7‑12

Sénat de Belgique

Session ordinaire 2019‑2020

Séances plénières

Vendredi 10 juillet 2020

Séance du matin

7‑12

Belgische Senaat

Gewone Zitting 2019‑2020

Plenaire vergaderingen

Vrijdag 10 juli 2020

Ochtendvergadering

Annales

Handelingen

Sommaire

Inhoudsopgave

Approbation de l’ordre du jour. 5

Révision du titre II de la Constitution, en vue d’y insérer un article nouveau permettant de garantir la jouissance des droits et libertés aux personnes handicapées (Déclaration du pouvoir législatif, voir le Moniteur belge no 114 du 23 mai 2019). 6

Proposition de révision de la Constitution visant à insérer au titre II de la Constitution un article 22ter garantissant aux personnes en situation de handicap le droit à une pleine inclusion dans la société (de MM. Bert Anciaux et Philippe Courard et Mme Sabine de Bethune ; Doc. 7‑169). 6

Proposition de révision de la Constitution en vue de l’insertion d’un article 11ter (de M. Bert Anciaux ; Doc. 7‑13). 6

Proposition de révision de la Constitution visant à insérer au titre II de la Constitution un article 22ter garantissant aux personnes en situation de handicap le droit à une pleine inclusion dans la société et de bénéficier des mesures visant à leur assurer l’autonomie et une intégration culturelle, sociale et professionnelle (de M. Philippe Courard, Mmes Latifa Gahouchi et Fatima Ahallouch, M. Jean‑Frédéric Eerdekens, Mme Nadia El Yousfi et MM. André Frédéric et Julien Uyttendaele ; Doc. 7‑116). 6

Proposition de révision de la Constitution visant à insérer, au titre II de la Constitution, un article 22ter garantissant le droit des personnes handicapées de bénéficier de mesures appropriées qui leur assurent l’autonomie et une intégration culturelle, sociale et professionnelle (de Mme Sabine de Bethune, M. Peter Van Rompuy, Mme Karin Brouwers, M. Orry Van de Wauwer et Mme Martine Fournier ; Doc. 7‑121). 6

Discussion. 7

Proposition de loi spéciale modifiant la loi spéciale du 8 août 1980 de réformes institutionnelles et la loi spéciale du 12 janvier 1989 relative aux Institutions bruxelloises en vue d’étendre à l’élection des parlements de Communauté et de Région le droit de vote des Belges résidant à l’étranger (de Mme Stephanie D’Hose, MM. Rik Daems, Gaëtan Van Goidsenhoven et Georges‑Louis Bouchez et Mme Sabine de Bethune ; Doc. 7‑119). 17

Discussion générale. 17

Discussion des articles. 27

Proposition de loi modifiant l’article 14bis de la loi du 31 décembre 1983 de réformes institutionnelles pour la Communauté germanophone en ce qui concerne le cumul d’indemnités publiques (de M. Alexander Miesen ; Doc. 7‑153). 27

Discussion générale. 27

Discussion des articles. 29

Proposition de résolution concernant la violence entre partenaires (Doc. 7‑123). 29

Discussion. 29

Demande d’établissement d’un rapport d’information concernant le statut de l’artiste (de Mme Els Ampe, M. Rik Daems, Mme Stephanie D’Hose, M. Willem‑Frederik Schiltz, Mme Carina Van Cauter, MM. Gaëtan Van Goidsenhoven, Georges‑Louis Bouchez et Philippe Dodrimont, Mmes Véronique Durenne et Sabine Laruelle, MM. Alexander Miesen et Jean-Paul Wahl, Mme Karin Brouwers, MM. Orry Van de Wauwer, Bert Anciaux et Kurt De Loor et Mmes Annick Lambrecht et Katia Segers ; Doc. 7‑172). 44

Discussion. 44

Proposition de résolution relative au Docteur Ahmadreza Djalali, condamné à la peine de mort en Iran (de Mme Katia Segers, M. Bert Anciaux, Mme Carina Van Cauter, MM. Orry Van de Wauwer, Gaëtan Van Goidsenhoven et Stijn Bex, Mme Latifa Gahouchi, M. Jean‑Frédéric Eerdekens, Mmes Hélène Ryckmans et Annick Lambrecht ; Doc. 7‑173). 48

Discussion. 48

Prise en considération de propositions. 51

Votes. 51

Révision du titre II de la Constitution, en vue d’y insérer un article nouveau permettant de garantir la jouissance des droits et libertés aux personnes handicapées (Déclaration du pouvoir législatif, voir le Moniteur belge no 114 du 23 mai 2019). 52

Proposition de révision de la Constitution visant à insérer au titre II de la Constitution un article 22ter garantissant aux personnes en situation de handicap le droit à une pleine inclusion dans la société (de M. Bert Anciaux ; Doc. 7‑169). 52

Proposition de loi spéciale modifiant la loi spéciale du 8 août 1980 de réformes institutionnelles et la loi spéciale du 12 janvier 1989 relative aux Institutions bruxelloises en vue d’étendre à l’élection des parlements de Communauté et de Région le droit de vote des Belges résidant à l’étranger (de Mme Stephanie D’Hose et consorts ; Doc 7‑119). 53

Proposition de loi modifiant l’article 14bis de la loi du 31 décembre 1983 de réformes institutionnelles pour la Communauté germanophone en ce qui concerne le cumul d’indemnités publiques (de M. Alexander Miesen ; Doc. 7‑153). 53

Proposition de résolution concernant la violence entre partenaires (Doc. 7‑123). 54

Demande d’établissement d’un rapport d’information concernant le statut de l’artiste (Doc. 7‑172). 54

Proposition de résolution relative au Docteur Ahmadreza Djalali, condamné à la peine de mort en Iran (de Mme Katia Segers, M. Bert Anciaux, Mme Carina Van Cauter, MM. Orry Van de Wauwer, Gaëtan Van Goidsenhoven et Stijn Bex, Mme Latifa Gahouchi, M. Jean‑Frédéric Eerdekens, Mmes Hélène Ryckmans et Annick Lambrecht ; Doc. 7‑173). 55

Décès d’un ancien sénateur. 55

Ordre des travaux. 55

Excusés. 55

Annexe. 56

Votes nominatifs. 56

Propositions prises en considération. 58

Envoi en commission. 59

Cour constitutionnelle – Arrêts. 59

Cour constitutionnelle – Questions préjudicielles. 60

Cour constitutionnelle – Recours. 61

Cour d’appel 61

Cours du travail 62

Parquet général 62

Auditorat général 62

Auditorats du travail 62

Tribunaux de première instance. 63

Tribunaux du travail 63

Entreprises publiques économiques – SNCB.. 63

Entreprises économiques publiques – SNCB – Fonds RER.. 64

Entreprises publiques économiques – SNCB – Médiateur pour les voyageurs ferroviaires. 64

Entreprises publiques économiques – HR RAIL.. 64

Entreprises publiques économiques – Infrabel 64

Entreprises publiques économiques – La Poste. 64

Entreprises publiques économiques – Énergie. 65

Autorité des services et marchés financiers (FSMA). 65

Conseil consultatif fédéral des aînés. 65

Parlement européen. 65

Exécution des décisions du Conseil de sécurité des Nations unies. 65

 

Goedkeuring van de agenda. 5

Herziening van titel II van de Grondwet, om een nieuw artikel in te voegen dat de personen met een handicap het genot van de rechten en de vrijheden moet waarborgen (Verklaring van de wetgevende macht, zie Belgisch Staatsblad nr. 114 van 23 mei 2019). 6

Voorstel tot herziening van de Grondwet teneinde in titel II van de Grondwet een artikel 22ter in te voegen dat het recht van personen met een handicap op volledige inclusie in de samenleving waarborgt (van de heren Bert Anciaux en Philippe Courard en mevrouw Sabine de Bethune; Stuk 7‑169). 6

Voorstel tot herziening van de Grondwet met het oog op het invoegen van een artikel 11ter (van de heer Bert Anciaux; Stuk 7‑13). 6

Voorstel tot herziening van de Grondwet om in titel II van de Grondwet een artikel 22ter in te voegen dat het recht van personen met een handicap op volledige inclusie in de samenleving waarborgt alsook hun recht op maatregelen die hun zelfstandigheid en culturele, maatschappelijke en professionele integratie garanderen (van de heer Philippe Courard, de dames Latifa Gahouchi en Fatima Ahallouch, de heer Jean‑Frédéric Eerdekens, mevrouw Nadia El Yousfi en de heren André Frédéric en Julien Uyttendaele; Stuk 7‑116). 6

Voorstel tot herziening van de Grondwet teneinde in titel II van de Grondwet een artikel 22ter in te voegen dat het recht van personen met een handicap waarborgt op aangepaste maatregelen die hun zelfstandigheid en culturele, maatschappelijke en professionele inclusie garanderen (van mevrouw Sabine de Bethune, de heer Peter Van Rompuy, mevrouw Karin Brouwers, de heer Orry Van de Wauwer en mevrouw Martine Fournier; Stuk 7‑121). 6

Bespreking. 7

Voorstel van bijzondere wet tot wijziging van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen en de bijzondere wet van 12 januari 1989 met betrekking tot de Brusselse Instellingen om het stemrecht van de in het buitenland verblijvende Belgen uit te breiden naar de verkiezing van de Gemeenschaps- en Gewestparlementen (van mevrouw Stephanie D’Hose, de heren Rik Daems, Gaëtan Van Goidsenhoven en Georges‑Louis Bouchez en mevrouw Sabine de Bethune; Stuk 7‑119). 17

Algemene bespreking. 17

Artikelsgewijze bespreking. 27

Wetsvoorstel tot wijziging van artikel 14bis van de wet van 31 december 1983 tot hervorming der instellingen voor de Duitstalige Gemeenschap wat de cumulatie van publieke vergoedingen betreft (van de heer Alexander Miesen; Stuk 7‑153). 27

Algemene bespreking. 27

Artikelsgewijze bespreking. 29

Voorstel van resolutie over partnergeweld (Stuk 7‑123). 29

Bespreking. 29

Verzoek tot het opstellen van een informatieverslag betreffende het statuut van de kunstenaar (van mevrouw Els Ampe, de heer Rik Daems, mevrouw Stephanie D’Hose, de heer Willem-Frederik Schiltz, mevrouw Carina Van Cauter, de heren Gaëtan Van Goidsenhoven, Georges-Louis Bouchez en Philippe Dodrimont, de dames Véronique Durenne en Sabine Laruelle, de heren Alexander Miesen en Jean-Paul Wahl, mevrouw Karin Brouwers, de heren Orry Van de Wauwer, Bert Anciaux en Kurt De Loor en de dames Annick Lambrecht en Katia Segers; Stuk 7‑172). 44

Bespreking. 44

Voorstel van resolutie betreffende dr. Ahmadreza Djalali, die in Iran tot de doodstraf veroordeeld is (van mevrouw Katia Segers, de heer Bert Anciaux, mevrouw Carina Van Cauter, de heren Orry Van de Wauwer, Gaëtan Van Goidsenhoven en Stijn Bex, mevrouw Latifa Gahouchi, de heer Jean‑Frédéric Eerdekens, de dames Hélène Ryckmans en Annick Lambrecht; Stuk 7‑173). 48

Bespreking. 48

Inoverwegingneming van voorstellen. 51

Stemmingen. 51

Herziening van titel II van de Grondwet, om een nieuw artikel in te voegen dat de personen met een handicap het genot van de rechten en de vrijheden moet waarborgen (Verklaring van de wetgevende macht, zie Belgisch Staatsblad nr. 114 van 23 mei 2019). 52

Voorstel tot herziening van de Grondwet teneinde in titel II van de Grondwet een artikel 22ter in te voegen dat het recht van personen met een handicap op volledige inclusie in de samenleving waarborgt (van de heer Bert Anciaux c.s.; Stuk 7‑169). 52

Voorstel van bijzondere wet tot wijziging van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen en de bijzondere wet van 12 januari 1989 met betrekking tot de Brusselse Instellingen om het stemrecht van de in het buitenland verblijvende Belgen uit te breiden naar de verkiezing van de Gemeenschaps- en Gewestparlementen (van mevrouw Stephanie D’Hose c.s.; Stuk 7‑119). 53

Wetsvoorstel tot wijziging van artikel 14bis van de wet van 31 december 1983 tot hervorming der instellingen voor de Duitstalige Gemeenschap wat de cumulatie van publieke vergoedingen betreft (van de heer Alexander Miesen; Stuk 7‑153). 53

Voorstel van resolutie over partnergeweld (Stuk 7‑123). 54

Verzoek tot het opstellen van een informatieverslag betreffende het statuut van de kunstenaar (Stuk 7‑172). 54

Voorstel van resolutie betreffende dr. Ahmadreza Djalali, die in Iran tot de doodstraf veroordeeld is (van mevrouw Katia Segers, de heer Bert Anciaux, mevrouw Carina Van Cauter, de heren Orry Van de Wauwer, Gaëtan Van Goidsenhoven en Stijn Bex, mevrouw Latifa Gahouchi, de heer Jean‑Frédéric Eerdekens, de dames Hélène Ryckmans en Annick Lambrecht; Stuk 7‑173). 55

Overlijden van een oud‑senator. 55

Regeling van de werkzaamheden. 55

Berichten van verhindering. 55

Bijlage. 56

Naamstemmingen. 56

In overweging genomen voorstellen. 58

Verzending naar commissie. 59

Grondwettelijk Hof – Arresten. 59

Grondwettelijk Hof – Prejudiciële vragen. 60

Grondwettelijk Hof – Beroepen. 61

Hof van beroep. 61

Arbeidshoven. 62

Parket-generaal 62

Auditoraat-generaal 62

Arbeidsauditoraten. 62

Rechtbanken van eerste aanleg. 63

Arbeidsrechtbanken. 63

Economische Overheidsbedrijven – NMBS. 63

Economische Overheidsbedrijven – NMBS – GEN Fonds. 64

Economische Overheidsbedrijven – NMBS – Ombudsdienst voor treinreizigers. 64

Economische Overheidsbedrijven – HR RAIL.. 64

Economische Overheidsbedrijven – Infrabel 64

Economische Overheidsbedrijven – De Post 64

Economische Overheidsbedrijven – Energie. 65

Autoriteit voor financiële diensten en markten (FSMA). 65

Federale Adviesraad voor ouderen. 65

Europees Parlement 65

Uitvoering van de besluiten van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties. 65

 

Présidence de Mme Sabine Laruelle

(La séance est ouverte à 10 h 05.)

