SÉNAT DE BELGIQUE BELGISCHE SENAAT
________________
Session 2018-2019 Zitting 2018-2019
________________
10 janvier 2019 10 januari 2019
________________
Question écrite n° 6-2057 Schriftelijke vraag nr. 6-2057

de Rik Daems (Open Vld)

van Rik Daems (Open Vld)

au vice-premier ministre et ministre des Finances, chargé de la Lutte contre la fraude fiscale, et Ministre de la Coopération au développement

aan de vice-eersteminister en minister van Financiën, belast met Bestrijding van de fiscale fraude, en Minister van Ontwikkelingssamenwerking
________________
Technologie blockchain (chaînes de blocs) - Autorité - Application - Pilotes - Coopération avec le secteur privé Blockchaintechnologie - Overheid - Toepassing - Pilots - Samenwerking met de privé sector 
________________
nouvelle technologie
application de l'informatique
monnaie électronique
informatique appliquée
étude de faisabilité
communauté virtuelle
commerce électronique
administration électronique
médias sociaux
chaîne de blocs
nieuwe technologie
toepassing van informatica
elektronisch betaalmiddel
toegepaste informatica
studie over de uitvoerbaarheid
virtuele gemeenschap
elektronische handel
elektronische overheid
sociale media
blockchain
________ ________
10/1/2019Verzending vraag
(Einde van de antwoordtermijn: 14/2/2019)
12/2/2019Antwoord
10/1/2019Verzending vraag
(Einde van de antwoordtermijn: 14/2/2019)
12/2/2019Antwoord
________ ________
Réintroduction de : question écrite 6-1607 Réintroduction de : question écrite 6-1607
________ ________
Question n° 6-2057 du 10 janvier 2019 : (Question posée en néerlandais) Vraag nr. 6-2057 d.d. 10 januari 2019 : (Vraag gesteld in het Nederlands)

La blockchain peut être considérée comme une nouvelle forme de technologie de l'information distribuée. La technologie blockchain connaît de nombreuses applications. Une d'entre elles est le bitcoin, une monnaie virtuelle permettant d'effectuer des paiements dans le monde entier par le biais de l'internet.

Bien que l'on ne sache pas exactement si toutes les possibilités d'application de la technologie blockchain se concrétiseront, il est intéressant que l'autorité étudie en profondeur cette technologie et ses éventuelles conséquences sur la législation.

Aux Pays-Bas, on s'y emploie déjà activement. Pour l'Agence fédérale pour la sécurité de la chaîne alimentaire, la blockchain peut, par exemple, simplifier considérablement la traçabilité des aliments. Elle peut également faciliter fortement la certification des transactions et la gestion des documents, ce qui conduira à une diminution des charges administratives et à une réduction des coûts.

Pour déterminer quelles possibilités la blockchain offre à l'autorité néerlandaise, des pilotes ont été organisés. En élaborant des cas d'utilisation, on peut comprendre à quelles questions technologiques, sociales, juridiques et administratives les organisations publiques seront confrontées au cours des prochaines années.

On s'attend à ce que la technologie révolutionnaire blockchain ait un impact énorme sur notre économie, notre commerce et les pouvoirs publlics. Cette technologie permet de diminuer la fraude, la corruption, les erreurs et les coûts des processus papier. La blockchain a le pouvoir de modifier la relation entre l'autorité et les citoyens dans le domaine de la gestion des données, de la transparence et de la confiance.

Ce qui offre un réel potentiel d'innovation pour l'autorité n'est pas tant la technique de la blockchain que le fait de porter un autre regard sur certaines questions. La blockchain peut, en même temps que d'autres évolutions technologiques (comme l'intelligence artificielle), être un levier favorisant l'innovation (ICT) au sein de l'autorité. La blockchain permet de compléter avantageusement les processus existants, et de les transformer radicalement (plus rapides, plus efficaces, plus fiables).

Cette question concerne une matière régionale transversale. La blockchain peut considérablement simplifier le travail administratif des autorités locales et de toutes les administrations, en particulier en ce qui concerne l'état civil, l'immobilier et les droits d'enregistrement, la propriété intellectuelle, les dispositions relatives aux mariages et aux naissances, etc. La législation relève encore souvent du niveau fédéral mais certains éléments (par exemple, le droit relatif aux baux à loyer) sont déjà du ressort des Régions.

Je souhaiterais dès lors poser les questions suivantes :

1) En ce qui concerne votre domaine de compétences, pouvez-vous m'indiquer à quels niveaux la technologie blockchain pourrait contribuer à accélérer et simplifier les processus administratifs ? Quelles démarches avez-vous déjà entreprises quant à l'éventuelle application de la blockchain dans votre domaine de compétences ?

