SÉNAT DE BELGIQUE BELGISCHE SENAAT
________________
Session 2020-2021 Zitting 2020-2021
________________
8 février 2021 8 februari 2021
________________
Question écrite n° 7-997 Schriftelijke vraag nr. 7-997

de Latifa Gahouchi (PS)

van Latifa Gahouchi (PS)

à la secrétaire d'État à l'Égalité des genres, à l'Égalité des chances et à la Diversité, adjointe au ministre de la Mobilité

aan de staatssecretaris voor Gendergelijkheid, Gelijke Kansen en Diversiteit, toegevoegd aan de minister van Mobiliteit
________________
Plan de relance et de résilience - Dimension de genre (Covid-19) Plan voor herstel en veerkracht - Genderdimensie (Covid-19) 
________________
relance économique
investissement de l'UE
égalité homme-femme
profession de la santé
intégration des questions d'égalité entre les hommes et les femmes
heractivering van de economie
investering van de EU
gelijke behandeling van man en vrouw
beroep in de gezondheidszorg
gendermainstreaming
________ ________
8/2/2021Verzending vraag
(Einde van de antwoordtermijn: 11/3/2021)
6/12/2022Antwoord
8/2/2021Verzending vraag
(Einde van de antwoordtermijn: 11/3/2021)
6/12/2022Antwoord
________ ________
Aussi posée à : question écrite 7-995
Aussi posée à : question écrite 7-996
Aussi posée à : question écrite 7-995
Aussi posée à : question écrite 7-996
________ ________
Question n° 7-997 du 8 février 2021 : (Question posée en français) Vraag nr. 7-997 d.d. 8 februari 2021 : (Vraag gesteld in het Frans)

Le 11 janvier 2021, le gouvernement fédéral et les gouvernements des Communautés et Régions concluaient un accord sur une première version du «Plan de relance et de résilience» et la répartition des subsides européens.

Le 29 janvier 2021 ensuite, sur proposition de l'honorable premier ministre et de l'honorable secrétaire d'État pour la Relance, le gouvernement fédéral s'est accordé sur l'épure de projets sélectionnés dans le cadre de la «Facilité pour la Reprise et la Résilience» (FFR) mise en place par l'Union européenne.

C'est ainsi que la Belgique bénéficiera de 5,9 milliards d'euros pour relancer son économie, en misant principalement sur la durabilité et la digitalisation. Il s'agit d'argent que l'Europe entend consacrer à la relance des activités dans les vingt-sept États membres, tous touchés par un fort ralentissement économique suite à l'épidémie de coronavirus.

Le plan d'investissement proposé se veut ambitieux, cohérent et ciblé sur des différents axes structurants: un axe Climat-Durabilité & Mobilité, un axe Productivité & Inclusion et un axe Digital.

L'objectif de ce plan est de relancer l'économie et de rendre notre pays plus prospère, plus résilient, plus vert sur le long-terme. Ce qui nécessite des investissements massifs.

Les projets des entités fédérées seront intégrés dans le plan de relance global pour la Belgique, ce plan sera ensuite présenté à la Commission européenne.

Dans le cadre de nos travaux au Comité d'avis pour l'égalité des chances entre les femmes et les hommes que je préside, nous travaillons actuellement sur l'impact de la crise de la Covid-19 sur les femmes. Dans la mesure où l'égalité entre les femmes et les hommes relève également des compétences des Communautés et des Régions cette question prend tout son sens au sein de la Haute Assemblée.

Les expert(e)s déjà auditionnés par le Comité d'avis sont unanimes: l'efficacité de la relance économique passe aussi par l'égalité entre les femme et les hommes.

Or, lorsque l'on regarde les trois axes structurants du plan de relance, on voit que les investissements se font dans les secteurs où les femmes sont très peu représentées ou quasi absentes (numérique, énergie, construction, domaines employant seulement 20 % de femmes).

1) Alors que les femmes ont été et sont toujours en premier plan durant cette crise de la Covid-19, comment faire pour qu'elles reçoivent leur juste part des plans de relance? Un tel débat a-t-il eu lieu au sein du gouvernement à l'instar de ce qu'ont fait l'Allemagne et l'Italie?

2) Ne pensez-vous pas qu'il conviendrait de prévoir une dimension genrée dans le plan de relance?