(En raison des mesures prises contre la pandémie de coronavirus, la plupart des sénateurs suivent la séance depuis d’autres salles du Sénat.)

Voorzitster: mevrouw Sabine Laruelle

(De vergadering wordt geopend om 10.05 uur.)

(Wegens de coronamaatregelen volgen de meeste senatoren de vergadering vanuit andere zalen van de Senaat.)

Approbation de l’ordre du jour

Goedkeuring van de agenda

Mme la présidente. – L’ordre du jour établi par le Bureau a été communiqué par voie électronique aux sénateurs.

Y a-t-il des observations ?

De voorzitster. – De agenda zoals vastgesteld door het Bureau werd elektronisch meegedeeld.

Zijn er opmerkingen?

M. Bert Anciaux (sp.a). – En vertu de l’article 54, 3, alinéa 1er, du règlement du Sénat, je demande que nous examinions immédiatement, au cours de cette séance plénière, la proposition de résolution relative au Docteur Ahmadreza Djalali, condamné à la peine de mort en Iran, déposée par Mme Segers et consorts. (Doc. 7‑173).

De heer Bert Anciaux (sp.a). – Op basis van artikel 54, 3, eerste lid, van het reglement van de Senaat verzoek ik het voorstel van resolutie betreffende dr. Ahmadreza Djalali, die in Iran tot de doodstraf veroordeeld is (Stuk 7‑173), ingediend door mevrouw Segers en anderen, vandaag nog onmiddellijk in de plenaire vergadering te behandelen.

Mme la présidente. – Le texte de cette proposition de résolution a été communiqué par voie électronique. En vertu de l’article 54, 3, alinéa 1er, du règlement du Sénat, notre assemblée peut effectivement prendre cette proposition de résolution en considération et l’examiner immédiatement. Je vous propose donc de l’ajouter à notre ordre du jour.

De voorzitster. – De tekst van het voorstel van resolutie werd elektronisch medegedeeld. Met toepassing van artikel 54, paragraaf 3, eerste lid, van het reglement van het Senaat, kan onze vergadering inderdaad het voorstel van resolutie in overweging nemen en onmiddellijk behandelen. Ik stel dus voor het aan onze agenda toe te voegen.

(Assentiment)

(Instemming)

Révision du titre II de la Constitution, en vue d’y insérer un article nouveau permettant de garantir la jouissance des droits et libertés aux personnes handicapées (Déclaration du pouvoir législatif, voir le Moniteur belge no 114 du 23 mai 2019)

– – –

Proposition de révision de la Constitution visant à insérer au titre II de la Constitution un article 22ter garantissant aux personnes en situation de handicap le droit à une pleine inclusion dans la société (de MM. Bert Anciaux et Philippe Courard et Mme Sabine de Bethune ; Doc. 7‑169)

Herziening van titel II van de Grondwet, om een nieuw artikel in te voegen dat de personen met een handicap het genot van de rechten en de vrijheden moet waarborgen (Verklaring van de wetgevende macht, zie Belgisch Staatsblad nr. 114 van 23 mei 2019)

– – –

Voorstel tot herziening van de Grondwet teneinde in titel II van de Grondwet een artikel 22ter in te voegen dat het recht van personen met een handicap op volledige inclusie in de samenleving waarborgt (van de heren Bert Anciaux en Philippe Courard en mevrouw Sabine de Bethune; Stuk 7‑169)

Proposition de révision de la Constitution en vue de l’insertion d’un article 11ter (de M. Bert Anciaux ; Doc. 7‑13)

Voorstel tot herziening van de Grondwet met het oog op het invoegen van een artikel 11ter (van de heer Bert Anciaux; Stuk 7‑13)

Proposition de révision de la Constitution visant à insérer au titre II de la Constitution un article 22ter garantissant aux personnes en situation de handicap le droit à une pleine inclusion dans la société et de bénéficier des mesures visant à leur assurer l’autonomie et une intégration culturelle, sociale et professionnelle (de M. Philippe Courard, Mmes Latifa Gahouchi et Fatima Ahallouch, M. Jean‑Frédéric Eerdekens, Mme Nadia El Yousfi et MM. André Frédéric et Julien Uyttendaele ; Doc. 7‑116)

Voorstel tot herziening van de Grondwet om in titel II van de Grondwet een artikel 22ter in te voegen dat het recht van personen met een handicap op volledige inclusie in de samenleving waarborgt alsook hun recht op maatregelen die hun zelfstandigheid en culturele, maatschappelijke en professionele integratie garanderen (van de heer Philippe Courard, de dames Latifa Gahouchi en Fatima Ahallouch, de heer Jean‑Frédéric Eerdekens, mevrouw Nadia El Yousfi en de heren André Frédéric en Julien Uyttendaele; Stuk 7‑116)

Proposition de révision de la Constitution visant à insérer, au titre II de la Constitution, un article 22ter garantissant le droit des personnes handicapées de bénéficier de mesures appropriées qui leur assurent l’autonomie et une intégration culturelle, sociale et professionnelle (de Mme Sabine de Bethune, M. Peter Van Rompuy, Mme Karin Brouwers, M. Orry Van de Wauwer et Mme Martine Fournier ; Doc. 7‑121)

Voorstel tot herziening van de Grondwet teneinde in titel II van de Grondwet een artikel 22ter in te voegen dat het recht van personen met een handicap waarborgt op aangepaste maatregelen die hun zelfstandigheid en culturele, maatschappelijke en professionele inclusie garanderen (van mevrouw Sabine de Bethune, de heer Peter Van Rompuy, mevrouw Karin Brouwers, de heer Orry Van de Wauwer en mevrouw Martine Fournier; Stuk 7‑121).

Mme la présidente. – Je vous propose de joindre la discussion de ces propositions.

De voorzitster. – Ik stel voor deze voorstellen samen te bespreken.

(Assentiment)

(Instemming)

Discussion

Bespreking

M. Julien Uyttendaele (PS), rapporteur. – Je me réfère à mon rapport écrit.

De heer Julien Uyttendaele (PS), rapporteur. – Ik verwijs naar mijn schriftelijk verslag.

Mme Allessia Claes (N‑VA). – Le résultat du vote en commission porte à croire que la proposition de modification de la Constitution sera adoptée. Il me paraît donc important d’expliquer le vote du groupe N‑VA.

Il est essentiel à nos yeux de reconnaître les droits des personnes en situation de handicap et d’assurer leur inclusion maximale dans la société. Cela touche à différents domaines : l’accès au marché de l’emploi, la participation aux activités culturelles, des soins adaptés, etc. Nous devons aussi être attentifs aux diverses difficultés du quotidien. Les personnes malvoyantes ou se déplaçant en chaise roulante doivent elles aussi pouvoir participer à la vie en société. Nous devons nous investir sans relâche dans une politique qui garantisse les droits des personnes en situation de handicap. C’est aussi ce que nous faisons au niveau flamand.

Cependant, il est illusoire de croire que cet article de la Constitution ouvre subitement des portes au sens propre ou figuré. Il n’octroie en effet aucun droit nouveau ; les droits qui y sont mentionnés font déjà partie de notre ordre juridique. Ainsi, les articles 10 et 23 de la Constitution énoncent déjà le droit de chacun à l’épanouissement social, y compris donc pour les personnes en situation de handicap. Qu’est-ce qui va donc changer en pratique ? On tient à souligner une nouvelle fois avec force que les droits existants s’appliquent aussi aux personnes en situation de handicap. Cela ne pose aucun problème en soi et le groupe N‑VA ne votera donc pas contre la proposition. On peut toutefois se demander pourquoi la nécessité d’une protection supplémentaire ne devrait pas également être réaffirmée pour d’autres catégories de personnes. Chaque fois que nous légiférons en faveur d’une catégorie donnée, nous ouvrons la porte à d’autres catégories.

Enfin, je souligne qu’avec les autres partis, le groupe N‑VA ne ménage pas ses efforts pour promouvoir l’inclusion réelle des personnes en situation de handicap dans la société.

Mevrouw Allessia Claes (N‑VA). – Op basis van het resultaat van de stemming in de commissie, kunnen we ervan uitgaan dat het voorstel tot wijziging van de Grondwet zal worden goedgekeurd. Daarom vind ik het belangrijk om namens de N‑VA‑fractie ons stemgedrag toe te lichten.

Zoals ik tijdens de commissievergadering al zei, vinden we het belangrijk de rechten van personen met een handicap te erkennen en deze mensen zoveel mogelijk in onze samenleving te integreren. Dat gaat over verschillende domeinen: toegang tot de arbeidsmarkt, deelnemen aan culturele activiteiten, aangepaste zorg enzovoort. Ook voor dagelijkse problemen moeten we aandacht hebben. Ik denk bijvoorbeeld aan een fiets die voor de deur staat, de beplanting van voorgevels die we promoten, de toegankelijkheid van onze openbare plaatsen en domeinen. Allemaal belangrijke zaken die we in het oog moeten houden. Ook slechtzienden en mensen in een rolstoel moeten aan het maatschappelijk leven kunnen deelnemen. We moeten blijvend inzetten op een beleid dat de rechten van personen met een handicap waarborgt. Dat doen we ook op het Vlaams niveau.

Het is echter een illusie te denken dat dit grondwetsartikel opeens letterlijk of figuurlijk deuren zal openen. Het artikel dat hier besproken wordt geeft immers geen nieuwe rechten, het gaat om rechten die al opgenomen zijn in onze rechtsorde. De artikelen 10 en 23 van de Grondwet bevatten al het recht op maatschappelijke ontplooiing voor iedereen, dus ook voor personen met een handicap. Wat zal er dan in de praktijk veranderen? Men wil nog eens met klem benadrukken dat de bestaande rechten ook gelden voor personen met een handicap. Op zich is daar niets mis mee en daarom zal de N‑VA‑fractie ook niet tegen het voorstel stemmen. De vraag is wel waarom we deze bescherming niet ook voor andere categorieën extra moeten benadrukken. Met elk hokje dat we bijbouwen, komen er andere hokjes in het vizier.

Tot slot benadruk ik dat de N‑VA samen met de andere partijen moeite blijft doen om de daadwerkelijke inclusie van personen met een handicap in de samenleving te bevorderen.

Mme France Masai (Ecolo-Groen). – La Belgique a ratifié la Convention des Nations unies relative aux droits des personnes handicapées, entrée en vigueur en 2009. Il s’agit de mettre en œuvre les dispositions de cette convention, de manière transversale évidemment, dans toutes les sphères du vivre ensemble. La route est encore longue.

Récemment, la crise du coronavirus a laissé des traces très profondes dans la vie des personnes en situation de handicap et dans leur famille. Ces personnes se sont senties abandonnées et ont eu le sentiment de ne pas vraiment compter. Les contacts sociaux ont été, plus encore pour elles, mis en veilleuse. Les personnes en situation de handicap ont subi une forte pression psychologique, se sont souvent senties encore plus seules que d’habitude. Les tensions se sont accumulées dans l’environnement familial. Les moyens de protection n’étaient pas non plus adaptés aux personnes présentant une déficience auditive ou visuelle. Les soins à domicile n’ont pas pu être dispensés comme ils l’étaient auparavant.

Force est de constater qu’il reste encore du chemin à parcourir pour construire une société inclusive. La modification de la Constitution est un pas, réclamé par le secteur du handicap, vers cette société plus inclusive, un cap pour contribuer davantage aux aménagements raisonnables dont les personnes en situation de handicap ont le droit de bénéficier. Le groupe Ecolo-Groen soutiendra aujourd’hui cette proposition, comme nous l’avons fait en commission des Affaires institutionnelles.

