SÉNAT DE BELGIQUE BELGISCHE SENAAT
________________
Session 2011-2012 Zitting 2011-2012
________________
28 décembre 2011 28 december 2011
________________
Question écrite n° 5-3940 Schriftelijke vraag nr. 5-3940

de Guido De Padt (Open Vld)

van Guido De Padt (Open Vld)

au ministre des Entreprises publiques, de la Politique scientifique et de la Coopération au développement, chargé des Grandes Villes

aan de minister van Overheidsbedrijven, Wetenschapsbeleid en Ontwikkelingssamenwerking, belast met Grote Steden
________________
SNCB - Grèves sauvages NMBS - Wilde stakingen 
________________
Société nationale des chemins de fer belges
grève
transport de voyageurs
droit de grève
sanction administrative
statistique officielle
Nationale Maatschappij der Belgische Spoorwegen
staking
reizigersvervoer
stakingsrecht
administratieve sanctie
officiële statistiek
________ ________
28/12/2011Verzending vraag
6/3/2013Antwoord
28/12/2011Verzending vraag
6/3/2013Antwoord
________ ________
Réintroduction de : question écrite 5-166 Réintroduction de : question écrite 5-166
________ ________
Question n° 5-3940 du 28 décembre 2011 : (Question posée en néerlandais) Vraag nr. 5-3940 d.d. 28 december 2011 : (Vraag gesteld in het Nederlands)

Le vendredi 13 août 2010, l’heure de pointe du soir a tourné au chaos sur le rail à la suite d’une grève sauvage menée par deux personnes. Entre 16 h 30 et 17 h 30, elles ont paralysé le trafic ferroviaire entre Anvers et Gand, ainsi que sur la ligne Saint-Nicolas-Temse-Puurs-Willebroek. Les deux agents étaient mécontents parce qu’un collègue devait de nouveau travailler à temps plein. C’est pourquoi, par sympathie, ils se sont mis en grève sans aucun avertissement ni concertation. En conséquence, des milliers de voyageurs sont restés sur les quais, au grand mécontentement également des syndicats. (Het Nieuwsblad, Duizenden gedupeerd door tweemansstaking NMBS, (Des milliers de voyageurs dupés à la suite d’une grève menée par deux agents de la SNCB) 14 août 2010, p. 7).

De telles actions sauvages – qui entraînent des perturbations dans le service et empêchent la SNCB de communiquer à temps – nuisent fortement à l’image de la SNCB. Le groupe ferroviaire est perçu comme une entreprise peu crédible où l’agitation sociale sévit constamment. En outre, il est très difficile de convaincre l’opinion publique de la légitimité de telles actions. Les grèves doivent être en rapport avec le but visé et être évaluées au regard d’un certain nombre de droits fondamentaux des citoyens, tels le droit à la mobilité et l’intérêt général.

Dans le cadre d’un accord social général, il avait été convenu en 2008 qu’un accord particulier réglait la manière d’exercer le droit de grève. L’accord prévoyait que les interruptions de travail seraient annoncés suffisamment longtemps à l’avance et que les grèves annoncées entraîneraient l’ouverture de procédures spécifiques de concertation. En cas de non-respect de ces règles, l’absence sur le lieu de travail est injustifiée, ce qui donne lieu à des sanctions disciplinaires. Le premier objectif de l’accord était en effet de lutter contre les grèves-surprises.

Dans ce cadre, j’aimerais obtenir une réponse aux questions suivantes :

1. La ministre dispose-t-elle de chiffres concernant le nombre d’interruptions de travail en 2008, 2009 et 2010, avec une ventilation par genre de grève (sauvage ou annoncée) et selon la durée ? Quelles causes sont-elles à la base de ces grèves ?

2. La ministre pense-t-elle également que de telles actions sauvages nuisent à l’image de la SNCB et qu’il est difficile de les légitimer auprès des voyageurs et dans l’opinion publique ? Peut-elle motiver sa réponse ?

3. La ministre peut-elle communiquer combien de fois des sanctions disciplinaires ont été prononcées au cours des années susmentionnées en raison du non-respect de l’accord précité et en quoi consistaient ces sanctions ?

4. Comment la ministre évalue-t-elle l'adoption de l’accord sur la manière d’exercer le droit de grève à la SNCB ? Estime-t-elle que d’autres mesures sont nécessaires ?

5. La ministre pense-t-elle qu’un tel accord pourrait aussi être appliqué dans les autres entreprises publiques ? Dans la négative, pour quelles raisons ?

