|
|
De opheffing van de sancties tegen Zimbabwe in het kader van het Kimberley Process
Zimbabwe
edelsteen
zwarte handel
| 13/3/2013 | Verzending vraag |
| 5/7/2013 | Antwoord |
Herkwalificatie van : vraag om uitleg 5-2473
Diamanten afkomstig uit het Marangegebied in Zimbabwe, gekend als de grootste ontdekking van alluviaal diamant sinds mensengeheugenis, staan onder embargo. Er werden immers ongeregeldheden vastgesteld die in strijd zijn met de minimale eisen van het Kimberley Process. De rapporten over het geweld dat door de Zimbabwaanse regering op diamantzoekers wordt gepleegd hebben de Europese Unie ertoe aangezet sancties tegen Zimbabwe te nemen.
Door de modernisering van de mijnen in het Marangegebied hebben onafhankelijke controleurs nu toegang tot de terreinen en is er een procedure ontwikkeld voor de traceerbaarheid van ruwe diamant, die geëxporteerd kan worden en in het legale circuit kan circuleren. Het Kimberley Process gaf in november jongstleden vier van de vijf mijnen in Marange groen licht om diamanten te verhandelen.
De Zimbabwaanse regering kan van de export van diamant profiteren om de economische situatie van het land te herstellen. Deze export kan voor de staatskas elk jaar twee miljard dollar opbrengen. Het is juist dat Zimbabwe, één van de armste landen ter wereld, de natuurlijke en nationale rijkdommen moet kunnen benutten. Er is echter geen enkele garantie dat de Zimbabwaanse bevolking hiervan kan genieten. Het is zelfs heel waarschijnlijk dat de partij van Robert Mugabe er het meeste belang bij heeft.
De ngo Global Witness, die meegewerkt heeft aan de totstandkoming van het Kimberley Process, is eruit gestapt omwille van de beslissing van november van vorig jaar. Volgens deze ngo hebben bepaalde ondernemingen een belangrijk aandeel in de exploitatie van de diamanten. Onder meer Anjin Investments, een Chinees-Zimbabwaanse joint venture (gemeenschappelijke onderneming), zou weinig transparant zijn en geen gegevens vrijgeven over de transacties of over wat aan de Zimbabwaanse regering werd betaald. De entourage van Robert Mugabe zou nauw betrokken zijn bij de bedrijven in kwestie. Deze bedrijven zouden overigens militair personeel aanwerven. De leidinggevenden zouden officieren zijn uit de omgeving van Mugabe. Nick Donovan, lid van de voormelde ngo spreekt van “gemilitariseede diamanten”.
Mijnheer de minister,
Hoe staat onze regering tegenover de export van diamanten uit het Marangegebied in Zimbabwe? Wat is de houding van de Europese Commissie, die de zevenentwintig lidstaten van de Europese Unie binnen het Kimberley process vertegenwoordigt? Zal de Europese Unie de sancties ten opzichte van de diamanten uit Marange handhaven?
Hoe kan worden gegarandeerd dat de handel in diamanten uit Marange op een transparante en correcte manier gebeurt? Hoe kunnen we er zeker van zijn dat de diamanten van Zimbabwe dienen om de staatskas te vullen en niet naar de politieke partij van Robert Mugabe, of naar het leger/de politie gaan, gezien de betrokkenheid van het militair personeel bij de voormelde bedrijven? Heeft het Kimberley Process deze elementen in overweging genomen?
Welke informatie hebt u over Anjin Investments, een Chinese onderneming die duistere methodes hanteert? Wat is de houding van het Kimberley Process tegenover die “joint-venture” en het gebrek aan transparantie ervan? Welke gevolgen kunnen deze verdachte methodes hebben op de diamanthandel?
Wat is uw standpunt over de ngo Global Witness, die omwille van de beslissing van november jongstleden uit het Kimberley Process is gestapt? Is de kritiek gegrond? Zo ja, houdt het Kimberley Process rekening met die kritiek?
Het Kimberley Process is een consensueel overlegmodel. Een aantal regeringen houden zich niet aan de ethiek van het Kimberley Process, maar maken er toch deel van uit. Heeft het Kimberley Process nog wel reden van bestaan?
In dit opzicht hebben de verantwoordelijken van de FOD Financiën en van de FOD Buitenlandse zaken in de commissie voor de Financiën van de Senaat van 10 juli 2012 melding gemaakt van de intentie van België om ten minste een deel van het embargo op te heffen. Hoever staat het daarmee?
1. Men moet zich de precieze onderscheiding herinneren tussen het Kimberley Proces en de procedure voor het aannemen van Europese Unie (EU) sancties tegen Zimbabwe. De eerste is een consensueel technisch akkoord (KPCS of Kimberley Process certification scheme) dat in 2003 in werking getreden is en dat de voorwaarden bepaalt waarin een Lidstaat bruto diamanten mag importeren en exporteren. Dit proces verzamelt momenteel 55 leden waaronder de EU (die de 27 vertegenwoordigt).
