Tweetalige printerversie Eentalige printerversie

Schriftelijke vraag nr. 7-318

van Carina Van Cauter (Open Vld) d.d. 27 januari 2020

aan de minister van Veiligheid en Binnenlandse Zaken, belast met Buitenlandse Handel

Illegale vuurwapens - Bezit - Wapenhandel - Handhaving - Cijfers

vuurwapen
bewapening
zwarte handel
georganiseerde misdaad
internet
elektronische handel
wapenhandel
persoonlijk wapen
handvuurwapens

Chronologie

27/1/2020Verzending vraag (Einde van de antwoordtermijn: 27/2/2020)
27/2/2020Antwoord

Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 7-317

Vraag nr. 7-318 d.d. 27 januari 2020 : (Vraag gesteld in het Nederlands)

De Nederlandse politie registreert steeds meer gevallen van wapenhandel. Het aantal rechtszaken voor het bezit van en handelen in illegale wapens is, in de eerste helft van 2019, het hoogste in zes jaar tijd. En die stijging is niet alleen zichtbaar in grote steden. De ontwikkelingen zijn een punt van aandacht voor de politie. Zo bleek eerder dat het gebruik van handgranaten alarmerend toeneemt. Maar ook andere illegale activiteiten komen vaker voor. De opsporing van de handel in zware automatische wapens is niet voor niets prioritair voor de federale overheidsdiensten van Justitie en Binnenlandse Zaken.

In Nederland werden alleen al in de eerste zes maanden van 2019 2 943 onderzoeken naar wapenhandel geopend door de politie. Het gaat over het illegaal in bezit hebben of verhandelen van vuurwapens als geweren, pistolen en revolvers. Ook de handel en illegaal bezit van andere wapens, zoals steekwapens, boksbeugels en handgranaten vallen onder wapenhandel.

De recent uitgebrachte Nederlandse Monitor Georganiseerde Criminaliteit 2019 wijst op de rol die België speelt in de illegale wapenhandel (cf. Georganiseerde criminaliteit in Nederland: daders, verwevenheid en opsporing, Rapportage in het kader van de vijfde ronde van de Monitor Georganiseerde Criminaliteit, 2019). Zie onder meer volgende onderzochte casus: «De aanlevering werd verricht door twee Belgische wapenhandelaren door wapens op papier te exporteren en deze wapens, die gewoon in België bleven, daarna zwart te verhandelen. Een Nederlandse wapenhandel zorgde voor exportvergunningen naar een postbusfirma in Gibraltar.»

Een andere verontrustende ontwikkeling is dat men steeds meer wapens aantreft bij bendes die tevens actief zijn in de drugshandel en die ook vaak in ons land actief zijn.

De aanpak van de wapenhandel en illegale wapens valt onder punt 7) «Georganiseerde eigendomscriminaliteit en illegale goederentrafieken» van het Nationale Veiligheidsplan 2016-2019.

Ik verwijs tevens naar de studie van het Vlaams Vredesinstituut van 2017 «De Belgische illegale vuurwapenmarkt in beeld» die onder meer het volgende stelt: «Door het gebrek aan betrouwbare statistieken blijft hun beeld noodgedwongen dossiergebonden. Nochtans vormt een meer strategisch inzicht in evoluties en trends een noodzakelijke voorwaarde voor een proactieve, weldoordachte en structurele aanpak.» (cf. https://vlaamsvredesinstituut.eu/wp-content/uploads/2019/03/De-Belgische-illegale-vuurwapenmarkt-in-beeld.pdf).

Het controleregime voor het bezit en de handel in vuurwapens is niet louter een federale bevoegdheid. Zo is in België het toezicht op vuurwapens die gebruikt kunnen worden voor het sportschieten een bevoegdheid van de Gemeenschappen, terwijl de Gewesten bevoegd zijn voor vuurwapens die gebruikt kunnen worden voor de jacht. Bovendien is ook de invoer, uitvoer en doorvoer van wapens sinds 2003 grotendeels een gewestbevoegdheid. Personen die een vuurwapen willen importeren of exporteren moeten hiervoor een vergunning aanvragen bij de gewestelijke overheid. Sinds 2012 hebben het Vlaams en Waals Gewest hun eigen wapenhandeldecreten. In 2013 vaardigde ook het Brussels Hoofdstedelijk Gewest haar ordonnantie uit. Het betreft dus een transversale aangelegenheid met de Gemeenschappen en de Gewesten.

Graag had ik een antwoord bekomen op volgende vragen:

1) Hoeveel illegale vuurwapens werden in België sinds 2017 jaarlijks in beslag genomen? Kan u tevens de types van de jaarlijks in beslag genomen vuurwapens meedelen? Kan u de cijfers per arrondissement meedelen? Zijn er grote verschillen per arrondissement?