 

Op vrijdag 13 augustus 2010 is de avondspits op het spoor een chaos geworden als gevolg van een wilde staking van twee mensen. Tussen half vijf en half zes legden ze het treinverkeer lam tussen Antwerpen en Gent, alsook op de lijn Sint-Niklaas-Temse-Puurs-Willebroek. Het duo was misnoegd omdat een collega opnieuw voltijds aan de slag moest. Uit sympathie legden ze daarom zonder enige verwittiging of overleg het werk neer. Het gevolg was dat duizenden reizigers in de kou kwamen te staan, eveneens tot groot ongenoegen van de vakbonden. (Het Nieuwsblad, Duizenden gedupeerd door tweemansstaking NMBS, 14 augustus 2010, p. 7).

De schade die dergelijke wilde acties - waarbij de dienstverlening wordt verstoord en waarover de NMBS niet tijdig kan communiceren - toebrengen aan het imago van de NMBS zijn groot. De spoorgroep wordt gepercipieerd als een weinig betrouwbaar bedrijf dat permanent door sociale onrust wordt geteisterd. Het is bovendien zeer moeilijk om de publieke opinie van de legitimiteit van dergelijke acties te overtuigen. Stakingen dienen in verhouding te staan tot het beoogde doel en moeten worden afgewogen tegenover een aantal fundamentele rechten van de burgers, zoals het recht op mobiliteit en het algemeen belang.

In het kader van een algemeen sociaal akkoord werd in 2008 de afspraak gemaakt dat een afzonderlijke overeenkomst werd gesloten over de manier waarop het stakingsrecht wordt uitgeoefend. Het akkoord kwam erop neer dat werkonderbrekingen voldoende lang op voorhand worden aangekondigd en dat aangekondigde stakingen aanleiding geven tot de opstart van specifieke overlegprocedures. Wanneer die regels niet worden gevolgd, is de afwezigheid op het werk ongewettigd, wat aanleiding geeft tot tuchtsancties. De eerste opdracht van het akkoord was immers het aanpakken van de onaangekondigde werkonderbrekingen.

In dit kader heb ik volgende vragen:

1.Beschikt de minister over cijfers betreffende het aantal werkonderbrekingen in 2008, 2009 en 2010, opgesplitst volgens soort (wild of aangekondigd) en de duur ervan? Welke oorzaken lagen aan de basis van de stakingen?

2.Deelt de minister de mening dat dergelijke wilde acties schade berokkenen aan het imago van de NMBS en dat het moeilijk is die te legitimeren tegenover de reizigers en de publieke opinie? Kan zij haar antwoord motiveren?

3.Kan de minister meedelen hoeveel tuchtsancties in voornoemde jaren werden uitgesproken wegens het niet respecteren van bovenvermeld akkoord en wat die sancties precies inhielden?

4.Hoe evalueert de minister de invoering van het akkoord over de manier waarop het stakingsrecht bij de NMBS wordt uitgeoefend? Acht zij nog andere maatregelen noodzakelijk?

5.Meent de minister dat een dergelijk akkoord ook zou kunnen worden toegepast bij de andere overheidsbedrijven? Indien niet, waarom niet?

 
Réponse reçue le 6 mars 2013 : Antwoord ontvangen op 6 maart 2013 :

1.   Statistiques relatives aux interruptions de travail 

Le tableau ci-dessous donne un aperçu du nombre d’interruptions de travail de 2006 à 2011 : 

ANNEE

ACTIONS

ANNONCEES

ACTIONS

SPONTANEES

(légitimes et non-légitimes(2))

ACTIONS

SPONTANEES

ayant conduit à des SANCTIONS

NOMBRE D’ACTIONS

AU TOTAL

2006

0

10

0

10

2007

1

7

0

8

2008

7

3

0

10

2009

5

8

0

13

2010

8

11

2

19

2011

14(1)

11

0

25(1)

TOTAL

35(1)

50

2

85(1)

(1): ne tient pas compte de l'action interprofessionnelle “solidarité avec Arcelor Mittal” du 26 octobre 2011.

(2): concerne les actions qui ne répondent pas aux critères d'exception repris au RGPS Fascicule 548. 

Les principales causes des interruptions de travail sont à classer dans les catégories suivantes :

7)   Actions à l’encontre de la politique sociale générale (p. ex.  pension, pouvoir d’achat, politique européenne) ;

8)   La situation financière de la Société des Chemins de fer belges (SNCB) et les économies ;

9)   La concertation sociale au sein du Groupe-SNCB (protocole, etc.) ;

10)               L’accident de Buizingen et la sécurité ;

11)               Les problèmes opérationnels, la situation du personnel, les salaires ;

12)               La solidarité des accompagnateurs de trains (agressions). 

