SÉNAT DE BELGIQUE BELGISCHE SENAAT
________________
Session 2008-2009 Zitting 2008-2009
________________
2 juillet 2009 2 juli 2009
________________
Question écrite n° 4-3699 Schriftelijke vraag nr. 4-3699

de Sabine de Bethune (CD&V)

van Sabine de Bethune (CD&V)

au ministre de la Justice

aan de minister van Justitie
________________
Politique criminelle - Viols - Étude Strafbeleid - Verkrachtingen - Studie 
________________
violence sexuelle
poursuite judiciaire
sanction pénale
étude de cas
ADN
seksueel geweld
gerechtelijke vervolging
strafsanctie
casestudy
DNA
________ ________
2/7/2009Verzending vraag
(Einde van de antwoordtermijn: 7/8/2009)
23/9/2009Antwoord
2/7/2009Verzending vraag
(Einde van de antwoordtermijn: 7/8/2009)
23/9/2009Antwoord
________ ________
Herkwalificatie van : vraag om uitleg 4-994 Herkwalificatie van : vraag om uitleg 4-994
________ ________
Question n° 4-3699 du 2 juillet 2009 : (Question posée en néerlandais) Vraag nr. 4-3699 d.d. 2 juli 2009 : (Vraag gesteld in het Nederlands)

Une étude réalisée sous la direction de la psychologue Danièle Zucker a été publiée en juin 2009. Elle révèle que le viol de majeurs dans notre pays reste presque toujours impuni. Sur cent dossiers de viol durant la période 2001 à 2007, quatre cas seulement ont donné lieu à une condamnation. Dans un seul cas, l’auteur s'est vu infliger une peine de prison effective.

C’est une constatation particulièrement décevante.

La moitié des dossiers de viol (51) ont été rapidement clôturés parce que l’auteur n’a pas pu être identifié. Pour l’autre moitié, les suspects sont connus mais, dans la majorité des cas (45 dossiers), les preuves sont insuffisantes.

Dans notre pays, le nombre de condamnations pour viol a diminué proportionnellement ces dernières années, passant de 20 à 13 %. Quatre condamnations sur 100 dossiers, c’est un très petit nombre. Nous sommes nettement en dessous de la moyenne européenne.

J’aimerais obtenir une réponse aux questions suivantes :

1. Quelle est la réaction du ministre ? Peut-il confirmer cette étude ?

2. Peut-il se rallier aux recommandations proposées par l’étude :

- un premier examen médical plus professionnel et plus approfondi de la victime ;

- un interrogatoire tenace du suspect et un enregistrement vidéo de la déclaration ;

- un délai de prescription plus long pour de tels faits ;

- la création d’une banque de données avec profils ADN (acide désoxyribonucléique), non seulement des condamnés mais aussi des suspects ?

 

In juni 2009 werd een onderzoek onder leiding van psychologe Danièle Zucker, bekend gemaakt waaruit blijkt dat verkrachting van meerderjarigen in ons land haast altijd onbestraft blijft. Van honderd verkrachtingsdossiers, uit de periode 2001 tot 2007, hebben er uiteindelijk maar vier tot een veroordeling geleid. In slechts één geval heeft de dader een effectieve celstraf opgelopen.

Dit is een bijzonder teleurstellende vaststelling.

De helft van de verkrachtingsdossiers (eenenvijftig) werden snel afgesloten omdat de dader niet kon worden geïdentificeerd. Van de andere helft zijn de verdachten wel bekend, maar is er in het merendeel (vijfenveertig dossiers) onvoldoende bewijs.

Verhoudingsgewijs is het aantal veroordelingen wegens verkrachting in ons land de jongste jaren gedaald van 20 naar 13 %. Vier veroordelingen op honderd dossiers is een erg laag aantal. We zitten daarmee duidelijk onder het Europese gemiddelde.

Graag kreeg ik een antwoord op de volgende vragen:

1. Wat is de reactie van de geachte minister? Kan hij deze studie bevestigen?

2. Kan hij zich vinden in de door de studie voorgestelde aanbevelingen:

- een professioneler en meer grondig eerste medisch onderzoek van het slachtoffer;

- een doorgedreven ondervraging van de verdachte en een opname op video van de verklaring;

- een verlenging van de verjaringsperiode voor dergelijke feiten;

- de aanleg van een databank met deoxyribonucleic acid (DNA)-profielen, niet alleen van veroordeelden, maar ook van verdachten?

 
Réponse reçue le 23 septembre 2009 : Antwoord ontvangen op 23 september 2009 :

Sur la recherche de madame Zucker

Généralités.