3) En outre, n'est-il pas nécessaire à l'avenir de mettre sur pied un groupe de travail d'experts en égalité entre les femmes et les hommes afin d'analyser l'impact sur le genre de chaque mesure? La législation «gender mainstreaming» et «gender budgeting» est en effet trop souvent mal ou pas appliquée.

4) Enfin, ne pensez-vous pas qu'il est grand temps aujourd'hui de prévoir une revalorisation substantielle des métiers de soins qui sont principalement exercés par les femmes et qui sont pourtant fondamentaux pour notre société, la pandémie de Covid-19 l'ayant suffisamment mis en lumière?

 

Op 11 januari 2021 ondertekenden de federale regering en de regeringen van de Gemeenschappen en de Gewesten een akkoord over een eerste versie van het «Plan voor herstel en veerkracht» en de verdeling van de Europese subsidies.

Vervolgens, op 29 januari 2021, heeft de federale regering op voorstel van de geachte eerste minister en de geachte staatssecretaris voor Relance overeenstemming bereikt over het eerste ontwerp van geselecteerde projecten in het kader van de «Faciliteit voor Herstel en Veerkracht (FHV)» die is opgericht door de Europese Unie.

In dat kader zal België 5,9 miljard euro ontvangen om de economie te herstellen, en daarbij vooral in te zetten op duurzaamheid en digitalisering. Het betreft geld dat Europa wil besteden aan de stimulering van de activiteit in de 27 lidstaten, die allen getroffen zijn door een sterke vertraging in de economische groei ten gevolge van de coronapandemie.

Men wil een investeringsplan voorstellen dat ambitieus en samenhangend is en dat gericht is op de verschillende structurerende assen: een as klimaat-duurzaamheid en mobiliteit, een as productiviteit en inclusie en een digitale as.

Het doel van dat plan is de economie weer op gang te brengen en ons land op lange termijn welvarender, veerkrachtiger en groener te maken. Dat vergt massale investeringen.

De plannen van de deelstaten zullen geïntegreerd worden in het globale relanceplan voor België, dat daarna zal worden voorgesteld aan de Europese Commissie.

In het kader van onze werkzaamheden van het Adviescomité voor gelijke kansen voor vrouwen en mannen dat ik voorzit, bestuderen we momenteel de gevolgen van de covidcrisis voor vrouwen. Aangezien de gelijkheid tussen vrouwen en mannen ook een bevoegdheid is van de Gemeenschappen en de Gewesten, is deze vraag volledig op haar plaats binnen de Hoge Vergadering.

De experts die al gehoord zijn in het Adviescomité zijn unaniem: een economische relance is pas doeltreffend als ze ook inzet op de gelijkheid tussen vrouwen en mannen.

Als we echter naar de drie structurerende assen van het relanceplan kijken, zien we dat de investeringen gebeuren in sectoren waar vrouwen zeer zwak vertegenwoordigd of bijna afwezig zijn (ICT, energie, bouw, domeinen waarin slechts 20 % vrouwen zijn tewerkgesteld).

1) Vrouwen stonden en staan nog steeds vooraan gedurende deze coronacrisis. Hoe kunnen we ervoor zorgen dat ze hun terechte aandeel krijgen in de relanceplannen? Heeft een dergelijk debat plaatsgevonden in de regering, net zoals in Duitsland en Italië?

2) Denkt u niet dat het goed zou zijn een genderdimensie in het relanceplan op te nemen?

3) Is het bovendien niet nodig in de toekomst een werkgroep van experts in gelijkheid tussen vrouwen en mannen op te richten om de impact van gender op elke maatregel te bestuderen? De wetgeving «gender mainstreaming» en «gender budgeting» wordt immers al te vaak slecht of niet toegepast.

4) Tot slot, denkt u niet dat het hoog tijd is voor een substantiële herwaardering van de zorgberoepen, die vooral door vrouwen worden uitgeoefend en die van fundamenteel belang zijn voor onze samenleving, wat overduidelijk bleek tijdens deze coronapandemie?

 
Réponse reçue le 6 décembre 2022 : Antwoord ontvangen op 6 december 2022 :

Dans le cadre du Plan de relance européen, la Commission européenne a explicitement demandé aux États membres que les plans nationaux de relance contribuent à renforcer l’égalité entre hommes et femmes en y intégrant la dimension de genre.

