SÉNAT DE BELGIQUE BELGISCHE SENAAT
________________
Session 2018-2019 Zitting 2018-2019
________________
28 janvier 2019 28 januari 2019
________________
Question écrite n° 6-2311 Schriftelijke vraag nr. 6-2311

de Christophe Lacroix (PS)

van Christophe Lacroix (PS)

au vice-premier ministre et ministre de l'Emploi, de l'Economie et des Consommateurs, chargé du Commerce extérieur, de la Lutte contre la pauvreté, de l'Egalité des chances et des Personnes handicapées

aan de vice-eersteminister en minister van Werk, Economie en Consumenten, belast met Buitenlandse Handel, Armoedebestrijding, Gelijke kansen en Personen met een beperking
________________
Services des urgences - Traitement post-exposition (TPE) pour le VIH - Accès - Amélioration - Formation des urgentistes - Patients LGBTQI+ - Accueil - Discrimination - Lutte Spoeddiensten - Post Exposure Profylaxis(PEP) voor hiv - Toegankelijkheid - Verbetering - Opleiding van spoedartsen - LGTBQI+-patiënten - Opvang - Discriminatie - Bestrijding 
________________
médecine d'urgence
premiers secours
minorité sexuelle
discrimination fondée sur l'orientation sexuelle
sida
prévention des maladies
maladie sexuellement transmissible
geneeskundige noodhulp
eerste hulp
seksuele minderheid
discriminatie op grond van seksuele geaardheid
aids
voorkoming van ziekten
seksueel overdraagbare aandoening
________ ________
28/1/2019Verzending vraag
(Einde van de antwoordtermijn: 28/2/2019)
20/5/2019Antwoord
28/1/2019Verzending vraag
(Einde van de antwoordtermijn: 28/2/2019)
20/5/2019Antwoord
________ ________
Herindiening van : schriftelijke vraag 6-1947 Herindiening van : schriftelijke vraag 6-1947
________ ________
Question n° 6-2311 du 28 janvier 2019 : (Question posée en français) Vraag nr. 6-2311 d.d. 28 januari 2019 : (Vraag gesteld in het Frans)

Selon certaines sources d'information - et notamment des témoignages des associations de terrain tout récemment médiatisés (voir par exemple l'article de la RTBF https://www.rtbf.be/info/regions/liege/detail_l ignorance et la rigueur morale de medecins liegeois freinent elles la lutte contre le sida?id=9966738) -, certains services des urgences refuseraient de délivrer le traitement post exposition pour le VIH à certains patients.

Ces sources font également état de discriminations et de traitements dégradants dans certains hôpitaux du pays envers les patients LGBTQI+.

Cette question écrite relève de la compétence du Sénat par son caractère transversal : bien que la santé publique dans son aspect général relève du niveau fédéral, la politique de prévention relève de la compétence des entités fédérées. Les entités fédérées sont également concernées par le volet " Action sociale ", en matière de non discrimination et d'égalité de traitement. Ainsi, par exemple, la Région wallonne garantit l'émancipation et le bien être des personnes LGBTQI+ en agréant et subventionnant les différentes maisons " Arc en Ciel ".

Les patients concernés sont la plupart du temps des HSH (hommes ayant des relations sexuelles avec d'autres hommes) qui se rendent aux urgences car ils ont eu une relation sexuelle non protégée à risque.

Chaque service des urgences dispose en principe de lignes directrices à propos de la prophylaxie post exposition non professionnelle au VIH qui indique quand la trithérapie est " recommandée ", " à considérer " ou " découragée ".

Les urgentistes n'étant pas spécialisés en infectiologie et en virologie, il est recommandé en cas de doute (cas de figure " à considérer ") de délivrer le kit d'urgence pour le patient. Ce kit comprend en général quatre jours de trithérapie prophylactique, le temps pour le patient de se voir fixer un rendez vous avec un médecin du centre de référence VIH / SIDA. Cet infectiologue spécialisé évaluera la situation et décidera si le traitement doit être poursuivi ou pas pour arriver aux vingt huit jours préconisés.