2) Êtes-vous disposé à lancer des projets pilotes dans votre domaine de compétences (en concertation ou non avec les autres autorités et entités fédérées) à l'instar des Pays-Bas ? Dans l'affirmative, à quelles applications blockchain pensez-vous, et pouvez-vous fournir des explications détaillées ? Qu'en est-il du calendrier et du contenu des projets ? Dans la négative, pourquoi ?

3) Êtes-vous disposé à rencontrer les administrations concernées et le secteur privé afin d'élaborer des applications blockchain sous forme de pilotes ? Dans l'affirmative, pouvez-vous illustrer et détailler votre réponse ? Dans la négative, pourquoi ?

 

Blockchain kan beschouwd worden als een nieuwe vorm van gedistribueerde informatietechnologie. De blockchaintechnologie kent vele toepassingen. Een daarvan is Bitcoin, een virtuele munt waarmee via Internet wereldwijd betalingen kunnen worden verricht.

Hoewel niet duidelijk is of alle veronderstelde toepassingsmogelijkheden van blockchaintechnologie realiteit zullen worden, heeft het een meerwaarde als de overheid zich verdiept in blockchaintechnologie en de mogelijke gevolgen daarvan voor wetgeving.

In Nederland is men hiermee al volop aan de slag. Voor het Federaal Agentschap voor de veiligheid van de voedselketten bijvoorbeeld, kan blockchain de traceerbaarheid van voedsel drastisch vereenvoudigen. Het kan de certificering van transacties en administraties betreffende documenten eveneens drastisch vereenvoudigen wat resulteert in minder administratieve lasten en een verlaging van de kostprijs.

Om vast te stellen welke kansen blockchain biedt voor de Nederlandse overheid zijn er pilots georganiseerd. Via het uitwerken van user cases wordt duidelijk met welke technologische, maatschappelijke, juridische en bestuurlijke vraagstukken overheidsorganisaties te maken krijgen in de komende jaren.

De verwachting is dat de revolutionaire technologie blockchain een enorme impact gaat hebben op onze economie, handel en de overheid. Deze technologie maakt het mogelijk om fraude, corruptie, fouten en de kosten van papieren processen terug te dringen. Blockchain heeft de potentie om de relatie tussen overheid en burgers te veranderen op het gebied van gegevensbeheer, transparantie en vertrouwen.

Niet eens zozeer de techniek van de blockchain, maar vooral de andere manier van kijken naar vraagstukken, biedt veel innovatiekansen voor de overheid. De blockchain kan samen met andere technologische ontwikkelingen (zoals artificial intelligence) een aanjager zijn voor meer en betere (ICT-)innovatie binnen de overheid. De blockchain is een welkome aanvulling op bestaande processen en levert een totaal ander (sneller, efficiënter, betrouwbaarder) proces op.

Deze vraag betreft een transversale gewestaangelegenheid. Blockchain kan de administratie drastisch vereenvoudigen voor de lokale overheden en alle administraties, in het bijzonder wat betreft de burgerlijke stand, onroerend goed en de registratierechten, intellectuele eigendom, trouw- en geboorteregelingen, enz. De wetgeving is dikwijls nog federaal maar sommige onderdelen (bijvoorbeeld huurrecht) vallen al onder de bevoegdheid van de Gewesten.

Ik had dan ook volgende vragen :

1) Kan u oplijsten binnen uw beleidsdomein waar blockchaintechnologie kan helpen om de administratieve processen te versnellen en te vereenvoudigen ? Welke stappen heeft u reeds gezet wat betreft de eventuele toepassing van blockchain binnen uw beleidsdomein ?

2) Kan u meedelen of u bereid bent pilots op te starten binnen uw beleidsdomein (al dan niet in overleg met de andere overheden en deelentiteiten) naar het voorbeeld van Nederland ? Zo ja, aan welke blockchaintoepassingen denkt u en kan u dit uitvoerig toelichten ? Wat is het tijdschema en de inhoud ? Zo neen, waarom niet ?

3) Bent u bereid samen te zitten met de betrokken administraties en de privésector om concrete blockchaintoepassingen uit te werken onder de vorm van pilots ? Zo ja, kan u dit illustreren en nader toelichten ? Zo neen, waarom niet ?

 
Réponse reçue le 12 février 2019 : Antwoord ontvangen op 12 februari 2019 :

Afin de répondre à votre question 1) je ne souhaite pas me limiter à vous proposer une liste, mais plutôt à résumer la vision de mon administration en ce qui concerne l’usage potentiel de la technologie Blockchain.

La technologie blockchain propose en effet différents avantages en matière d’inviolabilité de l’information, de portabilité et d’automatisation de processus. Comme vous le notez très justement, le blockchain a aussi une dimension organisationnelle car elle suggère de passer d’un modèle centralisé de gestion des données à un modèle décentralisé.

