SÉNAT DE BELGIQUE BELGISCHE SENAAT
________________
Session 2016-2017 Zitting 2016-2017
________________
21 février 2017 21 februari 2017
________________
Question écrite n° 6-1278 Schriftelijke vraag nr. 6-1278

de Rik Daems (Open Vld)

van Rik Daems (Open Vld)

à la ministre des Affaires sociales et de la Santé publique

aan de minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid
________________
Publicité pour le tabac - Interdiction - Contrôles - Infractions - Chiffres - Contrevenants impénitents Tabaksreclame - Verbod - Controles - Overtreding - Aantallen - Hardleerse overtreders 
________________
tabac
industrie du tabac
tabagisme
publicité
infraction
statistique officielle
tabak
tabaksindustrie
nicotineverslaving
reclame
overtreding
officiële statistiek
________ ________
21/2/2017Verzending vraag
(Einde van de antwoordtermijn: 23/3/2017)
24/4/2017Antwoord
21/2/2017Verzending vraag
(Einde van de antwoordtermijn: 23/3/2017)
24/4/2017Antwoord
________ ________
Aussi posée à : question écrite 6-1277 Aussi posée à : question écrite 6-1277
________ ________
Question n° 6-1278 du 21 février 2017 : (Question posée en néerlandais) Vraag nr. 6-1278 d.d. 21 februari 2017 : (Vraag gesteld in het Nederlands)

Récemment, la presse s'est faite l'écho des amendes infligées par le tribunal correctionnel de Bruxelles à plusieurs producteurs de tabac. La publicité et le parrainage en faveur du tabac, de produits à base de tabac et de produits similaires sont interdits dans notre pays.

L'article 7 de la loi du 24 janvier 1977 relative à la protection de la santé des consommateurs en ce qui concerne les denrées alimentaires et les autres produits interdit « toute communication ou action qui vise, directement ou indirectement, à promouvoir la vente, quels que soient l'endroit, le support ou les techniques utilisés ».

Il existe bien des exceptions pour :

– la publicité faite dans des journaux et périodiques édités en dehors de l'Union européenne ;

– la publicité faite dans des publications exclusivement destinées à des professionnels du secteur du tabac ;

– la publicité fortuite faite dans le cadre de la communication au public d’un événement qui se déroule à l’étranger ;

– l'apposition de la marque d'un produit de tabac sur des affiches à l'intérieur et sur la devanture de magasins de tabac et de magasins de journaux qui vendent des produits de tabac.

Le Service de contrôle Tabac et Alcool du service public fédéral (SPF) Santé publique contrôle si l'interdiction de fumer est respectée dans les espaces publics et dans l'horeca. Pour les contrôles dans l'horeca, le SPF bénéficie de l'appui de l'Agence fédérale pour la sécurité de la chaîne alimentaire. La police locale est également habilitée à verbaliser en cas d'infractions à la législation sur le tabac. Le SPF Emploi contrôle l'application de l'interdiction de fumer sur le lieu du travail.

Le Service de contrôle Tabac et Alcool du SPF Santé publique contrôle :

– la vente des produits du tabac aux jeunes de moins de seize ans, par distributeur automatique ou non ;

– l'interdiction de publicité et de sponsoring pour les produits du tabac ;

– l'étiquetage et la composition des produits du tabac et la vente de ceux-ci.

Caractère transversal de la question : les Communautés sont chargées de la prévention du tabagisme et des programmes favorisant l'arrêt du tabac. En ce qui concerne la Flandre, je me réfère au site web : www.vlaanderenstopmetroken.be. Au niveau fédéral également, diverses initiatives sont prises et la publicité pour le tabac est limitée. Il s'agit dès lors d'une matière communautaire transversale.

Voici mes questions :

1) Combien de procès-verbaux ont-ils été dressés au cours des cinq dernières années ? Je souhaiterais obtenir des chiffres annuels par producteur de tabac. Y a-t-il des contrevenants impénitents ?

2) Dans combien de cas le producteur de tabac a-t-il payé le montant fixé par transaction ou a-t-il introduit un recours contre le procès-verbal au cours des cinq dernières années ? J'aimerais obtenir des chiffres annuels par producteur.

3) Quelles étaient les cinq infractions les plus importantes à la réglementation en vigueur au cours des cinq dernières années ?

4) Comment les inspecteurs du Service de contrôle Tabac et Alcool du SPF Santé publique travaillent-ils ?

