SÉNAT DE BELGIQUE BELGISCHE SENAAT
________________
Session 2019-2020 Zitting 2019-2020
________________
3 février 2020 3 februari 2020
________________
Question écrite n° 7-345 Schriftelijke vraag nr. 7-345

de Fatima Ahallouch (PS)

van Fatima Ahallouch (PS)

au ministre de la Sécurité et de l'Intérieur, chargé du Commerce extérieur

aan de minister van Veiligheid en Binnenlandse Zaken, belast met Buitenlandse Handel
________________
Migration de transit - Trafics - Réseaux - Lutte - Résultats Transitmigratie - Mensensmokkel - Netwerken - Strijd - Resultaten 
________________
migration illégale
traite des êtres humains
criminalité organisée
trafic illicite
illegale migratie
mensenhandel
georganiseerde misdaad
zwarte handel
________ ________
3/2/2020Verzending vraag
(Einde van de antwoordtermijn: 5/3/2020)
5/3/2020Antwoord
3/2/2020Verzending vraag
(Einde van de antwoordtermijn: 5/3/2020)
5/3/2020Antwoord
________ ________
Aussi posée à : question écrite 7-346 Aussi posée à : question écrite 7-346
________ ________
Question n° 7-345 du 3 février 2020 : (Question posée en français) Vraag nr. 7-345 d.d. 3 februari 2020 : (Vraag gesteld in het Frans)

Les entités fédérées ayant des compétences en matière d'asile et d'immigration (politique d'intégration, permis de travail, etc.), cette question du fait de sa transversalité relève de la compétence du Sénat.

Voilà deux ans, la Belgique francophone découvrait sur ses parkings autoroutiers le phénomène de la migration de transit et les réseaux de trafiquants qui l'accompagnent. Les zones de police et les parquets de Bruxelles doivent apprendre à gérer une forme de criminalité organisée particulièrement sensible.

Le message le plus important à adresser aux policiers de première ligne, c'est que leur travail est important. Arrêter les migrants, contacter l'Office des étrangers, puis les remettre dehors et les recroiser plus tard, peut donner l'impression que l'on fait quelque chose qui ne sert à rien.

Il me semble en effet également important que les citoyens et les parlementaires en soient informés.

1) Dans combien de villes se concentrent les trafics de migrants en Belgique? Pour quelles raisons les passeurs privilégient-ils tout à coup les parkings belges? Combien de trafiquants ont-ils été arrêtés grâce aux opérations Medusa? Quelles sont les suites données à ces arrestations?

2) Combien de réunions «E40» ont-elles eu lieu? Quels en sont les résultats concrets?

3) Ces réseaux de passeurs sont-ils liés à d'autres trafics? Avez-vous pu démanteler d'autres trafics liés aux passeurs? Si oui, combien? Quel est votre plan d'action pour lutter contre les réseaux en tout genre?

 

Gezien de bevoegdheden van de deelstaten inzake asiel en migratie (integratiebeleid, arbeidsvergunning, enz.), heeft deze vraag een transversaal karakter en behoort ze tot de bevoegdheid van de Senaat.

Twee jaar geleden werd in Franstalig België op de snelwegparkings het fenomeen vastgesteld van transmigratie en de daarmee gepaard gaande smokkelnetwerken. De politiezones en de parketten van Brussel moeten leren omgaan met een vorm van georganiseerde criminaliteit die uiterst gevoelig ligt.

De voornaamste boodschap aan de eerstelijnspolitieagenten is dat hun werk belangrijk is. Migranten oppakken, de dienst Vreemdelingenzaken contacteren, de migranten weer laten gaan en ze daarna opnieuw tegenkomen, kan de indruk geven dat men nutteloos werk verricht.

Het lijkt me ook belangrijk dat burgers en parlementsleden daarover geïnformeerd worden.

1) In hoeveel steden doet het fenomeen van de mensensmokkel in België zich voor? Waarom verkiezen mensensmokkelaars plots Belgische parkings? Hoeveel smokkelaars werden gearresteerd dankzij de Medusa-operaties? Welke gevolgen werden gegeven aan die arrestaties?

2) Hoeveel «E40-vergaderingen» werden er gehouden? Welke concrete resultaten hebben ze opgeleverd?

3) Is er binnen de mensensmokkelnetwerken samen sprake van andere vormen van smokkel? Hebt u andere vormen van smokkel die samenhangen met mensensmokkel kunnen ontmantelen? Zo ja, hoeveel? Wat is uw actieplan om alle soorten netwerken te bestrijden?

 
Réponse reçue le 5 mars 2020 : Antwoord ontvangen op 5 maart 2020 :

1) Ces dernières années, le nombre de constats de trafic d’êtres humains a augmenté. La crise migratoire n’y est évidemment pas étrangère. La hausse la plus significative a été enregistrée en 2016 (+30%).

