SÉNAT DE BELGIQUE BELGISCHE SENAAT
________________
Session 2011-2012 Zitting 2011-2012
________________
28 décembre 2011 28 december 2011
________________
Question écrite n° 5-4029 Schriftelijke vraag nr. 5-4029

de Guido De Padt (Open Vld)

van Guido De Padt (Open Vld)

au secrétaire d'État à l'Environnement, à l'Énergie et à la Mobilité, adjoint à la ministre de l'Intérieur, et secrétaire d'État aux Réformes institutionnelles, adjoint au premier ministre

aan de staatssecretaris voor Leefmilieu, Energie en Mobiliteit, toegevoegd aan de minister van Binnenlandse Zaken, en staatssecretaris voor Staatshervorming, toegevoegd aan de eerste minister
________________
Belgocontrol - Grève sauvage - Causes et mesures - Service minimal Belgocontrol - Wilde staking - Oorzaken en maatregelen - Minimale dienstverlening 
________________
Skeyes
grève
accord de coopération (Cadre institutionnel belge)
entreprise publique
droit de grève
Skeyes
staking
samenwerkingsakkoord (Belgisch institutioneel kader)
overheidsbedrijf
stakingsrecht
________ ________
28/12/2011Verzending vraag
6/2/2012Antwoord
28/12/2011Verzending vraag
6/2/2012Antwoord
________ ________
Herindiening van : schriftelijke vraag 5-224 Herindiening van : schriftelijke vraag 5-224
________ ________
Question n° 5-4029 du 28 décembre 2011 : (Question posée en néerlandais) Vraag nr. 5-4029 d.d. 28 december 2011 : (Vraag gesteld in het Nederlands)

Même si c'est un banal problème de personnel qui est directement à l'origine de la grève sauvage à Belgocontrol en septembre 2010, il faut en rechercher la cause profonde dans les problèmes internes qui ont été mis en évidence il y a quelque temps déjà, en particulier depuis l'audit du début de 2010. Il est donc évident qu'une rationalisation de Belgocontrol s'impose. Le plus tôt sera le mieux car le temps presse.

Belgocontrol fournit cependant aussi des services gratuits aux aéroports régionaux. Le problème est que l'autorité fédérale a accepté, lors de la régionalisation de la politique aéroportuaire en 1989, que Belgocontrol travaille gratuitement pour les aéroports régionaux. Une nouvelle directive européenne est toutefois en vigueur depuis le 1er janvier 2010. Elle interdit aux compagnies aériennes d'encore rémunérer le service dans les aéroports régionaux, ce qui fait perdre à l'entreprise une grande part de ses revenus. C'est donc en grande partie dans l'adaptation de l'accord de coopération entre l'autorité fédérale et les régions que réside la solution. En effet, les régions n'interviennent nullement dans les coûts de la gestion du trafic aérien de leurs aéroports alors qu'elles devraient le faire.

Belgocontrol fournit en outre de nombreux services gratuits. Ils concernent les vols officiels (ministres, Union européenne, etc.). Ces services sont considérables vu la présence des institutions internationales dans notre pays et Belgocontrol ne peut facturer ces coûts à personne. Une partie d'entre eux devraient pouvoir être imputés aux autorités qui rémunéreraient ainsi le service offert.

Il n'empêche que la grève est disproportionnée. L'avantage que les grévistes peuvent tirer de leur action est sans commune mesure avec le préjudice qu'elle a causé aux compagnies aériennes. Notre modèle social prévoit d'ailleurs l'organisation préalable d'une concertation sociale. Ce n'est que si cette concertation n'aboutit à aucun résultat et qu'après qu'un préavis de grève a été déposé que la grève peut avoir lieu. Cette procédure n'a pas été suivie ici. En l'occurrence, une cause bénigne a provoqué une réaction tout à fait disproportionnée au mépris des lois sociales. C'est inadmissible. L'exigence d'un service minimal est donc justifiée. Belgocontrol est une entreprise publique et les aiguilleurs du ciel devraient donc être astreints à un service minimal en toutes circonstances.

Je souhaiterais une réponse aux questions suivantes.