Het stemmen van sancties is daarentegen een politieke beslissing van de EU, unaniem gestemd door de Raad Buitenlandse Zaken, op basis van voorstellen die besproken worden binnen de Afrika Groep en indien nodig, binnen het Politiek- en Veiligheidscomité.
België is steeds een trouwe partner geweest van de EU. Daarom heeft zij het bevriezen van de goederen van bepaalde Zimbabwaanse entiteiten, meer bepaald de parastatale verantwoordelijk voor de mijnconcessies ZMDC (Zimbabwe Mining Development Corporation), uitgevoerd.
Dit gezegd zijnde en zoals u het correct aankaart, vormt de diamant nu een belangrijke hefboom om de economische situatie in Zimbabwe recht te zetten. Volgens sommige moeilijk na te kijken schattingen, zou Zimbabwe over 25 % van de gekende wereldwijde reserves beschikken. Het is echter het enige Zimbabwaanse erts dat door de sancties van de Europese Unie geraakt wordt.
De Raad Buitenlandse zaken van 23 juli 2012 heeft beslist om de schorsing van de ontwikkelingssamenwerking van de EU (artikel 96 Cotonou) op te heffen om de Europese Unie toe te staan te onderhandelen met de Zimbabwaanse regering over het hervatten van de ontwikkelingshulp vanaf 2014 (11de FED). België stelt echter dat de actie van de EU niet coherent is indien het hervatten van de steun gecombineerd blijft met een blokkade van de economische ontwikkeling van Zimbabwe door de economische sancties die tegen een groot deel van de diamantaire sector gericht zijn.
Het Kimberley Proces en de vertegenwoordigers van het plaatselijk maatschappelijk middenveld, hebben in november 2011 vastgesteld dat de gewelddadigheden die de Marange zone in 2008 hadden geraakt en die aan de basis lagen van het toevoegen van de ZMDC entiteit op de lijst van sancties, verleden tijd zijn en dat de exploitatie van de diamant in deze zone conform de regels van het KP gebeurd. De post hoofden van de EU in Harare hebben recent ook Marange bezocht en zijn tot dezelfde conclusie gekomen.
2. Binnen het KP (Kimberley Proces) heeft de Europese Commissie haar standpunt bepaald na overleg met de Lidstaten van de EU binnen een ad hoc Comité voor de plenaire vergadering van het KP.
Wat het dossier van de diamanten van Marange betreft, is de doelstelling van de EU altijd geweest om de blokkade of de implosie van het KP te vermijden door de compromissen dat de regel van de consensus inhoudt, te begunstigen.
3. De vraag van de EU sancties is van een andere orde. Deze vallen onder de bevoegdheid van het gezamenlijk buitenlands beleid van de EU. De sancties worden in een gezamenlijk standpunt bepaald dat sinds 2002 elk jaar vernieuwd moet worden en de lijst van aangewezen personen en entiteiten veranderd in functie van de politieke situatie van het land.
Zoals u weet, is er in 2009 een regering van nationaal belang gevormd met ZANU-PF van President Mugabe en met de MDC, uit de oppositie. Deze vooruitgang heeft nochtans niet tot het gehoopte resultaat geleid wat het oprichten van een democratie en een rechtstaat betreft. Dit is de reden waarom de sancties in februari 2013 hernieuwd zijn door de EU. Het onlangs georganiseerde referendum dat door parlementsverkiezingen gevolgd moet worden, is een zeer positieve ontwikkeling.
De EU heeft dus beslist om de toepassing van art. 96 van het Cotonou Akkoord te schorsen met het oog op het hernemen van de samenwerking, onder voorwaarde van een positieve evolutie binnen het politiek proces. In februari heeft de Raad van de EU beslist om na de verkiezingen de sancties te heffen op de entiteit ZMDC (verantwoordelijk voor de productie van diamanten) voor zover dat deze vreedzaam, transparant en geloofwaardig verlopen.
4. Het aannemen van het besluit van het Kimberley proces over de export van Marange moet de transparantie verbeteren van het op de markt brengen van diamanten in deze regio. Ik ben van mening dat de huidige situatie binnen de EU eigenlijk tegenstrijdig is met de doelstellingen van transparantie, aangezien zij de uitvoeren afwend naar markten die minder hoge controle en transparantie maatregelen hanteren dan die die door het centrum in Antwerpen gerespecteerd worden. Dit is ook het pleidooi dat al meermaals gehouden is door de huidige minister van Financiën van Zimbabwe, Tendai Biti (van de MDC-T- oude oppositiepartij) die het opheffen van de sancties vraagt om een betere controle van de uitvoer toe te laten en zo, de regering aan de wederopbouw van het land te laten werken.