Ces faits font de nombreuses victimes. Comme indiqué, 33 380 personnes en séjour irrégulier ont été interceptées en 2018, soit selon nous un cinquième de toutes les personnes vivant irrégulièrement dans notre pays. Le nombre total de personnes arrivées irrégulièrement en Belgique en 2018 est donc estimé à 166 900. Si l’on admet que la moitié des personnes en séjour irrégulier ont fait appel à un passeur, le nombre de victimes s’élève à 83 450.

En 2018, la police judiciaire fédérale (PJF) a ouvert 266 nouveaux dossiers de trafic d’êtres humains (25% de plus qu’en 2017). La police intégrée (GPI) a établi au cours de cette période 305 rapports d’information (22% de plus qu’en 2017).

La problématique du trafic d’êtres humains se concentre principalement sur les lieux d’arrivée des migrants (aéroport de Bruxelles National par exemple), sur les parkings le long des grands axes routiers en direction de la côte (E40 et E17 principalement) et en région côtière (migration de transit). De plus en plus ce phénomène tend à se déplacer vers le Sud du pays (Liège, Namur, Luxembourg et le Hainaut).

Des mesures administratives (fermeture provisoire de plusieurs parkings et sécurité privée) et des contrôles réguliers à l’ouest du pays ont déplacé la problématique vers l’intérieur des terres. Courant 2017, quasiment tout le pays a connu la présence de grands groupes de migrants en transit. Les déplacements en transports en commun se sont également avérés plus nombreux, généralement depuis Bruxelles et dans toutes les directions et ce, en train, en bus et ensuite vers les parkings autoroutiers.

L’organisation et l’ampleur des réseaux de trafic d’êtres humains varient:

–  Certains passeurs rendent de petits services (transport vers le parking par exemple), et opèrent sur base individuelle et/ou ad-hoc. Parfois, des migrants qui ont réussi à passer deviennent passeurs, ou des chauffeurs de taxi arrondissent leurs fins de mois.  La frontière entre « aide au séjour illégal » (pour des raisons humanitaires ou non) et « trafic d’êtres humains » est ici bien mince.

–  D’autres sont organisés en réseaux dépourvus de hiérarchie stricte. Les cellules disposent d’une grande autonomie dans certaines parties du processus de trafic. Elles ne travaillent pas exclusivement pour un réseau déterminé, mais fournissent des services à plusieurs réseaux.

–  Certains grands réseaux bien organisés actifs dans une dimension transnationale sont en mesure de proposer un package (par ex. diverses modalités de transport, documents faux/falsifiés, mariages blancs).[1]

La plupart des enquêtes policières se concentrent sur le trafic de transit.  Les réseaux criminels les plus actifs sont les Kurdes irakiens-iraniens, les Albanais et les Africains de l’Est.

2) Les réunions « E40 » s’organisent tous les deux mois, sous l’égide de la Direction centrale de la lutte contre la criminalité grave et organisée (DJSOC), service trafic / traite d’êtres humains de la Police judiciaire, avec participation de tous les arrondissements du pays. Parallèlement à ces réunions d’autres revêtant un caractère plus opérationnel et cordonné ont également lieu régulièrement sous l’égide des magistrats de référence, dans chaque arrondissement judiciaire. Les résultats concrets de ces réunions sont la coordination et l’échange permanent d’informations entre les différent services de la Police Intégrée, mais également de certains services partenaires tels que, par exemple, l’Office des étrangers. A cela il faut également ajouter les nombreuses réunions de concertation au niveau international. En effet, le trafic d’êtres humains en se limite pas à la Belgique ou à quelques provinces. Il s’agit d’un phénomène criminel éminemment international.

3) De plus en plus les réseaux criminels se professionnalisent et diversifient leurs activités dans divers domaines criminels. Afin de pouvoir s’adapter à l’évolution des modus operandi, la Police Judiciaire doit modifier son approche de la criminalité organisée en l’abordant selon une approche polycriminelle.

Plusieurs enquêtes indiquent tout de même que les trafiquants profitent de la vulnérabilité des étrangers en séjour irrégulier et des demandeurs d’asile pour les exploiter. Cette exploitation peut prendre plusieurs formes:

–  Le travail forcé en route vers l’Europe pour rembourser les trafiquants.

–  Le travail forcé à l’arrivée en Europe (ou au Royaume-Uni) pour rembourser les trafiquants.

–  Exploitation sexuelle à l’arrivée ou en chemin.

D’autre part, les victimes de traite des êtres humains aux fins notamment d’exploitation sexuelle seraient emmenées en Europe par des routes migratoires connues ou des pratiques de trafiquants.

La fraude documentaire et la fraude à l’identité sont souvent utilisées. Ces phénomènes sont intimement liées au trafic d’êtres humains mais également à la traite, ainsi qu’à d’autres formes de criminalité pouvant aller jusqu’aux infractions à caractère terroriste.

[1] UNODC, Global study on smuggling of migrants 2018, 7-8.

1) De laatste jaren is het aantal meldingen van mensensmokkel toegenomen. De migratiecrisis staat hier uiteraard niet los van. De belangrijkste stijging werd opgetekend in 2016 (+30%).