1) La cause de la grève sauvage réside-t-elle dans les problèmes internes que connaît Belgocontrol ? Une rationalisation de Belgocontrol s'impose-t-elle ? Quelle forme cette rationalisation prendra-t-elle ?

2) Est-il vrai que Belgocontrol n'a pas la maîtrise de ses dépenses et qu'une adaptation de l'accord de coopération de 1989 peut apporter une solution ? Les initiatives nécessaires à cette fin seront-elles prises ?

3) Faut-il faire en sorte que le prix des vols officiels puisse être pris en charge par les autorités concernées ?

4) Pensez-vous également que Belgocontrol doit être astreinte, en tant qu'entreprise publique, à un service minimum en toutes circonstances ? Pouvez-vous motiver votre point de vue ?

 

Alhoewel een banale personeelskwestie eind september 2010 de onmiddellijke aanleiding was voor de wilde stakingsactie bij Belgocontrol, moet de diepere oorzaak worden gezocht bij de interne problemen die al geruime tijd gekend zijn, zeker sinds de audit begin 2010. Het spreekt dan ook voor zich dat een rationalisering van Belgocontrol zich opdringt. Liever vandaag dan morgen, want de tijd dringt.

Belgocontrol levert echter ook gratis diensten aan de regionale luchthavens. Het probleem is dat de federale overheid bij de regionalisering van het luchthavenbeleid in 1989 akkoord ging met het feit dat Belgocontrol gratis voor de regionale luchthavens zou werken. Maar sinds 1 januari 2010 is een nieuwe Europese richtlijn van kracht. Die verbiedt luchtvaartmaatschappijen nog om te betalen voor de dienstverlening in regionale luchthavens waardoor het bedrijf een groot stuk van zijn inkomsten misloopt. De sleutel tot de oplossing ligt dus grotendeels bij de aanpassing van het samenwerkingsakkoord tussen de federale overheid en de gewesten. Die laatste dragen immers niet bij aan de kosten van de luchtverkeersleiding voor hun luchthavens. Dat zou dus wel moeten.

Belgocontrol levert bovendien heel wat verplichte gratis diensten. Het betreft de staatsvluchten (ministers, Europese Unie, ...). Die diensten zijn aanzienlijk door de aanwezigheid van de internationale instellingen in ons land en Belgocontrol kan die onkosten niet aanrekenen. Een deel ervan zou aan de overheden doorgerekend moeten kunnen worden. Zo betalen zij voor de verstrekte dienstverlening.

Toch blijft de staking disproportioneel. Het voordeel dat de verkeersleiders door hun actie kunnen halen, weegt niet op tegen de schade die ze ermee veroorzaken voor de luchtvaartmaatschappijen, de touroperators en de economie in het algemeen. Ons sociaal model voorziet overigens dat er eerst een sociaal overleg wordt opgestart. Pas als dat overleg niets oplevert en nadat een stakingsaanzegging is ingediend, kan worden gestaakt. Dat is hier echter absoluut niet gebeurd. Hier is op een buitengewoon disproportionele wijze gereageerd op een minieme aanleiding, zonder enig respect voor de sociale wetten. Dat kan niet. De roep om een minimale dienstverlening is dan ook terecht. Belgocontrol is een overheidsbedrijf en de luchtverkeersleiders zouden daarom in alle omstandigheden tot een minimale dienstverlening verplicht moeten worden.

Graag kreeg ik een antwoord op de volgende vragen:

1) Ligt de oorzaak van de wilde staking bij de interne problemen bij Belgocontrol? Dringt een rationalisering van Belgocontrol zich op? Welke vorm zal die rationalisering aannemen?

2) Klopt het dat Belgocontrol zijn uitgaven niet zelf controleert en dat een aanpassing van het samenwerkingsakkoord van 1989 een oplossing kan bieden? Zullen daartoe de nodige initiatieven worden genomen?

3) Moet het mogelijk zijn de prijs van de staatsvluchten te laten betalen door de betrokken overheden?