En votre qualité de médecin, vous n'êtes pas sans savoir que le facteur temps est primordial dans la prise en charge de ces patients. La spécificité de cette trithérapie prophylactique réside dans le fait quelle doit débuter rapidement après la prise de risque : d'une façon optimale dans les deux heures après l'exposition mais en tout cas avant septante deux heures ! Chaque heure écoulée augmente le risque pour le patient de contracter ce virus. Néanmoins, si le traitement est pris à temps, et bien suivi pendant les vingt huit jours, son efficacité est alors quasi totale.

Selon les sources d'information précitées, certains médecins urgentistes (confortés par l'infectiologue de garde) ne délivreraient pas le TPE VIH (un traitement préventif donc, pas curatif) à des HSH à risque.

Si les faits étaient avérés, les patients en question seraient alors clairement exposés à un risque de contracter ce virus.

Par ailleurs, les associations spécialisées déploreraient en outre une méconnaissance de certains praticiens des spécificités des infections sexuellement transmissibles (IST) au sein de la population LGBTQI+. Ces patients nécessitent en effet un dépistage adapté et plus complet et une prise en charge curative plus globale, ciblée et spécifique.

Enfin, diverses associations de terrain noteraient également des cas de comportements inadéquats du personnel soignant à l'encontre des patients LBGTQI+ et plus particulièrement des patients homosexuels masculins. Les exemples en la matière seraient nombreux mais seraient encore peu rapportés. UNIA, à titre d'exemple, confirmerait cependant que plusieurs dossiers auraient été ouverts dans ce domaine.

Face à cette situation mes questions pour l'honorable ministre sont les suivantes :

1) Pouvez vous me confirmer que chaque service des urgences (et donc que chaque urgentiste) dispose bien d'informations complètes et des directives relatives à l'usage du TPE VIH ?

2) Des mesures sont elles envisagées pour améliorer l'accès au TPE et pour une meilleure connaissance de ce traitement envers le public ?

3) Des mesures sont elles prises afin que les urgences des différents hôpitaux du pays appliquent mieux les recommandations en la matière ?

4) Selon l'honorable ministre, n'est il pas indiqué de prévoir (si ce n'est le cas) dans la formation des médecins (plus particulièrement des urgentistes, des infectiologues et des généralistes) que les lacunes actuelles en matière de détection et de prise en charge des IST (dont une meilleure connaissance du TPE VIH), en particulier dans la population homosexuelle, soient comblées ?

Mes questions pour l'honorable secrétaire d'État sont les suivantes :

1) A t elle connaissance de situations de discriminations avérées dans le milieu médical envers les patients LGBTQI+ ? Dans l'affirmative des mesures sont elles envisagées pour y remédier ?

2) Une campagne de prévention ciblée ne serait elle pas indiquée ?

3) Des mesures sont elles prises à l'effet de signaler les dossiers litigieux aux associations de terrain et également aux autorités judiciaires le cas échéant ?

De manière générale, disposent elles, dans leurs compétences respectives, de données complémentaires en la matière ?

Des contacts sont ils pris avec les entités fédérées dans ce dossier ?

Quel est l'état de la situation ?

 

Volgens sommige informatiebronnen, met name getuigenissen van middenveldorganisaties die onlangs in de media werden verspreid (zie bijvoorbeeld het artikel van de RTBF https://www.rtbf.be/info/regions/liege/detail_l ignorance et la rigueur morale de medecins liegeois freinent elles la lutte contre le sida?id=9966738), zouden sommige spoeddiensten weigeren om de Post Exposure Profylaxis voor hiv te verschaffen aan sommige patiënten.