Au niveau belge, l’Institut pour l’égalité des femmes et des hommes a été chargé d’analyser le contenu du projet de plan sous l’angle du genre et son analyse a été intégrée au Plan national de reprise et de résilience belge (PNRR) remis à la Commission européenne au mois d’avril 2021. Dans le cadre de son analyse, l’Institut a notamment établi une classification des différents projets selon leur contribution (1re catégorie), leur contribution potentielle (2e catégorie) ou leur non-contribution (3e catégorie) au renforcement de l’égalité des femmes et des hommes.

Pour qu’un projet de la seconde catégorie contribue à renforcer l’égalité des femmes et des hommes dans la société, ces projets doivent faire l’objet d’une intégration de la dimension de genre (c’est-à-dire qu’ils doivent être établis en tenant compte des inégalités qui existent entre hommes et femmes dans le domaine où ils vont être menés) ou d’actions spécifiques en faveur de l’égalité hommes-femmes.

Pour rappel, une politique intègre la dimension de genre quand elle a été établie en tenant compte des éventuelles différences de situation qui existent entre hommes et femmes, de son impact sur ces situations, et qu’elle contribue à réduire ou à éliminer des inégalités entre femmes et hommes.

L’intégration de la dimension de genre dans une politique publique se déroule généralement en quatre phases:

1. analyser la composition genrée des groupes ciblés par les politiques;

2. identifier les différences qui existent entre les situations respectives des femmes et des hommes;

3. déterminer si ces différences sont problématiques en termes d’accès aux ressources ou d’exercice des droits fondamentaux;

4. établir des politiques qui tiennent compte des résultats de l’analyse de genre réalisée et évitent ou corrigent les éventuelles inégalités identifiées.

Lors de cette analyse, l’Institut a également attiré l’attention sur les déséquilibres structurels qui existent entre hommes et femmes sur le marché du travail, et plus particulièrement dans les secteurs économiques directement concernés par le PNRR.

Dans le cadre du Plan fédéral gender mainstreaming adopté au mois de juin 2021 par le gouvernement, le secrétaire d’État pour la Relance et les Investissements stratégiques s’est engagé à intégrer la dimension de genre dans le suivi de la mise en œuvre du Plan national de relance et de résilience (PNRR). La Commission européenne a établi des indicateurs genrés dans le cadre du suivi des plans de relance des différents États membres. Un cadastre des projets du PNRR concernés par ces indicateurs genrés a été établi par le service public fédéral Stratégie et Appui (SPF BOSA) qui est chargé du monitoring de la mise en œuvre du PNRR et de son rapportage à la Commission européenne. L’Institut est en contact régulier avec le cabinet du secrétaire d’État pour que ce monitoring sous l’angle du genre soit le plus complet possible.

Je suis également en contact avec mes collègues du gouvernement fédéral en ce qui concerne l’intégration de la dimension de genre dans les projets dont ils ont la charge, ainsi que pour attirer leur attention sur les déséquilibres structurels qui existent entre hommes et femmes sur le marché du travail, et plus particulièrement dans les secteurs économiques directement concernés par le PNRR.

La crise de la Covid-19 a exacerbé les inégalités existantes. Largement majoritaires dans de nombreux métiers dits essentiels – métiers de la santé et l’aide aux personnes, de la grande distribution, de la petite enfance, du nettoyage, etc. – les travailleuses ont souvent été aux premiers rangs de la lutte contre la pandémie, alors même que ces métiers souffrent de dévalorisation sociétale et financière. Les femmes les plus vulnérables (femmes peu qualifiées, issues de l’immigration, en situation de handicap, mères célibataires, etc.), en particulier, ont été frappées de plein fouet par les conséquences sociales et économiques de la crise sanitaire. Le gouvernement fédéral a donc soutenu ma proposition visant à soutenir ce public spécifique.

J’ai lancé un appel à projet doté de 1 500 000 euro qui vise à favoriser l’inclusion et le maintien durable de femmes, qui sont actuellement en situation de vulnérabilité, sur le marché du travail en tant que salariées ou en tant qu’indépendantes. Cet appel à projet s’inscrit dans le cadre du PNRR et il est financé par le plan de relance NextGenerationEU de l’Union européenne.