4) Bent u het eens met de stelling dat Belgocontrol als overheidsbedrijf in alle omstandigheden tot een minimale dienstverlening verplicht moet worden? Kunt u uw standpunt motiveren?

 
Réponse reçue le 6 février 2012 : Antwoord ontvangen op 6 februari 2012 :
  1. Tout d’abord je voudrais souligner le fait que je regrette la grève sauvage des contrôleurs aériens du 28 septembre 2010. Les procédures conventionnelles de concertation et de notification n’ont pas été suivies et l’action avait un caractère disproportionné.

    Concernant les raisons de la grève, celle-ci a été organisée par la guilde des contrôleurs aériens, et visait la direction de Belgocontrol notamment du fait du déplacement de deux contrôleurs aériens de Charleroi à Bruxelles.

    Il est vrai qu’une rationalisation de Belgocontrol s’impose, suite notamment aux changements en cours aussi bien au niveau européen qu’au niveau de FABEC. L’accord gouvernemental contient notamment :

    Le Gouvernement veillera à ce que Belgocontrol organise un contrôle de la navigation aérienne de qualité et efficace en matière de coûts. Il veillera aussi à ce que Belgocontrol adopte une attitude proactive concernant la collaboration avec des autres prestataires de service de la navigation aérienne (ANSP’s). Il soutiendra l’intégration de l’entreprise dans le programme « ciel unique européen » avec une attention particulière pour le bloc fonctionnel de l’espace aérien de l’Europe centrale (FABEC). Le Gouvernement définira un cadre qui favorise le développement de Belgocontrol et l’intégration du contrôle de la navigation aérienne militaire, en tenant compte des contraintes européennes et internationales. Pour y parvenir, une réforme de l’entreprise sera menée.

  2. Comme société publique autonome, Belgocontrol dispose d’une autonomie concernant ses dépenses. Cette autonomie doit néanmoins être appliquée sans violation de sa mission de service public, imposée par la loi. En plus, Belgocontrol doit respecter d’autres obligations reprises dans le contrat de gestion et/ou dans la réglementation SES, et ce dans divers domaines comme la sécurité, la qualité du service, l’efficacité des coûts, etc.

    Afin de pouvoir respecter ses obligations de service public, Belgocontrol doit disposer de moyens suffisants. Son financement est réglé dans le contrat de gestion. En ce moment, Belgocontrol dispose des redevances « en-route » et des redevances « terminales » de l’aéroport de Bruxelles-National pour le financement de ses services. Par l’entrée en vigueur des premier et second paquets de la réglementation du Ciel Européen Unique (Single European Sky Regulation – SES), la méthode de financement des services terminaux des aéroports régionaux ainsi que la méthode de financement des vols exonérés doivent être mis en concordance avec cette réglementation.

    Afin d’éviter toute concurrence entre l’aéroport de Bruxelles-National et les aéroports régionaux, le gouvernement précédent a décidé de ne pas inclure tous les coûts aux utilisateurs, en attendant une solution de financement des services terminaux des aéroports régionaux.

    La révision du financement des services terminaux des aéroports régionaux nécessite une révision de l’accord de coopération entre l’Etat belge et les Régions de 1989. Les initiatives prises par le gouvernement fédéral précédent à ce sujet n’ont pas été concluantes, vu qu’il n’existait pas de consensus sur le nouveau mode de financement.

    L’accord gouvernemental prévoit que la mise en concordance du financement de Belgocontrol avec la réglementation SES doit être discutée lors de la négociation du troisième contrat de gestion, ce qui pourrait mener à une révision de l’accord de coopération, à condition que les Régions soient d’accord. Je prendrai des initiatives à ce sujet.

  3. La réglementation SES, et plus spécifiquement le Règlement (CE) N° 1794/2006 du 6 décembre 2006 établissant un système commun de tarification des services de navigation aérienne, impose une exonération des services de routes pour les vols d’Etat. Le Règlement laisse le choix aux Etats Membres quant à une exonération des redevances ‘terminales’. Vu la nature diplomatique de ces vols, ils sont aussi exonérés des services terminaux à l’aéroport de Bruxelles-National. Pour être plus concret, la Réglementation mentionne « les vols effectués exclusivement pour transporter, en mission officielle, le monarque régnant et sa proche famille, les chefs d’État, les chefs de gouvernement et les ministres des gouvernements; dans tous les cas, cette situation doit être dûment établie par l’indication du statut dans le plan de vol ».