Les informations dont il est fait mention dans vos questions proviennent d’un exposé tenu par madame Danièle Zucker le 16 juin au Sénat. Elles sont issues d’une recherche européenne (programme Daphné) menée par le professeur Liz Kelly de la « London Metropolitan University ».

La recherche comprend deux volets : un volet général portant sur 33 pays européens réalisé à Londres. Un second portant plus spécifiquement sur 11 pays européens.

Les données en matière de viols (« 100 dossiers viol ») ont été récoltées dans 11 pays européens. Danièle Zucker et sa collaboratrice ont pris en charge la partie belge de ce second volet.

Je ne dispose pas encore des résultats finaux de la recherche elle-même. Il va de soi que j’en prendrai connaissance en y portant la plus grande attention. Les remarques qui suivent sont donc données à titre préalable sur base des éléments d’informations dont je dispose actuellement, le document final étant annoncé pour la fin du mois de juin.

Il apparaît donc dans ce contexte prématuré de tirer quelques conclusions que ce soit sans avoir pu prendre connaissance de façon approfondie de la méthodologie ainsi que de la validité et la fiabilité scientifiques des données retenues.

Les données statistiques de la recherche

Les données statistiques belges de la recherche portent sur les années 2001 à 2007. Une sélection de 100 dossiers viol a été faite sur base d’une liste de cinq critères restrictifs déterminés par Londres (une décision prise par un tribunal, un fait « viol » au sens strict, un auteur majeur, une victime majeure, une seule victime). Les indications et précautions méthodologiques détaillées n’ont pas été communiquées lors de l’exposé. Il ne m’est donc pas encore possible de déterminer si les conclusions déduites sur base de l’échantillon retenu peuvent être généralisées à l’ensemble des dossiers viols en Belgique.

Quoiqu’il en soit, la période 2001 à 2007 est une période au cours de laquelle on a assisté à une forte augmentation du nombre de plaintes en matière de viol. Selon le procureur général de Liège, cette période s’inscrit notamment dans le contexte de l’après « affaire Dutroux » ; les chiffres avancés par madame Zucker sont donc à prendre avec la plus grande précaution. Cette forte augmentation n’a en effet pas été suivie d’une forte augmentation du nombre de condamnations.

Les recommandations de la recherche de madame Zucker (notamment en ce qui concerne le délai de prescruption, l’élargissement des banques ADN).

En ce qui concerne les recommandations énumérées par madame Zucker, il faut mentionner qu’elles sont le résultat d’interviews d’un certain nombre d’acteurs de terrain et d’experts. A ce stade, j’ignore si ces recommandations sont le résultat de l’étude elle-même ou si elles sont indépendantes des statistiques avancées. Je prendrai également connaissance de ces recommandations et les analyserai en y portant la plus grande attention, les prenant en considération dans la suite qu’il m’appartient de délivrer au rapport de l’évaluation des lois dites de 1995 et de 2000 en matière de mœurs.

II. Les statistiques belges : chiffres du service de la Politique criminelle

Ci-après, un aperçu des condamnations en matière de viol au cours de la même période (2001 à 2007). Ces données proviennent du Point d’appui statistiques du Service de la Politique criminelle du Service public fédéral (SPF) Justice (2008). Elles concernent l’ensemble des personnes condamnées en Belgique pour viol. Une distinction est faite selon l’âge de la victime. Il en ressort que le nombre de condamnations est loin d’être négligeable. Une analyse plus détaillée peut être trouvée dans la récente évaluation des lois dites de 1995 et de 2000 en matière de mœurs, disponible sur le site : http://www.politiquecriminelle.be

Tableaux (voir annexe).

III. La complexité de ce type d’enquête et les évolutions en Belgique.

Les violences sexuelles sont généralement commises à l’abri de tout regard et les victimes se trouvent souvent dans l’impossibilité de déposer plainte immédiatement après la commission des faits. Il en résulte que la collecte des éléments de preuve est délicate : les modes de preuve classiques tels que le témoignage sont difficiles à recueillir.

Les enquêtes mœurs exigent d’autres méthodes et moyens.

Elles ont connu au cours des dernières années des améliorations considérables, notamment :

  • En utilisant le set « agression sexuelle ».