Vu le poids croissant du secteur STEM (Science, Technology, Engineering and Mathematics) / TIC (technologies de l’information et de la communication) sur le plan économique, le Conseil des ministres a par ailleurs marqué son accord sur le Plan interfédéral et intersectoriel «Women in Digital» au mois de mars 2021. Ce plan a pour objectif de doter la Belgique d’une stratégie cohérente visant à favoriser la coordination et la synergie entre les différentes initiatives prises en matière de promotion des femmes dans les STEM/ICT à tous les niveaux de pouvoir dans notre pays.

Cette stratégie s’articule autour des cinq objectifs stratégiques suivants:

veiller à ce que davantage de femmes obtiennent leur diplôme dans le secteur du numérique (ICT/STEM);

favoriser l’intégration des femmes dans le monde du travail numérique ou dans le secteur du numérique;

favoriser le maintien des femmes dans le secteur du numérique;

– construire de nouvelles images;

éliminer l’écart de genre dans les groupes cibles spécifiques.

Le plan s’inscrit dans le cadre de «Commitment on women in Digital», une déclaration que la Belgique a signée en 2019, marquant l’intérêt de notre pays à défendre la promotion des femmes dans le secteur numérique (STEM/ICT) au niveau européen.

Le SPF Économie est chargé du monitoring de ce plan pendant cinq ans.

Enfin, parallèlement au suivi et à la mise en œuvre du Plan fédéral gender mainstreaming, un groupe de travail qui rassemble différentes administrations fédérales s’est récemment constitué afin de progresser dans l’évaluation d’impact des politiques publiques. L’Institut pour l’égalité des femmes et des hommes participe à ces travaux et des initiatives seront prise dans ce cadre pour que l’analyse d’impact de la réglementation (AIR) et plus particulièrement son «volet genre» (test gender) soient à l’avenir mieux intégrés et utilisés dans le cadre du processus de décision.

In het kader van het Europees herstelplan heeft de Europese Commissie de lidstaten uitdrukkelijk gevraagd dat de nationale herstelplannen bijdragen tot de versterking van de gendergelijkheid door de integratie van de genderdimensie.

Op Belgisch niveau werd het Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen verzocht de inhoud van het ontwerpplan vanuit een genderperspectief te analyseren en de analyse daarvan werd geïntegreerd in het Belgische Nationale Plan voor herstel en veerkracht (PHV) dat in april 2021 bij de Europese Commissie werd ingediend. In het kader van zijn analyse heeft het Instituut de verschillende projecten ingedeeld volgens hun bijdrage (1e categorie), hun potentiële bijdrage (2e categorie) of hun niet-bijdrage (3e categorie) aan de versterking van de gelijkheid tussen vrouwen en mannen.

Wil een project van de tweede categorie bijdragen tot de versterking van de gelijkheid van mannen en vrouwen in de samenleving, dan moet er sprake zijn van gendermainstreaming (dat wil zeggen dat bij de opstelling ervan rekening moet worden gehouden met de bestaande ongelijkheden tussen mannen en vrouwen in het gebied waar het wordt uitgevoerd) of specifieke acties ter bevordering van de gelijkheid van mannen en vrouwen.

Ter herinnering: een beleid is gendermainstreaming wanneer het is vastgesteld met inachtneming van mogelijke verschillen in de situatie van mannen en vrouwen, het effect ervan op deze situaties, en wanneer het bijdraagt tot de vermindering of opheffing van ongelijkheden tussen vrouwen en mannen.

Gendermainstreaming in het overheidsbeleid verloopt over het algemeen in vier fasen:

1. analyse van de gendersamenstelling van de groepen waarop het beleid is gericht;

2. de verschillen tussen de respectieve situaties van vrouwen en mannen in kaart brengen;

3. bepaal of deze verschillen problematisch zijn wat betreft de toegang tot middelen of de uitoefening van basisrechten;

4. beleid opstellen dat rekening houdt met de resultaten van de verrichte genderanalyse en geconstateerde ongelijkheden voorkomen of corrigeren.

In de loop van deze analyse heeft het Instituut ook de aandacht gevestigd op de structurele onevenwichtigheden tussen mannen en vrouwen op de arbeidsmarkt, met name in de economische sectoren waarop het PHV rechtstreeks betrekking heeft.