Deze feiten maken veel slachtoffers. In 2018 werden 33.380 illegalen onderschept, wat volgens ons een vijfde is van alle mensen die illegaal in ons land wonen. Het totale aantal mensen dat in 2018 illegaal België is binnengekomen, wordt geschat op 166 900. Als we er van uitgaan dat de helft van de illegalen een smokkelaar heeft gebruikt, bedraagt het aantal slachtoffers 83 450.

In 2018 heeft de federale gerechtelijke politie (FGP) 266 nieuwe dossiers van mensensmokkel geopend (25% meer in vergelijking met 2017). Tijdens deze periode heeft de geïntegreerde politie (GPI) 305 informatierapporten (22% meer dan in 2017) opgesteld.

De problematiek van de mensensmokkel geconcentreerd zich vooral op de plaatsen waar de migranten aankomen (bvb. Brussels Airport), op de parkings langs de hoofdwegen naar de kust (vooral E40 en E17) en in de kustregio (transitmigratie). Dit fenomeen verschuift meer en meer naar het zuiden van het land. (Luik, Namen, Luxemburg en Hengouwen).

Door administratieve maatregelen (de tijdelijke sluiting van diverse parkings en privé-beveiliging) en regelmatige controles in het westen van het land is de problematiek naar het binnenland verschoven. In de loop van 2017 werd bijna het hele land geconfronteerd met grote groepen migranten op doorreis. Er waren ook meer verplaatsingen met het openbaar vervoer, meestal vanuit Brussel in alle richtingen met trein en bus en vervolgens naar de parkings op de snelwegen.

De organisatie en de omvang van de netwerken van mensensmokkel zijn verschillend:

–  Sommige mensensmokkelaars bieden kleine diensten aan (bvb. vervoer naar de parkings) en werken op individuele en/of ad-hoc basis. Sommige migranten, die erin geslaagd zijn om te passeren, worden zelf smokkelaars, of taxichauffeurs om hun inkomen op te krikken. Er is een dunne lijn tussen "hulp bij illegaal verblijf" (al dan niet om humanitaire redenen) en "mensensmokkel".

–  Anderen zijn georganiseerd in netwerken zonder een strikte hiërarchie. Deze cellen hebben een hoge mate van autonomie in bepaalde delen van het smokkelproces. Ze werken niet uitsluitend voor een bepaald netwerk, maar leveren diensten aan verschillende netwerken.

–  Sommige grote, goed georganiseerde netwerken met een transnationale omvang zijn in staat om een pakket aan te bieden ( verschillende vervoersmodaliteiten, valse/vervalste documenten, schijnhuwelijken).[1]

De meeste politionele onderzoeken concentreren zich op de doorvoersmokkel. De meest actieve criminele netwerken zijn de Iraakse-Iraanse Koerden, de Albanezen en de Westelijke Afrikanen.

2) De "E40"-vergaderingen worden tweemaandelijks gehouden onder leiding van de Centrale Directie van de bestrijding van de zware en georganiseerde criminaliteit (DJSOC), dienst Mensenhandel/Mensensmokkel, van de Gerechtelijke Politie, waaraan alle arrondissementen van het land deelnemen. Parallel aan deze vergaderingen worden ook regelmatig andere operationele en coördinatievergaderingen gehouden, , onder auspiciën van de referentiemagistraten, in elk gerechtelijk arrondissement. De concrete resultaten van deze vergaderingen zijn de coördinatie en de voortdurende informatie-uitwisseling tussen de verschillende diensten van de Geïntegreerde Politie, maar ook met sommige partnerdiensten zoals bvb. Vreemdelingenzaken. Daarnaast zijn er talrijke overlegvergaderingen op internationaal niveau. Mensensmokkel beperkt zich niet tot België of enkele provincies. Het is een bij uitstek internationaal fenomeen.

3) De criminele netwerken worden steeds professioneler en diversifiëren hun activiteiten op verschillende criminele gebieden. Om zich te kunnen aanpassen aan de veranderende modus operandi, moet de Gerechtelijke Politie haar aanpak van de georganiseerde misdaad wijzigen door een polycriminele aanpak te hanteren.

Uit de verschillende onderzoeken blijkt dat mensensmokkelaars misbruik maken van de kwetsbaarheid van illegaal verblijvende buitenlanders en asielzoekers om hen uit te buiten. Deze exploitatie kan verschillende vormen aannemen:

–  Dwangarbeid op weg naar Europa om de smokkelaars terug te betalen.

–  Dwangarbeid bij aankomst in Europa (of het Verenigd Koninkrijk) om de smokkelaars terug te betalen.

–  Seksuele uitbuiting bij aankomst of onderweg.

Overigens zouden slachtoffers van mensensmokkel met het oog op seksuele uitbuiting naar Europa worden gebracht via bekende migratieroutes of handelspraktijken.

Vaak wordt er ook gebruik gemaakt van documentfraude en identiteitsfraude. Deze fenomenen zijn nauw verbonden met mensensmokkel, maar ook met mensenhandel en andere vormen van criminaliteit, waaronder terroristische misdrijven.

[1] UNODC, Global study on smuggling of migrants 2018, 7-8.