice in time» van auteur Simon Deryckere blijkt dat in er in België geen cijfers bekend zijn over het exact aantal ingediende en behandelde wrakingsverzoeken. In Nederland zijn die gegevens echter wel beschikbaar; zo werden er in 2018 750 wrakingsverzoeken ingediend waarvan er 20 (2,5 %) terecht waren (cf. https://www.rechtspraak.nl/Organisatie-en-contact/Organisatie/Raad-voor-de-rechtspraak/Nieuws/Paginas/Aantal-wrakingsverzoeken-stijgt.aspx).

Volgens artikel 151 van de Grondwet zijn rechters «onafhankelijk in de uitoefening van hun rechtsprekende bevoegdheden». Zo'n wrakingsverzoek handelt dan ook over de objectiviteit van de rechter in kwestie. Het is een middel ter verzekering van de onafhankelijkheid en onpartijdigheid van de rechter. Die onpartijdigheid is een algemeen rechtsbeginsel dat rechtstreeks inwerkt op alle rechtsprekende instanties en vloeit voort uit de trias politica.

Als er redenen zijn om aan te nemen dat een rechter vooringenomen is, kan de persoon die denkt daar een nadeel van te kunnen ondervinden een wrakingsverzoek indienen op basis van één of meerdere van de twaalf gronden van wraking. Deze twaalf gronden van wraking staan in hoofdstuk 5, artikel 828, van het Gerechtelijk Wetboek. Indien de wraking terecht is, zal de rechter vervangen worden.

Wat betreft het transversaal karakter van de vraag: het betreft een transversale aangelegenheid met de Gemeenschappen. Er zijn verschillende instanties bevoegd voor het justitiebeleid. De Gemeenschappen zijn namelijk bevoegd voor het vervolgingsbeleid, jeugdsanctierecht, eerstelijns juridische bijstand en justitiehuizen. Het is echter de federale overheid die bevoegd is voor de organisatie van het Belgische gerecht. Zo is de federale minister van Justitie bevoegd voor het gevangeniswezen, de administratieve rechtscolleges en de rechterlijke orde.

Graag had ik hieromtrent dan ook een antwoord gekregen op volgende vragen:

1) Hoeveel wrakingsverzoeken werden er ingediend sinds 2015? Graag kreeg ik het aantal per jaar en per gerechtelijk arrondissement.

2) Hoeveel van deze wrakingsverzoeken waren terecht? Graag kreeg ik het aantal per jaar en per gerechtelijk arrondissement sinds 2015.

3) Waarom heeft u het aantal wrakingsverzoeken nooit verzameld en bijgevolg nooit gepubliceerd? Bent u van plan om deze nu wel jaarlijks mede te delen? Zo ja, hoe? Zo neen, waarom niet?

4) Een bijkomend probleem van wrakingsverzoeken in strafzaken is dat deze ook op regelmatige basis hun weg vinden naar de media. Het publiek krijgt dus te horen dat de rechter «niet te vertrouwen is» wat het rechtstelsel ondermijnt. Een oplossing zou zijn om het publiek pas op de hoogte te brengen van zo'n verzoek na de behandeling ervan. Zal u dit toepassen? Zo ja, binnen welke termijn? Zo neen, waarom niet?

Antwoord ontvangen op 16 december 2020 :

1) Als bijlage vindt u het aantal zaken per jaar (2015 tot en met 2019) met betrekking tot de wraking van een magistraat, ingedeeld per gerechtelijk arrondissement of overeenkomstig de vijf rechtsgebieden voor de hoven van beroep. De wrakingsprocedure an sich is een burgerlijke procedure. Ze kan zich wel enten op een burgerlijke of strafrechtelijke procedure door een onderzoeksrechter, een onderzoeksgerecht of een rechter ten gronde. Er zijn geen afzonderlijke cijfers beschikbaar.

Bijkomende algemene opmerking: een groot aantal factoren kan de kwaliteit van deze statistieken beïnvloeden. Zo kan bijvoorbeeld de kwaliteit van registratie in de applicatie, het gebrek aan uniformiteit in het gebruik van de IT-applicatie en codes of zelfs de werking van het informaticasysteem een correcte registratie beïnvloeden. Derhalve is het aangeraden om enige voorzichtigheid te hanteren bij de interpretatie van deze statistieken.

2) Als bijlage vindt u de gegevens met betrekking tot het aantal afgesloten zaken met betrekking tot de wraking van een magistraat. Opgelet: de inhoud van de beslissing wordt niet geregistreerd in de applicaties, waardoor het niet mogelijk is om te achterhalen of de magistraat effectief gewraakt werd of niet.

3) Statistieken in verband met wraking zijn opgenomen in de jaarlijkse publicaties van het College van de hoven en rechtbanken (per jurisdictie), raadpleegbaar via de website van de hoven en rechtbanken (https://www.rechtbanken-tribunaux.be/nl/college-van-hoven-en-rechtbanken#statistiek).

4) Het is in realiteit niet mogelijk het wrakingsverzoek pas ter kennis te brengen aan het publiek na de behandeling ervan. Dit zou immers een wijziging van een gehele procedure met zich meebrengen die niet wenselijk is. De mogelijkheid tot wraking is namelijk essentieel en mag op geen enkele wijze worden ingeperkt. De advocatuur dient haar rol als bewaker van de rechtstaat ten volle te kunnen benutten. Dit wordt tevens vermeld in het door u aangehaalde boek Justice in Time van Simon Deryckere op pagina 40.

Een wrakingsverzoek in strafzaken wordt weliswaar door de advocaat ter griffie neergelegd, maar indien de procedure ten gronde reeds loopt, wordt de mogelijke grond tot wraking vastgesteld op een openbare zitting. De advocaat vraagt aan de rechtbank of het hof om het zittingsincident te noteren op het zittingsblad of de advocaat brengt het wrakingsverzoek ter kennis op de eerstvolgende openbare zitting, waarna het geding tijdelijk wordt geschorst. Op elke zitting in strafzaken is pers aanwezig. Ook in de procedure voorafgaand aan de behandeling ten gronde die niet openbaar is, volgt de pers mediatieke strafrechtelijke zaken op de voet op. Deze persvrijheid moet te allen tijde gewaarborgd blijven.

Bovendien is het door u aangehaald vermeend misbruik van de wrakingsprocedure als tijdelijk schorsingsmiddel niet bewezen en zijn er voldoende waarborgen in de procedure ingebouwd om dit tegen te gaan. Zo dient het verzoek bij wijze van niet-limitatief voorbeeld op straffe van nietigheid te worden ingediend door een advocaat die reeds meer dan tien jaar bij de balie is ingeschreven. Op onontvankelijke verzoeken staan ook geldboetes. Er zijn aldus ernstige sancties verbonden aan het misbruik van procesrecht, waardoor advocaten deze procedure niet lichtzinnig aanwenden.

Bijlagen

Tabel 1: Aantal zaken met betrekking tot wraking (magistraat) in de rechtbanken van eerste aanleg (burgerlijk)

Tabel 2: Aantal zaken met betrekking tot wraking (magistraat) in de ondernemingsrechtbanken

Tabel 3: Aantal zaken met betrekking tot wraking (magistraat) in de hoven van beroep (burgerlijk)

Tabel 4: Aantal zaken met betrekking tot wraking (magistraat) in de arbeidshoven