5-2021/1 | 5-2021/1 |
21 MAART 2013
Anorexia nervosa
Anorexia nervosa is een psychische aandoening die leidt tot eetstoornissen. Een persoon met anorexia begint vaak in de eerste plaats een dieet om gewicht te verliezen. Vervolgens wordt het gewichtsverlies een teken van beheersing en controle. Zelfs in die mate dat het vermageren na verloop van tijd ondergeschikt wordt aan de bezorgdheid over de beheersing en de controle van het eigen lichaam.
De belangrijkste oorzaak om niet te eten bij mensen die aan anorexia lijden, is het gelijk stellen van het « slank zijn » aan het « gelukkig zijn », maar ook een gebrek aan zelfvertrouwen en perfectionisme kunnen deze eetstoornis mee veroorzaken.
Tal van internationale onderzoeken en rapporten liegen er niet om, de mortaliteit ten gevolge van anorexia nervosa is, samen met boulimia nervosa, de hoogste van alle psychische aandoeningen. Ze ligt tussen vijf en tien procent. Er zijn echter bijzonder weinig concrete cijfers voor België bekend.
Ongeveer 95 % van de mensen die aan anorexia nervosa lijden zijn vrouwen en ongeveer 1 % van alle tienermeisjes lijdt aan deze eetstoornis. Ook mannen kunnen hier echter aan lijden.
Het begint meestal in de tienerjaren, maar ook bij jongere kinderen en volwassenen komt anorexia vaak voor.
Body mass index
De body mass index (BMI) is een eenvoudige methode om te bepalen of iemand te licht of te zwaar weegt. De BMI wordt berekend door het lichaamsgewicht in kilogram te delen door de lichaamslengte in het kwadraat. De World Health Organisation stelt dat een BMI tussen 18 en 25 duidt op een normaal gewicht. Vanaf er onder de grens van 18 wordt gegaan, duidt dit op ondergewicht.
Behandeling anorexia nervosa
In eerste instantie kan een persoon die aan anorexia nervosa lijdt, terecht bij zijn/haar huisarts, bij centra leerlingenbegeleiding of bij mobiele teams.
Daarnaast komen wellicht de meeste personen met deze eetstoornis terecht bij therapeuten (psychologen), maar exacte gegevens ontbreken. Ook bij centra geestelijke gezondheid kunnen mensen met anorexia terecht.
In derde instantie kan men besluiten dat veel mensen die aan anorexia nervosa lijden, terecht komen in psychiatrische instellingen die niet direct gespecialiseerd zijn in eetstoornissen.
Uiteindelijk zijn er in Vlaanderen en Wallonië nog enkele psychiatrische klinieken of instellingen die gespecialiseerd zijn in eetstoornissen. Met veel geluk komt een persoon die aan anorexia nervosa lijdt bij deze vierde groep van hulpvoorzieningen terecht.
Daarvan afgezien is het over het algemeen belangrijk dat de behandeling van anorexia nervosa kan plaatsvinden onder een goede begeleiding.
Mogelijke gevolgen van anorexia nervosa
Niet enkel de psychologische gevolgen van anorexia nervosa zijn onoverzienbaar, ook de lichamelijke en sociale gevolgen die deze aandoening met zich meebrengt, zorgen voor stof tot nadenken.
Mogelijke gevolgen zijn constipatie, hartfalen, menstruatiestoornissen, verkleining van het slagvolume van het hart, moeheid, langzame en onregelmatige hartslag, nierstenen, vertraging van de maagleging, irritatie van de darm. Dit zijn aandoeningen die door het langdurig aanslepen de dood tot gevolg kunnen hebben. Op sociaal vlak zal een persoon die aan anorexia nervosa lijdt eenzaam worden, asociaal gedrag vertonen en uiteindelijk terecht komen in een situatie van sociale isolatie.
Actueel onderwerp
Meer en meer meisjes/vrouwen lijden aan anorexia. Frappant is dat sommigen beweren dat de modewereld anorexia veroorzaakt door de extreme magerte te belonen. Anderen spiegelen zich aan de extreem magere modellen omdat ze denken dat dit nu de norm is binnen onze hedendaagse samenleving.