5) Ces inspecteurs reçoivent-ils des instructions ou autres directives qui doivent les aider dans l'exécution de leurs tâches ? Dans l'affirmative, comment celles-ci sont-elles élaborées ? Dans la négative, pourquoi, et pouvez-vous préciser votre réponse ?

6) Quelle garantie a-t-on que les inspecteurs interprètent la législation de manière identique, uniforme, de sorte qu'il n'y ait aucune divergence d'interprétation en ce qui concerne les constats à l'égard des producteurs de tabac ?

7) Une concertation a-t-elle déjà eu lieu par le passé entre l'administration et le secteur en ce qui concerne les infractions à la réglementation en vigueur ? Dans la négative, comptez-vous prendre une initiative en ce sens ? Quels seront la teneur et le calendrier de cette initiative ?

 

Recentelijk werd in de pers bericht over de boetes die de correctionele rechtbank van Brussel aan enkele tabaksproducenten oplegt. Reclame voor en sponsoring van tabak, producten op basis van tabak en soortgelijke producten is dan ook verboden in ons land.

De wet van 24 januari 1977 betreffende de bescherming van de gezondheid van de gebruikers op het stuk van de voedingsmiddelen en andere producten verbiedt in zijn artikel 7 meer bepaald «  elke mededeling of handeling die rechtstreeks of onrechtstreeks tot doel heeft de verkoop te bevorderen, ongeacht de plaats, de aangewende communicatiemiddelen of de gebruikte technieken ».

Er zijn wel enkele uitzonderingen voor :

– reclame in dagbladen en tijdschriften die buiten de Europese Unie worden uitgegeven ;

– reclame in publicaties die uitsluitend bestemd zijn voor professionelen uit de tabakssector ;

– incidentele reclame in het kader van de aankondiging aan het publiek van evenementen in het buitenland ;

– het afficheren van het tabaksmerk in en aan de voorgevel van tabakswinkels en van krantenwinkels die tabaksproducten verkopen.

De Controledienst Tabak en Alcohol van de federale overheidsdienst (FOD) Volksgezondheid controleert de naleving van het rookverbod in openbare ruimtes en in de horeca. Voor de controles in de horeca krijgt de FOD ondersteuning van het Federaal Agentschap voor de veiligheid van de voedselketen. Ook de lokale politie is bevoegd om overtredingen op de rookwetgeving te verbaliseren. De FOD Werkgelegenheid controleert de toepassing van het rookverbod op de werkplek.

De Controledienst Tabak en Alcohol van de FOD Volksgezondheid waakt ook over :

– de verkoop van tabaksproducten aan minzestienjarigen, al dan niet via verdeelautomaten ;

– het verbod op reclame voor en sponsoring van tabaksproducten ;

– de etikettering en samenstelling van tabaksproducten en de verkoop ervan.

Transversaal karakter van de vraag : de Gemeenschappen staan in voor tabakspreventie en programma's die inzetten op het stoppen met roken. Ik verwijs wat Vlaanderen betreft naar de website : www.vlaanderenstopmetroken.be. Op het federaal niveau worden er ook diverse initiatieven genomen en wordt de reclame voor tabak aan banden gelegd. Het betreft dan ook een transversale Gemeenschapsaangelegenheid.

Ik had dan ook volgende vragen :

1) Kan u een overzicht geven van het aantal processen verbaal (PV's) dat jaarlijks opgesteld werd per tabaksproducent en dit voor de afgelopen vijf jaar ? Graag kreeg ik een opsplitsing per producent per jaar. Is er sprake van bepaalde hardleerse overtreders ?

2) In hoeveel van de gevallen de tabaksproducent overgaat tot het betalen van een minnelijke schikking of in beroep gaat tegen de PV gedurende de afgelopen vijf jaar ? Graag kreeg ik en opsplitsing per producent per jaar.

3) Kan u een overzicht bezorgen van de vijf belangrijkste inbreuken op de vigerende regelgeving gedurende de afgelopen vijf jaar ?

4) Kan u op hoofdlijnen toelichten hoe de inspecteurs van de Controledienst Tabak en Alcohol van de FOD Volksgezondheid te werk gaan ?

5) Kan u meedelen of de inspecteurs van bovenvermelde dienst instructies meekrijgen of andere richtlijnen die hen moeten helpen bij het uitvoeren van hun taken ? Zo ja, hoe komen deze tot stand ? Zo neen, waarom niet en kan u dit toelichten ?

