Tweetalige printerversie Eentalige printerversie

Schriftelijke vraag nr. 7-585

van Gaëtan Van Goidsenhoven (MR) d.d. 5 juni 2020

aan de minister van Veiligheid en Binnenlandse Zaken, belast met Buitenlandse Handel

Coronacrisis - Sociale media - Desinformatiecampagnes op het internet - Auteurs - Cijfers - Maatregelen (Covid-19)

epidemie
infectieziekte
sociale media
desinformatie
staatsveiligheid
geheime dienst
officiële statistiek
Coördinatieorgaan voor de dreigingsanalyse

Chronologie

5/6/2020Verzending vraag (Einde van de antwoordtermijn: 9/7/2020)
9/7/2020Antwoord

Vraag nr. 7-585 d.d. 5 juni 2020 : (Vraag gesteld in het Frans)

De vraag hieronder verwijst naar thema's als desinformatie, de Covid-19-crisis, de media of binnenlandse veiligheid. Aangezien het om transversale materies gaat is de Senaat bevoegd om zich daarover te buigen.

Op 21 april 2020 hebben de Staatsveiligheid (VSSE) en de Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid (ADIV) een gezamenlijk rapport gepubliceerd waarin de aandacht gevestigd wordt op de gevaren die de Covid-19-crisis kan inhouden voor de veiligheid van de staat, met name wat betreft de aanzienlijke stijging van desinformatiecampagnes op het internet.

Volgens dat rapport heeft de coronacrisis immers tal van, al dan niet buitenlandse, groepen ertoe aangezet om desinformatiecampagnes op te zetten om verschillende delen van de bevolking tegen elkaar op te zetten en op termijn de medische organisatie en de machtscentra te destabiliseren. Hetzelfde fenomeen werd al gemeld naar aanleiding van verschillende verkiezingscampagnes in heel de wereld en het staat vast dat die groeperingen hun activiteiten nog hebben opgedreven nu de sanitaire crisis tot meer onzekerheid leidde.

Concreet vermeldt het rapport verschillende acties van zowel extreemrechtse als extreemlinkse groepen. Zo verscheen er op de website van Indymedia Bruxsel, een mediaplatform voor uiterst linkse groepjes met anarchistische inslag, op 8 april 2020 een pamflet dat oproept tot geweld tegen de politie, de penitentiaire diensten en organisaties voor telecommunicatie. Het lijkt er dus op dat deze sanitaire crisis een merkbare stijging van de dreiging die van die extremen uitgaat mogelijk heeft gemaakt.

Daarnaast vermeldt het rapport nog de forse toename van propaganda op sociale media afkomstig van Belgische of buitenlandse extremistische individuen of groeperingen waarin gehamerd wordt op de opvatting dat de crisis die we doormaken verband houdt met immigratie en mondialisering. Bijgevolg wordt duidelijk dat die personen alle opportuniteiten die de sociale media bieden hebben aangegrepen om de Covid-19-crisis te recupereren en hun narratief te voeden en daarbij handig gebruik te maken van het isolement en de alomtegenwoordige onzekerheid.

Daarna hebben de experts ook een onrustwekkende stijging opgemerkt van het aantal desinformatiecampagnes vanuit het buitenland, en voornamelijk vanuit Rusland. Die boodschappen zijn vooral gericht aan de bevolking en gaan over de manier waarop de overheid de coronacrisis aanpakt.

Gelet op die verschillende zorgwekkende vaststellingen, wil ik u de volgende vragen stellen:

1) Beschikt u over statistieken met betrekking tot het aantal desinformatiecampagnes dat sinds het begin van de Covid-19-crisis werd gevoerd?

2) Heeft de sterke toename van de desinformatiecampagnes tijdens de huidige sanitaire Covid-19-crisis het mogelijk gemaakt om nieuwe personen te identificeren in de databanken van het Coördinatieorgaan voor de dreigingsanalyse (OCAD)? Heeft het orgaan een evolutie waargenomen bij de extremistische groeperingen? Zo ja, welke?

3) Welke maatregelen werden recent genomen om de desinformatiecampagnes tijdens de Covid-19-crisis te bestrijden?

4) Welke denksporen wil u in de toekomst volgen om de risisco's op desinformatiecampagnes op sociale media in crisistijd te verminderen?

5) Werd er recent in het bijzonder opgetreden tegen campagnes die vermoedelijk vanuit het buitenland werden opgezet? Zo ja, welke?

Antwoord ontvangen op 9 juli 2020 :

1) Binnen de federale politie is het de sectie i2-IRU van de centrale directie van de bestrijding van de zware en georganiseerde criminaliteit (DJSOC) die het «fake news» opvolgt. In het kader van de pandemie kreeg i2-IRU de opdracht zich te focussen op de opsporing van fake news-berichten die hoofdzakelijk of exclusief te maken hebben met het coronavirus en die een gevaar voor de volksgezondheid zouden kunnen betekenen.

Er werden (d.d. 29 juni 2020) 449 dergelijke sites of posts op sociale mediaplatformen ontdekt en geanalyseerd en aan de platformen werd gevraagd om deze (op vrijwillige basis) te verwijderen; 236 posts werden verwijderd.

2) De diensten constateren inderdaad een zekere virulentie op sociale media van allerlei extremistische of terroristische groeperingen of personen. Deze groeperingen proberen het Covid-19 virus en / of de maatregelen te recupereren om hun narratief, hun discours te versterken en eventuele sympathisanten in hun «kamp» te krijgen, oftewel te radicaliseren. Extremistische of terroristische groeperingen proberen daarmeede gevoelens van angst, onzekerheid en frustratie van de mensen uit te buiten. Nochtans zou het te kort door de bocht zijn, om in deze complottheorieën telkens een ideologische dimensie te zien. Typisch voor het Internet en de sociale media is dat er een «soep» van ideeën, complottheorieën en fake news circuleert. Mensen die hierin meegaan, hebben vaak in aanvang maar één gemeenschappelijk kenmerk: een diep geworteld wantrouwen tegen «het systeem», of het nu gaat om de politiek, de politie, of de mainstream media. Het is echter niet zo dat de Covid-19 crisis direct heeft gezorgd voor extra opnames van personen in de GGB. De impact van de Covid-19 crisis is echter nog niet volledig zichtbaar en moet op langere termijn worden bekeken. Dit zal nauwlettend opgevolgd worden door het Orgaan voor de coördinatie en de analyse van de dreiging (OCAD) en alle betrokken veiligheidsdiensten.

3) De sectie i2-IRU, verantwoordelijk voor internetrecherche, kreeg de opdracht op zoek te gaan naar valse nieuwsberichten (fake news), nieuwsberichten die een gevaar voor de volksgezondheid betekenen. Als een post voldeed aan de gevaarlijkheidscriteria, werd dit gemeld bij de partnerdiensten (federale overheidsdiensten (FOD) Volksgezondheid, Financiën, Economie, enz.) en aan het Crisiscentrum voor een risicoanalyse.

De berichten werden doorgegeven aan de sociale mediaplatformen met het oog op de verwijdering ervan. Aangezien fake news-berichten niet wettelijk gedefinieerd zijn worden die berichten verwijderd op vrijwillige en collaboratieve basis.

4) Het definiëren van fake news en hieraan een wettelijke basis geven. Aangezien fake news niet wettelijk gedefinieerd is, is het niet mogelijk om de uitgevers te vervolgen zonder dat er sprake is van een kwalijk bedoeling.

5) Deze parlementaire vraag valt niet onder mijn bevoegdheden maar behoort tot die van de minister van Justitie.