SÉNAT DE BELGIQUE BELGISCHE SENAAT
________________
Session 2020-2021 Zitting 2020-2021
________________
12 novembre 2020 12 november 2020
________________
Question écrite n° 7-829 Schriftelijke vraag nr. 7-829

de Latifa Gahouchi (PS)

van Latifa Gahouchi (PS)

au ministre des Classes moyennes, des Indépendants, des PME et de l'Agriculture, des Réformes institutionnelles et du Renouveau démocratique

aan de minister van Middenstand, Zelfstandigen, KMO's en Landbouw, Institutionele Hervormingen en Democratische Vernieuwing
________________
Biodiversité - Protection - Néonicotinoïdes - Interdiction - Dérogation accordée aux betteraviers belges - Non-reconduction - État de la question Biodiversiteit - Bescherming - Neonicotinoïden - Verbod - Uitzondering toegestaan aan de Belgische bietentelers - Niet-verlenging - Stand van zaken 
________________
biodiversité
protection de l'environnement
pesticide
légume à racine
insecticide
biodiversiteit
milieubescherming
verdelgingsmiddel
knolgewas
insecticide
________ ________
12/11/2020Verzending vraag
(Einde van de antwoordtermijn: 17/12/2020)
24/7/2021Antwoord
12/11/2020Verzending vraag
(Einde van de antwoordtermijn: 17/12/2020)
24/7/2021Antwoord
________ ________
Question n° 7-829 du 12 novembre 2020 : (Question posée en français) Vraag nr. 7-829 d.d. 12 november 2020 : (Vraag gesteld in het Frans)

La protection de la biodiversité est essentiellement du ressort des Régions, mais le gouvernement fédéral exerce également des compétences en la matière. L'accord de gouvernement y consacre ainsi tout un chapitre. Cette question relève donc bien de la compétence du Sénat par sa transversalité.

Le gouvernement fédéral nouvellement mis en place précise d'emblée que la stratégie nationale de la biodiversité doit être conforme à la stratégie européenne sur la biodiversité et au Green Deal.

Le texte de l'accord énonce même des principes pour limiter le commerce de bois et d'espèces illégales et la volonté de soutenir l'instauration de normes environnementales pour lutter contre la déforestation illégale.

C'est clair, «La biodiversité est pour la première fois dans les radars du Fédéral» et c'est à souligner disent les organisations non gouvernementales (ONG) environnementales.

Compétent pour les autorisations des pesticides, il vous appartiendra de vous prononcer sur les néonicotinoïdes d'ici à la fin de l'année. Leur usage est interdit par l'Europe depuis deux ans, mais les betteraviers belges ont obtenu une dérogation. Votre prédécesseur en charge du dossier a toujours affirmé que celle-ci ne serait pas reconduite en 2021.

Pouvez-vous confirmer cette affirmation?

Les associations environnementales y voient déjà valeur de test pour le gouvernement sur ses engagements en faveur de la biodiversité.

Disposez-vous d'informations complémentaires en la matière? Quel est l'état de la situation?

 

De bescherming van de biodiversiteit is hoofdzakelijk een bevoegdheid van de Gewesten, maar de federale regering heeft ook bevoegdheden ter zake. Het regeerakkoord wijdt er een heel hoofdstuk aan. Deze transversale vraag valt dus onder de bevoegdheid van de Senaat.

De nieuwe federale regering heeft van meet af aan gesteld dat de nationale strategie inzake biodiversiteit in overeenstemming moet zijn met de Europese Strategie ter zake en met de Grean Deal.

In de tekst van het akkoord worden zelfs principes opgesomd ter beperking van de handel in illegale houtsoorten en wordt de wil uitgedrukt om milieunormen in te voeren die illegale ontbossing tegengaan.

Het mag duidelijk zijn dat biodiversiteit voor het eerst op de radar van de federale regering voorkomt en dat willen de milieu-organisaties graag onderstrepen.

Aangezien u bevoegd bent voor de vergunningen voor bestrijdingsmiddelen, zal u zich voor het einde van het jaar moeten uitspreken over de neonicotinoïden. Europa verbiedt al twee jaar het gebruik ervan maar de Belgische bietentelers hebben een uitzondering gekregen. Uw voorganger die bevoegd was voor dit dossier heeft altijd verkondigd dat die uitzondering niet zou verlengd worden in 2021.

Kunt u dat bevestigen?

De milieuorganisaties zien dit al als een testcase voor de regering inzake haar engagementen inzake biodiversiteit.

Beschikt u over bijkomende informatie ter zake? Wat is de stand van zaken?

