Tweetalige printerversie Eentalige printerversie

Schriftelijke vraag nr. 5-10441

van Marie Arena (PS) d.d. 22 november 2013

aan de minister van Justitie

het rapport van het Internationaal Observatorium voor het Gevangeniswezen over de Belgische gevangenissen

strafgevangenis
vervangende straf
voorlopige hechtenis

Chronologie

22/11/2013Verzending vraag
17/12/2013Antwoord

Herkwalificatie van : vraag om uitleg 5-4051

Vraag nr. 5-10441 d.d. 22 november 2013 : (Vraag gesteld in het Frans)

Op 30 september jongstleden heeft het Internationaal Observatorium voor het Gevangeniswezen (OIP) zijn verslag 2009-2013 over de toestand van het Belgische gevangeniswezen gepubliceerd.

Van de 80 problematieken die erin worden aangeraakt, neemt het probleem van de overbevolking van de gevangenissen een belangrijke plaats. Vandaag tellen de 36 Belgische gevangenissen ongeveer 12.000 gedetineerden, terwijl ze een capaciteit van iets meer dan 9000 plaatsen hebben.

Het aantal gedetineerden is met 7% gestegen in 2012. Tijdens de voorbij drie decennia is de capaciteit van de Belgische gevangenissen met 50% toegenomen, maar in die periode zijn er 80% meer gedetineerden bijgekomen. De gevangenissen zijn dus overbevolkt en raken steeds meer verouderd.

Nog steeds volgens het observatorium is de overbevolking van de gevangenissen te wijten aan het “overmatig” toepassen van de voorlopige hechtenis, aan de langere straffen en de toename van het aantal straffen, evenals aan het onvoldoende toekennen van de voorwaardelijke invrijheidstelling.

Om aan de problemen tegemoet te komen werd in 2012 een groot plan voor voorlopige hechtenis onder elektronisch toezicht opgezet. Volgens de schattingen vertegenwoordigt het aantal mensen dat in aanmerking komt voor die mogelijkheid 5 tot 10% van de huidige dagelijkse gevangenisbevolking. Dagelijks bevinden er zich ongeveer 4000 personen in voorlopige hechtenis. Het aantal personen dat in aanmerking komt voor een enkelband met gps komt dus overeen met 200 à 400 dossiers op dagelijkse basis, hetzij het equivalent van een gemiddelde gevangenis.

Voorts meldde het observatorium in zijn vorige nota, die van 2008 dateert, erbarmelijke dententieomstandigheden, het niet-naleven van de normen van hygiëne en van elementaire gezondheid, geweld in de gevangenis, zelfmoorden, “dramatische” detentieomstandigheden van geïnterneerden, het misbruik van wettelijke normen ten voordele van een “ultraveilige” toepassing en het uitblijven van de inwerkingtreding van het detentieplan waarin de wet Dupont voorzag. De Belgische afdeling van het OIP merkt op dat de situatie vijf jaar later geenszins verbeterd is. Integendeel, er zouden nieuwe problemen zijn opgedoken.

Mevrouw de minister, ik heb de volgende vragen:

1) Zijn de bouw van nieuwe gevangenissen en het plan voor voorhechtenis met elektronische enkelband dat u voorstelt voldoende om het probleem van de overbevolking van de gevangenissen op te lossen? Zo neen, over welke andere oplossingen beschikt u?

2) Hebt u concrete voorstellen voor verbeteringen op het vlak van de detentieomstandigheden, namelijk de hygiëne, het geweld in de gevangenissen,... ?

Antwoord ontvangen op 17 december 2013 :

1) Wat betreft voorlopige hechtenis, is inderdaad voorzien in de nationale uitrol van GPS-ET van 1 januari 2014. Sinds kort zijn daarvoor de randvoorwaarden vervuld: er is een akkoord bereikt met de vakbonden over de 24/7-bemanning van het NCET, de technologie werd uitgebreid getest en werkprocessen werden aangepast.

Daarnaast werd ook een studie gelanceerd over de hervorming van het strafprocesrecht. In een eerste fase werd door de Rijksuniversiteit Gent een enquête opgesteld van een 70-tal blz. met meerkeuzevragen over de hervorming van het strafprocesrecht. Daaronder bevinden zich ook vragen over de hervorming van de voorlopige hechtenis. Deze enquête zal kortelings worden gestuurd naar een 170 actoren van justitie, gekozen door de diverse vertegenwoordigende beroepsgroepen (advocaten, parketmagistraten, onderzoeksrechters, enz.)

Ik hoed mij evenwel voor ondoordachte wijzigingen aan de wet voorlopige hechtenis. Een audit van het Rekenhof inzake maatregelen tegen de overbevolking uit 2011 heeft immers uitgewezen dat vele wijzigingen aan deze wet in het verleden geen effect hebben gehad op de overbevolking.

Een dag minder in voorlopige hechtenis heeft immers ook enkel effect op de populatie indien dit ook resulteert in een dag minder in de straftoemeting. De tijd in voorlopige hechtenis wordt immers in mindering gebracht op de uitgesproken straf.

Mijn focus ligt dan ook op het verlagen van de uitgesproken straffen, en dat kunnen we vooral doen door te tonen dat we zoveel mogelijk werk maken van de gevangenisstraffen van minder dan drie jaar. Dat doen we ook door ze zo snel mogelijk uit te voeren via elektronisch toezicht.

2) Wat betreft de hygiënische toestanden in de gevangenis ben ik met u eens dat deze vooral te wijten zijn aan een verouderde infrastructuur. 2/3 van de gevangenissen dateert immers van de 19de eeuw en zijn dus ruim meer dan 100 jaar oud. Bij de bouw werd destijds niet in alle sanitaire voorzieningen tot op cel voorzien, en de keukens dienen ook niet even zorgvuldig te zijn uitgerust als het Federaal Voedselagentschap het vandaag vereist.

Dit staat in groot contrast met de nieuwe gevangenissen die we vandaag opendoen waar douche op cel is, en de keukens modern zijn uitgerust. Een verdere investering in infrastructuur is de enige manier op dit te remediëren. Mijn collega van de Regie der Gebouwen werkt hier iedere dag aan.