Il faut toutefois noter – entres autres choses – que :

– il y a d’autres technologies qui garantissent aussi l’inviolabilité de l’information ;

– il y différentes sortes de réseau blockchain, évoluant du consortium privé au le consortium ouvert ;

– la technologie n’est pas tout à fait mature et sa gouvernance pose des questions ;

– l’immuabilité des informations offre des bénéfices mais pose aussi des questions pour la gestion d’informations importantes erronément enregistrées ;

– la Commission européenne est toujours en train d’analyser la compatibilité entre le blockchain et le GDPR.

En conclusion, il est urgent d’investiguer le potentiel du blockchain mais pas de se précipiter à son usage. C’est ce que mon administration fait. Elle a lancé une étude d’impact organisationnel et juridique quant à trois domaines de compétences qui – selon la littérature internationale – sont les plus susceptibles de bénéficier des avantages de la technologie blockchain. Les trois domaines choisis – parmi d’autres – sont :

– le supply chainqui entre plus généralement dans le domaine des douanes et accises ;

– l’enregistrement du patrimoine ;

– la gestion de la TVA.

Ce faisant, l’étude nous permettra aussi d’analyser les opportunités du blockchain sur des types de transactions que l’on retrouve transversalement dans plusieurs domaines de compétences :

– la complétion d’un processus, où à chaque étape une validation authentique et inviolable est opérée. Le supply chain illustre ce cas de figure ;

– la dématérialisation d’un avoir ou d’un contrat sous la forme d’un « token », qui peut être ensuite géré dans différentes configurations de réseau : centralisé, distribué entre autorités compétentes, ou décentralisé. Le cas de l’enregistrement du patrimoine illustre ce cas de figure ;

– la validation et l’inscription de transactions d’échanges de valeurs. Le cas de la TVA en est un bon exemple.

Outre ces types de transactions, le blockchain pourrait être utilisé pour encore d’autres usages, comme par exemple pour l’identification d’une personne physique liée à des droits d’exécution de transactions. La gestion des mandats pourrait en être un exemple. Le blockchain pourrait être utilisé pour valider des états de situations fiscales, garantir des consignations sans obligatoirement déposer les montants sur un compte de l'État, différentes attestations prises en compte dans le calcul de l’impôt pourraient être inscrite dans un blockchain, etc. La liste est longue, et nous n’oublions pas le cas des cryptomonnaies.

Pour répondre à la question 2) j’attire votre attention sur deux cas de figures très différents.

D’une part, le service public fédéral (SPF) peut participer à la demande de tiers à un processus basé sur le blockchain. Le SPF est seulement un participant dans une chaîne. Dans un souci de facilitation des procédures administratives pour les entreprises et les citoyens, il n’y a aucune raison que le SPF n’accepte pas de participer à toute initiative qui rencontre les garanties légales et de protection des données à caractère individuel. Actuellement, le consortium B-HIVE a introduit une pareille proposition que le SPF a considérée favorablement.

D’autre part, le SPF peut prendre une initiative seul ou avec des partenaires, afin d’appliquer la technologie blockchain. Ce cas nous semble précoce à ce stade et demande une étude rigoureuse et un débat politique. Le SPF n’a donc pas l’intention de lancer de telles initiatives. Le SPF ne voit pas non plus la pertinence de lancer un quelconque Proof of Concept qui ne serait pas exploitable.

Je me dois d’ajouter que le SPF participe à une initiative européenne visant à tester l’installation d’un réseau blockchain fermé incluant la commission et les États membres participants. La Commission européenne souhaite par ce projet développer la capacité des États membres à utiliser la technologie blockchain mais aussi à poser les bases pour l’étude d’une technologie d’échange de données intracommunautaires.

À la question 3) je peux vous confirmer que notre administration est toujours prête à réfléchir et collaborer à des initiatives innovantes. Par contre, le SPF porte une attention toute particulière à la régularité des processus et au respect de ses usagers. Il ne souhaite pas utiliser ceux-ci comme matière pour un pilote qui n’aie pas fait l’objet d’une étude, d’un débat, et d’une vision pérenne.

Als antwoord op vraag 1) wens ik mij niet te beperken tot een lijst, maar eerder tot een samenvatting van de visie van mijn administratie op het vlak van het mogelijke gebruik van de blockchaintechnologie.

De blockchaintechnologie biedt verschillende voordelen op het vlak van onschendbaarheid van gegevens, portabiliteit en procesautomatisering. Zoals u terecht opmerkt, is er aan de blockchaintechnologie ook een organisatorisch aspect verbonden, aangezien het een overschakeling beoogt van een gecentraliseerd model van gegevensbeheer naar een gedecentraliseerd model.