    Il est à noter que ce Règlement interdit clairement que les coûts liés à ces vols soient imputés aux autres utilisateurs de l’espace aérien, mais oblige également les États Membres à veiller au fait que les prestataires de services aériens soient compensés pour les services rendus des vols exonérés. Jusqu'à présent, cette compensation n’a pas encore été réglée pour Belgocontrol.

  4. La question concernant le service minimal est clairement une question qui n’est pas limitée à Belgocontrol, mais qui est applicable pour tout le secteur public. Il n’existe actuellement pas de dispositions légales concernant l’exigibilité des fonctionnaires en cas de grève. Il n’existe pas non plus une loi spéciale qui rende possible la réquisition des contrôleurs aériens. Il n’est pas possible de faire appel à la loi du 19 août 1948 portant sur les prestations d’intérêt public en période de paix, car le champ d’application de cette loi est limité aux sociétés privées. De toute façon, l’organisation d’un service minimal pour les contrôleurs aériens (comme il existe en France) nécessite une initiative législative.

    Enfin, et pour être complet, je peux me référer au nouvel article qui a été introduit dans le projet du troisième contrat de gestion et qui prévoit le renforcement du dialogue social entre les organismes professionnels et la direction de Belgocontrol.

  1. Eerst en vooral wil ik benadrukken dat ik de wilde staking van 28 september 2010 van de luchtverkeersleiders betreur. De geijkte sociale overleg- en aanzeggingsprocedure werd immers niet gevolgd en de actie vertoonde een disproportioneel karakter.

    Wat de oorzaak van de staking betreft, kan ik alleen meedelen dat de staking door het beroepsgilde van de verkeersleiders werd georganiseerd en dat ze tegen het bestuur van Belgocontrol gericht was omwille van verschillende elementen, waaronder een overplaatsing van twee verkeersleiders van Charleroi naar Brussel.

    Het is waar dat de rationalisering van Belgocontrol zich opdringt, gelet op de belangrijke veranderingen die zowel op het Europese als op het FABEC niveau aan het gebeuren zijn.

    Hierover stelt het regeerakkoord het volgende:

    De regering zal erover waken dat Belgocontrol een kwaliteitsvolle en kostenefficiënte luchtverkeersleiding organiseert. Zij zal er ook over waken dat Belgocontrol een proactieve houding betreffende de samenwerking met andere verleners van luchtvaartnavigatiediensten aanneemt (ANSP’s). Zij zal tevens de integratie van het bedrijf in het programma "eengemaakt Europees luchtruim" met bijzondere aandacht voor het functioneel luchtruimblok van centraal Europa (FABEC) ondersteunen. De regering zal een kader vastleggen om de ontwikkeling van Belgocontrol te bevorderen en de integratie van de militaire luchtverkeersleiding te realiseren, rekening houdende met de Europese en internationale verplichtingen. Om dat te bereiken zal het bedrijf hervormd worden.

  2. Als autonoom overheidsbedrijf beschikt Belgocontrol over de autonomie in verband met zijn uitgaven. Die autonomie dient echter te gebeuren zonder inbreuk te doen aan zijn opdracht van openbare dienst die door de wet wordt opgelegd. Verder dient Belgocontrol ook andere verlichtingen na te leven die opgenomen zijn in het beheerscontract en/of in de SES-reglementering, en dit op verschillende gebieden zoals veiligheid, kwaliteit van dienstverlening, kostenefficiëntie, enz.

    Om zijn verplichtingen in verband met de opdracht van openbare dienst te kunnen nakomen, dient Belgocontrol over de nodige middelen te beschikken. Zijn financiering wordt in het beheerscontract geregeld. Momenteel beschikt Belgocontrol over de en-route heffingen en plaatselijke heffingen op de luchthaven van Brussel-Nationaal om haar diensten te financieren. Door de inwerkingtreding van het eerste en het tweede pakket van de reglementering van het Gemeenschappelijke Europese Luchtruim (Single European Sky Regulation - SES) dienen de huidige financieringsvorm van de plaatselijke luchtvaartnavigatiediensten op de regionale luchthavens alsook de financieringsvorm van de vrijgestelde vluchten in overeenstemming met de SES-reglementering gebracht te worden.