Het internet
Er bestaan ook verschillende internetsites waarop anorexia wordt aangeprezen. Op deze zogenaamde « pro-ana »-websites ontmoeten zielsgenoten die aan anorexia lijden elkaar, ze vertellen elkaar wat ze doen om te vermageren, wat ze eten, ze moedigen elkaar aan, ze motiveren elkaar en ze geven tips aan elkaar. Dit soort groeperingen is gevaarlijk.
Sommige landen hebben maatregelen getroffen om websites die anorexia promoten (pro-ana-websites) te verwijderen of een halt toe te roepen. Zo heeft onder andere de Verenigde Staten pro-ana-sites verboden en heeft Spanje een internetsite afgesloten die aanzette tot anorexia.
Anorexia in de modewereld
In de modewereld zijn al meerdere mannequins gestorven aan de gevolgen van anorexia nervosa. Mede daardoor zijn er verscheidene maatregelen genomen in de modewereld om deze ziekte te bestrijden. Zo voert onder andere Spanje actief strijd tegen anorexia en in Groot-Brittannië heeft de minister van Cultuur, Communicatie en Sport de ontwerpers opgeroepen om te magere modellen te boycotten.
In België
Uit een epidemiologische studie over de frequentie van eetstoornissen in zes Europese landen blijkt dat 0,96 % van de totale bevolking in België anorexia nervosa heeft (gehad). Dit cijfer heeft betrekking op de totale Belgische bevolking boven achttien jaar. Wanneer deze groep beperkt wordt tot de leeftijdsgroep van achttien jaar tot negenentwintig jaar dan kunnen de cijfers bijna verdubbeld worden. Als deze groep daarenboven beperkt wordt tot vrouwen tussen tien en dertig jaar dan is er sprake van ruwweg 3,7 % van deze groep die aan anorexia nervosa lijdt/geleden heeft.
Tot de cijfers van dit onderzoek bekend waren, gingen we er in België van uit dat de epidemiologische cijfers uit Nederland ook voor ons land gelden of op zijn minst vergelijkbaar waren. Maar nu blijkt dat België opvallend hogere cijfers heeft dan Nederland.
In Vlaanderen bestaan er al enkele gespecialiseerde opnamemogelijkheden voor mensen die aan deze eetstoornis lijden :
— UZ Gent, Centrum voor Eetstoornissen (Gent);
— PC Broeders Alexianen, afdeling Ter Berken (Tienen);
— UPC Leuven, Campus Kortenberg, afdeling Sint-Lucas (Kortenberg);
— UPC Leuven, Campus Gasthuisberg : dagziekenhuis kinder- en jeugdpsychiatrie (Leuven);
— ZNA, Paola kinderziekenhuis, afdeling eetstoornissen (Wilrijk);
— Eetkliniek (Jette);
— PC Zoete Nood Gods, afdeling Providentia (Lede).
Ook in Wallonië bestaan er enkele zorgcentra waar mensen die aan anorexia lijden terecht kunnen :
— Le Domaine-ULB-Erasme (Braine-l'Alleud);
— Hôpital universitaire des enfants Reine Fabiola (Brussel);
— CHU de Liège (Luik);
— CHU-N. D. des Bruyères (Chênée);
— Clinique St. Joseph (Luik);
— Cliniques Universitaires Mont Godinne Service de psychosomatique (Yvoir);
— Clinique La Ramée (Brussel);
— Cliniques universitaires Saint-Luc (Brussel).
België voorziet dus duidelijk in mogelijkheden om anorexia nervosa te behandelen. Doch kan men er niet aan voorbij gaan dat voorkomen nog steeds beter is dan genezen. Er moet immers vastgesteld worden dat het aantal anorexiapatiënten in behandeling slechts het topje van de ijsberg is. Het merendeel van de personen die aan een vorm van anorexia lijdt, laat zich immers (nog) niet behandelen.
Daarenboven is het voor een persoon die aan anorexia nervosa lijdt niet makkelijk om de stap naar behandeling te zetten. Het duurt doorgaans maanden (misschien wel jaren) vooraleer een anorexiapatiënt beseft dat hij/zij hulp nodig heeft.
Het UZ Brussel en het UZ Antwerpen stellen vast dat er almaar meer jonge kinderen anorexia nervosa hebben, veelal jongeren van dertien-veertien jaar. Deze universitaire ziekenhuizen betreuren zowel het gebrek aan cijfers over het aantal ziektegevallen bij jongeren als het gebrek aan goede infrastructuur om hen te helpen. Deze jongeren hebben nood aan een multidisciplinaire begeleiding door een team van psychologen, artsen en diëtisten. Zij wijzen ook op het belang van de uitbouw van ambulante verzorgingsmogelijkheden.