Mevrouw France Masai (Ecolo-Groen). – België heeft het VN‑Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap geratificeerd dat in 2009 in werking is getreden. De bepalingen van dat verdrag moeten op transversale wijze uitvoering krijgen voor alle aspecten van het samenleven. De weg is nog lang.

Recent heeft de coronacrisis diepe sporen achtergelaten in het leven van personen met een handicap en hun gezinsleden. Ze voelden zich in de steek gelaten en kregen de indruk dat ze niet meetelden. Sociale contacten werden voor hen nog sterker teruggedraaid. Personen met een handicap stonden onder grote psychologische druk en voelden zich vaak nog eenzamer dan anders. In hun gezinnen liepen de spanningen hoger op. De beschermingsmiddelen waren niet aangepast aan mensen met een auditieve of visuele beperking. Thuiszorg kon niet op dezelfde manier als anders geboden worden.

We kunnen niet om de vaststelling heen dat er nog werk aan de winkel is voor we een echte inclusieve samenleving zullen hebben. De gehandicaptensector was vragende partij voor de wijziging van de Grondwet als een nieuwe stap op de weg naar een meer inclusieve samenleving. Het is een mijlpaal die ervoor kan zorgen dat meer werk wordt gemaakt van de redelijke aanpassingen waarop personen met een handicap recht hebben. De Ecolo-Groen-fractie zal dit voorstel vandaag steunen, zoals we al gedaan hebben in de commissie voor de Institutionele Aangelegenheden.

M. Guy D’haeseleer (Vlaams Belang). – Pour le Vlaams Belang, la reconnaissance des droits des personnes en situation de handicap est essentielle. Il faut toutefois se servir des bons instruments au bon endroit pour atteindre cet objectif, et l’insertion d’un nouvel article dans la Constitution n’en fait pas partie. Où cela s’arrêtera-t-il en effet ? Quelles autres catégories ajouterons-nous encore ? Qui fait partie de la catégorie visée et à partir de quand ?

Nous ne nions bien sûr pas les nombreuses difficultés que rencontrent encore les personnes en situation de handicap, qu’il s’agisse des véhicules difficilement accessibles, des logements inadaptés, etc. Prétendre que l’insertion d’un nouvel article dans la Constitution permettra de résoudre tous ces problèmes, c’est faire prendre des vessies pour des lanternes. La législation qui assure la protection et le soutien des personnes en situation de handicap est déjà abondante. Je pense à la législation qui interdit la discrimination fondée sur le handicap ou à la Convention des Nations unies relative aux droits des personnes handicapées.

En outre, l’article de la Constitution proposé donne l’impression que les personnes en situation de handicap ne peuvent aujourd’hui faire valoir leurs droits fondamentaux. C’est d’ailleurs ce que confirme le professeur Uyttendaele dans son avis écrit. Selon lui, le principe constitutionnel d’égalité et l’interdiction de toute discrimination impliquent déjà pour le législateur une obligation positive à l’égard des personnes en situation de handicap. Autrement dit, il est superflu d’insérer un nouvel article dans la Constitution. Nous craignons donc que cette législation soit purement symbolique. Ce qu’il faut, c’est davantage de main-d’œuvre et de moyens pour des soins empreints d’humanité et sur mesure, et le cadre légal actuel suffit déjà.

Si l’objectif est noble, l’instrument ne l’est pas, selon nous. C’est pourquoi nous nous abstiendrons.

De heer Guy D’haeseleer (Vlaams Belang). – De erkenning van de rechten van personen met een handicap is voor het Vlaams Belang uiteraard zeer belangrijk. Hiervoor moeten echter de juiste instrumenten op de juiste plaats worden ingezet. Een nieuw artikel in de Grondwet invoegen behoort daar niet toe. Waar eindigt dat immers? Welke categorieën worden nog toegevoegd, en welke niet? Wie valt wanneer onder de categorie en wie niet?

Wij ontkennen zeker niet dat er nog heel wat barrières zijn voor personen met een handicap. Denk maar aan de slecht toegankelijke voertuigen, onaangepaste woningen, het tekort aan financiële middelen en aan sociaal contact enzovoort. Wie beweert dat die problemen worden opgelost door een in nieuw artikel in de Grondwet in te schrijven, maakt de mensen blaasjes wijs. Er bestaat vandaag reeds heel wat wetgeving die bescherming en ondersteuning biedt aan personen met een handicap. Ik denk aan de wetgeving die discriminatie op basis van handicap verbiedt, het VN‑Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap, enzovoort.

Het voorgestelde grondwetsartikel wekt bovendien de indruk dat personen met een handicap vandaag geen beroep kunnen doen op de bestaande grondrechten en andere rechten. Dat bevestigde professor Uyttendaele overigens ook in zijn schriftelijke advies. Volgens hem volgt uit het grondwettelijke gelijkheids- en non-discriminatiebeginsel een positieve verplichting voor de wetgever ten aanzien van personen met een handicap. Een nieuw grondwetsartikel is met andere woorden overbodig. We vrezen dan ook dat het niet meer dan symboolwetgeving is. Meer handen aan het bed, meer middelen voor een menselijke zorgsector op maat, die zaken zijn nodig en daarvoor bestaat reeds een wettelijk kader.

Het doel mag dan wel nobel zijn, het instrument is dat volgens ons niet. Om die reden zullen wij ons onthouden.

M. Philippe Courard (PS). – Lorsque j’étais responsable du secrétariat d’État aux Affaires sociales, aux Familles et aux Personnes handicapées, j’ai eu l’occasion de participer à un repas dans une pièce totalement plongée dans l’obscurité. J’ai réussi à m’y déplacer, à boire et à manger grâce à l’assistance d’une personne malvoyante. À cette occasion, j’étais une personne en situation de handicap. Cette expérience montre bien que les capacités d’une personne atteinte d’un handicap – même lorsque celui-ci est visible et définitif – ne sont diminuées que par rapport à une situation donnée. Inversement, ses capacités peuvent être mises en valeur grâce à des adaptations qui tiennent compte des difficultés auxquelles elle est confrontée.

Dans le monde du travail, par exemple, une personne ayant un handicap aura d’autant plus à cœur de le compenser par d’autres aptitudes, compétences ou qualités. Elle cherchera non seulement à ne pas représenter une charge, mais à apporter sa valeur ajoutée. Il s’agit d’abord d’un défi personnel, celui de dépasser ses propres limites. Il incombe donc à l’entreprise de combattre les craintes et préjugés qui prévalent à l’égard du handicap et de mettre le collaborateur dans les meilleures conditions possibles pour que ses compétences et qualités puissent s’exprimer.

Cette approche inclusive – le terme est important – doit se faire dans tous les domaines de la société, et pas seulement dans le monde du travail. Elle doit permettre aux personnes en situation de handicap de participer activement à toutes les facettes de la vie collective. L’inscription envisagée est essentielle pour le groupe socialiste dans la mesure où elle vise à promouvoir une société inclusive et à aménager l’environnement dans une logique d’accessibilité universelle, utile à tous les usagers. Mon groupe proposait une telle approche inclusive dès le départ dans un texte qu’il a déposé.

Il est important de rappeler que les personnes en situation de handicap bénéficient de l’ensemble des droits et libertés inscrits au titre II de la Constitution. Cela doit être souligné et répété, mais il nous paraît également utile d’inscrire dans un article distinct de la Constitution les droits spécifiques dont bénéficient les personnes en situation de handicap. Il nous semblait unanimement important, ainsi qu’aux experts entendus, de prévoir un ancrage symbolique dans la Constitution.

Bert Anciaux, Sabine de Bethune et moi-même avons tenu compte des avis des administrations compétentes, des associations, du Conseil supérieur national des personnes handicapées et des constitutionnalistes pour améliorer ce texte qui cadre mieux avec les réalités et évolutions actuelles.

Tout d’abord, comme cela a été souligné, il est important de retrouver la notion de pleine inclusion dans la société. C’est une demande réelle et très forte du secteur, et je m’étonne dès lors que certains considèrent cela comme quelque chose de négligeable. Par ailleurs, l’inclusion est requise par la Convention de l’ONU qui a été évoquée et doit donc être traduite dans nos textes. L’inclusion exige que la société s’adapte lorsqu’elle empêche les personnes en situation de handicap de participer elles aussi pleinement à la vie sociale.

Ensuite, lorsque l’on parle de « personne en situation de handicap / persoon met een handicap », on adopte une terminologie qui s’inspire de la définition donnée par l’ONU, qui ne présente plus uniquement le handicap sous l’angle médical. Au contraire, cette expression met en exergue la dimension environnementale. La définition de l’ONU identifie clairement la relation entre l’incapacité et l’environnement comme cause possible de l’exclusion des personnes concernées.

En ce qui concerne les aménagements raisonnables, la reconnaissance de ceux-ci ne doit pas éclipser l’obligation plus générale d’accessibilité garantie par la Convention des Nations unies. Dans une certaine mesure, les aménagements raisonnables peuvent révéler l’échec d’une société qui peine à être réellement inclusive. Ils doivent en tout cas toujours être pensés en complément de l’obligation d’accessibilité. C’est la raison pour laquelle le texte prévoit que chaque personne en situation de handicap a le droit à une pleine inclusion dans la société, et mon groupe s’en réjouit.

Enfin, en ce qui concerne la seconde partie du nouvel article en projet, la mention en question est indispensable en ce qu’elle prévoit explicitement que chaque législateur, dans le champ de ses compétences, est tenu de mettre activement en œuvre le principe constitutionnel concerné. Il s’agit d’un droit qui impose des obligations positives aux pouvoirs publics. Les différents législateurs doivent organiser des aménagements et prendre des mesures de discrimination positive afin de garantir que les personnes en situation de handicap jouissent également du principe d’égalité. Cela vaut particulièrement pour les mesures qui visent à leur garantir l’usage des différents services publics dans des conditions similaires à celles des personnes sans handicap.

Chacun peut se trouver un jour, au cours de sa vie, dans une situation de handicap. Mais, qu’il soit visible ou non, permanent ou temporaire, le handicap peut très souvent être surmonté et compensé pour peu que l’on mette la personne dans des conditions telles qu’elle puisse s’en affranchir et, ainsi, donner la pleine mesure de ses compétences, de son savoir, de ses envies et de son énergie créatrice.

L’insertion d’une disposition dans la Constitution permet de conférer un ancrage symbolique important et renforce les législations existantes en matière de protection des droits des personnes en situation de handicap.

Le groupe socialiste est dès lors pleinement satisfait de cette disposition constitutionnelle et la soutient entièrement.

De heer Philippe Courard (PS). – Als staatssecretaris voor Sociale zaken, Gezinnen en Personen met een handicap, heb ik de gelegenheid gehad om deel te nemen aan een maaltijd die gehouden werd in totale duisternis. Ik slaagde erin om me te verplaatsen, te eten en te drinken dankzij de hulp van een slechtziende persoon. Ik was toen de persoon met een handicap. Deze ervaring toont aan dat de vaardigheden van een persoon met een handicap – zelfs als die zichtbaar en definitief is – slechts beperkt zijn met betrekking tot een bepaalde situatie. Omgekeerd kunnen de vaardigheden van die persoon dankzij de juiste individuele aanpassingen voluit aangewend worden.

Op de arbeidsmarkt bijvoorbeeld, zal een persoon met een handicap die beperking compenseren met andere sterke punten, kennis of vaardigheden. Hij zal niet enkel de last van de beperking zo min mogelijk laten meespelen maar zal ook een meerwaarde proberen bieden. Het is in de eerste plaats een persoonlijke uitdaging, namelijk om de eigen grenzen te verleggen. Het is dan aan het bedrijf waar hij werkt om de terughoudendheid en vooroordelen ten aanzien van de beperking tegen te gaan en de medewerker in de best mogelijke omstandigheden te plaatsen om zijn vaardigheden te benutten.

Die inclusieve benadering moet tot alle domeinen van de samenleving worden uitgebreid en niet alleen in de arbeidsrelatie. Zo moet aan mensen met een handicap de mogelijkheid worden geboden om actief aan alle facetten van het samenleven deel te nemen. Dat we dit nu inschrijven in de Grondwet is voor de socialistische fractie van wezenlijk belang in de mate dat we hiermee een inclusieve samenleving willen tot stand brengen waarin we een omgeving creëren met faciliteiten die toegankelijk en nuttig zijn voor alle gebruikers. Onze fractie staat al van bij het begin zo’n benadering voor in de tekst die we hebben ingediend.

Het is van belang duidelijk te stellen dat ook personen met een handicap alle rechten en vrijheden genieten die in Titel II van de Grondwet vermeld zijn. Dat moet herhaald en benadrukt worden, maar we vinden het ook nuttig om de specifieke rechten van personen met een handicap apart te vermelden. Zowel wij als de experts die we daarover gehoord hebben stonden eensgezind achter de symbolische verankering daarvan in de Grondwet.