Un certain nombre d'actions spontanées sont couvertes a posteriori par les organisations syndicales. Le fait qu'une interruption de travail soit couverte par une organisation syndicale ne signifie pas pour autant qu'elle soit reconnue par la Direction. 

Une interruption de travail spontanée et temporaire, ne répondant pas aux conditions de préavis et de concertation, peut à titre exceptionnel être reconnue par la Direction H-HR sur proposition de la Direction concernée, pour autant qu'il soit satisfait simultanément à diverses conditions. Dans les années 2008 jusque et y compris 2011, une telle requête n'a jamais été formulée par la Direction concernée et/ou les conditions n'ont jamais été remplies simultanément. 

Les données mentionnant de quel syndicat la grève est partie ne sont pas reprises dans les statistiques des interruptions de travail. 

2.   Analyse des années de janvier 2010 à février 2012 

Voici le détail annuel du nombre de grévistes aillant pris part aux actions spontanées : 

2010

Nombre de grévistes

2011

Nombre de grévistes

2012

Nombre de grévistes

29/01/10

47

06/04/11

 35

10/01/12

 16

16/02/10

454

07/04/11

 194

01/02/12

 96

14/05/10

144

13/04/11

 33

 

 

28/06/10

34

01/12/11

 8

 

 

13/08/10

2

06/12/11

 2

 

 

13/09/10

93

09/12/11

 7

 

 

15/09/10

184

13/12/11

 27

 

 

22/11/10

21

15/12/11

 27

 

 

07/12/10

62

20/12/11

 238

 

 

09/12/10

12

21/12/11

 1.403

 

 

20/12/10

27

23/12/11

 1

 

 

Total

1 080

Tota

1.975

Total

112

Les grèves non annoncées partent la plupart du temps à titre individuel de quelques membres du personnel qui expriment leur mécontentement. Il est possible que ces actions de grève sauvage aient été soutenues et/ou couvertes a posteriori par une organisation syndicale; la Direction H-HR ne dispose toutefois pas de données statistiques à cet égard. 

Sur la période allant du 1er décembre au 1er février 2012, au total, 420 trains ont été de ce fait complètement supprimés et 1999 l’ont été sur une partie de leur trajet. Et si le client a acheté à l'avance son titre de transport et renonce à son voyage en train du fait de la grève, la SNCB rembourse le billet sans frais.

Si, au cours de son voyage en train, le client accuse du retard suite à la grève, c'est le règlement en matière de compensations qui est d'application. 

3.   Cas spécifique des grèves sauvages de décembre 2011 et 2012 

En ce qui concerne 2011 et plus particulièrement les actions de grève sauvage de fin 2011 (20 et 21 décembre, auxquelles respectivement 238 et 1 403 membres du personnel ont donc participé), la SNCB-Holding avertit que l’on ne peut pas passer outre de l'accord social en tant que tel. C’est dans ce cadre qu’une évaluation  des accords concernés a été entamée. Finalement, les participants à ces actions n’ont pas été rémunérés pour les heures non prestées. Aucune sanction disciplinaire n’a toutefois été proposée par la ligne hiérarchique. 

Le principe de sanctionner sur le plan disciplinaire une absence irrégulière est repris dans le Statut du Personnel et dans le règlement disciplinaire (RGPS-fascicule 550), tous deux approuvés par la Commission Paritaire Nationale. Cette réglementation du personnel a été mise sur pied dans le respect de la concertation sociale, et donc sur la base d’un accord entre l’employeur et les représentants des membres du personnel. L’actuel règlement disciplinaire prévoit la possibilité de sanctions disciplinaires dans le cas d’une absence irrégulière au travail. Une sanction disciplinaire est fixée et infligée de façon individuelle, dans le respect des principes généraux d’une gestion correcte.  

Dans le cas des interruptions de travail du 14 mai 2012, où des dizaines d’agents étaient impliqués pour les mêmes motifs et dans les mêmes circonstances, la SNCB-Holding m’indique sa préférence et que soit fixée dans le règlement disciplinaire une référence de base à laquelle la hiérarchie pourrait se tenir. Cette proposition a fait l’objet de discussion dans le cadre de l’évaluation dont question au point 2. Mais cette évaluation n’a donc pas débouché sur un accord soutenu par les partenaires sociaux.   

À ce titre, le Groupe SNCB indique également déplorer l’explication unilatérale et incomplète du Professeur Blampain au cours de l’émission Peeters & Pichal du 15 mai sur Radio 1.  