6) Hoe wordt er gegarandeerd dat de inspecteurs de wetgeving op eenzelfde, uniforme manier interpreteren zodat er geen interpretatieverschillen zijn aangaande de vaststellingen ten aanzien van de tabaksproducenten ?

7) Heeft in het verleden reeds overleg plaatsgevonden tussen de administratie en de sector omtrent de inbreuken op de vigerende regelgeving ? Zo niet, bent u van plan om hiertoe een initiatief te nemen en kan dit worden toegelicht welke de inhoud en de kalender zijn ?

 
Réponse reçue le 24 avril 2017 : Antwoord ontvangen op 24 april 2017 :

1) Le tableau ci-après donne un aperçu du nombre de procès-verbaux (PV) relatifs à la publicité pour le tabac rédigés chaque année par le service de Contrôle Tabac et Alcool.

Année

Nombre de PV

2012

10

2013

56

2014

31

2015

62

2016

101

Le service de Contrôle travaille souvent en fonction d’une thématique spécifique. Lorsqu’un contrôleur constate une infraction déterminée, les autres contrôleurs en Belgique recherchent d’éventuelles infractions similaires ou comparables. Tous ces procès-verbaux sont alors rassemblés en un seul dossier. Un tel dossier contient donc souvent plusieurs procès-verbaux (parfois jusqu’à quarante). Cela permet de mieux circonscrire l’infraction.

Cependant, la majorité des PV concernent les grands producteurs de cigarettes. Un nombre limité de PV concernent les commerçants ou les fabricants de cigares.

Faire une scission par fabricant de tabac ne refléterait pas correctement la situation, étant donné que l’on verbalise souvent par thème.

En effet, les dossiers concernant la publicité pour le tabac nécessitent une préparation importante par le service de Contrôle mais également par le service Juridique du service public fédérale (SPF) Santé publique et les parquets, lorsque cela donne lieu à une poursuite.

En effet, il existe des contrevenants qui sont verbalisés à plusieurs reprises, même après avoir été condamnés par un tribunal.

2) Par dossier, qui, comme indiqué, se compose souvent de différents PV concernant la même infraction, il est décidé, à l’issue d’une concertation préalable avec le parquet, si une amende administrative est proposée par le service Juridique du SPF Santé publique ou si le dossier est directement transmis au parquet.

Si l’amende administrative n’est pas payée, le dossier est transmis au parquet pour suite utile.

Année

Nombre de dossiers directement transmis au Parquet

Nombre de dossiers pour lesquelles une amende administrative a été proposée

Nombre d’amendes administratives payées

Nombre d’amendes administratives non payées

2012

1

1

1

0

2013

5

4

2

2

2014

3

6

2

4

2015

3

1

1

0

2016

5

0

0

0

Pour les raisons précitées, le nombre de PV par producteur n’est pas indiqué. Du reste, ce ne sont pas uniquement les producteurs qui reçoivent un PV pour des infractions liées à l’interdiction de publicité pour le tabac. En outre, de nombreux PV se trouvent encore aux parquets et le secret de l’instruction ne peut être violé par la diffusion de ces informations.

3) L’interdiction de la publicité pour le tabac est très largement précisée dans la loi du 24 janvier 1977. Pratiquement chaque technique peut être considérée comme de la publicité. Le service d’Inspection se base sur les travaux préparatoires, selon lesquels les certaines techniques telles que les réductions et la vente conjointe sont clairement considérées comme interdites.

Les infractions majeures qui ont été constatées au cours des cinq dernières années ne concernent pas uniquement les infractions à l’interdiction générale, mais également les infractions aux dispositions d’exception :

– l’apposition de la marque sur des affiches dans d’autres magasins que les magasins de journaux et de tabac ;

– les réductions de prix (rabais de quantité) ;

– les présentations spéciales (placer les produits sur le comptoir, placer les produits sous une enseigne lumineuse, etc.) ;

– le sponsoring des magasins de journaux et d’autres magasins. Les fabricants concluent des contrats avec les commerçants dans lesquels ils prévoient qu’ils pourront placer gratuitement, et parfois de manière exclusive, de la publicité pour le tabac, en échange de moyens financiers ou de meubles pour magasins ;

la vente de produits du tabac en dessous du prix des timbres fiscaux.