Bert Anciaux, Sabine de Bethune en ikzelf hebben rekening gehouden met de adviezen van de bevoegde overheidsadministraties, de verenigingen, de Nationale Hoge Raad voor personen met een handicap en van de grondwetspecialisten om de tekst te optimaliseren zodat hij het best aansluit met de gewijzigde werkelijkheid van vandaag.

Vooreerst, zoals reeds gezegd, is het van belang om te zorgen voor volledige inclusie in de maatschappij. De sector vraagt dat met aandrang en het verbaast me dat sommigen denken dat dit verwaarloosbaar is. Het VN‑verdrag vereist een dergelijke inclusie van personen met een handicap en die moet dus in onze regelgeving vertaald worden. Inclusie vereist dat de maatschappij aanpassingen doorvoert wanneer er hinderpalen zijn voor personen met een handicap om voluit aan het maatschappelijk leven deel te nemen.

Als we het hebben over een ‘persoon met een handicap / personne en situation de handicap’ gebruiken we de terminologie die gebaseerd is op de definitie die door de VN is gegeven en die de handicap niet meer louter vanuit een medisch oogpunt in beschouwing neemt. Met deze bewoordingen wordt ook op de omgevingsfactoren gedoeld. De definitie van de VN wijst duidelijk op de relatie tussen de beperking en de omgeving als mogelijke oorzaak voor de exclusie van de betrokken personen.

De erkenning van de noodzaak voor redelijke aanpassingen mag de meer algemene verplichting tot toegankelijkheid die door het VN‑verdrag gewaarborgd wordt niet in de weg staan. In zekere zin kunnen de redelijke aanpassingen een aanwijzing zijn van de pijnpunten van de inclusieve samenleving. Ze moeten altijd bovenop de verplichting tot toegankelijkheid komen. Daarom bepaalt de tekst dat elke persoon met een handicap recht heeft op volledige inclusie in de samenleving en onze fractie juicht dat toe.

De vermelding in het tweede deel van het nieuwe artikel dat wordt voorgesteld is noodzakelijk omdat daarin uitdrukkelijk wordt gesteld dat elke wetgever binnen zijn bevoegdheden het grondwettelijk beginsel actief in de praktijk moet brengen. Het betreft een recht dat positieve verplichtingen met zich meebrengt voor de overheid. De verschillende wetgevers moeten de nodige aanpassingen organiseren en positief discrimineren zodat het gelijkheidsbeginsel ook kan gegarandeerd worden voor personen met een handicap. Dat geldt in het bijzonder voor maatregelen die voor hen het gebruik van overheidsdiensten moet garanderen in gelijkaardige omstandigheden als voor mensen zonder handicap.

Iedereen kan in zijn leven op een dag geconfronteerd worden met een beperking. Ongeacht of die al dan niet zichtbaar is, permanent of tijdelijk, kan ze zeer vaak overwonnen worden en gecompenseerd voor zover de persoon de mogelijkheid krijgt om zich daarvan te bevrijden en zo volop zijn mogelijkheden, kennis en vaardigheden, verzuchtingen en creatieve energie tot hun recht te laten komen.

De invoering van een bepaling in de Grondwet betekent een belangrijke symbolische verankering en versterkt de bestaande wetgeving op het vlak van de bescherming van personen met een handicap.

De socialistische fractie is zeer tevreden over deze grondwettelijke bepaling en steunt ze ten volle.

M. Jean-Paul Wahl (MR). – Les personnes en situation de handicap bénéficient des droits et libertés garantis par le Titre II de notre Constitution et par le droit international. La Convention relative aux droits des personnes handicapées, adoptée par l’Assemblée générale des Nations unies en décembre 2006, ratifiée par la Belgique en juillet 2009 et signée par 163 pays à ce jour, est l’instrument de référence en la matière et a été largement évoquée lors des discussions en commission.

L’exercice, par les personnes en situation de handicap, de leurs droits et libertés doit être garanti dans des conditions d’égalité et de non-discrimination, telles que prévues par les articles 10 et 11 de la Constitution. Ces articles constituent la première garantie de protection des droits et libertés de tout citoyen belge quel qu’il soit.

Si, instinctivement, on peut supposer que le respect des principes d’égalité et de non-discrimination devrait suffire pour assurer la pleine inclusion des personnes en situation de handicap dans notre société, force est de constater que dans la pratique, certaines discriminations subsistent malheureusement toujours. La concrétisation effective de l’égalité des droits et la pleine participation des personnes en situation de handicap à la vie en société se heurte encore à une série d’obstacles, ce que le Comité des Nations unies pour les droits des personnes handicapées avait d’ailleurs relevé. Ainsi, dans sa dernière évaluation de fin 2014, le Comité avait constaté que le cadre législatif belge n’avait pas encore été harmonisé pour être en conformité avec la Convention et que peu d’attention était accordée à la participation des personnes en situation de handicap dans le processus d’élaboration des politiques.

Je me réjouis dès lors que la commission des Affaires institutionnelles ait pu écouter les différents points de vue des personnes concernées et aboutir à une proposition largement soutenue par ses membres. Cette proposition ne se limite pas à réaffirmer les principes d’égalité et de non-discrimination mais instaure aussi, à juste titre, une obligation en la matière. On sait très bien que les problèmes auxquels les personnes en situation de handicap sont confrontées ne trouvent pas tous une solution.

Il y a quelques années, Madame la présidente, alors que vous occupiez une charge ministérielle, on vous avait demandé, lors d’une visite dans un établissement du centre du Brabant wallon, de faire le test en vous mettant dans la situation d’une personne handicapée. Vous aviez indiqué à l’époque que l’établissement était spécialement aménagé pour les personnes en situation de handicap et que vous aviez encore, malgré cela, rencontré de nombreuses difficultés.

Il y a donc vraiment, au niveau de nos différentes institutions publiques, y compris au niveau des communes – dont la mienne –, des problèmes à régler en la matière.

Il me paraît tout à fait essentiel de pouvoir réaffirmer cela très clairement dans notre Constitution et de pouvoir ainsi nous conformer mieux encore à nos obligations découlant de la Convention des Nations unies. Il s’agit d’un outil supplémentaire important.

Les sénateurs du groupe MR soutiendront bien évidemment cette proposition.

De heer Jean-Paul Wahl (MR). – Personen met een handicap hebben rechten en vrijheden die gewaarborgd zijn door Titel II van onze Grondwet en door het internationale recht. Het Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap dat door de algemene vergadering van de Verenigde Naties in december 2006 is aangenomen en dat in juli 2009 door België is geratificeerd en vandaag door 163 landen is ondertekend is het referentiekader in deze materie en er werd vaak naar verwezen tijdens de bespreking in de commissie.

De uitoefening van de rechten en de vrijheden van personen met een handicap moet op niet-discriminerende wijze gewaarborgd worden, op grond van gelijkheid zoals bepaald in de artikelen 10 en 11 van de Grondwet. Die artikelen zijn de allereerste waarborg voor de bescherming van de rechten en vrijheden van alle Belgen.

Men zou kunnen denken dat de eerbiediging van de beginselen van gelijkheid en niet-discriminatie zou moeten volstaan om de volledige inclusie in onze samenleving van personen met een handicap te waarborgen. We moeten evenwel vaststellen dat er in de praktijk nog steeds een aantal discriminaties blijven bestaan. Voor de effectieve concretisering van gelijke kansen en de volwaardige participatie aan de samenleving van personen met een handicap zijn er nog een aantal hinderpalen, merkte het VN‑Comité voor de rechten van personen met een handicap op. In de laatste evaluatie van 2014 had het Comité vastgesteld dat het Belgische wetgevend kader niet werd aangepast om het in overeenstemming te brengen met het verdrag en dat er weinig aandacht was voor de deelname van personen met een handicap aan het uitstippelen van het beleid.

Daarom ben ik blij dat de commissie voor de Institutionele Aangelegenheden de verschillende standpunten heeft kunnen horen van de betrokken personen en een voorstel heeft kunnen formuleren dat de brede steun geniet van de commissieleden. Dit voorstel beperkt zich er niet toe de beginseleen van non-discriminatie en gelijkheid te herhalen, maar voert ook terecht ter zake een verplichting in. We weten heel goed dat niet alle problemen van personen met een handicap opgelost geraken.

Mevrouw de voorzitster, toen u enkele jaren geleden minister was, had men u gevraagd om dit eens aan de realiteit te toetsten door u bij een bezoek aan een instelling in Waals-Brabant in de situatie van een persoon met een handicap te plaatsen. U merkte toen op dat de instelling speciale voorzieningen had voor personen met een handicap, maar dat u niettemin toch nog veel moeilijkheden had ondervonden.

Er is dus in onze openbare instellingen, ook op het niveau van de gemeenten – en ook in mijn gemeente – nog heel wat werk te doen.

Het lijkt me van wezenlijk belang om dit nog eens duidelijk te benadrukken in onze Grondwet om zo beter te voldoen aan de verplichtingen die het VN‑Verdrag ons oplegt. Het is een belangrijk bijkomend instrument.

Het spreekt voor zich dat de senatoren van de MR‑fractie dit voorstel zullen steunen.

Mme Sabine de Bethune (CD&V). – La déclaration de révision de la Constitution du 23 mai 2019 permet l’insertion, dans le titre II de la Constitution, d’un nouvel article visant à garantir la jouissance des droits et libertés aux personnes handicapées. L’article 22 de la Constitution est aussi ouvert à révision. Dès le début de la législature, le groupe CD&V a donc pris l’initiative de proposer l’insertion d’un article 22ter dans la Constitution afin de concrétiser la volonté du préconstituant. Je remercie les autres groupes politiques qui ont également pris une initiative dans ce sens. La commission des Affaires institutionnelles a organisé de très intéressantes auditions et a reçu d’importants avis écrits de la part de constitutionnalistes. Ensuite, les auteurs des différentes propositions ont élaboré une proposition commune qui tient intégralement compte de ces avis.

Concrètement, il est proposé d’insérer dans le titre II de la Constitution un article 22ter, rédigé comme suit : « Chaque personne en situation de handicap a le droit à une pleine inclusion dans la société, y compris le droit à des aménagements raisonnables. La loi, le décret ou la règle visée à l’article 134 garantissent la protection de ce droit. »

Pourquoi cette proposition est-elle si importante et mérite-t-elle d’être adoptée ? Premièrement, elle recueille depuis longtemps déjà une large adhésion sociale et politique. Les organisations de la société civile concernées, auxquelles les collègues ont déjà fait référence, et le Conseil supérieur national des personnes handicapées sont depuis longtemps déjà demandeurs de cet ancrage constitutionnel et de la reconnaissance des droits des personnes en situation de handicap ; il existe un consensus politique considérable à ce sujet, et c’est la raison pour laquelle le préconstituant a une fois de plus prévu la possibilité de compléter la Constitution sur ce point.

Le Sénat a joué par le passé un rôle de pionnier en la matière. Et, à tout seigneur, tout honneur, je voudrais souligner ici les initiatives prises jadis par nos collègues. Le 14 janvier 2010, une proposition de MM. Monfils et Delpérée a été votée en séance plénière du Sénat. Le texte a été transmis à la Chambre des représentants qui ne l’a plus traité en raison de la dissolution des Chambres. La proposition déposée par M. Delpérée en septembre 2010 et qui reprenait ce texte a été adoptée à l’unanimité par le Sénat en sa séance plénière du 28 février 2013. Le texte de cette proposition a été transmis à la Chambre des représentants, mais est devenu caduc par suite de la dissolution des Chambres.

Deuxièmement, la proposition confirme et renforce le rôle important dévolu à notre Constitution en ce qui concerne la protection des droits fondamentaux. La Constitution est un texte particulier et extrêmement précieux dans notre système juridique ; elle est le point d’ancrage, la colonne vertébrale de notre État de droit démocratique. Les droits fondamentaux ou droits humains en sont une composante essentielle. Or cela ne va pas de soi, comme le montrent des événements survenus récemment dans d’autres pays. Nous nous devons dès lors de chérir notre Constitution, et de la renforcer quand l’occasion se présente. Le Sénat peut se vanter de remplir cette mission avec tout le sérieux nécessaire. La présente proposition permet de renforcer la protection juridique des personnes en situation de handicap dans notre Constitution. Le Sénat n’agit pas à la légère en la matière. Nous avons entendu bon nombre de personnes directement concernées par la problématique et avons recueilli l’avis de constitutionnalistes.

Troisièmement, la proposition permet de tenir compte d’une nécessité socialement admise et se trouve dans le prolongement de nos obligations internationales. La proposition concrétise les garanties contenues dans la Convention des Nations unies relative aux droits des personnes handicapées et les inclut dans notre Constitution.

Depuis les années septante, on a tendance à aborder le handicap dans une perspective de droits humains. Cette approche fondée sur les droits implique une réorientation de la réglementation et de la politique. Au modèle médical du handicap, elle substitue un modèle social. Fondamentalement, cette approche part du principe que les personnes handicapées doivent bénéficier de droits égaux et de libertés égales, en tant que citoyens à part entière, aptes à prendre des décisions importantes et à participer activement à notre société.