    La directive ministérielle du 15 décembre 1998 dont l’objectif était d’uniformiser les constatations relatives à des faits de viol ou d’attentat à la pudeur, de garantir l’obtention de preuves matérielles par le biais de l’analyse ADN et d’apporter une assistance adéquate aux victimes. Cette directive a été évaluée et a donné lieu à l’adoption d’une nouvelle directive ministérielle le 15 septembre 2005, entrée en vigueur le 1er octobre 2005 et dont l’application a été renforcée par l’adoption de la COL 10/2005 ;

  • En recourant à l’enregistrement audiovisuel de l’audition des victimes réalisée par des enquêteurs spécialement formés à cette matière (circulaire ministérielle du 16 juillet 2001 approuvée par le Collège des procureurs généraux) ;

  • En recourant à des expertises de crédibilité des déclarations des victimes selon la méthode SVA(Statement Validity Analysis) et le recours à l’outil que constitue la grille d’analyse du contenu mis au point par le professeur Van Gijseghem.

Il entre dans les intentions du Collège des procureurs généraux d’adopter une circulaire VICLAS (Violent Crime linkage Analysis System). Il s’agit d’une banque de données permettant en appui à une enquête d’établir des liens entre des délits dont le mobile est de nature sexuelle ou violente et qui se passe la plupart du temps hors de la sphère familiale. L’objectif est d’identifier un auteur ou orienter le développement d’une enquête.

Les dossiers relatifs aux faits de mœurs, sont, d’une façon générale, traités au sein des parquets par des sections et/ou magistrats spécialisés qui leur accordent toute l’attention voulue en recourant aux méthodes préconisées dans les différentes circulaires en vigueur.

VIOL (375 – 377)

(Données globales)

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

284

337

375

424

467

459

457

431

438

419

495

527

460

418

457



A. Viol sur personne majeure (375,3)

B. Viol sur mineur + 16 ans accomplis (375,4)

C. Viol sur mineur + 14 ans accomplis et - 16 ans accomplis (375,5)

D. Viol sur enfant - 14 ans accomplis (375,6)

E. Viol sur enfant - 10 ans accomplis (375,7




1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

A.

114

148

129

160

136

153

157

153

145

160

160

193

171

151

171

B.

41

42

61

57

78

77

88

55

68

55

62

95

71

69

64

C.

74

91

88

93

115

128

110

96

112

95

128

134

98

124

130

D.

90

98

145

169

194

185

181

147

161

144

193

182

163

145

183

E.

15

25

51

91

125

99

107

107

100

83

117

123

96

78

83

Les seules modifications1 de ces incriminations depuis 1993 concernent la mesure de la peine et ne sont donc pas pertinentes pour l'interprétation des chiffres.

A cela, il faut ajouter le nombre d’internements et de suspensions (du prononcé de la condamnation) :

VIOL (articles 375 – 377 du Code pénal)

(Point d’appui statistiques du Service de la Politique criminelle du SPF Justice (8 août 2006)

Suspensions

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

A. Sur majeur

14

6

7

13

12

15

18

14

14

B. Sur mineur + 16

2

3

6

2

2

1

4

5

0

C. Sur mineur - 16

6

5

6

3

2

6

9

6

4

D. Sur mineur - 14

14

12

15

15

16

8

15

14

6

E. Sur mineur - 10

0

2

1

2

1

1

3

1

3

Sans précision

0

0

0

0

0

1

4

0

1

Total

35

27

30

34

33

29

46

36

27

NB le « total » ne correspond pas nécessairement à la somme des catégories composantes, puisqu’un même individu peut être dénombré dans plus d’une de ces catégories. Ce « total » est sans double compte et correspond au nombre d’individus différents ayant été condamnés pour au moins une infraction appartenant à cet ensemble.

Internés

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

A. Sur majeur

9

9

22

19

9

20

15

18

16

B. Sur mineur + 16

2

6

8

6

8

6

4

3

3

C. Sur mineur - 16

5

12

15

14

11

9

9

7

6

D. Sur mineur - 14

20

16

35

30

23

12

14

11

11

E. Sur mineur - 10

25

23

25

36

14

14

15

15

6

Sans précision

1

1

2

1

0

0

2

1

0

Total

52

47

73

71

44

43

48

43

34

Même remarque pour le total.

1Art. 7 Loi relative à la protection pénale des mineurs.

Aangaande het onderzoek van mevrouw Zucker

Algemeen

De gegevens die aangehaald worden in uw vragen zijn ontleend aan een lezing die mevrouw Danièle Zucker in de Senaat gaf op16 juni. Zij zijn afkomstig van een Europees onderzoek (Daphné-programma) onder leiding van professor Liz Kelly van de “London Metropolitan University”.

Het onderzoek bestaat uit twee gedeelten : een algemeen gedeelte gevoerd in 33 Europese landen, in Londen gerealiseerd. Het tweede gedeelte heeft specifiek betrekking op 11 Europese landen.