    Teneinde de concurrentie tussen de luchthaven van Brussel-Nationaal en de regionale luchthavens niet te vergroten heeft de vorige regering beslist om een deel van de kosten niet aan de gebruikers aan te rekenen, in afwachting van een oplossing voor de financiering van de plaatselijke luchtvaartnavigatiediensten op de regionale luchthavens.

    De herziening van de financiering van de plaatselijke luchtvaartnavigatiediensten op de regionale luchthavens vereist echter een herziening van het samenwerkingsakkoord van 1989 tussen de Belgische Staat en de Gewesten. De initiatieven daartoe die door de vorige federale overheid genomen werden hebben geen resultaten geleverd, aangezien er geen consensus bestond over een nieuwe financieringsvorm.

    Het regeerakkoord voorziet dat het in overeenstemming brengen van de financiering van Belgocontrol met SES-reglementering ter discussie moet komen bij de onderhandeling rond het derde beheerscontract, wat zou kunnen leiden, mits de instemming van de Gewesten, tot de herziening van het samenwerkingsakkoord. Ik zal hiertoe de nodige initiatieven nemen.

  3. De SES-reglementering, meer bepaald Verordening (EG) Nr. 1794/2006 van 6 december 2006 tot vaststelling van een gemeenschappelijk heffingenstelsel voor luchtvaartnavigatiediensten, verplicht dat de staatsvluchten van en-route heffingen vrijgesteld moeten zijn. De Verordening laat de Lidstaten wel vrij om te beslissen over de vrijstelling van die vluchten van de heffingen voor plaatselijke luchtvaartnavigatiediensten. Gelet op het diplomatieke karakter van die vluchten is er ook geopteerd voor de vrijstelling ervan van de plaatselijke heffingen op de luchthaven van Brussel-Nationaal. Om concreter te zijn spreekt de Verordening van de vrijstelling van “vluchten die uitsluitend worden uitgevoerd voor officiële missies van regerende vorsten en hun directe familie, staatshoofden, regeringsleiders en ministers van de regering; deze moeten altijd worden gestaafd door de passende statusvermelding in het vliegplan”.

    Noemenswaard is ook dat die Verordening uitdrukkelijk verbiedt dat de kosten van deze vluchten verhaald zouden worden op de andere gebruikers van het luchtruim, maar eveneens aan de Lidstaten oplegt dat zij ervoor moeten zorgen dat de verleners van luchtvaartnavigatiediensten worden terugbetaald voor de diensten die zij voor vrijgestelde vluchten verlenen. Op heden werd nog niet voorzien in deze terugbetaling aan Belgocontrol.

  4. De vraag aangaande de minimale dienstverlening is duidelijk een vraag die niet beperkt is tot Belgocontrol maar die geldt voor de ganse overheidssector. Er bestaat op heden immers geen algemene wettelijke regeling inzake de opeisbaarheid van het overheidspersoneel in geval van staking, noch bestaat er een bijzondere wet die specifiek de opeising van luchtverkeersleiders zou mogelijk maken. Evenmin kan met de huidige wetgeving een beroep worden gedaan op de wet van 19 augustus 1948 betreffende de prestaties van algemeen belang in vredestijd, vermits het toepassingsgebied van deze wet beperkt is tot private ondernemingen. In elk geval zou het inrichten van een minimale dienstverlening voor de luchtverkeersleiders (zoals dit bestaat in Frankrijk) een wetgevend initiatief vereisen.

    Tot slot en ter volledigheid kan nog verwezen worden naar een nieuw artikel dat werd geïntroduceerd in het ontwerp van derde beheerscontract en dat voorziet in een versterking van de sociale dialoog tussen de representatieve vakorganisaties en de directie van Belgocontrol.