4.   Évaluation du protocole social de 2008 

Dans le cadre de l'évaluation de l'accord social portant interruptions de travail de 2008, l’intention était de déterminer, de manière plus claire pour l’avenir, les mesures qui iraient de pair avec de telles actions, et comment des sanctions plus adéquates pourraient être appliquées. 

À l'occasion de la publication de la Déclaration gouvernementale de Politique générale, il a été demandé au Comité de Pilotage du Groupe SNCB de procéder à une évaluation de l'accord existant. L’évaluation de l’accord relatif aux interruptions de travail avait notamment pour objectif de clarifier les exigences d’un préavis de grève sur le plan de la forme, et de renforcer le caractère contraignant dudit accord. 

Cette évaluation n’a toutefois pas encore débouché sur un accord soutenu par les partenaires sociaux. Toutefois, dans le cadre de la réforme des structures, le gouvernement a demandé au comité de pilotage, pour le 31 mars 2013 au plus tard, de lui soumettre une évaluation du fonctionnement de l’accord social de 2008 relatif aux interruptions de travail. À l’issue de ce délai, le gouvernement veillera à ce que les contrats de gestion garantissent la mise en œuvre effective de l’accord social. Par ailleurs, si nécessaire après évaluation, le gouvernement veillera à inscrire dans les contrats de gestion des mesures renforcées pour assurer la continuité du service public, dans le respect des impératifs de sécurité.

1.   Statistieken met betrekking tot werkonderbrekingen 

De tabel hieronder geeft een overzicht van het aantal werkonderbrekingen van 2006 tot 2011 : 

JAAR

AANGEKONDIGE ACTIES

SPONTANE ACTIES

(wettelijke en onwettelijke2))

SPONTANE ACTIES

die geleid hebben tot SANCTIES

TOTALE AANTAL ACTIES

2006

0

10

0

10

2007

1

7

0

8

2008

7

3

0

10

2009

5

8

0

13

2010

8

11

2

19

2011

14(1)

11

0

25(1)

Total

35(1)

50

2

85(1)

(1): houdt geen rekening met de interprofessionele actie “solidariteit met Arcelor Mittal” van 26 oktober 2011.

(2): betreft de acties die niet aan de uitzonderlijke criteria voldoen die zijn opgenomen in het ARPS Bundel 548. 

De voornaamste oorzaken van de werkonderbrekingen zijn in de volgende categorieën onder te brengen :

1)   Acties tegen het algemeen sociaal beleid (bv. pensioen, koopkracht, Europees beleid) ;

2)   De financiële toestand van de NMBS en de besparingen ;

3)   Het sociaal overleg binnen de NMBS-Groep (protocol, enz.) ;

4)   Het ongeval van Buizingen en de veiligheid ;

5)   De operationele problemen, de toestand van het personeel, de salarissen ;

6)   De solidariteit van de treinbegeleiders (agressie). 

Een zeker aantal spontane acties wordt achteraf door de syndicale organisaties  gedekt. Het feit dat een werkonderbreking door een syndicale organisatie gedekt wordt, betekent daarom niet dat die erkend wordt door de Directie.  

Een spontane en tijdelijke werkonderbreking, die niet aan de voorwaarden van overleg en aankondigingen beantwoordt, kan uitzonderlijk door de H-HR Directie erkend worden op voorstel van de betrokken Directie, indien er tegelijkertijd aan verschillende voorwaarden is voldaan. Van 2008 tot 2011 werd een dergelijke aanvraag nooit door de betrokken Directie geformuleerd en/of werd er nooit tegelijkertijd aan de voorwaarden voldaan.  

De gegevens die bepalen vanuit welke vakbond de staking is uitgegaan zijn niet hernomen in de statistieken van de werkonderbrekingen.  

2.   Analyse van januari 2010 tot februari 2012 

Hierbij het jaarlijkse overzicht van het aantal stakers die hebben deelgenomen aan de spontane acties : 

2010

Aantal stakers

2011

Aantal stakers

2012

Aantal stakers

29/01/10

47

06/04/11

 35

10/01/12

 16

16/02/10

454

07/04/11

 194

01/02/12

 96

14/05/10

144

13/04/11

 33

 

 

28/06/10

34

01/12/11

 8

 

 

13/08/10

2

06/12/11

 2

 

 

13/09/10

93

09/12/11

 7

 

 

15/09/10

184

13/12/11

 27

 

 

22/11/10

21

15/12/11

 27

 

 

07/12/10

62

20/12/11

 238

 

 

09/12/10

12

21/12/11

 1 403

 

 

20/12/10

27

23/12/11

 1

 

 

Totaal

1 080

Totaal

1 975

Totaal

112

De niet-aangekondigde stakingen vertrekken meestal uit persoonlijken titel van enkele personeelsleden die hun ongenoegen uiten. Het is mogelijk dat deze wilde stakingsacties achteraf gesteund en/of gedekt worden door een syndicale organisatie; de H-HR Directie beschikt echter niet over statistieken hierrond.   