5. Het Administratieve besluit dat in november 2011 in Kinshasa genomen is heeft de herintegratie van de diamanten van de Marange in het certificatiesysteem onder bepaalde voorwaarden toegestaan Een onafhankelijk team van verificateurs is onder andere ingelast met de controle et de opvolging van de situatie ter plaatse. De vier plaatselijke bedrijven die de diamant exploiteren in Marange zijn allen, waaronder ook het bedrijf Anjin, “conform” de KPCS normen geoordeeld door de verificateurs. Volgens de samenstellingsakte van het bedrijf Anjin is deze een joint venture tussen het Zimbabwaans bedrijf Matt Bronze Enterprises (Private) Ltd en het Chinese bedrijf Anhui Foreign Economic Construction (Group) Co Ltd.
De Niet-gouvernementele organisatie (NGO) Global Witness heeft in juni 2012 een rapport gepubliceerd die op basis van niet aangeduide pers rapporten en vrije bedenkingen, hypothesen maakt over de verstandhoudingen tussen Matt Bronze en de Zimbabwaanse militaire en politie.
6. De beslissing van Global Witness om zich terug te trekken uit de coalitie van het maatschappelijk middenveld die aan het KP deelneemt met een status van waarnemer is een onafhankelijke beslissing van de ngo. Ik betreur dit, vooral dat Global Witness deel uit maakte van de ngo’s die aan de basis lagen van het KP. Men moet echter onderlijnen dat andere NGO’s heel actief zijn binnen het KP.
7. Het aannemen van het Proces van Systeemcertificatie heeft het invoeren van een controle door de gelijken mogelijk gemaakt en dit, op consensuele basis, met respect voor de basiseisen waarvan de voornaamste doelstelling was om zich ervan te verzekeren dat de verkoop van bruto diamanten doorheen de wereld niet meer zou dienen voor de financiering van gewapende groepen en dodelijk burgerlijke oorlogen. Daarom denk ik dat men vandaag kan zeggen dat het Kimberley proces haar doelstelling heeft behaald.
Dit controlesysteem rust uit op een uitwisseling van statistische gegevens over de internationale handel van bruto diamanten en over de review bezoeken in de lidstaten, die het formuleren van aanbevelingen toestaan voor een betere uitvoering door het gecontroleerde land van de minimum eisen van het certificatie systeem.
Het is natuurlijk géén perfect systeem en daarom zitten de lidstaten elk jaar samen met voorstellen en veranderingen voor de eisen. Ik onderlijn ook dat het KP een grote denkoefening heeft ingelast over een volledige hervorming van het systeem, zowel in haar definities als in haar werking. Ik wens er echter aan te herinneren dat het Proces werkt (zelfs als is het niet perfect) en dat men zich moet onthouden van het aannemen van nog restrictievere normen zonder toe te zien op een betere uitvoering van de bestaande normen. Voor Antwerpen, waar het niveau van de controle en de uitvoering van de KP normen één van de beste ter wereld is, moet men trachten ervoor te zorgen dat het KP helpt om het meest gelijke niveau van uitvoering doorheen de verschillende diamanten centra te halen, om oneerlijke concurrentie tegen te gaan (dit noemt men de “level playing field”).
8. Sinds de re-integratie van Marange zone in het KPCS, worden de diamanten van de ZMDC en haar filialen vrij verkocht op de internationale markt, zonder dat de Antwerpse plaats of andere Europese kopers hier toegang toe kunnen hebben door de sancties.
Hieruit resulteert dat de diamant die legaal verkocht wordt aan Arabische en Aziatische traders aan een mindere prijs dan die van de markt, zonder dat kopers van goeder trouw de financiële stromen kunnen nakijken. Deze situatie wordt zelfs door de Zimbabwaanse oppositie, die zich bij de regeringscoalitie heeft gevoegd in het kader van een globaal politiek akkoord en die door de sancties beschermd zou worden, gehekeld. Zimbabwe verliest niet enkel het voordeel van belangrijke financiële inkomsten maar de spelers die er het beste voor kunnen zorgen dat de betalingen op een transparante wijze gebeuren zijn afwezig, waardoor zij de bestemming van de betalingen niet kunnen controleren.
Ten slotte draagt deze situatie toe aan het verzwakken van de plaats van Antwerpen, en dus van de toekomst van de diamanten handel en industrie in ons land, ten voordele van onze Arabische en Aziatische concurrenten.
Voor al deze redenen, is België blijven pleiten voor een on-listing, of minstens een opschorting van de ZMDC listing om zo te controleren dat het gestorte geld in de kassen van de Staatskist beland. De Europese partners, en meer bepaald het Verenigd Koninkrijk, Nederland en Duitsland, worden met een weinig genuanceerde publieke opinie geconfronteerd die nog steeds denken in termen van “bloeddiamanten”, en zijn dus terughoudend. Het is om op deze bezorgdheden te antwoorden dat het compromis van februari was om te wachten op het goede verloop van de verkiezingen alvorens definitief de sancties te af te schaffen die de diamanten van Marange treffen.