In het kader van het in juni 2021 door de regering aangenomen Federale Gendermainstreamingplan heeft de staatssecretaris voor Relance en Strategische Investeringen toegezegd de genderdimensie te integreren in het toezicht op de uitvoering van het Nationaal Plan voor herstel en veerkracht (PHV). De Europese Commissie heeft genderindicatoren vastgesteld in het kader van het toezicht op de herstelplannen van de verschillende lidstaten. Een register van PHV-projecten die betrekking hebben op deze genderindicatoren werd opgesteld door de federale overheidsdienst Beleid en Ondersteuning (FOD BOSA), die verantwoordelijk is voor het toezicht op de uitvoering van het PHV en de rapportering aan de Europese Commissie. Het Instituut heeft regelmatig contact met het kabinet van de staatssecretaris om ervoor te zorgen dat dit toezicht vanuit genderperspectief zo volledig mogelijk is.

Ik sta ook in contact met mijn collega’s van de federale regering over de integratie van de genderdimensie in de projecten waarvoor zij verantwoordelijk zijn, en om hun aandacht te vestigen op de structurele onevenwichten die bestaan tussen mannen en vrouwen op de arbeidsmarkt, en meer bepaald in de economische sectoren die rechtstreeks betrokken zijn bij het PHV.

De Covid-19-crisis heeft de bestaande ongelijkheden verergerd. De overgrote meerderheid van de werknemers in veel zogenaamde essentiële beroepen – gezondheidszorg en persoonlijke verzorging, detailhandel, kinderopvang, schoonmaak, enz. Vooral de meest kwetsbare vrouwen (laaggeschoolde vrouwen, vrouwen met een migrantenachtergrond, vrouwen met een handicap, alleenstaande moeders, enz.). De federale regering steunde daarom mijn voorstel om deze specifieke groep te steunen.

Ik heb een oproep gedaan voor projecten met een budget van 1 500 000 euro ter bevordering van de integratie en het duurzaam behoud van vrouwen, die zich momenteel in een kwetsbare situatie bevinden, op de arbeidsmarkt als werknemer of zelfstandige. Deze oproep tot het indienen van projecten maakt deel uit van het PHV en wordt gefinancierd door het herstelplan NextGenerationEU van de Europese Unie.

Gezien het toenemende economische belang van de STEM (Science, Technology, Engineering and Mathematics) / ICT (Information and communications technology)-sector heeft de Ministerraad in maart 2021 ook overeenstemming bereikt over het federale en sectoroverschrijdende plan «Vrouwen in de digitale sector». Het doel van dit plan is België een coherente strategie te bieden om de coördinatie en de synergie te bevorderen tussen de verschillende initiatieven die worden genomen om vrouwen in STEM/ICT op alle machtsniveaus in ons land te bevorderen.

De strategie is opgebouwd rond de volgende vijf strategische doelstellingen:

– ervoor zorgen dat meer vrouwen afstuderen in de digitale sector (ICT/STEM);

– de integratie van vrouwen op de digitale werkplek of in de digitale sector bevorderen;

– het behoud van vrouwen in de digitale sector bevorderen;

– nieuwe beelden bouwen;

– de genderkloof in specifieke doelgroepen te dichten.

Het plan maakt deel uit van de «Commitment on women in Digital», een verklaring die België in 2019 ondertekende en waarmee ons land aangeeft op Europees niveau op te komen voor de bevordering van vrouwen in de digitale sector (STEM/ICT).

De FOD Economie is belast met de opvolging van dit plan gedurende vijf jaar.

Ten slotte werd onlangs, parallel met het toezicht op en de uitvoering van het federale gendermainstreamingplan, een werkgroep opgericht waarin verschillende federale administraties samenwerken om vooruitgang te boeken bij de effectbeoordeling van het overheidsbeleid. Het Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen neemt aan deze werkzaamheden deel en in dit verband zullen initiatieven worden genomen om ervoor te zorgen dat de effectbeoordeling van regelgeving (RIA) en meer in het bijzonder de «gendercomponent» daarvan (gendertoets) in de toekomst beter in het besluitvormingsproces wordt geïntegreerd en gebruikt.