Buiten België
In Nederland werd een pop-up-systeem ingevoerd op pro-ana-websites. Deze pop-ups bevatten een waarschuwingsboodschap die automatisch op het scherm verschijnt voordat een persoon kan doorklikken naar een pro-ana-website. Na onderzoek van wetenschappers in de periode van oktober 2006 tot en met september 2007 door de Universiteit van Maastricht, in samenwerking met de Rijksdienst voor de volksgezondheid en milieu (RIVM), werd vastgesteld dat van het half miljoen bezoekers dat werd geregistreerd ruim 33 % niet doorklikte naar de onderliggende pro-ana- website.
In Italië werd er een gedragscode (code of conduct) ter bestrijding van anorexia afgesloten tussen de Italiaanse regering en de vertegenwoordigers van de Italiaanse mode-industrie. Deze code of conduct bevat onder andere een verplichte medische controle voor modellen om na te gaan of hun BMI niet lager is dan 18, een verbod voor meisjes om onder die grens te defileren, een verbod om het beroep van mannequin uit te oefenen voor iedereen die jonger is dan zestien jaar en de aansporing voor de vertegenwoordigers van de sector om grotere maten toe te voegen aan de modecollecties. Deze code of conduct legt nagenoeg niet vast hoe de modellen die de code of conduct schenden gestraft worden en heeft dan ook geen enkele juridische draagkracht.
In Australië staan magazines, de modellenbureaus en de modeontwerpers onder toezicht door middel van een gedragscode () die vraagt om geen modellen onder de zestien jaar tewerk te stellen, geen modellen met een te lage body mass index tewerk te stellen en een boodschap te plaatsen bij foto's die digitaal zijn bewerkt.
In Israël werd op 5 maart 2012 een wet aangenomen die het gebruik van te dunne modellen verbiedt. Deze wet is er gekomen na overleg met de belangrijkste modehuizen en advertentiebureaus. Deze wet moet anorexia bij jongeren tegengaan en het aantal jongeren met eetstoornissen is Israël verminderen.
Deze wet bevat onder andere het volgende :
— de verplichting om bij reclame, waarin het gewicht van fotomodellen gemanipuleerd wordt door middel van computerprogramma's zoals Photoshop, een waarschuwing te plaatsen die dit vermeldt. Deze verplichting heeft betrekking op alle vormen van reclame die verschijnt op Israëlische televisiezenders, tijdschriften, kranten, ...;
— de verplichting voor fotomodellen om bij een fotoshoot een medisch rapport voor te leggen dat bewijst dat hun BMI minstens 18,5 is;
— een responsabiliseringclaim voor de advertentiebureaus en modehuizen, daar zij aansprakelijk gesteld kunnen worden als blijkt dat deze regels overtreden zijn.
Tot nu toe is er nog geen duidelijkheid over de daadwerkelijke doeltreffendheid van de wet door de korte tijdspanne tussen de invoering van deze wet in Israël en dit voorstel van resolutie.
Op 24 september 2008 stelde Christiana Muscardini een schriftelijke vraag aan de Europese Commissie. Ze vraagt hierbij onder andere hoe de Commissie de propagandistische promotie van anorexia ziet en of het een vorm is van vrije meningsuiting of een gedraging die bestreden moet worden. Eveneens vraagt ze naar de omvang van deze problematiek rond het aansporen tot anorexia via internet en media. De Europese Commissie stelt vast dat er op nationaal niveau maatregelen moeten genomen worden en dat ze niet over cijfergegevens omtrent deze problematiek beschikt. Wel haalt de Commissie aan dat ze reeds twee netwerken financiert die zich bezighouden met deze problematiek.
Frankrijk nam al een initiatief door het indienen van een wetsvoorstel op 3 april 2008 aangaande de strijd tegen anorexia. Door dit wetsvoorstel zou het Strafwetboek in Frankrijk aangepast worden, waardoor het aanzetten tot anorexia en/of extreme magerte strafbaar zou worden gesteld en zou leiden tot een celstraf van twee jaar of een boete van 30 000 euro. Dit wetsvoorstel werd net niet aangenomen door de Senaat.