Er zijn echter nog andere elementen die niet uit het oog mogen worden verloren :

– er bestaan andere technologieën die de onschendbaarheid van gegevens waarborgen ;

– er zijn verschillende soorten blockchainnetwerken gaande van een particulier consortium tot een open consortium ;

– de technologie staat nog niet helemaal op punt en er rijzen vragen over het beheer ervan ;

– de onveranderlijkheid van gegevens levert voordelen op maar werpt ook vragen op over het beheer van belangrijke gegevens die verkeerd werden geregistreerd ;

– de Europese Commissie voert momenteel nog steeds onderzoek naar de compatibiliteit tussen blockchain en de GDPR.

Het potentieel van de blockchaintechnologie dient dus dringend te worden onderzocht alvorens overhaast over te gaan tot het gebruik ervan. Dat is wat er binnen mijn administratie gebeurt. We hebben een onderzoek gelanceerd naar de organisatorische en juridische impact binnen drie bevoegdheidsdomeinen die volgens de internationale literatuur het meest in aanmerking komen om voordeel te halen uit de blockchaintechnologie. De drie domeinen waarvoor werd gekozen, zijn :

– de supply chaindie meer bepaald binnen het domein van douane en accijnzen valt ;

– de registratie van het patrimonium ;

– het btw-beheer.

Met deze studie kunnen we ook nagaan welke mogelijkheden van de blockchaintechnologie er bestaan voor de types van transacties die onderling binnen meerdere bevoegdheidsdomeinen voorkomen :

– de voltooiing van een proces waarbij in elke stap een authentieke en onschendbare validering wordt verricht. Dit geval wordt aangetoond bij de supply chain ;

– de dematerialisatie van een tegoed of een contract onder de vorm van een « token », wat vervolgens kan worden beheerd in verschillende netwerkconfiguraties : gedecentraliseerd, verdeeld over bevoegde autoriteiten, of gedecentraliseerd. Dit geval wordt aangetoond bij de registratie van het patrimonium ;

– de validering en inschrijving van de ruiltransacties van waarden. Een voorbeeld hiervan kunnen we vinden bij de btw.

Naast deze types van transacties, zou de blockchaintechnologie voor andere toepassingen worden gebruikt, zoals bijvoorbeeld de identificatie van een natuurlijke persoon verbonden aan rechten van uitvoering van transacties. Een voorbeeld hiervan is het beheer van de mandaten. De blockchaintechnologie zou kunnen worden gebruikt voor het valideren van de staten van de fiscale situaties, het waarborgen van de consignaties zonder verplichte betaling van de bedragen op een rekening van de Staat, de inschrijving van verschillende attesten die in aanmerking komen voor de berekening van belastingen, en niet te vergeten, de cryptomunten.

In antwoord op vraag 2) wil ik uw aandacht vestigen op twee zeer verschillende gevallen.

Enerzijds kan de federale overheidsdienst (FOD) op verzoek deelnemen aan een proces gebaseerd op de blockchaintechnologie. De FOD is enkel een deelnemer in een keten. Met het oog op de vereenvoudiging van de administratieve procedures voor de ondernemingen en burgers is er geen enkele reden waarom de FOD zou weigeren om deel te nemen aan een initiatief dat tegemoetkomt aan maatregelen op het vlak van wetgeving en bescherming van de persoonsgegevens. Het B-Hiveconsortium heeft een gelijkaardig voorgesteld ingediend dat door de FOD positief werd onthaald.

Anderzijds kan de FOD ook zelf, of met partners, het initiatief nemen om de blockchaintechnologie toe te passen. Dit lijkt ons in dit stadium echter te vroeg. Daartoe is een nauwgezet onderzoek en een politiek debat vereist. De FOD is dus niet van plan om dergelijke initiatieven te nemen. De FOD vindt het ook niet relevant om een Proof of Concept te lanceren die niet bruikbaar zou zijn.

Daarbij komt dat de FOD deelneemt aan een Europees initiatief voor het testen van de installatie van een gesloten blockchainnetwerk, met de Commissie en de deelnemende lidstaten. De Europese Commissie wil via dit project het vermogen om de blockchaintechnologie toe te passen bij de lidstaten ontwikkelen maar ook de basis leggen voor het onderzoek naar een technologie voor de uitwisseling van intracommunautaire gegevens.

Op vraag 3) kan ik u bevestigend antwoorden dat onze administratie steeds bereid is om na te denken en mee te werken aan innovatieve initiatieven. De FOD besteedt evenwel een bijzondere aandacht aan de nauwgezetheid van de processen en het respect voor de gebruiker. De FOD wenst ze niet in te zetten voor een proefproject dat niet werd onderworpen aan een onderzoek, een debat en een duurzame visie.