Schriftelijke vraag nr. 5-6542

van Bert Anciaux (sp.a) d.d. 21 juni 2012

aan de minister van Justitie

Verkeersovertreders - Cursus "driver improvement" - Belgisch Instituut voor de verkeersveiligheid - Stand van zaken - Evaluatie - Kostprijs

verkeersveiligheid
overtreding van het verkeersreglement
vervangende straf
verkeersopleiding

Chronologie

Vraag nr. 5-6542 d.d. 21 juni 2012 : (Vraag gesteld in het Nederlands)

Verkeersovertreders kunnen door de politierechtbanken worden verplicht om een cursus "driver improvement" te volgen bij het Belgisch Instituut voor de verkeersveiligheid (BIVV). Er bestaan verschillende modules volgens de aard van de overtreding. Het project wordt sinds 1995 erkend en gesubsidieerd door de Federale Overheidsdienst Justitie.

Rechters zouden de maatregel ook steeds meer uitspreken. In 2011 werden 1380 chauffeurs tot een cursus verplicht.

Ik ben een sterk voorstander van alternatieven die niet enkel dienen om te straffen, maar ook daadwerkelijk een verbetering van het gedrag en re-integratie beogen.

Graag antwoord op volgende vragen:

1) Hoeveel verkeersovertreders werden de afgelopen vijf jaar jaarlijks tot een cursus "driver improvement" verplicht? Hoe staat dat aantal in verhouding tot het totale aantal verkeersovertreders?

2) Zijn de rechtbanken voldoende bekend met het aanbod van het BIVV? Op welke wijze worden de rechters aangemoedigd om gebruik te maken van het aanbod van het BIVV?

3) Is het project al grondig geëvalueerd en met welk resultaat? Zijn er bijvoorbeeld cijfers bekend over het volgen van de cursus en over recidive?

4) Wat is de jaarlijkse kost van het project? Wat is de gemiddelde kost per overtreder? Worden de kosten ook verhaald op de overtreder, geheel of gedeeltelijk?

Antwoord ontvangen op 9 augustus 2012 :

Op grond van de inlichtingen die mij door het Belgisch Instituut voor Verkeers Veiligheid (BIVV) werden overgemaakt, kan ik het volgende antwoorden.

1. Tabel 1 in bijlage geeft een overzicht per gerechtelijk arrondissement en per Hof van Beroep van het aantal verkeersovertreders dat een cursus “driver improvement” heeft gevolgd. De cijfers hebben betrekking op de dossiers die het BIVV van de respectieve justitiehuizen doorgestuurd kreeg gedurende het aangegeven jaar. De cijfers voor 2012 betreffen het eerste trimester (januari - juni 2012).

   Een vergelijking met het aantal veroordelingen is moeilijk. In de statistieken van Justitie vindt u het aantal veroordelingen, niet het aantal veroordeelden. Eén zelfde persoon kan voor één feit een combinatie van veroordelingen krijgen waarvoor dan al of niet een cursus wordt opgelegd. Er wordt bij ongevallen enkel een combinatie van overtredingen als eenzelfde veroordeling weergegeven. Desalniettemin kan gesteld worden dat het aantal vormingen slechts een heel klein percentage omvat van alle veroordelingen. Zoals u in tabel 2 in bijlage kunt vaststellen, bedraagt dit ongeveer 1 % van alle veroordelingen.

2. Van bij de aanvang van het project in 1995 worden er regelmatig door het BIVV samenkomsten met de magistraten georganiseerd om de “driver improvement” maatregelen te promoten. Vaak worden deze bijeenkomsten georganiseerd in samenwerking met de plaatselijke justitiehuizen.

   Om de vier maanden krijgt elk politieparket en elke politierechtbank een nieuwsbrief vanuit het programma “driver improvement” om de magistraten op de hoogte te houden van de ontwikkelingen binnen het aanbod. Deze nieuwsbrief werd in de beginperiode en dit gedurende vijf jaar verspreid. Sinds 2008 werd hij onder een nieuwe vorm terug opgestart.

   Daarnaast wordt op verschillende studiedagen, georganiseerd door het BIVV, melding gemaakt van de cursussen als een bijkomende mogelijkheid in de bestraffing van verkeersovertreders.

   Op juridisch-technisch vlak zijn er echter een aantal onvolkomenheden in de wet op de probatie en de bemiddeling, waardoor er onvoldoende duidelijkheid is over de toepasbaarheid van deze maatregel. Vooreerst wordt er in de wet op de probatie enkel melding gemaakt van een alternatief voor de gehele gevangenisstraf. Over geldboete wordt niet expliciet gesproken. De overgrote meerderheid van straffen bij verkeersovertredingen houden echter geen gevangenisstraf in. In de beginperiode was dit een bron van discussie voor rechters om de maatregel niet toe te staan. Momenteel is men volgens de rechtspraak het eens dat het wel kan, maar verlegt de discussie zich naar de vorming als alternatief voor de gehele geldboete of een gedeelte.