4) Les contrôleurs et les inspecteurs du service de Contrôle Tabac et Alcool sont des fonctionnaires assermentés, faisant qu’ils peuvent planifier leurs tâches de contrôle moyennant une certaine autonomie. Ils travaillent dans des services extérieurs et vont souvent plusieurs jours par semaine sur le terrain. Par exemple, ils contrôlent également les magasins de journaux dans le cadre de la vente de tabac et d’alcool aux mineurs.

Lorsqu’ils constatent des infractions, ils dressent un PV. Cela fait souvent l’objet d’une discussion lors de la concertation mensuelle. De cette manière, les autres contrôleurs et les inspecteurs en sont informés, ce qui peut mener à une action commune.

En cas d’infraction, il arrive souvent qu’un avertissement soit également envoyé au commerçant concerné.

5) Bien entendu, les contrôleurs du service de Contrôle Tabac et Alcool ont des directives. Il peut s’agir de directives générales, par exemple comment rédiger un procès-verbal, quelles règles respecter en ce qui concerne la loi Salduz, des modèles de document, ou de directives plus spécifiques dans le cadre d’une action déterminée.

Le chef du service de Contrôle Tabac et Alcool peut leur demander de prêter attention à certains éléments et de les notifier dans le PV.

Les contrôleurs du service de Contrôle Tabac et Alcool restent des fonctionnaires assermentés et les directives données les aident dans la réalisation de leurs missions, sans pour autant nuire à leur autonomie.

6) Lorsqu’un concept est sujet à interprétation, il y a de toute façon des divergences d’interprétations. Lorsqu’un contrôleur ou un inspecteur du service de Contrôle Tabac et Alcool a des doutes, il contacte le chef du service de Contrôle Tabac et Alcool et une position est adoptée, en concertation avec les juristes. Cette position est ensuite communiquée à tous les contrôleurs du service de Contrôle Tabac et Alcool.

Malheureusement, les dispositions d’exception à l’interdiction de publicité pour le tabac sont habituellement sujettes à interprétation, mais pas spécialement au sein du service de contrôle. Les contrôleurs et les inspecteurs du service de Contrôle Tabac et Alcool se basent tous sur une même interprétation, alors que les fabricants de produits du tabac ont souvent une autre interprétation. Le cas échéant, il appartient à un juge de se prononcer à cet égard.

7) L’administration communique avec le secteur par lettres circulaires. Dans le passé, plusieurs circulaires ont déjà été envoyées.

1) In onderstaande tabel wordt een overzicht gegeven van het aantal processen verbaal (PV's) met betrekking tot tabaksreclame dat jaarlijks door de Tabak- en Alcoholcontroledienst werd opgesteld.

Jaar

Aantal PV’s

2012

10

2013

56

2014

31

2015

62

2016

101

De Controledienst werkt vaak in functie van een bepaalde thematiek. Als een controleur een bepaalde inbreuk vaststelt, dan gaan de andere controleurs in de rest van België op zoek naar gelijk(aardig)e inbreuken. Die processen-verbaal worden dan gebundeld tot één dossier. Een dergelijk dossier bevat dus vaak meerdere (soms wel tot veertig) processen-verbaal. Op die manier wordt de inbreuk beter gekaderd.

De meerderheid van de PV’s zijn ten laste van de grote sigarettenproducenten. Een beperkt aantal van de PV’s zijn ten laste van winkeliers of sigarenfabrikanten.

Een opsplitsing maken per tabaksfabrikant zou een verkeerd beeld geven, aangezien er vaak per thema wordt geverbaliseerd.

Tabaksreclamedossiers vergen immers ook voorbereiding, zowel voor de Controledienst, maar ook voor de Juridische Dienst van de FOD Volksgezondheid, als voor de parketten mocht het tot een vervolging komen.

Er bestaan inderdaad overtreders die verschillende keren opnieuw worden geverbaliseerd. Ook na veroordelingen voor de rechtbank.

2) Per dossier, dat zoals aangegeven vaak uit verschillende PV’s met dezelfde inbreuk bestaat, wordt in voorafgaandelijk overleg met het parket beslist of er een administratieve boete door de Juridische Dienst van de federale overheidsdienst (FOD) Volksgezondheid wordt voorgesteld of het dossier rechtstreeks wordt overgemaakt aan het parket. Indien de administratieve boete niet wordt betaald, dan wordt het dossier overgemaakt aan het parket voor verder gevolg.

