Schriftelijke vraag nr. 5-1648

van Bert Anciaux (sp.a) d.d. 4 maart 2011

aan de vice-eersteminister en minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid, belast met Maatschappelijke Integratie

Geneesmiddelen - Stijgend gebruik - Verhouding met andere Europese landen - Maatregelen

geneesmiddel
bewustmaking van de burgers

Chronologie

Vraag nr. 5-1648 d.d. 4 maart 2011 : (Vraag gesteld in het Nederlands)

Ondanks het feit dat het aantal huisartsen en het aantal ziekenhuizen systematisch daalt, blijft de consumptie van medicamenten stijgen. In de rubriek " hart- en vaatziekten " steeg het gebruik van cholesterolremmers in 2009 met 11,5 % in vergelijking met 2008 en medicamenten voor zenuwaandoeningen (zoals onder andere antidepressiva) met 10 %. Wellicht bestaan er verschillende verklaringen voor deze stijgingen, zoals onder andere de vergrijzing. Toch blijft dit fenomeen bevreemdend en misschien ook bedreigend.

Graag kreeg ik een antwoord op de volgende vragen:

1) Hoe evolueerde het jaarlijkse gebruik van geneesmiddelen in België in de periode van 2006 tot 2010, en dit per soort medicatie? Hoe evalueert en duidt de geachte minister deze ontwikkelingen?

2) Hoe verhoudt het gebruik van medicamenten in België zich tot de consumptie in andere West-Europese landen? Hoe evalueert en duidt zij deze vergelijkingen?

3) Vertoont het gebruik van cholesterolremmers en antidepressiva kenmerken van misbruik of overconsumptie? Zo ja, welke en waarom? Zo niet, met welke argumenten staaft zij haar vaststellingen?

4) Rond het gebruik / misbruik van sommige geneesmiddelen organiseerde de overheid een campagne, bijvoorbeeld met betrekking tot antibiotica. Sorteerde deze campagne goede en gewenste effecten? Zo ja, welke? Overweegt zij vergelijkbare campagnes voor andere soorten medicamenten, zoals bijvoorbeeld voor cholesterolremmers en antidepressiva?

Antwoord ontvangen op 5 juli 2011 :

In antwoord op uw vraag, kan ik u het volgende meedelen:

1. Tabel 1 in bijlage geeft per geneesmiddelenklasse (anatomische hoofdgroep) het verbruik (uitgedrukt in DDD ) weer van de geneesmiddelen voor de periode 2006-2010 , zoals ze in Farmanet voorkomen (farmaceutische specialiteiten afgeleverd in apotheken opengesteld voor het publiek en terugbetaald door het RIZIV).

Wat de evolutie van het volume in deze periode betreft, wordt voor de gemiddelde jaarlijkse groei van elke geneesmiddelenklasse een stijging vastgesteld. Het totale volume van terugbetaalde geneesmiddelen nam in dezelfde periode jaarlijks gemiddeld toe met 7,4 %.

De belangrijkste volumestijgingen vinden plaats in de geneesmiddelenklassen van het maagdarmkanaal en stofwisseling (vooral bij de maagzuurremmers en orale antidiabetica), van het bloed en de bloedvormende organen (vooral door de opname van acetylsalicylzuur ter preventie van hart- en vaatrisico’s in de lijst van terugbetaalbare geneesmiddelen), van het hartvaatstelsel (bepaalde hartvaatgeneesmiddelen zoals calciumantagonisten, ACE-remmers en cholesterolverlagende middelen), van cytostatica en immunomodulerende middelen (vooral enzymremmers en immunosuppressiva) en van het zenuwstelsel (vooral antidepressiva).

2. Tabel 2 vergelijkt de consumptie van cholesterolremmers, antibiotica en antidepressiva in België met die in andere landen. Door de verschillen tussen de systemen en de bevolkingen is de vergelijkbaarheid van de gegevens onzeker en kun je dus moeilijk definitieve conclusies trekken. Maar België behoort voor deze geneesmiddelenklassen wel duidelijk bij de middelgrote tot grote verbruikers.