Die bronnen vermelden ook dat in sommige ziekenhuizen van het land LGTBQI+-patiënten worden gediscrimineerd of vernederd.

Deze schriftelijke vraag valt onder de bevoegdheid van de Senaat door haar transversaal karakter: de volksgezondheid in het algemeen is een federale bevoegdheid, maar het preventiebeleid is een bevoegdheid van de deelstaten. Inzake non-discriminatie en gelijke kansen zijn de deelstaten ook bevoegd voor het sociaal beleid. Zo verzekert het Waals Gewest de emancipatie en het welzijn van LGBTQI+-personen via de erkenning en de subsidiëring van de verschillende regenbooghuizen.

De betrokken patiënten zijn meestal mannen die seksuele relaties hebben met andere mannen die naar een spoeddienst gaan omdat ze een risicovol onbeschermd contact gehad hebben.

Elke spoeddienst beschikt in principe over richtlijnen met betrekking tot de niet professionele Post Exposure Profylaxis voor hiv waarin wordt aangegeven wanneer de therapie wordt aanbevolen, te overwegen is of wordt afgeraden.

Spoedartsen zijn niet gespecialiseerd in infectiologie of virologie. In geval van twijfel, als de behandeling moet 'overwogen' worden, wordt aanbevolen om de urgentiekit voor de patiënt af te leveren. Die kit bevat in het algemeen een profylactische combinatiebehandeling voor vier dagen, wat de betrokkene voldoende tijd geeft om een afspraak te maken in een hiv/aids-referentiecentrum. Daar zal een gespecialiseerde infectioloog de situatie evalueren en beslissen of de behandeling al dan niet gedurende 28 dagen moet worden voortgezet.

Als arts weet u dat de factor tijd zeer belangrijk is voor de behandeling van die patiënten. Het specifieke kenmerk van de profylactische combinatiebehandeling is dat ze kort na het onveilige contact moet opgestart worden: optimaal binnen de twee uur na de blootstelling maar in ieder geval binnen de 72 uur. Elk verstreken uur vergroot voor de patiënt het risico op besmetting door het virus. Als de behandeling evenwel tijdig wordt gestart en gedurende 28 dagen goed wordt opgevolgd, is ze zo goed als volkomen doeltreffend.

Volgens de hierboven genoemde bronnen zouden sommige spoedartsen (in samenspraak met de infectioloog met wachtdienst) de PEP voor hiv, dat een preventief middel is, niet willen afleveren aan mannen die seks hebben met mannen en die een risico lopen.

Als dat klopt, lopen die patiënten wel degelijk het risico om besmet te worden met het virus.

De belangenverenigingen betreuren bovendien dat sommige artsen de specifieke kenmerken van seksueel overdraagbare aandoeningen (soa) binnen de LGTBQI+-gemeenschap niet goed kennen. Die patiënten hebben nood aan een aangepaste en meer uitgebreide opsporing en een meer algemene, gerichte en specifieke curatieve aanpak.

Sommige verenigingen op het terrein hebben ook al ongepast gedrag opgemerkt vanwege het verzorgend personeel ten aanzien van LGTBQI+-patiënten en meer bepaald van homoseksuele mannen. Het zou heel vaak voorkomen, maar het wordt nog niet vaak gerapporteerd. Zo bevestigt Unia bijvoorbeeld wel dat er in dit verband verschillende dossiers lopen.

Gelet op die situatie wil ik de minister de volgende vragen stellen:

1) Kunt u bevestigen dat elke spoeddienst (en dus elke spoedarts) over voldoende informatie en richtlijnen beschikt met betrekking tot het gebruik van de PEP voor hiv?

2) Worden er maatregelen overwogen om de toegang tot PEP te verbeteren en om te zorgen voor een betere kennis van deze behandeling bij de bevolking?

3) Worden er maatregelen genomen opdat de spoeddiensten van de verschillende ziekenhuizen in het land de aanbevelingen ter zake beter zouden toepassen?

