SÉNAT DE BELGIQUE BELGISCHE SENAAT
________________
Session 2019-2020 Zitting 2019-2020
________________
29 mai 2020 29 mei 2020
________________
Question écrite n° 7-582 Schriftelijke vraag nr. 7-582

de Latifa Gahouchi (PS)

van Latifa Gahouchi (PS)

à la ministre de l'Emploi, de l'Economie et des Consommateurs, chargée de la Lutte contre la pauvreté, de l'Egalité des chances et des Personnes handicapées

aan de minister van Werk, Economie en Consumenten, belast met Armoedebestrijding, Gelijke Kansen en Personen met een beperking
________________
Sans-papiers - Personnes précarisées - Accès aux services bancaires - Paiements par carte bancaire rendu obligatoire - Accès à un «compte aide sociale» Mensen zonder papieren - Kansarmen - Toegang tot bankdiensten - Verplichte betaling met een bankkaart - Toegang tot een 'socialebijstandsrekening' 
________________
monnaie électronique
migration illégale
titre de transport
activité bancaire
transport public
CPAS
elektronisch betaalmiddel
illegale migratie
plaatsbewijs
bankactiviteit
openbaar vervoer
OCMW
________ ________
29/5/2020Verzending vraag
(Einde van de antwoordtermijn: 2/7/2020)
1/7/2020Antwoord
29/5/2020Verzending vraag
(Einde van de antwoordtermijn: 2/7/2020)
1/7/2020Antwoord
________ ________
Question n° 7-582 du 29 mai 2020 : (Question posée en français) Vraag nr. 7-582 d.d. 29 mei 2020 : (Vraag gesteld in het Frans)

De plus en plus d'organismes officiels et de commerces exigent aujourd'hui que les paiements soient faits exclusivement par carte bancaire.

Ainsi, la Société des transports intercommunaux de Bruxelles (STIB) a imposé cette mesure dans le cadre de la crise du Covid-19, par exemple.

Comment peuvent faire ceux qui n'ont pas de carte de banque, a priori tous les sans-papiers, mais aussi bon nombre de personnes précarisées?

Comment faire, par exemple, pour accompagner les jeunes enfants à l'école sans titre de transport?

Cette question relève de la compétence du Sénat, par sa transversalité. La gestion de la stratégie de lutte contre le Covid-19 est une matière fédérale. L'égalité des chances est aussi une matière régionale. De plus, l'exécution des politiques en matière de déconfinement est également une compétence des entités fédérées pour leurs mises en application.

Cette mesure – dont je m'interroge sur son caractère obligatoire – met en grande difficulté les sans-papiers ainsi sans doute que d'autres catégories de population qui n'ont pas accès à un service bancaire.

Selon mes informations, le Bureau d'étude des sans-papiers écrira aux coordinations des présidents de centres publics d'action sociale (CPAS) (wallons, bruxellois et flamands) pour leur demander de permettre aux sans-papiers d'accéder eux aussi à un «compte aide sociale» tel qu' il existe dans un accord entre les CPAS et la banque Belfius.

Cette mesure serait sans coût supplémentaire pour les CPAS, mais impliquerait, comme pour l'Aide médicale urgente, que les sans-papiers puissent si nécessaire être domiciliés au CPAS, et qu'ils soient protégés par le secret professionnel.

Si cette démarche aboutit pour les sans-papiers, ce serait un rempart contre l'exclusion de ces personnes et je peux m'en réjouir; mais qu'en est-il pour les autres personnes évoquées précédemment?

Peut-on légalement exiger les paiements uniquement par carte bancaire?

Des mesures ne peuvent-elles être envisagées afin de ne pas précariser encore plus toutes ces personnes qui n'ont pas accès aux services bancaires?

 

Steeds meer instellingen en handelaars eisen dat betalingen enkel nog met een bankkaart worden verricht.

Zo heeft ook de Maatschappij voor het Intercommunaal Vervoer te Brussel (MIVB) deze maatregel opgelegd naar aanleiding van de Covid-19-crisis.

Hoe moeten mensen die geen bankkaart hebben, zoals veel van de mensen zonder papieren, maar ook tal van kansarmen, daarmee omgaan?

Hoe kunnen ze bijvoorbeeld hun jonge kinderen naar school brengen zonder vervoersbewijs?

Deze vraag behoort tot de bevoegdheid van de Senaat omdat ze transversaal is. De aanpak van de strijd tegen Covid-19 is een federale materie. Gelijke kansen is een Gemeenschapsmaterie. Bovendien is de uitvoering en concrete toepassing van het exitplan ook een bevoegdheid van de deelstaten.

Ik heb vragen bij het verplicht stellen van de betaling met een bankkaart omdat dit mensen zonder papieren in moeilijkheden brengt, wellicht net zoals andere bevolkingsgroepen die geen toegang hebben tot bankdiensten.

Ik heb vernomen dat het collectief van organisaties voor mensen zonder papieren, Bureau d'étude des sans-papiers, de Waalse, Brusselse en Vlaamse OCMW-voorzitters zal aanschrijven om hen te vragen dat mensen zonder papieren ook toegang zouden krijgen tot een socialebijstandsrekening, zoals die is ontstaan uit een overeenkomst tussen de OCMW's en Belfius.

Dit brengt geen bijkomende kosten met zich mee voor de OCMW's, maar betekent wel, zoals voor de dringende medische hulp, dat mensen zonder papieren indien nodig bij het OCMW worden gedomicilieerd en dat ze beschermd worden door het beroepsgeheim.