Parlementaire initiatieven omtrent anorexia
Op federaal niveau werden tal van initiatieven genomen om de problematiek van anorexia aan te kaarten. Zo werd er onder andere :
— op 23 augustus 2007 door mevrouw Margriet Hermans en de heer Berni Collas een voorstel van resolutie ingediend ter bestrijding van anorexia (stuk Senaat, nr. 4-154/1 — B.Z. 2007);
— op 2 juni 2008 door de dames Anne-Marie Lizin, Sabine de Bethune, Dominique Tilmans, Christiane Vienne en Olga Zrihen een wetsvoorstel ter bestrijding van het aanzetten tot anorexia bij meisjes in de media en op het internet ingediend (stuk Senaat, nr. 4-789/1 — 2007/2008);
— op 15 mei 2008 door de dames Olga Zrihen, Margriet Hermans, Joëlle Kapompolé, Nahima Lanjri, de heren Jean-Jacques De Gucht en Philippe Mahoux en de dames Anne Delvaux en Dominique Tilmans een voorstel van resolutie ter bestrijding van anorexia ingediend. Dit voorstel van resolutie werd na amendering op 2 juli 2008 aangenomen door de Senaat (stuk Senaat, nr. 4-755/4 — 2007/2008);
— ...
Daarenboven werden er ook in het Vlaams Gewest (Vlaams Parlement) reeds tal van initiatieven genomen om deze problematiek aan te kaarten.
| Nele LIJNEN. |
De Senaat,
A. Overwegende dat de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) een body mass index van 18 hanteert als minimum om gezond te zijn;
B. Overwegende de voorstellen van resolutie ter bestrijding van anorexia van de Senaat op 23 augustus 2007 en 2 juli 2008 (tekst die eerder door de Senaat werd aangenomen) waarin de problematiek omtrent anorexia aangekaart werd;
C. Overwegende dat het pop-up-systeem dat in Nederland gebruikt wordt zijn doeltreffendheid reeds heeft bewezen;
D. Overwegende dat er in Frankrijk reeds een poging werd gedaan om het aanzetten tot extreme magerte/anorexia strafbaar te stellen;
E. Gelet op de code of conduct in Australië die als doel heeft om te magere modellen en geretoucheerde foto's te beperken;
F. Gelet op de code of conduct ter bestrijding van anorexia bij topmodellen die de Italiaanse regering en de vertegenwoordigers van de Italiaanse mode-industrie hebben ondertekend;
G. Overwegende dat Israël op 5 maart 2012 een wet heeft goedgekeurd ter bestrijding van anorexia;
H. Overwegende de schriftelijke vraag betreffende anorexia en internet van Cristiana Muscardini aan de Europese Commissie op 24 september 2008, waarbij de Commissie in zijn antwoord onder andere stelt dat :
— ze niet over cijfergegevens beschikt om de omvang van het probleem in te schatten;
— de maatregelen tegen deze problematiek op nationaal niveau genomen moeten worden;
— de Commissie momenteel twee netwerken financiert, waarbij het ene netwerk dienst doet als meldpunt en het andere netwerk dienst doet als bewustmakingscentrum voor de burger;
I. Overwegende dat er voor België geen specifieke cijfers over het anorexiaprobleem zijn,
Vraagt de regering :
1. Een evaluatie te maken van de realisaties die het gevolg zijn van de aanbevelingen uit de resolutie aangaande de problematiek van anorexia die door de Senaat werd aangenomen op 2 juli 2008;
2. Een evaluatiestudie uit te voeren die duidelijker gegevens kan verschaffen over de Belgische situatie betreffende de prevalentie van anorexia, dit in samenwerking met de gemeenschappen en de gewesten;
3. Een evaluatiestudie uit te voeren die duidelijker gegevens kan verschaffen over de wachtlijsten in residentiële voorzieningen waarvoor de federale overheid bevoegd is;
4. Een onderzoek uit te voeren naar de doeltreffendheid van een pop-up-systeem dat personen moet waarschuwen die tot een pro-ana-site proberen toe te treden;
5. Een gedragscode af te sluiten met de reclamesector om in advertenties de foto's van modellen niet langer te fotoshoppen waardoor modellen slanker lijken.
16 mei 2012.
| Nele LIJNEN. |