3. In een rapport van het Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg (KCE) over de evolutie van het gebruik en de impact van het terugbetalingsbeleid van statines (cholesterolverlagende middelen) in België werd er geen melding gemaakt van duidelijk misbruik of overconsumptie.

Wel moet er opgemerkt worden dat in een aantal gevallen (bij primaire preventie) slechts een gering nut van de behandeling kan verwacht worden. Bovendien worden er onnodig dure statines voorgeschreven in eerstelijnszorg.

Wat antidepressiva en psychofarmaca in het algemeen betreft, heeft mijn beleidscel in een oriëntatienota het gebruik van deze geneesmiddelen in de periode 1997-2008 onderzocht. Uit de analyse van deze gegevens blijkt dat, gezien het grote aantal voorschriften van antidepressiva in verhouding tot de epidemiologische gegevens waarover we beschikken, antidepressiva ook gebruikt worden zonder dat er een reële indicatie van depressie is. Bovendien kunnen de gegevens over het verbruik in België en de buurlanden erop wijzen dat er overconsumptie is, in het bijzonder wegens de behandeling van lichte vormen van depressie. Anderzijds zouden de ernstige vormen eerder onvoldoende behandeld worden.

4. In januari jongstleden werd reeds voor de 10de maal de nationale antibioticacampagne van de Belgische Commissie voor de Coördinatie van het Antibioticumbeleid (BAPCOC) en de Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu gelanceerd. Met deze sensibiliseringscampagne voor het grote publiek wil BAPCOC het verantwoord antibioticagebruik verder ondersteunen en zo een daling van de resistentie bekomen. Antibioticaresistentie vormt immers nog steeds een ernstige bedreiging voor de volksgezondheid, zeker omdat er niet meteen nieuwe antibiotica beschikbaar zullen worden.

Wat de resultaten betreft, werd sinds de start van de campagnes in de winter 2000-2001 een derde minder antibiotica voorgeschreven in de ambulante praktijk (2,4 verpakkingen per 1 000 inwoners per dag in 2009-2010 tegenover 3,6 in 1999-2000). Het percentage aan Streptococcus pneumoniae dat resistent is voor penicilline, tetracycline en macroliden daalde tussen 2000 en 2009 respectievelijk van 18 % naar 7 %, van 32 % naar 24 % en van 36 % naar 24 %. De resistentie van Streptococcus pyogenes voor macroliden daalde spectaculair van 14 % naar 2 %. Door middel van onder andere deze campagnes kunnen we ervoor zorgen dat antibiotica in de toekomst werkzaam zullen blijven.

Voor antidepressiva werd er reeds in de jaren 80 een sensibiliseringscampagne op touw gezet waarin affiches en folders aan geneesheren werden uitgedeeld die dienden om aan hun patiënten gegeven te worden. Recenter werd de hogervermelde oriënteringsnota over psychomedicatie door mijn beleidscel aan de vertegenwoordigers van de artsen bezorgd. De Federale Overheidsdienst (FOD) Volksgezondheid organiseerde tevens meermaals een campagne over het rationele gebruik van slaap- en kalmeringsmiddelen, die ook bestemd was voor het grote publiek, met name via tv-spots; binnenkort volgt overigens een nieuwe campagne.

Voor de cholesterolverlagende middelen en de protonpompremmers werden door de Commissie Tegemoetkoming Geneesmiddelen aanbevelingen opgesteld. Deze aanbevelingen werden opgestuurd naar alle artsen en tandartsen.

Maar het correct gebruiken van het merendeel van de geneesmiddelen hangt uiteraard in de eerste plaats samen met het weldoordacht en terecht voorschrijven ervan. Om die reden financiert het FAGG, via partnerschappen met de VZW Belgisch Centrum voor Farmacotherapeutische Informatie (BCFI) en de vzw Farmaka (onafhankelijke artsenbezoekers), al jarenlang de feitelijke voorlichting van gezondheidszorgbeoefenaars voor een rationeel voorschrijfgedrag gebaseerd op de meest recente, gevalideerde gegevens en steeds in het belang van de patiënt. Het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten (FAGG) start weldra een grootscheepse campagne om het grote publiek te sensibiliseren voor een correct gebruik van geneesmiddelen in het algemeen.