3. Van bij de aanvang van het project werd door het BIVV geijverd om op allerlei manieren de effecten van een dergelijke educatieve maatregel te meten. Vanuit de internationale onderzoeken (hoofdzakelijk in de Duitstalige landen) kreeg men een erg optimistisch beeld van dergelijke maatregelen. In de studie van Schützenhöfer & Krainz (Oostenrijk, 1999) werd vastgesteld dat zelfs na 3 jaar er een duidelijke winst was voor dronken bestuurders die de cursus volgden. Na drie jaar recidiveerden 40,4 % van degenen die enkel een “klassieke” bestraffing kregen, terwijl er bij de cursusgroep slechts 22,7 % recidiveerden. Een winst van bijna 50 %. Deze resultaten werden in latere studies bevestigd.

   In 2000 kreeg het BIVV van de Federale Overheidsdienst (FOD) justitie de mogelijkheid om ook een recidivestudie te maken. De resultaten waren minder spectaculair, maar toch sprekend. De cursisten hadden na twee jaar een recidivepercentage van 25 %, terwijl de controlegroep een percentage behaalde van 33 %. Globaal komt dit neer op een vermindering met ongeveer 24 %. Gezien de beperkte groep (slechts 197 deelnemers) gaf dit echter geen significante cijfers. Op basis van de resultaten van deze studie werden de modules meer gedifferentieerd. (Van Laar 2003).

   In Dendermonde onderzocht een stagiaire criminologie de kans op recidive bij jongeren die de specifieke module rijden onder invloed in het kader van de bemiddeling in strafzaken kregen opgelegd. In plaats van 20,6 % recidive bij degenen die enkel een klassieke bestraffing kregen, vond men bij de deelnemers slechts een recidivepercentage van 8,1 %. Gezien de opzet van deze studie, moet ervan uitgegaan worden dat ze een te optimistisch beeld weergeeft. (De Cramer, 2005).

   Naast recidive is het eveneens belangrijk om andere effecten van een dergelijke maatregel te bekijken. Zo vond Willemsen (Willemsen, 2005) in zijn onderzoek in opdracht van de Dienst voor het Strafrechtelijk Beleid, dat deelnemers zich na de cursus meer verantwoordelijk voelden voor hun eigen rijgedrag en fouten. Ze gaven aan dat ze meer inzicht gekregen hadden in de mogelijke risico’s van hun gedrag in het verkeer.

4. Sinds 1995 worden de cursussen (binnen probatie en bemiddeling) erkend als nationaal project door de FOD Justitie. Hierdoor wordt de volledige personeelskost (loonkosten) gesubsidieerd, alsook een forfaitaire werkingskost per “Full time equivalent” (FTE). Uiteraard dienen alle kosten gestaafd te worden door officiële facturen. De deelnemer betaalt niets. Tabel 3 in bijlage geeft een overzicht van de subsidies sinds 2007.

   De kostprijs per cursus wordt gebaseerd op de totale kostprijs van het project gedeeld door alle cursisten die gedurende dat jaar werden behandeld (positief of negatief afgesloten). Deze cursusprijs dekt met andere woorden eveneens de research, de sensibilisering van de magistratuur en de kwaliteitszorg. Wat niet meegerekend wordt in deze prijs, zijn de specifieke kosten binnen justitie (inzet justitieassistenten en probatiecommissie). Ter herinnering: de cursus omvat 2 volledige dagen en 2 avonden. Tabel 4 in bijlage geeft een overzicht van de kostprijs per deelnemer sinds 2007.

   De stijging van de gemiddelde cursusprijs over de voorbije zes jaar heeft enerzijds te maken met de stijgende loonkosten en anderzijds met de noodzaak om bepaalde cursussen met twee vormingswerkers te geven.

   De deelnemers betalen geen bijdrage. Door de wetgeving inzake de regelingen rond de alternatieve maatregelen is dit niet mogelijk. Het BIVV heeft wel enkele experimenten lopen waarbij een cursus wordt aangeboden aan verkeersovertreders buiten de procedures van bemiddeling en probatie. Het zijn kortdurende cursussen die volledig betaald worden door de deelnemer zelf. Momenteel loopt er een dergelijk project voor snelheidsovertreders in de arrondissementen Leuven, Mechelen, Bergen en Doornik. Onderhandelingen zijn gaande voor een specifieke module voor beginnende bestuurders in Bergen.

   Annexe / Bijlage

Tableau 1. Nombre de contrevenants ayant suivi une formation « driver improvement » à l’IBSR

Tabel 1. Aantal verkeersovertreders dat een cursus “driver improvement” bij het BIVV heeft gevolgd

Source: IBSR

Bron: BIVV

Tableau 2. Nombre de condamnations pour infraction au code de la route

Tabel 2. Aantal veroordelingen voor verkeersinbreuken

Source: IBSR

Bron: BIVV

Tableau 3. Aperçu des subsides depuis 2007

Tabel 3. Overzicht van de subsidies sinds 2007

Source: IBSR

Bron: BIVV

Tableau 4. Coût par participant depuis 2007

Tabel 4. Kostprijs per deelnemer sinds 2007

Source: IBSR

Bron: BIVV