 
Réponse reçue le 24 juillet 2021 : Antwoord ontvangen op 24 juli 2021 :

Le gouvernement s’est engagé à ce que tous les produits suspectés de présenter des risques pour la santé, la biodiversité et l’environnement soient analysés sur une base scientifique, et en concertation avec les secteurs concernés, afin de limiter les effets socio-économiques néfastes. C’est en ce sens que les trois demandes de dérogation portant sur les néonicotinoïdes ont été évaluées par le Comité d’agréation des pesticides à usage agricole lors de sa réunion du 27 octobre 2020.

En effet, ce sont trois demandes de dérogation basées sur l’article 53 du Règlement européen pour des substances actives telles que les néonicotinoïdes qui ont été introduites, fin aout 2020, pour le semis de betteraves sucrières par le secteur des betteraves. Ce secteur représente, par ailleurs, près de 12 000 emplois.

Parmi les demandes de dérogations, concernant trois substances de la famille des néonicotinoïdes, deux de celles-ci avaient obtenu des dérogations approuvées en 2018 et 2019.

Par contre, concernant la substance active imidaclopride, la demande de dérogation a été introduite pour la première fois cette année.

Le Comité d’agréation a rendu un avis négatif à propos des deux premières substances appartenant à la famille des néonicotinoïdes (clothianidine et thiamethoxame). Par contre, il a rendu un avis positif pour le semis en Belgique de semences enrobées avec la substance active imidaclopride.

L’enrobage des semences permet de travailler avec la plus petite dose possible de pesticide à l’hectare. La technique de l’enrobage permet de protéger les jeunes plants et repousse les attaques des parasites comme les pucerons en apportant le principe actif directement à la plante évitant ainsi la perte inutile de produit dans l’environnement.

Les semences de betteraves sucrières enrobées avec une faible dose d’imidaclopride pourront être semées sur le territoire belge du 15 février 2021 jusqu’au 14 juin 2021 inclus sous les conditions drastiques suivantes:

1. Le semis ne peut être effectué que par des producteurs qui peuvent démontrer qu’ils appliquent les principes de la lutte intégrée (IPM) ;

2. Durant les deux années faisant suite au semis des semences traitées seules les cultures (y compris les cultures intermédiaires) qui ne fleurissent pas ou qui ne sont pas visitées par les abeilles peuvent être cultivées. La liste de ces cultures est reprise en annexe 1 de l’acte d’autorisation ;

3. Par la suite, et durant au minimum les cinq années faisant suite au semis des semences traitées, seules les cultures reprises en annexe 1 et en annexe 2 de l’acte d’autorisation peuvent être cultivées ;

4. La profondeur d’enfouissement des semences traitées doit être de minimum 3 centimètres.

Cette autorisation a été accordée en application de l’article 53 du Règlement (CE) n° 1107/2009 du Parlement européen et du Conseil du 21 octobre 2009 concernant la mise sur le marché des produits phytopharmaceutiques. Cet article permet d’accorder une autorisation dans des circonstances exceptionnelles. Ceci est uniquement valable pour un usage limité et contrôlé, et si la production végétale menacée ne peut être protégée du danger d’aucune autre manière raisonnable.

Dans le cas qui nous concerne, les circonstances particulières qui ont été retenues sont l’importance des dégâts observés à la culture de betteraves sucrières, et l’absence de moyens de défense alternatifs et suffisamment efficaces que pour pouvoir y répondre.

En d’autres termes, il n’existe aucune alternative efficace pour répondre aux attaques du puceron vecteur du virus de la jaunisse.

Comme la Belgique, 13 autres pays de l’Union Européenne ont également demandé et obtenu, ou sont en voie d’obtenir, une dérogation pour 2021 : la France, la Croatie, la Tchéquie, la Slovaquie, la Hongrie, la Finlande, la Pologne, l’Espagne, l’Autriche, la Lituanie et la Moldavie, le Danemark et l’Allemagne.

Par ailleurs, la culture d'un hectare de betteraves sucrières fixe 30 à 40 tonnes de CO2, soit quatre fois plus qu’une forêt, et permet de produire de 12 à 13 tonnes de sucre.

Il s’agit donc non seulement de maintenir la production locale de toute une filière occupant 12 000 emplois, mais également de perpétuer une culture captant, avec ces 60 000 hectares, près de 1 800 000 tonnes de CO2 sur notre territoire chaque année.