Als dit lukt voor mensen zonder papieren, kan dit hen behoeden voor sociale uitsluiting en dat kan ik enkel toejuichen. Maar hoe moet het met de andere mensen die hierboven zijn vermeld?

Kan men wettig eisen dat betalingen enkel via een bankkaart gebeuren?

Kunnen er geen maatregelen getroffen worden om te voorkomen dat de bestaansonzekerheid van mensen die geen toegang hebben tot bankdiensten nog groter wordt?

 
Réponse reçue le 1 juillet 2020 : Antwoord ontvangen op 1 juli 2020 :

1), 2) & 4) Il ne peut être exigé d’effectuer des paiements uniquement par carte bancaire. En effet, il n’existe aucune législation permettant aux organismes officiels, aux commerces, ou à tout autre acteur du marché, d’imposer une obligation de paiement par carte bancaire. Par contre, il existe une obligation d’acceptation des paiements effectués en espèces. La législation en vigueur, à savoir la recommandation de la Commission du 22 mars 2010 concernant l’étendue et les effets du cours légal des billets de banque et pièces en euros, interdit donc à quiconque de refuser de l’argent en espèces.

Il convient donc de distinguer la limitation de l’interdiction. Dans le cadre de la crise du Covid-19, il a été recommandé de limiter les paiements en espèces afin d’endiguer la propagation de la pandémie, mais il n’a jamais été question d’une interdiction généralisée du paiement en espèces et d’une obligation de paiement par carte bancaire.

3) Le «compte aide sociale» qui permet à toutes les personnes qui reçoivent une aide financière d’un centre public d'action sociale (CPAS) d’effectuer des paiements dans les commerces et de retirer de l’argent aux automates bancaires peut, effectivement, être un rempart contre l’exclusion de ces personnes. Cependant, il parait difficile de faire bénéficier les «sans-papiers», qui résident légalement sur le territoire, d’un «compte aide sociale» puisqu’une copie d’une carte d’identité est exigée pour l’ouverture d’un tel compte.

Tout consommateur qui réside légalement sur le territoire de l’Union européenne et qui ne peut bénéficier d’un compte à vue normal de la banque, peut toujours bénéficier du service bancaire de base prévu par la directive européenne relative aux comptes de paiement et transposée dans le livre VII du Code de droit économique. Ainsi, et en tout état de cause, tout consommateur peut bénéficier du service bancaire de base puisque le service bancaire de base est dorénavant un service de paiement disponible au sein de toute l’Union européenne alors que le «compte aide sociale» ne s’adresse qu’aux personnes qui reçoivent une aide financière d’un CPAS.

5) Mon administration n’a pas connaissance de réelles plaintes de consommateurs auprès de l’Ombudsfin quant à la problématique d’une imposition de paiement par carte bancaire. La législation actuelle semble donc suffisante puisqu’elle permet aux personnes les plus précarisées d’effectuer leurs paiements en espèces. Il convient, donc, au CPAS d’interpeler ou d’inciter les consommateurs à interpeler mon administration ou l’Ombudsfin en cas de constations de manquements à la législation.

1), 2) & 4) Er kan niet worden geëist dat er alleen met een bankkaart wordt betaald. Er is namelijk geen wetgeving op grond waarvan officiële instanties, handelszaken of andere marktspelers betaling met een bankkaart kunnen verplicht stellen. Ze zijn daarentegen wel verplicht om betalingen in contanten te aanvaarden. De geldende wetgeving, namelijk de aanbeveling van de Commissie van 22 maart 2010 betreffende de draagwijdte en de gevolgen van de hoedanigheid van wettig betaalmiddel van eurobankbiljetten en -munten verbiedt derhalve iedereen om contanten te weigeren.

Daarom moet een onderscheid worden gemaakt tussen de beperking en het verbod. In het kader van de Covid-19-crisis werd aanbevolen het aantal contante betalingen te beperken om de verspreiding van de pandemie in te dammen, maar er is nooit sprake geweest van een algemeen verbod op contante betalingen en een verplichting om met een bankkaart te betalen.

3) De «sociale bijstandsrekening» die alle mensen die financiële steun krijgen van een openbaar centrum voor maatschappelijk welzijn (OCMW) in staat stelt om in winkels te betalen en geld op te nemen uit bankautomaten, kan inderdaad een bescherming zijn tegen uitsluiting van deze mensen. Het lijkt echter moeilijk om mensen zonder papieren die legaal op het grondgebied verblijven een «sociale bijstandsrekening» te geven, aangezien een kopie van de identiteitskaart nodig is om zulke rekening te openen.

Elke consument die legaal op het grondgebied van de Europese Unie verblijft en die geen gewone zichtrekening verkrijgt van de bank, kan steeds gebruik maken van de basisbankdienst zoals voorzien in de Europese richtlijn inzake betaalrekeningen die werd omgezet in boek VII van het Wetboek van economisch recht. Zo kan elke consument in ieder geval genieten van een basisbankdienst, aangezien de basisbankdienst nu een betalingsdienst is die in de hele Europese Unie beschikbaar is, terwijl de «sociale bijstandsrekening» alleen bedoeld is voor mensen die financiële steun krijgen van een OCMW.

5) Mijn administratie heeft geen weet van echte consumentenklachten bij Ombudsfin, in verband met verplichte betaling met bankkaart. De huidige wetgeving lijkt dus te volstaan, aangezien zij de meest kwetsbare personen in staat stelt hun betalingen in contanten te verrichten. Het is dan ook aangewezen dat het OCMW de consumenten oproept of aanmoedigt om een beroep te doen op mijn administratie of op Ombudsfin indien zij inbreuken op de wetgeving vaststellen.