Over de periode van 1 december tot 1 februari 2012 werden hierdoor in totaal 420 treinen volledig afgeschaft en 1999 treinen werden voor een deel van hun traject afgeschaft. En indien de klant zijn vervoersbewijs op voorhand heeft gekocht en van zijn treinreis afziet door de staking, betaalt de NMBS het biljet zonder kosten terug.  Indien de klant tijdens zijn treinreis vertraging oploopt door de staking, is het reglement betreffende de compensaties van toepassing.  

3.   Specifieke geval van de wilde stakingen van december 2011 en 2012 

Wat 2011 betreft, en meer bepaald de wilde stakingsacties van eind 2011 (20 en 21 december, waar respectievelijk 238 en 1403 leden van het personeel aan deelnamen), waarschuwt de NMBS-Holding dat het sociaal akkoord als dusdanig niet genegeerd kan worden. In dit kader werd een evaluatie van de betrokken akkoorden opgestart. De deelnemers aan deze acties werden uiteindelijk niet voor hun niet-gepresteerde uren bezoldigd. Er werd echter geen enkele tuchtsanctie voorgesteld door de hiërarchische lijn.   

Het principe om een onregelmatige afwezigheid disciplinair te sanctionneren staat vermeld in het Personeelsstatuut en in het tuchtreglement (ARPS- bundel 550), beide goedgekeurd door het Nationaal Paritair Comité. Deze reglementering van het personeel werd opgesteld in de naleving van het sociaal overleg, en dus op basis van een akkoord tussen de werkgever en de vertegenwoordigers van de personeelsleden. Het huidige tuchtreglement voorziet de mogelijkheid van tuchtsancties in het geval van een onregelmatige afwezigheid op het werk. Een tuchtsanctie wordt bepaald en opgelegd op individuele basis, in de naleving van de algemene principes voor een correct beheer. 

In het geval van de werkonderbrekingen van 14 mei 2012, toen tientallen werknemers om dezelfde motieven en in dezelfde omstandigheden verwikkeld waren, geeft de NMBS-Holding me zijn voorkeur aan en dat er in het tuchtreglement een basisreferentie zou worden bepaald waaraan de hiërarchie zich aan zou kunnen houden. Dit voorstel maakte het voorwerp uit van een bespreking in het kader van de evaluatie vermeld in punt 2. Maar deze evaluatie leidde dus niet tot een akkoord dat gedragen werd door de sociale partners.   

In dat opzicht geeft de NMBS-Groep me ook aan de eenzijdige en onvolledige uitleg van Professor Blampain te betreuren tijdens de uitzending  Peeters & Pichal van 15 mei op Radio 1.  

4.   Evaluatie van het sociaal protocol van 2008 

In het kader van de evaluatie van het sociaal akkoord rond de werkonderbrekingen van 2008 was het de bedoeling om voor de toekomst een op een duidelijkere manier de maatregelen te bepalen die met dergelijke acties gepaard zouden gaan en hoe meer passende sancties zouden toegepast kunnen worden. 

Naar aanleiding van de publicatie van de Beleidsverklaring van de Regering werd het Sturingscomité van de Nationale Maatschappij der Belgische Spoorwegen (NMBS)-Groep gevraagd over te gaan tot een evaluatie van het bestaande akkoord. De evaluatie van het akkoord betreffende de werkonderbrekingen had met name als doelstelling meer duidelijkheid te verschaffen rond de vormvereisten van een stakingsaankondiging, en het dwingende karakter van voornoemd akkoord te versterken.    

Deze evaluatie heeft echter nog niet geleid tot een akkoord dat door de sociale partners wordt gedragen. In het kader van de structuurhervorming heeft de regering echter het sturingscomité gevraagd om haar tegen 31 maart 2013 ten laatste een evaluatie van de werking van het sociaal akkoord van 2008 betreffende de werkonderbrekingen te overhandigen. Na deze termijn zal de regering erop toezien dat de beheerscontracten de effectieve uitvoering van het sociaal akkoord waarborgen. Indien dat na de evaluatie nodig is, zal de regering er overigens op toezien dat versterkte maatregelen in de beheerscontracten worden opgenomen om de continuïteit van de openbare dienst, in naleving van de veiligheidsvoorschriften, te waarborgen.