|
|
Bitcoin (BTC) - Ontraceerbare betalingswijze - Digitale munteenheid - Illegale online-markten - Drugshandel - Wapenhandel - Misdaad
deviezen
traceerbaarheid
handel in verdovende middelen
wapenhandel
elektronische bankhandeling
elektronische handel
elektronisch betaalmiddel
georganiseerde misdaad
zwarte handel
Cel voor financiële informatieverwerking
virtuele munteenheid
| 16/1/2013 | Verzending vraag |
| 22/5/2013 | Rappel |
| 18/12/2013 | Rappel |
| 28/1/2014 | Antwoord |
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-7752
Bitcoin (afgekort BTC) is een nieuw soort valuta, dat in 2009 in de praktijk werd gebracht. In tegenstelling tot vrijwel elke andere valuta is er geen centrale database die de echtheid van de Bitcoins bepaalt. Het is een gigantisch gedecentraliseerd peer-to-peer (P2P) systeem, waarin transacties worden "beveiligd" door uitermate sterke cryptografie. De beperkte voorraad Bitcoins is één van de redenen waarom Bitcoins geliefd zijn door hun gebruikers: de wisselkoers kan niet worden verlaagd, zoals dat wel kan bij een gecentraliseerde munt door het bijdrukken van geld. Dagelijks wordt ongeveer 30 000 dollar uitgewisseld voor allerlei online aankopen. Bitcoins kunnen worden besteed op het internet zonder gebruik te maken van een bankrekening, waardoor accounts niet kunnen worden getraceerd. Omwille van die reden worden Bitcoins gebruikt voor illegale transacties, zoals op de online markt voor illegale drugs (bijvoorbeeld: Silk Road). Bitcoin is dus een anarchistische valuta, gebruikt voor anonieme transacties, en is volledig ontraceerbaar. Bitcoin valt onder de noemer "cryptocurrency".
In dit kader had ik graag volgende vragen voorgelegd aan de geachte minister:
1) Bent u bekend met het fenomeen "cryptocurrency", meer bepaald met de populariteit van Bitcoin als online betaalmiddel?
2) Hoe evalueert u de impact van deze manier van betalen, en de mogelijkheden die cryptocurrency biedt voor illegale online-markten? Wordt dit heden reeds opgevolgd en zo ja, door welke diensten?
3) Heeft u weet van het ontraceerbaar en anarchistisch karakter van het gedecentraliseerd P2P-systeem, en overweegt u de mogelijkheid tot nader onderzoek inzake de bestrijding van deze anonieme vorm van betalen? Kan u dit eveneens gedetailleerd toelichten?
4) Zijn er reeds dossiers lopende bij de Cel Financiële Informatieverwerking? Zo ja, om hoeveel dossiers gaat het en welke bedragen betreft het? Zo neen, waarom niet?
5) Werden virtuele munteenheden zoals Bitcoin reeds aangetroffen in onderzoeken naar drugshandel, wapenhandel of andere georganiseerde misdaad? Kan u toelichten naar aantallen en cijfers toe?
1) Bitcoin is een internet gebaseerd peer-to-peer protocol* dat iedereen de mogelijkheid biedt om digitaal geld (onder de vorm van bitcoins) te sturen. Men kan er rechtstreeks en zonder tussenpersonen een transactie mee doen van persoon A naar persoon B. Het is een gedecentraliseerd elektronisch geldsysteem. In het Bitcoin protocol kan men betalen met bitcoins. Je kan bitcoins zien als datapakketjes waar een zekere waarde aan vast hangt.
Bitcoins worden gemaakt via een proces wat in het engels "mining" heet. Mining is het genereren van bitcoins door het oplossen van een ingewikkelde berekening. Als een computer de berekening oplost, wordt dat beloond met 50 bitcoins. Mining kan door iedereen gedaan worden door gebruik te maken van speciale mining software en al dan niet een uitgebreide mining opstelling (hardware). Er is echter heel veel rekenkracht nodig om dergelijke berekeningen op te lossen.
* (Een peer-to-peernetwerk is doorgaans een computernetwerk waarin de aangesloten computers gelijkwaardig zijn. Het woord komt van het Engelse peer, dat 'gelijke' betekent. Een dergelijk netwerk kent geen vaste werkstations en servers zoals in het client-servermodel, maar heeft een aantal gelijkwaardige aansluitingen die functioneren als server en als werkstation voor de andere aansluitingen in het netwerk.)
2) Het aantal internetdiensten dat eigen virtueel geld in omloop brengt, stijgt. Aanvankelijk werd virtueel geld enkel gebruikt in afgesloten virtuele werelden zoals Second Life en RuneScape. Het systeem zet een echte munt om in een virtuele munt. Hierdoor halen de betrokken bedrijven aanzienlijke geldsommen op zonder dat ze hiervoor al een dienst moeten leveren.
Momenteel bestaat geen enkele bancaire of staatsautoriteit om de productie of het gebruik van dit virtueel geld te controleren. Hierdoor is er ook geen zicht op het volume aangemaakt virtueel geld en is er geen zekerheid dat er een effectieve dekking is voor elke in omloop zijnde virtuele munteenheid.
Er valt te onthouden dat er nooit een IP-adres, e-mailadres of naam gelinkt is aan een bitcoinadres. Er zijn dus met andere woorden geen identificaties mogelijk.
Het is evident dat dit systeem witwassen en illegale transfers vergemakkelijkt.
3) Op dit moment zijn er geen klachten of dossiers gekend. Een analyse van dit fenomeen zal worden gemaakt om de kenmerken en mogelijke misbruiken te kennen en te kunnen detecteren.