4) Denkt de minister niet dat het aangewezen is (indien die nog niet gebeurt) om in de artsenopleiding (meer bepaald van spoedartsen, van infectiologen en van huisartsen) de huidige lacunes met betrekking tot de opsporing en de behandeling van soa, waaronder een beter begrip van de PEP voor hiv, in het bijzonder voor de homoseksuele gemeenschap, weg te werken?

Mijn vragen aan de staatssecretaris zijn de volgende:

1) Is ze op de hoogte van situaties van openlijke discriminatie in de medische wereld ten aanzien van LGTBQI+-patiënten? Zo ja, worden er maatregelen overwogen om dat te verhelpen?

2) Zou een gerichte preventiecampagne niet aangewezen zijn?

3) Worden er maatregelen genomen om klachtendossiers aan de belangenverenigingen door te spelen en in voorkomend geval aan de gerechtelijke diensten?

Beschikken zij, in hun diverse actiedomeinen over bijkomende gegevens over dit onderwerp?

Werden in dit dossier contacten gelegd met de deelstaten?

Wat is de stand van zaken?

 
Réponse reçue le 20 mai 2019 : Antwoord ontvangen op 20 mei 2019 :

1) En ce qui concerne les situations de discrimination à l’égard des personnes LGBTQI+ (lesbienne, gay, bisexuel, transgenre, queer, intersexe) dans le secteur médical, je peux vous communiquer qu’Unia (Centre interfédéral pour l'égalité des chances) a publié en 2017 un rapport intitulé « La sérophobie en actes ». Ce rapport analyse les signalements pour discrimination liée au virus de l'immunodéficience humaine (VIH) reçus par Unia et publie des interviews de personnes ayant pris contact avec Unia au sujet d’un cas de discrimination. Le rapport analyse 141 signalements pour discrimination liée au VIH reçus par Unia entre 2003 et 2014. Le nombre de signalements liés au VIH déposés chez Unia est en constante augmentation depuis 2003 avec une moyenne de dix signalements supplémentaires par an. Plus d’un tiers des signalements liés au VIH concernaient l’accès aux biens et services publiquement disponibles et à l’offre de ces biens. Dans la plupart des cas, il s’agit d’un refus d’assurance ou d’une surprime en raison de la séropositivité. Enfin, l’analyse souligne l’importance de combiner l’assistance médicale et l’assistance sociale pour éviter la discrimination et pour que les personnes affectées par le syndrome de l'immunodéficience acquise (SIDA) soient traitées comme toute autre personne.

En ce qui concerne la situation des personnes transgenres, l’Institut pour l’égalité des femmes et des hommes a reçu plusieurs plaintes au cours des dernières années concernant l'attitude du personnel médical à l'égard des personnes transgenres et l'attribution d'une chambre double. Cependant, la majorité des plaintes adressées à l’Institut par des personnes transgenres dans le secteur de la santé concernent le remboursement de médicaments et autres frais médicaux et l’accès à une assurance hospitalisation. Sur base de certaines de ces plaintes, l’Institut a introduit des actions en justice et communiqué sur les décisions des cours et tribunaux.

En ce qui concerne les mesures visant à répondre à des situations de discrimination dans le secteur médical, je peux vous communiquer que le Plan d'action interfédéral contre la discrimination et la violence à l'égard des personnes LGBTI est encore en cours jusqu’à la fin de la législature. Dans ce plan d’action, 115 actions ont été prises par l’autorité fédérale et les entités fédérées pour lutter contre la discrimination et la violence à l’égard des personnes LGBTI dans différents domaines de compétences, dont les soins de santé.

Une action entreprise par ma collègue ministre des Affaires sociales et de la Santé publique dans le cadre de ce plan d’action est l’amélioration continue des soins prodigués dans les centres de référence SIDA (CRS) et un meilleur accès à la PrEP (Prophylaxie pré-exposition).