De regering heeft zich ertoe verbonden dat alle producten waarvan vermoed wordt dat zij een gevaar voor de gezondheid, de biodiversiteit en het leefmilieu inhouden, moeten worden onderzocht op wetenschappelijke basis en in overleg met de betrokken sectoren om de nadelige sociaaleconomische gevolgen te beperken. Het is in die zin dat de drie uitzonderingsaanvragen met betrekking tot de neonicotinoïden werden geëvalueerd door het Erkenningscomité voor bestrijdingsmiddelen voor landbouwkundig gebruik tijdens zijn vergadering van 27 oktober 2020.

Het ging immers om drie uitzonderingsaanvragen die eind augustus 2020 door de bietensector werden ingediend op basis van artikel 53 van de Europese verordening voor werkzame stoffen zoals de neonicotinoïden voor de uitzaai van suikerbieten. Deze sector vertegenwoordigt bovendien bijna 12 000 jobs.

Van de uitzonderingsaanvragen met betrekking tot drie stoffen uit de familie van de neonicotinoïden, werden er twee goedgekeurd in 2018 en 2019.

Wat betreft de werkzame stof imidacloprid, daarentegen, werd de uitzonderingsaanvraag voor het eerst dit jaar ingediend.

Het Erkenningscomité heeft een negatief advies uitgebracht over de twee eerste stoffen uit de familie van de neonicotinoïden (clothianidin en thiamethoxam). Het heeft daarentegen een positief advies gegeven voor de uitzaai in België van zaaizaad gecoat met de werkzame stof imidacloprid.

Het coaten van zaaizaad laat toe te werken met de kleinst mogelijke dosis pesticide per hectare. De coatingtechniek maakt het mogelijk de jonge planten te beschermen en aanvallen van parasieten zoals bladluizen af te weren door het werkzame bestanddeel rechtstreeks naar de plant te brengen, waardoor nutteloos verlies van het product in het milieu wordt voorkomen.

Het zaaizaad van suikerbieten gecoat met een kleine dosis imidacloprid kan gezaaid worden op Belgisch grondgebied van 15 februari 2021 tot en met 14 juni 2021 onder de volgende drastische voorwaarden:

1. De uitzaai mag alleen gebeuren door telers die kunnen aantonen dat ze de principes van de geïntegreerde gewasbescherming (IPM) toepassen;

2. Gedurende de twee jaar na het zaaien van behandeld zaad mogen alleen gewassen (inbegrepen groenbemesters) die niet bloeien of niet bezocht worden door bijen geteeld worden. De lijst van deze gewassen is opgenomen in bijlage 1 van de toelatingsakte;

3. Daarna en dit tot minstens vijf jaar na het zaaien van de behandelde zaden mogen alleen de gewassen opgenomen in bijlage 1 of bijlage 2 van de toelatingsakte geteeld worden;

4. De zaaidiepte moet ten minste 3 cm bedragen.

Deze toelating werd verleend in toepassing van artikel 53 van Verordening (EG) nr. 1107/2009 van het Europees Parlement en de Raad van 21 oktober 2009 betreffende het op de markt brengen van gewasbeschermingsmiddelen. Dit artikel laat toe een toelating te verlenen in bijzondere omstandigheden. Dit geldt enkel voor een beperkt en gecontroleerd gebruik, en indien de plantaardige productie door op geen enkele andere redelijke manier te bestrijden gevaren wordt bedreigd.

In het onderhavige geval zijn de bijzondere omstandigheden de omvang van de aan de suikerbietenteelt vastgestelde schade en het ontbreken van alternatieve en voldoende doeltreffende verdedigingsmiddelen om daar een antwoord op te formuleren.

Met andere woorden, er bestaat geen enkel efficiënt alternatief om aanvallen van bladluizen, vector van het vergelingsvirus, af te weren.

Net zoals België hebben 13 andere landen van de Europese Unie een uitzondering aangevraagd en verkregen, of zijn op weg om er een te verkrijgen, voor 2021: Frankrijk, Kroatië, Tsjechië, Slovakije, Hongarije, Finland, Polen, Spanje, Oostenrijk, Litouwen, Moldavië, Denemarken en Duitsland.

Bovendien capteert de teelt van een hectare suikerbieten 30 tot 40 ton CO2, of vier keer meer dan een bos, en maakt deze teelt de productie van 12 tot 13 ton suiker mogelijk.

Het gaat dus niet alleen om het behoud van de lokale productie van een hele sector die 12 000 jobs telt, maar ook om het voortbestaan van een teelt die met zijn 60 000 hectare elk jaar bijna 1 800 000 ton CO2 op ons grondgebied capteert.