La longue histoire des droits de l’homme, qui sont en constante évolution, est marquée depuis peu par une attention accrue aux droits des personnes handicapées. À cet égard, une étape cruciale et novatrice a été franchie avec l’adoption, le 13 décembre 2006, par les Nations unies, de la Convention relative aux droits des personnes handicapées – 2006, ce n’est pas si loin dans le passé. Cette Convention est assortie d’un Protocole facultatif instituant une procédure de plainte individuelle. Les différentes autorités belges ont ratifié la Convention et le Protocole facultatif. Cette Convention des Nations unies s’inscrit dans le prolongement de la Déclaration universelle des droits de l’homme ; elle adapte en quelque sorte les droits fondamentaux universels à la situation spécifique des personnes handicapées.

Une collègue vient d’évoquer les nouvelles catégories que nous allons créer dans la Constitution. Je ne sais pas qui a sa place dans quelle catégorie ; je pense être aussi dans une de ces catégories : je suis une femme, certains sont des hommes, peut-être ai-je aussi un handicap, nous souffrons tous en quelque sorte d’un handicap. Nous entrons tous dans l’une ou l’autre catégorie. Comme cette collègue l’a dit en des termes pas très élogieux, il faudra probablement instaurer encore d’autres catégories. Nous pourrions parler de chambres, ce qui témoignerait d’un plus grand respect.

En tout cas, lorsqu’il s’agit de discrimination et de la garantie des droits, l’attention apportée aux groupes cibles spécifiques est un complément important de la déclaration universelle des droits de l’homme.

Les auteurs de la Convention ont indiqué explicitement que l’objectif était non pas de créer de nouveaux droits mais bien de clarifier et compléter les droits existants. À cet égard, le point de départ est le modèle social du handicap et une place centrale est accordée à l’inclusion et à l’égalité. La Convention des Nations unies est vraiment innovante sur un certain nombre de points. Une particularité est la méthode participative qui a été appliquée lors des négociations relatives à l’élaboration de cette Convention. Ses auteurs ont tenu compte des points de vue, des avis et des expériences des personnes handicapées et de leurs organisations représentatives. Cette Convention est aussi la première Convention des Nations unies sur les droits de l’homme négociée conjointement par l’Union européenne. Celle-ci a ratifié la Convention en 2010 et est donc devenue partie à la Convention.

La Convention des Nations unies est novatrice en ce qu’elle est un instrument spécifiquement axé sur les personnes handicapées. Par le passé, la société avait tendance à aborder le handicap à travers l’aide sociale et médicale, dans une optique protectrice mais aussi souvent paternaliste. Le rôle des pouvoirs publics était centré sur la dispensation de soins ou d’une aide aux personnes handicapées. Cette approche a eu pour effet de reléguer trop souvent les personnes handicapées au statut de personnes dépendantes de l’aide publique ou de la charité. Cette politique ne visait pas à promouvoir l’autonomisation des personnes handicapées, ni leur participation à une société « normale » inclusive, ni leur existence autonome au sein de la collectivité. Il s’ensuit que les personnes handicapées étaient souvent exclues faute d’un accès suffisant à l’enseignement, à la formation et à des emplois de qualité et en raison d’une mobilité personnelle limitée, du fait de l’inaccessibilité des espaces publics, etc.

Un collègue a dit que les droits des personnes en situation de handicap vont de soi. Je ne sais pas ce qu’il entend par là, mais l’énumération des discriminations auxquelles ces personnes sont confrontées et la reconnaissance très tardive par l’ONU de leurs droits spécifiques montrent à quel point la reconnaissance de leurs droits ne va toujours pas de soi. Il y a un gouffre immense à combler. Cela montre l’importance d’adopter cet article qui vise à renforcer leurs droits et je vais expliquer pourquoi il est également important de le faire d’un point de vue juridique.

Le nouveau modèle repose sur une vision orientée vers l’inclusion. Le handicap est défini comme une entrave « sociale » plutôt que comme une entrave « individuelle », qui trouve son origine dans une société imposant des limites à ce que des personnes handicapées peuvent être ou peuvent faire. En d’autres termes, les circonstances et les causes sociales, économiques et physiques sont telles que la société est incapable de faire face à la « différence » ou à la « diversité », ce qui génère le handicap. Notre collègue, M. Courard, l’a également bien exprimé dans son introduction. Il y va donc en l’espèce de la responsabilité des pouvoirs publics qui doivent procéder aux réformes structurelles requises pour éliminer les entraves et obstacles à l’émergence d’une société inclusive. La mise en œuvre de mesures tant individuelles que générales peut apporter une solution au problème. Les « aménagements raisonnables » sont spécifiquement axés sur l’individu. Ceux-ci étaient déjà obligatoires en vertu de la législation antidiscrimination et ont pour but de promouvoir l’intégration des personnes handicapées. En outre, des mesures à caractère général sont aussi nécessaires et impliquent une adaptation de la société à la personne handicapée.

La Convention des Nations unies s’inscrit dans le prolongement de la Déclaration universelle des droits de l’homme. Ces droits humains universels valent évidemment pour tous sans distinction d’âge, de genre, d’ethnicité, de handicap, etc. Mais, dans les faits, ce n’est pas le cas en raison d’une conjonction de facteurs liés au milieu environnant et aux personnes. Ce constat a conduit à l’élaboration de plusieurs conventions axées sur des groupes spécifiques. La Convention relative aux droits de l’enfant, adoptée par les Nations unies le 20 novembre 1989, en est un exemple significatif. En Belgique, les droits énoncés dans cette Convention ont été ancrés dans l’article 22bis de la Constitution. Dans les années qui ont suivi, la politique et la pratique juridique ont montré clairement l’importance de cet article constitutionnel.

La proposition à l’examen poursuit dans la même voie. En effet, les personnes handicapées se heurtent aujourd’hui encore à des obstacles pour faire valoir concrètement ces droits. Elles sont encore trop souvent exclues de toute participation et ne sont pas toujours perçues par la société comme des individus à part entière, en dépit de la bonne qualité des infrastructures pour les personnes handicapées et de la politique menée à leur égard.

Je conclus en avançant un quatrième élément : la proposition a une grande valeur symbolique car sa formulation offre une sécurité juridique. La présente proposition vise, par l’insertion d’un nouvel article dans la Constitution, à faire en sorte que les personnes handicapées puissent bénéficier explicitement d’une position sociale à part entière dans notre société. Cet ancrage constitutionnel a donc une valeur symbolique importante, ne nous en cachons pas. La disposition constitutionnelle proposée doit être considérée non seulement comme un instrument de protection et de contrôle mais aussi comme une source d’inspiration pour tous les acteurs sociaux afin qu’ils contribuent à la concrétisation effective des droits de la personne handicapée. L’ancrage constitutionnel visé a une grande valeur symbolique pour les intéressés. Il serait totalement inapproprié de minimiser cette réalité. De quel droit critiquerions-nous le désir des personnes en situation de handicap de voir leurs droits obtenir une reconnaissance et une considération symboliques ? Ce groupe qui occupe une place importante dans la société demande et mérite d’être reconnu. La reconnaissance est le premier pas vers une visibilité sociale et est très pertinente. La symbolique est très importante. J’insiste sur le fait qu’il est extrêmement important de reconnaître symboliquement les droits de ce groupe d’individus. Les organisations des personnes en situation de handicap réclament cette reconnaissance depuis des années déjà et elles l’ont répété en commission. C’est la raison pour laquelle la proposition à l’examen tient entièrement compte de leur demande. La moindre des choses à faire, c’est de les reconnaître. C’est le premier pas. La proposition va cependant au-delà du symbole, puisqu’elle offre aussi une sécurité juridique. Par l’insertion dans la Constitution d’une disposition relative aux aménagements raisonnables, on évite que ceux-ci n’entrent en conflit avec le principe de l’égalité formelle.

La formulation utilisée « La loi, le décret ou la règle visée à l’article 134 garantissent la protection de ce droit » permet aussi d’assurer que les différentes autorités continueront à concrétiser ce droit à l’intérieur de leur sphère de compétences. Il s’agit d’une mission permanente pour toutes les autorités. En donnant au principe des aménagements raisonnables un ancrage constitutionnel, on évite que le recours à ceux-ci soit considéré comme étant contraire au principe d’égalité. Cet ancrage des droits des personnes en situation de handicap est un progrès juridique important. Il offre une plus grande sécurité juridique. Il constitue une reconnaissance symbolique de la dignité des personnes en situation de handicap et accentue leur importance au sein de la société.

Le groupe CD&V à l’unanimité est favorable à ce nouvel article constitutionnel. Nous remercions tous les collègues et groupes politiques qui ont collaboré au texte de consensus à l’examen. Après avoir entendu en commission les experts et les représentants des groupements d’intérêts, nous avons renoncé à nos propositions initiales et avons, ensemble, rédigé un meilleur article.

Je le répète, cette proposition non seulement a une grande valeur symbolique, elle offre également une plus grande sécurité juridique. Elle charge aussi les autorités d’une mission durable. Je m’attends à ce que le Sénat adopte ce texte aujourd’hui et j’espère que la Chambre suivra notre exemple. La troisième tentative sera la bonne.

Mevrouw Sabine de Bethune (CD&V). – De verklaring tot herziening van de Grondwet van 23 mei 2019 maakt het mogelijk een nieuw artikel in titel II van de Grondwet in te voegen dat de personen met een handicap het genot van de rechten en vrijheden moet waarborgen. Ook artikel 22 van de Grondwet is voor herziening vatbaar verklaard. Bij de aanvang van de legislatuur heeft de CD&V‑ fractie dan ook het initiatief genomen om een artikel 22ter in de Grondwet in te voegen om de wil van de preconstituante uit te voeren. Ik dank de andere fracties die ook een initiatief in die zin hebben genomen. Na zeer interessante hoorzittingen in de commissie voor de Institutionele Aangelegenheden en belangrijke schriftelijke adviezen van constitutionalisten, werd door de indieners van de verschillende voorstellen een gezamenlijk voorstel uitgewerkt dat volledig aansluit bij die adviezen.

Concreet wordt voorgesteld om in titel II van de Grondwet een artikel 22ter in te voegen, dat luidt als volgt: “Iedere persoon met een handicap heeft recht op volledige inclusie in de samenleving, met inbegrip van het recht op redelijke aanpassingen. De wet, het decreet of de in artikel 134 bedoelde regel waarborgen de bescherming van dat recht.”

Waarom is dit voorstel zo belangrijk en verdient het uw goedkeuring? Ten eerste, het voorstel heeft reeds lang een groot maatschappelijk en politiek draagvlak. De betrokken middenveldorganisaties, waarnaar de collega’s al verwezen, en de Nationale Hoge Raad voor personen met een handicap pleiten reeds lang voor deze grondwettelijke verankering en erkenning van de rechten van personen met een handicap. Over de noodzaak om de rechten van personen met een handicap grondwettelijk te verankeren, bestaat al geruime tijd een aanzienlijk politiek draagvlak. Daarom heeft de preconstituante ook nu weer in die mogelijkheid voorzien.

De Senaat heeft in het verleden een voortrekkersrol gespeeld op dit vlak, mevrouw de voorzitster. En, ere aan wie ere toekomt, zou ik graag verwijzen naar de initiatieven die door onze collega’s eerder zijn genomen. Op 14 januari 2010 werd een voorstel van de senatoren Monfils en Delpérée goedgekeurd in de plenaire vergadering van de Senaat. De tekst werd overgezonden naar de Kamer van volksvertegenwoordigers die het, door de ontbinding van de Kamers, niet meer heeft behandeld. Het voorstel van de heer Delpérée van september 2010 hernam deze tekst en werd opnieuw unaniem aangenomen door de Senaat tijdens de plenaire vergadering van 28 februari 2013. De tekst van het voorstel werd overgezonden naar de Kamer van volksvertegenwoordigers, maar is vervallen door de ontbinding van de Kamers.

Ten tweede, het voorstel bevestigt en versterkt de belangrijke rol van onze Grondwet voor de bescherming van de grondrechten. De Grondwet is een bijzonder en uiterst waardevol document in ons rechtsbestel. Zij is het ankerpunt, de ruggengraat van onze democratische rechtsstaat. Een cruciaal onderdeel daarvan zijn de grondrechten of mensenrechten. Recente gebeurtenissen in andere landen tonen aan dat dit geen vanzelfsprekendheid is. We moeten onze Grondwet dan ook koesteren en versterken als we dat kunnen. We mogen er fier op zijn dat de Senaat deze opdracht ernstig neemt. Met dit voorstel wordt de rechtsbescherming van onze Grondwet steviger verankerd voor de personen met een handicap. De Senaat gaat daarbij niet lichtzinnig te werk. We hebben veel rechtstreekse betrokkenen gehoord en we hebben ons laten adviseren door constitutionalisten.

Ten derde komt het voorstel tegemoet aan een maatschappelijk aanvaarde noodzaak en ligt het in de lijn van onze internationale verplichtingen. In essentie vertaalt het voorstel de waarborgen van het VN‑Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap en neemt ze op in de Grondwet.