De gegevens in verband met verkrachting (‘100 verkrachtingsdossiers’) werden verzameld in 11 Europese landen. Danièle Zucker en haar medewerkster namen het Belgische hoofdstuk van dit tweede gedeelte voor hun rekening.

Ik beschik nog niet over de eindresultaten van het onderzoek zelf. Het spreekt vanzelf dat ik daarvan met de grootste aandacht kennis zal nemen. De volgende opmerkingen worden dus onder voorbehoud gegeven op basis van de elementen van informatie waar ik thans over beschik. Het definitieve document wordt eind juni verwacht.

Onder deze omstandigheden is het dus voorbarig om om het even welke conclusies te trekken zonder dat men grondig op de hoogte is van de methodologie en de geldigheid en wetenschappelijke betrouwbaarheid van de gebruikte gegevens.

De statistische gegevens van het onderzoek :

De Belgische statistische gegevens van het onderzoek hebben betrekking op de jaren 2001 tot 2007. Er werd een selectie doorgevoerd van 100 verkrachtingsdossiers op basis van een lijst met vijf restrictieve criteria, vastgesteld door Londen (beslissing genomen door een rechtbank, feit van ‘verkrachting’ in de strikte zin, meerderjarige dader, meerderjarig slachtoffer, één slachtoffer). De gedetailleerde methodologische indicaties en voorzorgsmaatregelen kwamen in de lezing niet aan bod. Ik kan dan ook vooralsnog onmogelijk nagaan of de conclusies die afgeleid zijn uit de steekproef veralgemeend kunnen worden tot alle verkrachtingsdossiers in België.

Hoe dan ook is tijdens de periode 2001-2007 een sterkte toename van het aantal klachten wegens verkrachting opgetekend. Volgens de procureur-generaal te Luik moet deze periode gezien worden in de nasleep van de ‘Dutroux-affaire’; de cijfers van mevrouw Zucker moeten dan ook met de nodige omzichtigheid worden benaderd. Deze sterke toename is daadwerkelijk niet gevolgd door een sterke toename van het aantal veroordelingen.

De aanbevelingen van het onderzoek van mevrouw Zucker (inzonderheid de verjaringstermijn, de uitbreiding van de dna-gegevensbanken).

Met betrekking tot de door mevrouw Zucker opgesomde aanbevelingen moet worden vermeld dat zij het resultaat zijn van interviews met een aantal actoren in het veld en met deskundigen. In dit stadium weet ik niet of deze aanbevelingen het resultaat zijn van de studie zelf of dat zij los staan van de naar voren gebrachte statistieken. Ik zal eveneens kennis nemen van deze aanbevelingen en deze met de grootste aandacht analyseren, aangezien ik ze in overweging neem bij het gevolg dat ik moet geven aan het evaluatieverslag van de voornoemde zedenwetten van 1995 en 2000.

II. Belgische statistieken : cijfers van de dienst voor het Strafrechtelijk beleid :

Hierna volgt een overzicht van de veroordelingen in verkrachtingszaken in de loop van dezelfde periode (2001 tot 2007). Deze gegevens zijn afkomstig van het Statistisch Steunpunt van de Dienst voor het Strafrechtelijk Beleid van de Fedeerale Overheidsdienst (FOD) Justitie (2008). Zij hebben betrekking op alle in België wegens verkrachting veroordeelde personen. Er wordt een onderscheid gemaakt volgens de leeftijd van het slachtoffer. Daaruit blijkt dat het aantal veroordelingen verre van verwaarloosbaar is. Een meer gedetailleerde analyse is on line beschikbaar in de recente evaluatie van de zedenwetten van 1995 en 2000 op het volgende adre s: http://www.politiquecriminelle.be/

Tabellen (zie bijlage).

III. De complexiteit van een dergelijk onderzoek en de Belgische evolutie :

Seksueel geweld wordt doorgaans uit het zicht gepleegd, en het is voor de slachtoffers vaak onmogelijk om onmiddellijk na de feiten een klacht neer te leggen. Een gevolg is dat het vergaren van bewijsstukken delicaat is: klassieke bewijsstukken zoals de getuigenis zijn moeilijk te verzamelen.

Zedenfeitenonderzoeken vergen andere methodes en middelen.