En outre, ma collègue ministre, Madame De Block, a également élaboré un plan d'action VIH qui s’étend de 2014 à 2019. Des mesures spécifiques à l’égard des HSH (hommes ayant des relations sexuelles avec des hommes) y figurent. Ce plan d’action a notamment pour objectif de « réprimer toute forme de stigmatisation et de discrimination, en particulier si celles-ci sont basées sur le statut sérologique ou l'état de santé d'une personne ». Ma collègue ministre des Affaires sociales et de la Santé publique pourra vous fournir davantage d’informations sur ces mesures.

2) En ce qui concerne le lancement de certaines campagnes, je peux vous signaler qu’une campagne sur la thématique des transgenres a été lancée le 11 mars 2019. Le but de cette campagne est de mieux faire connaître à la société les personnes transgenres et d’améliorer l’acceptation générale et la tolérance à l’égard des personnes transgenres. Une campagne d’une telle ampleur aura naturellement une incidence sur la discrimination à l’égard des personnes transgenres dans le secteur médical.

Finalement, je peux vous informer que ILGA Europe (Assocoation internationale des personnes lesbiennes, gays, bisexuelles, trans et intersexes) a développé le projet « Health4LGBTI » avec l'aide de la Commission européenne. Ce projet tente d’apporter une réponse aux problèmes rencontrés par les personnes LGBTI dans le cadre des soins de santé. Concrètement, des formations ont été développées pour le personnel soignant. Au cours d’une phase test, des formations ont été dispensées à l’hôpital universitaire de Gand en collaboration avec l'ASBL çavaria (ASBL KliQ). Une action portée par la société civile que je souhaite naturellement saluer.

3) Conformément à la circulaire COL 13/2013 relative à la politique de recherche et de poursuite en matière de discriminations et de délits de haine, tous les jugements et arrêts en matière de discrimination doivent être signalés à Unia et / ou à l’Institut pour l’égalité des femmes et des hommes ainsi qu’au magistrat coordinateur de cette circulaire. Il en va donc de même pour les cas de discrimination dans le domaine des soins de santé.

Aucune mesure n’a été élaborée à ce jour en concertation avec les entités fédérées. Cela peut toutefois constituer un point d’attention lors de l’élaboration d’un nouveau Plan d'action interfédéral contre la discrimination et la violence à l'égard des personnes LGBTI au cours de la prochaine législature. Dans ce cadre, des actions touchant à la fois au domaine du « bien-être » et à celui de la « santé publique » peuvent être développées.

1) Wat betreft de situaties van discriminatie ten aanzien van LGBTIQ+-personen (lesbisch, gay, biseksueel, transgender, queer, intersekseconditie) in de medische sector, kan ik u meegeven dat Unia (Interfederaal Gelijkekansencentrum) in 2017 volgend rapport publiceerde : « Serofobie in daden ». In dit rapport werden de HIV (Human Immunodeficiency Virus – menselijk immuundeficiëntievirus )-gerelateerde meldingen van discriminatie bij Unia onderzocht en interviews afgenomen bij personen die contact opgenomen hadden met Unia omtrent een geval van discriminatie. In het rapport werden 141 meldingen van HIV-gerelateerde discriminatie onderzocht, die Unia ontving tussen 2003 en 2014. Het aantal meldingen bij Unia in verband met HIV is sinds 2003 in stijgende lijn, met gemiddeld tien bijkomende meldingen per jaar. Meer dan een derde van de HIV-gerelateerde meldingen hadden betrekking op de toegang tot, en het aanbod van goederen en diensten die beschikbaar zijn voor het publiek. In de meeste gevallen gaat het over het weigeren van een verzekering of het opleggen van een extra premie omdat iemand seropositief is. Het onderzoek wijst tot slot op het belang om medische en sociale bijstand te combineren, om discriminatie te vermijden en om personen met AIDS (Acquired Immuno-Deficiency Syndrome) zoals iedere andere persoon te behandelen.