Sinds de jaren zeventig heeft de visie zich ontwikkeld om handicap vanuit een mensenrechtenperspectief te benaderen. Deze rechtenbenadering impliceert een heroriëntatie van regelgeving en beleid. Ze vervangt het zogenaamde medische model door het zogenaamde sociale model van handicap. Het uitgangspunt bestaat erin aan personen met een handicap het genot van gelijke rechten en vrijheden te waarborgen als volwaardige burgers, bekwaam om belangrijke beslissingen te nemen en als actieve leden aan onze samenleving deel te nemen.

In de lange geschiedenis van de voortdurende ontwikkeling van mensenrechten is de aandacht voor mensen met een handicap een recente focus. Een cruciale en vernieuwende stap in die evolutie is de aanneming op 13 december 2006 door de Verenigde Naties van het Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap – 2006, dat is niet zo lang geleden. Dat verdrag is vergezeld van het facultatief protocol dat een individuele klachtenprocedure instelt. De Belgische overheden hebben het verdrag en het facultatief protocol geratificeerd. Dit VN‑verdrag ligt in het verlengde van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. Het vertaalt als het ware de universele mensenrechten naar de specifieke situatie van personen met een handicap.

Een collega verwees zonet naar nieuwe hokjes die we gaan openen in de Grondwet. Ik weet niet wie in welk hokje zit, ik denk dat ik ook in zo’n hokje zit, misschien in meerdere hokjes: ik ben een vrouw, sommigen zijn een man, misschien heb ik ook een beperking, we hebben allemaal voor een stuk een beperking. We zitten allemaal in een of ander hokje. Zoals die collega het met een lelijke verwoording zegt, zullen er waarschijnlijk nog andere hokjes nodig zijn. Misschien kunnen we veeleer van kamers spreken, wat meer respectvol is.

In ieder geval is de aandacht voor specifieke doelgroepen, wanneer het gaat over discriminatie en het waarborgen van rechten, een belangrijke aanvulling van de universele erkenning van de mensenrechten.

De opstellers van het verdrag hebben uitdrukkelijk aangegeven dat het niet de bedoeling was om nieuwe rechten te doen ontstaan, maar dat het gaat om het verduidelijken en aanvullen van de bestaande rechten. Hierbij wordt uitgegaan van het sociale model van handicap en worden inclusie en gelijkwaardigheid centraal gesteld. Het VN‑verdrag is op een aantal vlakken echt vernieuwend. Bijzonder is de participatieve methode die bij de verdragsonderhandelingen voor de totstandkoming van dit verdrag werd gehanteerd. De verdragsopstellers hebben rekening gehouden met de standpunten, meningen en ervaringen van personen met een handicap en hun representatieve organisaties. Het verdrag is ook het eerste VN‑mensenrechtenverdrag dat mede onderhandeld werd door de Europese Unie. De Europese Unie heeft het verdrag in 2010 geratificeerd en is daardoor partij bij het verdrag geworden.

Het VN‑verdrag is, als specifiek instrument gericht op mensen met een handicap, vernieuwend. Voordien was de traditionele maatschappelijke benadering van een handicap vooral ingegeven door sociale en medische zorg: beschermend, maar ook vaak bevoogdend. De taak van de overheid was afgestemd op zorg, op het ondersteunen van personen met een handicap. Die benadering herleidde personen met een handicap teveel tot het voorwerp van overheidssteun of liefdadigheid. Dit beleid was niet gericht op empowerment van personen met een handicap, noch op hun deelname aan een inclusieve, gewone samenleving en zelfstandig leven binnen de gemeenschap. Het gevolg was vaak uitsluiting door een gebrek aan toegang tot onderwijs en vorming, zinvolle jobs, en beperkte persoonlijke mobiliteit door niet- toegankelijke openbare ruimtes, enzovoort.

Een collega zei daarstraks: “De rechten van personen met een handicap zijn evident”. Ik weet niet wat die collega bedoelt met ‘evident’, maar de opsomming van discriminaties waarmee die mensen worden geconfronteerd en de heel late erkenning op VN‑niveau van hun specifieke rechten, tonen hoezeer de erkenning van hun rechten vandaag nog steeds ‘niet evident’ is. Er is een enorme kloof te dichten. Het bewijst hoe belangrijk het is dat we dit artikel tot versterking van hun rechten aannemen. Ik zal nog benadrukken waarom het ook juridisch zo belangrijk is om dit te doen.

Het nieuwe model reikt een visie aan die gericht is op inclusie. Handicap wordt gedefinieerd als een sociale eerder dan een individuele beperking, die haar oorsprong vindt in de samenleving die beperkingen oplegt aan wat personen met een handicap kunnen doen of zijn. Met andere woorden, het gaat om sociale, economische en fysieke omstandigheden en oorzaken die ertoe leiden dat de samenleving niet in staat is verschil of diversiteit op te vangen, waardoor een handicap ontstaat. Collega Courard heeft dat daarstraks in zijn inleiding ook zeer duidelijk uiteengezet. Het gaat hier dus over de verantwoordelijkheid van de overheid, die structurele veranderingen tot stand moet brengen om grenzen en belemmeringen weg te nemen om een inclusieve samenleving te bevorderen. Zowel individuele als algemene maatregelen kunnen een oplossing bieden. De zogenaamde redelijke aanpassingen zijn specifiek op het individu gericht. Die waren al wettelijk verplicht onder het antidiscriminatierecht en hebben de integratie van personen met een handicap tot doel. Daarnaast zijn er ook maatregelen van algemene aard nodig, die een aanpassing van de maatschappij veronderstellen aan de personen met een handicap.

Het VN‑verdrag ligt in het verlengde van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. Uiteraard gelden die universele mensenrechten voor iedereen, zonder onderscheid van leeftijd, gender, etniciteit, handicap, enzovoort. In de realiteit bleek dat echter niet zo te zijn, door een combinatie van omgevings- en persoonsgebonden factoren. Die bevinding resulteerde in een aantal verdragen ten aanzien van specifieke groepen. Een belangrijk voorbeeld hiervan is het Internationaal Verdrag inzake de rechten van het kind, aangenomen op 20 november 1989. De rechten van dit verdrag werden in België grondwettelijk verankerd in artikel 22bis van de Grondwet. Het belang van dat grondwetsartikel is in de jaren nadien duidelijk gebleken in het beleid en in de rechtspraktijk.

Het voorstel dat nu voorligt gaat verder op die weg. Personen met een handicap kunnen deze rechten immers nog steeds moeilijk concreet maken. Ze worden nog teveel van participatie uitgesloten en hebben het moeilijk om door de samenleving als volwaardig te worden aanzien, ondanks de goede kwaliteit van de voorzieningen voor personen met een handicap en het beleid dat daarrond wordt gevoerd.

Ik sluit af met een vierde en laatste element: het voorstel is symbolisch zeer belangrijk, want de formulering ervan biedt rechtszekerheid. Het voorstel beoogt met een grondwettelijke inschrijving op uitdrukkelijke wijze erkenning te geven aan de volwaardige maatschappelijke positie van personen met een handicap in onze samenleving. Deze grondwettelijke verankering heeft dus een belangrijke symbolische waarde, we steken dat niet onder stoelen of banken. Deze grondwettelijke bepaling moet aldus niet enkel als een bron van bescherming of toetsing gezien worden, maar ook als een bron van inspiratie voor alle maatschappelijke actoren om bij te dragen tot de effectieve verwezenlijking van de rechten van personen met een handicap. De voorliggende grondwettelijke verankering is symbolisch zeer belangrijk voor de betrokken personen. Het zou totaal ongepast zijn om dit te minimaliseren. Wie zijn wij om denigrerend te doen over de symbolische erkenning en waardering van de rechten van personen met een handicap. Deze belangrijke groep in de samenleving vraagt en verdient erkenning. Erkenning is het begin van maatschappelijke zichtbaarheid. Erkenning is bijzonder relevant. Symboliek is bijzonder belangrijk. Ik benadruk hoe waardevol het is om de rechten van deze groep symbolisch te erkennen. De betrokken organisaties van personen met een handicap vragen al jaren om die erkenning en ze hebben dat ook in de commissie gevraagd. Niet voor niets zijn we met dit voorstel volledig ingegaan op hun vraag in die zin. Het minste wat wij kunnen doen is ze erkennen, dat is de eerste stap die wij kunnen zetten. Maar het voorstel is meer dan een symbool: het biedt ook rechtszekerheid. Meer bepaald wordt door de invoeging van redelijke aanpassingen in de Grondwet vermeden dat ze in conflict zouden treden met het principe van de formele gelijkheid.

De gebruikte formulering “De wet, het decreet of de in artikel 134 bedoelde regel waarborgen de bescherming van dat recht.”, biedt ook de garantie dat de diverse overheden binnen hun bevoegdheidssfeer dit recht verder uitwerken. Het is een permanente opdracht voor alle overheden. Door dit recht op redelijke aanpassingen grondwettelijk te verankeren, vermijden we dat het gebruik van die redelijke aanpassingen zou worden ingeroepen als zijnde in strijd met het gelijkheidsbeginsel. Het is een belangrijke verankering van de rechten van personen met een handicap. Het is een vooruitgang in rechte. Het biedt meer rechtszekerheid. Het is een symbolische erkenning van de waardigheid van personen met een handicap en het geeft aan dat zij een belangrijk onderdeel van de samenleving zijn.

De CD&V‑fractie staat eensgezind achter dit nieuwe grondwetsartikel. Wij danken alle collega’s en fracties die hebben meegewerkt aan de voorliggende consensustekst. Nadat we in de commissie de experts en vertegenwoordigers van belangengroepen hebben gehoord, zijn we van onze oorspronkelijk ingediende voorstellen afgestapt en hebben we samen een beter artikel uitgewerkt.

Nogmaals, dit voorstel is niet alleen symbolisch belangrijk, het biedt ook een grotere rechtszekerheid. Het houdt ook een blijvende opdracht voor de overheden in. Als we de tekst vandaag in de Senaat aannemen, waar ik op reken, dan hoop ik dat de Kamer ons voorbeeld zal volgen. Derde keer, goede keer.

Mme Carina Van Cauter (Open Vld). – Notre groupe soutient lui aussi avec enthousiasme la présente proposition de révision de la Constitution et votera en sa faveur.

La proposition en appelle à l’essence de la Constitution : prévenir non seulement l’abus de pouvoir mais aussi la loi absolue du plus fort. C’est la norme nationale suprême qui limite le pouvoir et garantit les droits fondamentaux de chaque citoyen. Il importe donc que nous mettions notre Constitution, contrat social auquel tous les citoyens peuvent adhérer, en harmonie avec son temps et avec la génération actuelle. Elle doit répondre aux aspirations, besoins et attentes d’aujourd’hui. C’est ce que nous faisons en inscrivant dans la Constitution le droit à l’inclusion des personnes en situation de handicap. Il faut que ces personnes puissent organiser leur vie de manière autonome, sans dépendre de personne et sans être entravées par leur handicap.

Les droits des personnes en situation de handicap sont déjà garantis par la Constitution, comme ceux de tout citoyen. Je renvoie aux dispositions du Titre II de la Constitution qui prévoient que tous les Belges sont égaux devant la loi, que la jouissance des droits et libertés doit être garantie sans discrimination et que chacun a droit à une vie conforme à la dignité humaine. La loi antidiscrimination offre elle aussi déjà une protection et reconnaît le droit des personnes en situation de handicap à des aménagements raisonnables. Dans la pratique toutefois, toutes ces dispositions restent lettre morte et nous observons quotidiennement des formes de discrimination. Les personnes en situation de handicap qui voudraient faire usage de leurs droits et participer pleinement à la vie en société en sont empêchées par certains comportements ou facteurs environnementaux. Elles dépendent souvent de la bonne volonté d’autrui et d’interprétations volontaristes.

Il est dès lors capital de réaffirmer ces droits constitutionnels, comme nous allons le faire aujourd’hui. Les auditions et avis des experts ont clairement montré que les mesures positives nécessitent vraiment une révision de la Constitution, précisément pour justifier leur impact potentiel sur les personnes ne se trouvant pas en situation de handicap.

Enfin, cette révision de la Constitution a aussi une grande valeur symbolique. Elle réaffirme l’importance que nous accordons à l’inclusion de tous les Belges et, en particulier, des Belges en situation de handicap.

Mevrouw Carina Van Cauter (Open Vld). – Ook onze fractie steunt met overtuiging dit voorstel tot herziening van de Grondwet en zal het goedkeuren.

Het voorstel appelleert aan de essentie van de Grondwet: niet alleen machtsmisbruik, maar ook het absoluut recht van de sterkste voorkomen. Het is onze hoogste nationale norm, die grenzen stelt aan macht en de grondrechten van alle burgers waarborgt. Het is dan ook van belang onze Grondwet, als sociaal contract waar alle burgers mee kunnen instemmen, bij de tijd en haar generatie te houden en te brengen. Ze moet gelijke tred houden met onze eigentijdse aspiraties, behoeften en verwachtingen. Dat doen we vandaag door het recht op inclusie voor personen met een handicap in de Grondwet in te schrijven. Mensen met een beperking moeten hun leven zelfstandig kunnen inrichten, zonder afhankelijk te zijn. Ze moeten zelf kunnen beschikken en niet beperkt worden door en tot hun handicap.