Jaar

Aantal dossiers rechtstreeks overgemaakt aan het Parket

Aantal dossiers waarvoor een administratieve boete werd voorgesteld

Aantal betaalde administratieve boetes

Aantal niet-betaalde administratieve boetes

2012

1

1

1

0

2013

5

4

2

2

2014

3

6

2

4

2015

3

1

1

0

2016

5

0

0

0

Om de redenen die eerder werden aangehaald, wordt het aantal PV’s per producent niet weergegeven. Bovendien zijn het trouwens niet enkel producenten die een PV krijgen voor inbreuken op het tabaksreclameverbod. Daarenboven bevinden heel wat processen-verbaal zich momenteel nog bij de parketten en mag het geheim van het onderzoek niet worden geschonden door deze informatie te verspreiden.

3) Het tabaksreclameverbod wordt zeer uitgebreid omschreven in de wet van 24 januari 1977. Quasi elke techniek kan als reclame worden beschouwd. De Inspectiedienst baseert zich ook op de parlementaire voorbereidingen die bepaalde technieken als kortingen en koppelverkoop duidelijk als verboden beschouwen.

De belangrijkste inbreuken die tijdens de afgelopen vijf jaar werden vastgesteld betreffen niet enkel inbreuken op het algemene verbod, maar ook inbreuken op de uitzonderingsbepalingen :

– het aanbrengen van het merk op affiches in andere winkels dan kranten- en tabakswinkels ;

– prijskortingen (hoeveelheidskortingen) ;

– speciale presentaties (het plaatsen van producten op de toonbank, het plaatsen van producten in een lichtbak, enz.) ;

– sponsoring van krantenwinkels en andere winkels. Tabaksfabrikanten sluiten overeenkomsten af met handelaars waarbij financiële middelen of winkelmeubels worden gegeven in ruil om vrij en exclusief tabaksreclame te plaatsen ;

– verkoop van tabaksproducten onder de prijs van de takszegel.

4) De controleurs en inspecteurs van de Tabak- en Alcoholcontroledienst zijn beëdigde ambtenaren waardoor zij hun controletaken met een bepaalde autonomie kunnen inplannen. Zij werken in buitendienst en gaan vaak meerdere dagen per week het terrein op. Zo controleren zij bijvoorbeeld ook krantenwinkels in het kader van de verkoop van tabak en alcohol aan minderjarigen.

Wanneer zij overtredingen vaststellen, dan stellen zij een PV op. Dit wordt ook vaak besproken op het maandelijks overleg. Op die manier worden de andere controleurs en inspecteurs op de hoogte gebracht, wat kan leiden tot een gezamenlijke actie. Bij overtredingen wordt ook vaak een waarschuwing gestuurd naar de betrokken winkelier.

5) Uiteraard krijgen de controleurs en inspecteurs van de Tabak- en Alcoholcontroledienst richtlijnen. Dit gaat van algemene richtlijnen, bijvoorbeeld hoe een proces-verbaal opstellen, welke regels rond Salduz respecteren, modeldocumenten, tot meer specifieke richtlijnen in het kader van een actie. Zo kan het diensthoofd van de Tabak- en Alcoholcontroledienst hen vragen om op bepaalde zaken te letten en hiervan melding te maken in het PV. De controleurs en inspecteurs van de Tabak- en Alcoholcontroledienst blijven beëdigde ambtenaren en de richtlijnen die worden gegeven helpen hen bij het uitvoeren van hun taken, maar deze doen geen afbreuk aan hun autonomie.

6) Wanneer een begrip vatbaar is voor interpretatie, dan bestaan er sowieso interpretatieverschillen. Wanneer een controleur van de Tabak- en Alcoholcontroledienst twijfels heeft, dan wordt contact opgenomen met het diensthoofd van de Controledienst en wordt in overleg met de juristen een standpunt ingenomen. Dat standpunt wordt dan aan alle controleurs van de Tabak en Alcoholcontroledienst meegedeeld.

Spijtig genoeg zorgen de uitzonderingsbepalingen op het tabaksreclameverbod steevast voor interpretatiekwesties, maar niet zozeer binnen de Controledienst zelf. De controleurs van de Tabak en Alcoholcontroledienst hanteren samen één interpretatie, terwijl de tabaksfabrikanten vaak een andere interpretatie hebben. In dergelijke gevallen wordt het oordeel overgelaten aan een rechter.

7) De administratie communiceert via omzendbrieven met de sector. Zo zijn er in het verleden al verschillende brieven gestuurd.