Wat betreft de situatie voor transgenderpersonen heeft het Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen de afgelopen jaren enkele klachten ontvangen over de houding van het medisch personeel ten aanzien van transgenderpersonen en over de toebedeling van een tweepersoonskamer. Het merendeel van klachten die het Instituut ontvangt van transgender personen in het kader van de gezondheidszorg betreft echter de terugbetaling van medicatie en andere medische kosten en de toegang tot een hospitalisatieverzekering. In dit kader is het Instituut al naar de rechtbank gestapt en heeft het over de uitspraken gecommuniceerd.

Betreffende de maatregelen om tegemoet te komen aan situaties van discriminatie in de medische sector, kan ik u meegeven dat het Interfederaal Actieplan tegen discriminatie en geweld ten aanzien van LGBTI-personen nog lopende is tot het einde van de legislatuur. In dit Actieplan werden 115 acties genomen door de federale overheid en de deelstaten om discriminatie en geweld ten aanzien van LGBTI-personen aan te pakken in verschillende bevoegdheidsdomeinen, waaronder gezondheidszorg.

Een actie die werd opgenomen in dit actieplan door mijn collega-minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid, is de continue verbetering van de zorg aangeboden in de aids referentie centra (ARC) en de betere toegang tot PrEP (Prophylaxie pré-exposition).

Daarnaast werkte mijn collega-minister, mevrouw De Block ook een HIV-actieplan uit, dat loopt van 2014 tot 2019. Hierin werden specifieke maatregelen genomen ten aanzien van MSM (Men having Sex with Men). Dit actieplan stelt zich met name tot doel om « alle vormen van stigmatisering en discriminatie te verminderen, in het bijzonder als ze gebaseerd zijn op het serologische statuut of de gezondheidstoestand ». Meer informatie over deze maatregelen kan mijn collega-minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid u verschaffen.

2) Wat betreft de opstart van bepaalde campagnes kan ik u melden dat er op 11 maart 2019 een campagne werd gelanceerd omtrent de transgenderthematiek. Deze campagne heeft als doel om de samenleving meer vertrouwd te maken met transgenderpersonen, en de algemene aanvaarding en het begrip voor transgenderpersonen te verbeteren. Een dergelijke brede campagne zal uiteraard eveneens haar weerslag hebben wat betreft discriminatie van transgenderpersonen in de medische sector.

Tot slot kan ik u melden dat ILGA Europe (International Lesbian, Gay, Bisexual, Trans and Intersex Association) een project heeft uitgewerkt « Health4LGBTI » genaamd, met hulp van de Europese Commissie. Dit project probeert een antwoord te bieden op de problemen die LGBTI-personen ondervinden in de gezondheidszorg. Concreet werden er trainingen uitgewerkt voor zorgpersoneel. In een testfase werd er opleiding gegeven aan UZ Gent in samenwerking met het VZW çavaria (KliQ VZW). Een actie, gedragen door het middenveld, die ik uiteraard wil toejuichen.

3) Conform de omzendbrief betreffende het opsporings- en vervolgingsbeleid inzake discriminatie en haatmisdrijven, COL 13/2013, moeten alle vonnissen en arresten inzake discriminatie gemeld worden aan Unia en / of het Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen alsook aan de coördinerende magistraat van deze omzendbrief. Dit is dus ook het geval voor gevallen van discriminatie in de gezondheidszorg.

Er werden vooralsnog geen maatregelen uitgewerkt samen met de deelstaten. Dit kan wel een aandachtspunt zijn bij het uitwerken van een nieuw Interfederaal Actieplan tegen discriminatie en geweld ten aanzien van LGBTI-personen in de volgende legislatuur, waarbij acties uitgewerkt kunnen worden die zowel aan de domeinen « welzijn » als « volksgezondheid » raken.