2) Volgens het Vlaams Vredesinstituut zou het aandeel van de vastgestelde handel in verboden vuurwapens de afgelopen jaren sterk zijn toegenomen. Kan u de concrete cijfers geven voor de jaren 2017, 2018 en 2019? Klopt deze tendens?

3) Kan u respectievelijk voor 2017, 2018 en 2019 meedelen hoeveel politionele vaststellingen werden gedaan voor illegaal bezit van vuurwapens en desgevallend het type wapen?

4) Hoeveel aanhoudingen gebeurden er in het kader van de georganiseerde wapenhandel en dit voor respectievelijk 2017, 2018 en 2019? Kan u deze cijfers duiden?

5) Welke zijn de belangrijkste trends inzake de illegale wapenhandel en de georganiseerde misdaad? Kan u dit cijfermatig toelichten?

6) Kan u meedelen of de tendensen die zich in Nederland (substantiële toename van het aantal illegale vuurwapens en handgranaten) voordoen ook hier worden vastgesteld? Kan u dit toelichten?

7) Tot welke resultaten heeft de oprichting van de werkgroep van wapenexperten binnen de politie geleid?

8) Klopt de informatie van het Vlaams Vredesinstituut dat er sprake is van een personeelsuitsroom – en dus ook van ervaring en expertise – uit de centrale directie van de Bestrijding van de zware en georganiseerde criminaliteit (DJSOC) afdeling Wapens waardoor deze vandaag over onvoldoende mankracht beschikt om algehele analyses uit te voeren? Zo ja, hoe wordt hieraan geremedieerd? Zo neen, welke bedraagt het personeelsaantal in voltijdse eenheden van de DJSOC/Wapens voor respectievelijk 2016, 2017, 2018 en 2019?

9) Op welke manier wordt illegale wapenhandel in ons land bestreden? Welke diensten zijn bevoegd? Hoe verloopt de samenwerking?

10) Uit buitenlands onderzoek blijkt dat de vraag naar illegale vuurwapens vaak afkomstig is uit het drugsmilieu. Zo kan in Nederland ongeveer de helft van het illegale vuurwapenbezit gesitueerd worden in het drugsmilieu. Is dit ook in ons land het geval? Kan u dit cijfermatig toelichten?

11) Welke rol speelt het darknet in het verwerven van illegale vuurwapens? Beschikt u hieromtrent over concrete cijfers? Is er sprake van een toe- of afname?

12) Kan u concreet toelichten hoe de wapenhandel via het darknet de wacht wordt aangezegd? Is er een specifieke politie-eenheid die transacties op het darknet opvolgt? Zo neen, waarom niet? Zo ja, wat waren hiervan de concrete resultaten?

Antwoord ontvangen op 27 februari 2020 :

1) Op basis van een recente analyse van records in het centrale wapenregister (RCA) heeft de centrale directie van de Bestrijding van de zware en georganiseerde criminaliteit (DJSOC) het aantal in beslag genomen wapens sinds 2016 geanalyseerd. U vindt de details in de onderstaande grafiek, rekening houdend met een significante toename van in beslag genomen wapens tijdens de amnestieperiode in 2018.

(Bron: RCA)

De interpretatie van de cijfers voor de verschillende soorten in beslag genomen wapens per gerechtelijk arrondissement is ingewikkeld. In de toekomst kan deze informatie worden verkregen via een nieuwe tool die momenteel wordt ontwikkeld, namelijk de PACOS-database. Deze heeft tot doel het beheer en de verwerking van inbeslagnames en overtuigingsstukken te standaardiseren.

2) Hieronder vindt u een extractie uit de Algemene Nationale Gegevensbank (ANG) betreffende het aantal feiten inzake wapenhandel tussen 2016 en 2018. Men kan een zekere stabiliteit vaststellen in het aantal feiten, ook wat betreft de feiten met betrekking tot de illegale wapenhandel.

Aantal feiten

2016

2017

2018

Wapen, munitie, onderdeel, accessoire - handel

181

175

167

Wapen, munitie, onderdeel, accessoire - productie / reparatie

15

12

12

Specifiek wapengerelateerd misdrijf

39

50

38

TOTAAL

235

237

217

Bron: ANG (DRI/BIPOL)

3) & 4) Op basis van de informatie die beschikbaar is in de verschillende databanken, is het niet mogelijk om een precies onderscheid te maken tussen de feiten van illegaal wapenbezit en andere categorieën van inbreuken met betrekking tot wapens. Het is om die redenen ook moeilijk om cijfers te geven met betrekking tot aanhoudingen in het dossier «wapens».

5) & 6) Uit een recente interne politieanalyse zijn bepaalde trends naar voren gekomen. We merken met name op dat «de meeste vuurwapens op de illegale markt afkomstig zijn van de legale markt (...) volgens verschillende methoden die in de bestanden zijn waargenomen». De gespecialiseerde dienst «wapens» van de federale gerechtelijke politie voert interne analyses. De belangrijkste waargenomen modus operandi zijn smokkel (of wapens opnieuw samengesteld uit in verschillende landen bestelde onderdelen), diefstal, vervalsing van documenten, niet-regularisatie, reactivering of zelfs de conversie van wapens. Op basis van de beschikbare cijfers kunnen we de door onze Nederlandse collega's waargenomen trend niet bevestigen of ontkennen. Zelfs als een zekere stabiliteit in de cijfers kan worden waargenomen, mag niet uit het oog worden verloren dat de handel in vuurwapens een verborgen misdaad betreft.