De rechten van personen met een handicap worden al grondwettelijk gewaarborgd, net zoals deze van alle burgers. Ik verwijs naar de bepalingen onder Titel II van de Grondwet, dat alle Belgen gelijk zijn voor de wet, dat het genot van de rechten en vrijheden zonder discriminatie moet worden gewaarborgd en dat iedereen het recht heeft op een menswaardig leven. Ook de antidiscriminatiewet biedt al bescherming en geeft personen met een handicap het recht op redelijke aanpassingen. In de praktijk echter blijven al deze bepalingen al te vaak dode letter en stellen we dag in, dag uit vormen van discriminatie vast. Personen met een handicap die hun rechten willen gebruiken en volledig aan het maatschappelijk leven willen deelnemen, worden daarbij nog steeds gehinderd door bepaalde gedragingen en omgevingsfactoren. Vaak zijn mensen met een beperking afhankelijk van goodwill en voluntaristische interpretaties.

Het is dan ook noodzakelijk deze grondwettelijke rechten vast te leggen, zoals we dat vandaag zullen doen. Uit de hoorzittingen en de adviezen van deskundigen aan de commissie is duidelijk gebleken dat als we positieve maatregelen willen nemen, een grondwetsherziening wel degelijk vereist is, precies om de potentiële impact ervan op mensen zonder beperkingen te verantwoorden.

Tot slot heeft deze grondwetsherziening ook een belangrijke symbolische waarde. Ze bekrachtigt het belang dat wij als samenleving hechten aan inclusie voor alle Belgen en in het bijzonder voor Belgen met een beperking.

M. Antoine Hermant (PVDA‑PTB). – Le groupe PTB soutiendra ce texte.

Il y a encore beaucoup de travail pour en arriver à une société véritablement inclusive où chacun puisse trouver sa place.

Modifier la Constitution est un geste fort que nous soutiendrons.

De heer Antoine Hermant (PVDA‑PTB). – De PVDA‑PTB‑fractie zal deze tekst steunen.

Er is nog veel werk aan de winkel om tot een echt inclusieve samenleving te komen waarin iedereen een plaats heeft.

Een grondwetsaanpassing is een sterk signaal. We zullen dat steunen.

M. Bert Anciaux (sp.a). – Les personnes en situation de handicap sont confrontées quotidiennement à des discriminations et à des obstacles qui les empêchent de participer pleinement à notre société. Le nouvel article de la Constitution proposé constitue une reconnaissance fondamentale de toutes les personnes qui vivent en situation de handicap dans notre société et ont besoin de beaucoup de courage et d’énergie pour participer pleinement au fonctionnement de notre société.

Cette reconnaissance est fondamentale. Je me rallie donc aux propos des intervenants précédents et, en particulier, de Philippe Courard et Sabine de Bethune, les coauteurs. Cette dernière a très bien passé en revue toutes les raisons pour lesquelles nous devons adopter cet article, en espérant que ce vote soit unanime.

Cette proposition a vu le jour au terme d’une large consultation de juristes et représentants du secteur, entre autres du Conseil supérieur national des personnes handicapées. Les personnes concernées jugent cette reconnaissance primordiale. Il ne s’agit cependant pas d’une action purement symbolique. Elle a aussi des effets juridiques : elle crée des droits. Ma proposition initiale visait à insérer un article 11ter dans la Constitution, ce qui aurait immédiatement fait naître des droits. Un article 22ter a un effet moins immédiat mais a néanmoins des conséquences juridiques fondamentales. Comme Sabine de Bethune l’a rappelé, on ne peut plus faire marche arrière, le principe du standstill étant généralement admis. Grâce à la reconnaissance visée à l’article 22ter, la situation des personnes souffrant d’un handicap ne pourra plus jamais régresser mais seulement progresser.

Ce n’est pas tout. En inscrivant dans la Constitution les droits des personnes en situation de handicap, nous reconnaissons également que nous ne parviendrons à l’égalité qu’en prenant des mesures de « discrimination positive » au bénéfice de groupes qui sont défavorisés dans notre société. L’égalité exige une opération de rattrapage. Un ancrage dans la Constitution est capital si nous voulons éviter que les avantages ne soient pas les mêmes pour tous. Il représente donc bien plus qu’une action symbolique. Ces personnes, qui constituent un groupe important de notre société, méritent cette reconnaissance au niveau suprême, à savoir dans la Constitution, où sont énoncés tous les droits et libertés fondamentaux.

Je suis donc fier et heureux que mon groupe politique ait pu déposer cette proposition avec d’autres groupes. Je suis convaincu que celle-ci renforcera considérablement l’émancipation et l’autonomisation des personnes en situation de handicap. Elle constitue une rupture avec le passé, où l’on prônait plutôt une attitude paternaliste, protectrice et parfois une mise à l’écart. Il s’agit de donner aux personnes concernées la force et les moyens de participer de manière totalement inclusive à notre société.

Je remercie toutes les personnes qui ont rendu cette ambition possible. Je suis persuadé que cette initiative sera profitable aux personnes en situation de handicap.

De heer Bert Anciaux (sp.a). – Mensen met een handicap ondervinden wel degelijk elke dag discriminatie en andere hinderpalen om volwaardig te kunnen participeren aan onze samenleving. Er is een tijd geweest dat de samenleving als oplossing mensen met een handicap wegstak, zodat ze niet langer zichtbaar waren. Dit nieuwe voorgestelde grondwetartikel vormt een fundamentele erkenning van al deze mensen die met een handicap in onze samenleving moeten functioneren en heel veel moed en energie nodig hebben om op een volwaardige manier in onze maatschappij te kunnen meedraaien.

Deze erkenning is fundamenteel. In die zin sluit ik me graag aan bij de vorige sprekers, en in het bijzonder bij de mede-indieners Philippe Courard en Sabine de Bethune. Die laatste heeft een mooi overzicht gegeven van alle redenen waarom we – hopelijk met een grote eensgezindheid – dit artikel moeten aannemen.

Het voorstel is tot stand gekomen na een brede raadpleging van juristen en van vertegenwoordigers uit de sector zelf, zoals de Nationale Hoge Raad voor personen met een handicap. De betrokkenen zelf vinden de erkenning fundamenteel. Het is echter niet louter een symbolische actie. De erkenning heeft ook juridische gevolgen: ze creëert rechten. Mijn oorspronkelijke voorstel sterkte ertoe een artikel 11ter in de Grondwet in te voegen waardoor onmiddellijk rechten zouden ontstaan. In het geval van een artikel 22ter is de werking minder rechtstreeks, maar de invoeging heeft wel fundamentele juridische gevolgen. Zoals Sabine de Bethune zei kan men geen stap achteruit meer zetten. Het standstill-beginsel is algemeen aanvaard. Door de erkenning in te schrijven in artikel 22ter van de Grondwet kan de situatie van mensen met een handicap op geen enkele manier nog achteruitgaan, doch slechts enkel vooruitgaan.

Er is echter meer. Door de rechten van mensen met een handicap in de Grondwet in te schrijven erkennen we ook dat we maar tot gelijkheid kunnen komen als er maatregelen worden genomen die “positief discriminerend” zijn ten aanzien van groepen die in de samenleving worden achtergesteld. Om tot gelijkheid te komen moet er een inhaaloperatie gebeuren. Om te beletten dat de voordelen niet voor iedereen gelijk zouden zijn, is de grondwettelijke verankering zo belangrijk. Het is dus veel meer dan een symbolische actie. Die mensen, die een zeer grote groep vormen in onze samenleving, verdienen deze erkenning op het hoogste niveau, namelijk in de Grondwet, waarin alle fundamentele rechten en vrijheden staan opgesomd.

Ik ben dan ook fier en blij dat mijn fractie samen met andere fracties dit voorstel heeft mogen indienen. Ik ben ervan overtuigd dat dit de emancipatie en de empowerment van mensen met een handicap fors kan doen toenemen. Het vormt inderdaad een breuk met het verleden, waar eerder werd uitgegaan van een bevoogdend, beschermend, en soms wegstekend, optreden. Dit is kracht geven aan de mensen zelf en hen de middelen geven om volkomen inclusief deel uit te maken van onze samenleving.

Ik dank alle mensen die dit mee mogelijk hebben gemaakt. Ik ben ervan overtuigd dat het voor mensen met een handicap een forse opsteker is.

  La discussion est close.

  De bespreking is gesloten.

  Il sera procédé ultérieurement au vote sur l’article unique.

  De stemming over het enig artikel heeft later plaats.

Proposition de loi spéciale modifiant la loi spéciale du 8 août 1980 de réformes institutionnelles et la loi spéciale du 12 janvier 1989 relative aux Institutions bruxelloises en vue d’étendre à l’élection des parlements de Communauté et de Région le droit de vote des Belges résidant à l’étranger (de Mme Stephanie D’Hose, MM. Rik Daems, Gaëtan Van Goidsenhoven et Georges‑Louis Bouchez et Mme Sabine de Bethune ; Doc. 7‑119)

Voorstel van bijzondere wet tot wijziging van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen en de bijzondere wet van 12 januari 1989 met betrekking tot de Brusselse Instellingen om het stemrecht van de in het buitenland verblijvende Belgen uit te breiden naar de verkiezing van de Gemeenschaps- en Gewestparlementen (van mevrouw Stephanie D’Hose, de heren Rik Daems, Gaëtan Van Goidsenhoven en Georges‑Louis Bouchez en mevrouw Sabine de Bethune; Stuk 7‑119)

Discussion générale

Algemene bespreking

M. Karl Vanlouwe (N‑VA), rapporteur. – Je me réfère à mon rapport écrit.

De heer Karl Vanlouwe (N‑VA), rapporteur. – Ik verwijs naar mijn schriftelijk verslag.

Mme Stephanie D’Hose (Open Vld). – Permettez-moi de vous remercier pour le soutien que vous aviez déjà manifesté en commission des Affaires institutionnelles en faveur de cette proposition de loi. Je tiens aussi à remercier expressément les services pour leur implication de tous les instants et pour les notes de qualité qu’ils ont fournies en réponse aux questions très pertinentes de nos collègues, MM. Anciaux et Vanlouwe.

La question du Conseil d’État, qui a suscité de très vives discussions la dernière fois, a entre-temps été tranchée. M. Wahl a indiqué à juste titre qu’il serait particulièrement paradoxal de demander au Conseil d’État de se prononcer sur un texte dans lequel figurent des mesures qui sont déjà en vigueur au niveau fédéral depuis quelques années et qui ne posent absolument aucun problème.

Les travaux que la commission a consacrés au rapport à l’examen sont éclairants et serviront sans nul doute de fil conducteur pour la suite qui sera réservée à cette proposition de loi spéciale. Nous avons déjà indiqué à plusieurs reprises que la mise en œuvre pratique ne devait pas être confiée au pouvoir exécutif. J’espère donc vraiment que nous parviendrons aujourd’hui à franchir cet obstacle hautement symbolique afin de donner aux Belges qui résident à l’étranger ce qui leur revient, à savoir le droit de participer aux élections des parlements des entités fédérées.

Les chiffres sont frappants en l’espèce. Ils montrent que les Belges résidant à l’étranger souhaitent prendre part à ces élections. Lors du scrutin législatif de mai 2019, un nombre record de 180 000 Belges s’étaient inscrits pour pouvoir voter, ce qui représente une augmentation de 50 000 personnes par rapport aux élections de 2014. Le fait de priver des Belges de la possibilité de voter pour les parlements des entités fédérées va totalement à l’encontre d’un sentiment largement répandu au sein de la société selon lequel il faut plus de démocratie et plus de participation citoyenne.

Cet état de choses a, de surcroît, une autre conséquence particulièrement néfaste en ce qu’il pourrait donner l’impression que les élections fédérales revêtent plus d’importance que les élections des entités fédérées et qu’aux yeux des Belges résidant à l’étranger, les parlements des entités fédérées ne sont donc pas importants. Or, nous savons parfaitement que c’est le contraire qui est vrai.

Pour être pleinement démocratique, notre société doit faire en sorte que tous les Belges puissent exercer leur droit de vote, y compris au niveau des entités fédérées. Celles-ci exercent en effet des compétences qui concernent directement ces citoyens, comme les soins de santé préventifs, l’enseignement, le commerce et les sciences. Les entités fédérées elles-mêmes demandent cette extension du droit de vote.

Je pense, chers collègues, qu’au vu du large soutien dont elle bénéficie au sein des différents groupes, cette proposition peut être présentée et mise aux voix lors de la séance plénière de ce jour. J’espère également que nous pourrons tous œuvrer dans le même sens et donner, enfin, à nos compatriotes de l’étranger la possibilité de participer aux élections des parlements des entités fédérées. Agissons ensemble afin de supprimer cette anomalie de notre législation. C’est notre devoir démocratique.