In de laatste jaren zijn ze aanzienlijk verbeterd :

  • de set “seksuele agressie”

    De ministeriële richtlijn van 15 december 1998, met de bedoeling de vaststellingen betreffende verkrachting of aanranding van de eerbaarheid te stroomlijnen, te verzekeren dat bewijsmateriaal verkregen wordt middels de dna-analyse, en gepaste bijstand te verlenen aan de slachtoffers Deze richtlijn is geëvalueerd, en heeft tot een nieuwe richtlijn geleid die op 15 september 2005 aanvaard is, op 1 oktober 2005 van kracht is geworden, en waarvan de toepassing door de aanvaarding van de COL 10/2005 versterkt is.

  • Door speciaal hiertoe opgeleide onderzoekers het verhoor der slachtoffers audiovisueel op te laten nemen (ministeriële omzendbrief van 16 juli 2001, goedgekeurd door het college der procureurs-generaal);

  • Deskundigenonderzoek naar de geloofwaardigheid der verklaringen van de slachtoffers volgens de SVA-methode (Statement Validity Analysis), en het door prof. Van Gijseghem afgestelde analyserooster .

Het past in de bedoelingen van het college der procureurs-generaal om een VICLAS-omzendbrief uit te werken (Violent Crime Linkage Analysis System). Een onderzoek naar links tussen misdrijven met seksueel of gewelddadig motief die zich meestal buiten de familiale kring afspelen, wordt door een dergelijke gegevensbank ondersteund. Het doel is de identificatie van een dader of het sturen van een onderzoek.

Zedenfeitendossiers worden meestal op de parketten behandeld door gespecialiseerde magistraten en/of afdelingen. Zij besteden er de nodige aandacht aan en volgen de methodes uit de van kracht zijnde omzendbrieven.

VERKRACHTING (375 – 377)

(totaalgegevens)

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

284

337

375

424

467

459

457

431

438

419

495

527

460

418

457



A. Verkrachting van een meerderjarige (375,3)

B. Verkrachting van een minderjarige boven de volle leeftijd van 16 jaar (375,4)

C. Verkrachting van een minderjarige boven de volle leeftijd van 14 jaar en beneden de volle leeftijd van 16 jaar (375,5)

D. Verkrachting van een kind beneden de volle leeftijd van 14 jaar (375,6)

E. Verkrachting van een kind beneden de volle leeftijd van 10 jaar (375,7)




1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

A.

114

148

129

160

136

153

157

153

145

160

160

193

171

151

171

B.

41

42

61

57

78

77

88

55

68

55

62

95

71

69

64

C.

74

91

88

93

115

128

110

96

112

95

128

134

98

124

130

D.

90

98

145

169

194

185

181

147

161

144

193

182

163

145

183

E.

15

25

51

91

125

99

107

107

100

83

117

123

96

78

83

De enige wijzigingen1 van deze strafbaarstellingen sinds 1993 hebben betrekking op de strafmaat en zijn dan ook niet relevant voor de interpretatie van de cijfers.

Daarbij moet het aantal interneringen en opschortingen (van de uitspraak van de veroordeling) worden gevoegd:

VERKRACHTING (artikelen 375 - 377 van het Strafwetboek)

(Statistisch Steunpunt van de Dienst voor het Strafrechtelijk Beleid van de FOD Justitie (8 augustus 2006)

Opschortingen

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

A. Van een meerderjarige

14

6

7

13

12

15

18

14

14

B. van een minderjarige + 16

2

3

6

2

2

1

4

5

0

C. van een minderjarige - 16

6

5

6

3

2

6

9

6

4

D. van een minderjarige - 14

14

12

15

15

16

8

15

14

6

E. van een minderjarige - 10

0

2

1

2

1

1

3

1

3

niet nader bepaald

0

0

0

0

0

1

4

0

1

Totaal

35

27

30

34

33

29

46

36

27

NB het ‘totaal’ komt niet noodzakelijkerwijs overeen met de som van de samenstellende categorieën aangezien eenzelfde individu kan zijn opgenomen in meer dan een van deze categorieën. Dit ‘totaal’ is zonder dubbeltellingen en komt overeen met het aantal verschillende individuen dat is veroordeeld voor ten minste een strafbaar feit dat tot dit geheel behoort.

Geïnterneerden

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

A. Van een meerderjarige

9

9

22

19

9

20

15

18

16

B. van een minderjarige + 16

2

6

8

6

8

6

4

3

3

C. van een minderjarige - 16

5

12

15

14

11

9

9

7

6

D. van een minderjarige - 14

20

16

35

30

23

12

14

11

11

E. van een minderjarige - 10

25

23

25

36

14

14

15

15

6

niet nader bepaald

1

1

2

1

0

0

2

1

0

Totaal

52

47

73

71

44

43

48

43

34

Zelfde opmerking voor het totaal.

1Art. 7 betreffende de strafrechtelijke bescherming van minderjarigen