4 en 5) De Cel voor Financiële Informatieverwerking (CFI) heeft de evolutie in nieuwe betaalsystemen in het algemeen en meer specifiek het Bitcoin-systeem de voorbije jaren zeer aandachtig gevolgd. Als nationaal coördinatieorgaan voor de strijd tegen witwassen heeft de CFI de risico’s onderzocht op het witwassen van geld via Bitcoin.
Op internationaal vlak werd hiervoor samengewerkt met de buitenlandse ‘Financial Intelligence Units’ (FIU’s), tegenhangers van de CFI, en dit zowel op bilaterale wijze als binnen het kader van de ‘Financial Action Task Force’ (FATF), een onafhankelijke intergouvernementele groep opgericht om het financiële stelsel te beschermen tegen het witwassen van geld en de financiering van terrorisme.
Reeds in 2006 publiceerde de FATF een eerste ‘Report on New Payment Methods’ dat een inschatting maakte van het risico op witwassen voor de verschillende nieuwe betalingssystemen. In 2008 leidde de CFI een werkgroep van de FATF die zich specifiek richtte op betaalsystemen via internet. Op dat moment was de virtuele wereld ‘Second Life’ zeer populair en de werkgroep onderzocht de kwetsbaarheid voor witwassen of de financiering van terrorisme van spel- of andere commerciële websites (‘Money Laundering & Terrorist Financing Vulnerabilities of Commercial Websites and Internet Payment Systems’). In 2010 tenslotte actualiseerde de FATF de eerste studie van 2006 in het rapport ‘Money Laundering using New Payment Methods’ waarin aandacht besteed werd aan voorafbetaalde debetkaarten, betalingen via GSM en betalingssystemen via internet. Naar aanleiding van deze laatste studie onderzocht de CFI eind 2011 de situatie in België op het vlak van nieuwe betalingssystemen. Voor deze analyse werd samengewerkt met een aantal andere Belgische diensten betrokken bij de materie: DJF Ecofin (FCCU en CDGEFID), DJP Terrorisme en Sekten van de Federale Gerechtelijke Politie, NBB.
De CFI kwam op basis van eigen ervaring en de uitwisseling van informatie met nationale en internationale partnerdiensten tot de conclusie dat nieuwe betaalsystemen een aantal kenmerken hebben die inderdaad aantrekkelijk kunnen zijn voor witwassers en de mogelijkheden van onderzoek door politiediensten en gerecht beperken: de hoge mate van anonimiteit van de gebruikers, de snelheid en het internationale karakter van de transacties, de fragmentatie bij de aanbieders van de systemen (zowel spelers uit de financiële- als de telecomsector) en onduidelijkheid over het toepasselijke juridisch kader zijn de belangrijkste.
Deze factoren zijn zeker van toepassing op het Bitcoin-systeem, aangezien de mate van anonimiteit bij de transacties volledig kan zijn en de mogelijkheden tot regulering of controle ontbreken. Bitcoin houdt derhalve een reëel risico in op misbruik voor het witwassen van geld. Dit risico heeft vooral betrekking op het zogenaamde tweede witwasstadium, de circulatie van fondsen.
Bitcoin laat immers toe om op anonieme wijze geld te transfereren tussen verschillende gebruikers van het systeem en maakt het onmogelijk om het spoor van het geld te volgen.
Anderzijds moeten de risico’s van Bitcoin bij het witwassen van geld ook niet overschat worden. Bitcoins kunnen dan wel gebruikt worden om fondsen vrij te laten circuleren, maar voor de eerste fase - de inbreng - en derde fase van het witwasproces - de investering - moet nog altijd gebruikt gemaakt worden van ‘traditionele’ financiële kanalen. Het geld moet immers omgezet worden van reële naar virtuele munt en omgekeerd. Het preventieve anti-witwassysteem, dat gebaseerd is op meldingen van verdachte verrichtingen door financiële instellingen en een aantal niet financiële beroepen, kan dus ook in stelling gebracht worden tegen witwasoperaties via Bitcoin. Het omwisselen van grote bedragen in Bitcoins en de inbreng ervan in de legale economie zouden omwille van de dubieuze reputatie van het online betaalsysteem aanleiding moeten geven tot verhoogde waakzaamheid en detectie. Online betaalsystemen vormen bovendien een vorm van concurrentie voor de klassieke betaalsystemen van de financiële instellingen, zodat deze zeker niet zullen aarzelen om eventueel misbruik van hun rekeningen in dit kader te melden.
Tot op heden ontving de CFI echter nog geen enkele melding met betrekking tot Bitcoins. Dit lijkt niet te wijten aan een gebrek aan kennis of waakzaamheid bij de melders, maar eerder aan het feit dat Bitcoin, ondanks alle ruchtbaarheid die aan het systeem gegeven werd in de media, in praktijk slechts een marginaal aandeel uitmaakt van het betalingsverkeer in België. Bovendien toont de recente koersval van de waarde van Bitcoins de kwetsbaarheid van het systeem aan, die uiteraard ook geldt voor witwassers.
Voorlopig beschikt de CFI niet over aanwijzingen dat het systeem van Bitcoins op grote schaal gebruikt wordt om geld wit te wassen. Wegens bepaalde inherente risico’s aan het systeem zal de dienst de evolutie rond Bitcoin en andere ‘nieuwe’ betaalsystemen in samenwerking met nationale en internationale partners in de toekomst wel op de voet blijven volgen.