7) Het netwerk van deskundigen binnen de politie is actief op federaal niveau, hoewel de betrokkenheid van haar leden sterk varieert naargelang de gerechtelijke arrondissementen. Contacten met de verantwoordelijke politieagenten in de politiezones tonen ook een verscheidenheid in de manier om het fenomeen te benaderen. De mate waarin men daadwerkelijk investeert in deze expertise hangt ook af van de lokale prioriteiten van de diverse overheden.

8) In 2012, vóór de optimalisatie van de federale politie, beschikte de dienst wapens over 9 voltijdse equivalenten (FTE). Bij de optimalisatie heeft de federale politie besloten deze capaciteit terug te brengen tot 3 FTE. Met de nieuwe interne organisatie DJSOC 2019 werd de capaciteit verhoogd tot 4 FTE's in het bijzonder om aan bepaalde internationale verplichtingen (EMPACT Europol) te voldoen. De dienst wapens bestaat momenteel uit één commissaris en drie hoofdinspecteurs.

9) De strijd tegen de illegale wapenhandel is een federale bevoegdheid. De realiteit is echter veel complexer in de mate dat de bevoegdheden zijn verdeeld tussen het federale niveau en de Gewesten. Import, export, doorvoer en overdracht van wapens zijn sinds 2003 regionale verantwoordelijkheden. Wat de «Wapendienst» van de FOD Justitie betreft, heeft deze een doorslaggevende rol inzake de wetgeving. In deze hoedanigheid is de FOD Justitie voorzitter van verschillende overlegplatforms, waaronder de Wapenadviesraad (artikel 37 van de wet van 8 juni 2006 inzake wapens) en het Interfederale Comité voor de bestrijding van de illegale productie en wapenhandel (gemaakt door koninklijk besluit van 29 oktober 2015). Deze laatste bestaat uit een aantal partners die rechtstreeks bij de kwestie betrokken zijn (lokale en federale politie, douane, inlichtingen- en veiligheidsdiensten, regionale openbare diensten, federale overheidsdienst (FOD) Buitenlandse Zaken, Economische Inspectie) en komt minstens vier keer per jaar bijeen om informatie uit te wisselen over de nieuwste trends in wapenhandel.

Bovendien bepaalt de vertrouwelijke circulaire 14/2012 van het College van procureurs-generaal over de gerechtelijke aanpak van wapenhandel dat het federale parket een coördinerende rol speelt in onderzoeken door middel van regelmatige vergaderingen tussen de referentiepersonen wapens van de gerechtelijke politie, de referentiemagistraten van het openbaar ministerie en de DJSOC.

10) Uit de analyses van DJSOC blijkt dat de daders van de wapenhandel vaak actief zijn binnen andere criminaliteitsdomeinen, waaronder drugs. Verschillende dossiers tonen ook aan dat er een sterk verband bestaat tussen het aanbod van drugs en de aanwezigheid van vuurwapens, waarbij de routes die worden gevolgd door deze verschillende zwendels identiek zijn.

11) & 12) Het darkweb is een facilitator die individuen de mogelijkheid biedt om illegaal wapens, munitie, onderdelen en accessoires aan te schaffen, zonder dat er voorafgaande contacten met de criminele gemeenschap vereist zijn.

De federale politie is zich bewust van het belang van het dark web en van zijn rol in de verschillende criminele fenomenen.

Politieonderzoek met betrekking tot het dark web is momenteel vooral gericht op gespecialiseerde steun in specifieke dossiers. Hiertoe heeft het directie van de zware en georganiseerde criminaliteit (DJSOC) van de federale gerechtelijke politie de sectie i2-IRU die belast is met onderzoek op internet.

In het kader van zijn missies, biedt de sectie I2 gespecialiseerde steun aan de eenheden van de geïntegreerde politie, inclusief de centrale diensten van de DJSOC met betrekking tot verschijnselen die voortvloeien uit het nationale veiligheidsplan, en aan de magistratuur, en dit met betrekking op diepgaande opsporingen op internet.

De zoekopdrachten die door deze service worden uitgevoerd zijn afhankelijk van de door de aanvrager gewenste diepte van de zoekopdracht.

Sinds de oprichting van de eenheid DJSOC/i2-IRU werden 89 verzoeken om opsporingen met betrekking tot wapens gedaan. Drie hiervan betroffen het dark web. Alle anderen hielden verband met het gebruik van sociale netwerken waarop mensen met wapens verschenen (meestal vals of imitaties).