Mevrouw Stephanie D’Hose (Open Vld). – Ik wil jullie bedanken voor de eerdere steun die jullie aan dit wetsvoorstel hebben gegeven in de Commissie voor de Institutionele Aangelegenheden. Ik wil ook heel uitdrukkelijk de diensten bedanken voor hun herhaalde inzet en de kwalitatieve nota’s die zij hebben gegeven in antwoord op de zeer terechte vragen van de collega’s Anciaux en Vanlouwe.

De kwestie van de Raad van State, waarover we vorige keer heel fel hebben gediscussieerd, is ondertussen getrancheerd. De heer Wahl gaf terecht aan dat het bijzonder paradoxaal zou zijn om de Raad van State te vragen een tekst met maatregelen te beoordelen, die al enkele jaren op federaal niveau in voege is en totaal geen problemen oplevert. De commissiewerkzaamheden aan het verslag dat nu voorligt, zijn verhelderend en zullen ongetwijfeld als leidraad dienen voor het verdere verloop van dit voorstel van bijzondere wet. We hebben ook al verschillende keren aangegeven dat de praktische uitwerking niet moet gebeuren door de uitvoerende macht. Ik hoop dus echt, collega’s, dat we vandaag deze symbolisch belangrijke horde kunnen nemen om Belgen in het buitenland te kunnen geven wat hun toekomt, namelijk dat ze kunnen deelnemen aan de verkiezingen van de deelstaatparlementen.

De cijfers zijn in dit dossier treffend. Ze tonen aan dat Belgen in het buitenland vragende partij zijn. Bij de wetgevende verkiezingen van 2019 heeft een record van 180.000 Belgen zich ingeschreven om te stemmen voor de federale verkiezingen in mei. Dat is een stijging met 50.000 in vergelijking met 5 jaar daarvoor. Belgen de mogelijkheid ontzeggen om te kunnen stemmen voor de deelparlementen gaat totaal in tegen het aanvoelen van de brede maatschappij dat er nood is aan meer democratie, aan meer inspraak.

Daarnaast is er nog een bijzonder nefast aspect aan deze situatie, omdat het zo de schijn zou wekken dat de federale verkiezingen als belangrijker worden beschouwd dan de deelstaatverkiezingen. Zo wordt onterecht de indruk gewekt dat voor Belgen in het buitenland, de deelstaatparlementen onbelangrijk zijn. Uiteraard, collega’s, weten wij maar al te goed dat het tegendeel waar is en daar zijn we ons ten volle van bewust.

Een democratische samenleving vereist dat alle Belgen ook voor de deelstaatniveaus hun stemplicht kunnen uitoefenen. Deze hebben immers de bevoegdheden die hen rechtstreeks aanbelangen, zoals preventieve gezondheidszorg, onderwijs, handel en wetenschappen. De deelstaten zelf zijn vragende partij voor een dergelijke verruiming.

Ik meen, collega’s, dat gezien de brede steun voor dit voorstel van de verschillende fracties, we dit heden kunnen voordragen en hierover in deze plenaire vergadering kunnen stemmen. Ik hoop daarbij ook dat we allen aan één zeel trekken en dat we eindelijk onze landgenoten in het buitenland de mogelijkheden kunnen bieden om deel te nemen aan de verkiezingen van de parlementen van de deelstaten. Laten we samen deze anomalie in de wetgeving wegwerken. Het is onze democratische plicht.

M. Karl Vanlouwe (N‑VA). – Madame la présidente, chers collègues, permettez-moi de remercier également Mme D’Hose pour son initiative. Un texte avait déjà été proposé sous la législature précédente, mais il avait malheureusement été frappé de caducité. Ce texte était le fruit d’une initiative du gouvernement de l’époque, prise conjointement par le ministre des Affaires étrangères, M. Didier Reynders, et le ministre de l’Intérieur, M. Jan Jambon. L’idée était de donner effectivement, aux compatriotes résidant à l’étranger, le droit de vote pour les élections des parlements des entités fédérées.

Le droit de vote ayant déjà été accordé à nos compatriotes de l’étranger pour le Parlement fédéral – ce qui était plus que justifié –, il va de soi qu’il fallait faire de même en ce qui concerne le droit de vote aux élections des parlements des entités fédérées. Cette idée recueille une très large adhésion. Il y a environ cinq ans, le Parlement flamand a adopté à l’unanimité une résolution demandant au niveau fédéral de prendre, enfin, l’initiative d’octroyer aux Belges de l’étranger le droit de vote aux élections des parlements des entités fédérées.

Cette mesure peut compter sur une large assise démocratique. On peut évidemment se demander pourquoi l’autorité fédérale reste au centre du jeu en la matière alors qu’il s’agit de permettre à nos compatriotes de l’étranger de voter pour les élections des parlements régionaux. Nous disposons pourtant d’une autonomie constitutionnelle.

Le droit de vote est, par excellence, un droit lié à la nationalité d’un État. Depuis l’entrée en vigueur de la loi du 7 mars 2002 modifiant le Code électoral, les Belges résidant à l’étranger peuvent voter aux élections fédérales. Ainsi que Mme D’Hose l’a justement fait remarquer, le niveau fédéral est, hiérarchiquement parlant, sur un pied d’égalité avec le niveau des entités fédérées.

Nous l’avons aussi précisé clairement à l’échelon européen, dans le cadre de la déclaration jointe au Traité de Lisbonne. Il n’y a donc aucune raison justifiant que nos compatriotes de l’étranger puissent voter aux élections fédérales et pas aux élections des entités fédérées. Rien non plus ne justifie que l’on ralentisse le processus législatif en cours en demandant un nouvel avis au Conseil d’État. Celui-ci en avait déjà rendu un sur le droit de vote de nos compatriotes au niveau fédéral. Cela n’était donc qu’une manœuvre dilatoire.

Notre groupe soutiendra cette proposition. Certaines des réserves que nous avons formulées ont été prises en compte en ce qui concerne la cascade du vote et le niveau auquel le suffrage pourra être exprimé ; je pense en particulier à la possibilité pour les Belges qui vivent à l’étranger et qui expriment leur suffrage à Bruxelles de voter aussi pour le Parlement flamand en tant que parlement de Communauté. À titre personnel, par exemple, je suis élu à Bruxelles mais pour le Parlement flamand.

Notre groupe soutiendra cette proposition dans l’espoir qu’aux prochaines élections régionales, nos compatriotes de l’étranger, qu’ils soient Flamands, Wallons ou Bruxellois, puissent exercer eux aussi leur droit de vote en faveur de leur entité fédérée.

De heer Karl Vanlouwe (N‑VA). – Voorzitster, collega’s, ik dank ook mevrouw D’Hose om het initiatief dat zij hiertoe genomen heeft. In de vorige legislatuur werd er al een initiatief genomen, dat jammer genoeg vervallen verklaard is. Het was een initiatief van de toenmalige regering, onder meer van de minister van Buitenlandse Zaken Didier Reynders, die dat toen samen met minister van Binnenlandse Zaken Jan Jambon heeft genomen. Men wou effectief stemrecht geven aan landgenoten die in het buitenland verblijven en wel voor de deelstaatparlementen.

Het lijkt een evidentie, wanneer voor het federaal parlement al stemrecht werd toegekend – meer dan terecht – dat er ook werk van wordt gemaakt om ook voor de deelstaatparlementen het stemrecht aan landgenoten in het buitenland te geven. Hiervoor bestaat er een heel breed draagvlak. Ongeveer vijf jaar geleden werd alvast in het Vlaams Parlement bij eenparigheid een resolutie aangenomen waarbij er bij het federale niveau op werd aangedrongen om eindelijk ook het initiatief te nemen om stemrecht te verlenen voor het deelstaatparlement.

Er is dus een zeer breed democratisch draagvlak. We kunnen ons natuurlijk de vraag stellen hoe het komt dat de federale overheid nog moet bepalen dat landgenoten nog altijd via haar moeten passeren om dat stemrecht te kunnen uitoefenen voor regionale verkiezingen. We hebben nochtans constitutionele autonomie.

Stemrecht is een recht dat bij uitstek verbonden is aan een nationaliteit van een staat. Sinds de wet van 7 maart 2002 tot wijziging van het Kieswetboek kunnen Belgen in het buitenland voor het federale niveau hun stem uitbrengen. Zoals collega D’Hose terecht heeft opgemerkt, staat in ons land het federale niveau in de hiërarchie op gelijke voet met het deelstatelijke niveau.

Dat hebben wij ook binnen Europa met de verklaring bij het Verdrag van Lissabon duidelijk gemaakt. Er is dus geen reden waarom men landgenoten in het buitenland wel voor federale verkiezingen laat stemmen, maar niet voor de deelstaatverkiezingen. Er is net zo min een reden om dit wetgevend proces te vertragen door opnieuw een advies van de Raad van State te vragen. Er bestaat een advies van de Raad van State met betrekking tot het stemrecht van landgenoten op het federale niveau. Het zag er dus naar uit dat dit enkel een vertragingsmanoeuvre was.

Onze fractie zal dit voorstel steunen. Er is voldaan aan bepaalde bedenkingen die gemaakt zijn met betrekking tot de cascade van waar de stem moet worden uitgebracht, of ook – zo is het in mijn geval: ik ben in Brussel verkozen, maar voor het Vlaams Parlement – met betrekking tot de mogelijkheid voor landgenoten die in het buitenland wonen en in Brussel hun stem uitbrengen, om ook voor het Vlaams Parlement als gemeenschapsparlement te stemmen.

Onze fractie zal dit steunen, zodat hopelijk tegen de volgende regionale verkiezingen ook landgenoten, Vlamingen, Walen, Brusselaars in het buitenland de mogelijkheid hebben om hun stemrecht voor hun deelstaat uit te oefenen.

M. Stijn Bex (Ecolo-Groen). – Notre groupe soutiendra cette proposition de loi spéciale. Permettez-moi à cet égard de remercier Mme D’Hose ainsi que les services qui nous ont aidés au cours de nos travaux. Cette loi spéciale met fin à une anomalie : lors des élections fédérales, 180 000 Belges ont voté pour constituer le Parlement fédéral mais n’ont pas pu voter pour les parlements des entités fédérées alors que ceux-ci adoptent des lois et promulguent des normes hiérarchiquement équivalentes. Comme M. Vanlouwe l’a déjà dit, le Parlement flamand souhaite que l’on instaure ce droit de vote. Plusieurs questions ont été soulevées lors de la discussion, notamment en ce qui concerne les parlements de Communauté. Les services nous ont fourni une réponse précise sur l’applicabilité aux membres bruxellois du Parlement flamand, mais la question n’est pas réglée en ce qui concerne le Parlement de la Communauté germanophone. Nous avons aussi convenu lors des discussions en commission que M. Miesen déposerait une proposition à ce sujet. Il peut d’ores et déjà compter sur notre groupe pour examiner cette proposition avec toute la bienveillance voulue.

L’extension du droit de vote est une bonne chose et il y a encore, selon moi, d’autres propositions intéressantes à examiner, comme l’instauration du droit de vote à partir de l’âge de 16 ans, l’octroi du droit de vote aux non-Belges et aussi l’instauration de la possibilité pour les étudiants de voter aux élections communales dans la commune où ils vivent en kot depuis plusieurs années. Mais toutes ces extensions du droit de vote, aussi importantes soient-elles, ne sont pas suffisantes. Je renvoie à cet égard aux travaux majeurs que mène actuellement la commission du Renouveau démocratique et de la Citoyenneté du Sénat et à la nécessité, selon moi, de renforcer en priorité la démocratie. On voit bien en effet qu’en dépit du vote obligatoire, la participation aux élections diminue et les votes blancs ou nuls se multiplient. On ne peut y remédier qu’en restaurant la crédibilité de la politique, et il y a fort à faire sur ce plan, surtout quand on voit tous les ratés de la formation gouvernementale au cours de l’année écoulée.

J’espère que nous sommes tous conscients de l’enjeu et de la nécessité à cet égard d’accroître la participation citoyenne au processus décisionnel. La commission a clôturé ses auditions à ce sujet et peut s’atteler à présent à la rédaction du rapport d’information sur la participation citoyenne. J’espère que sur ce plan aussi, nous pourrons compter sur la collaboration de tous les collègues afin de pouvoir élaborer un texte solide.

De heer Stijn Bex (Ecolo-Groen). – Onze fractie zal dit voorstel van bijzondere wet steunen. Daarvoor dank ik mevrouw D’Hose en zeker ook de diensten die ons tijdens de werkzaamheden geholpen hebben. Deze bijzondere wet zet inderdaad een anomalie recht die al werd aangehaald: bij de federale verkiezingen hebben 180.000 Belgen gestemd voor de samenstelling van het federale parlement en zij hebben daarbij niet kunnen stemmen voor de samenstelling van de deelstaatparlementen, terwijl die nochtans wetten, normen, van dezelfde hiërarchie aannemen. Het is ook een vraag, collega Vanlouwe heeft het al aangehaald, van het Vlaams Parlement, om dit in te voeren. Er zijn tijdens de bespreking een aantal vragen opgeworpen, onder andere rond hoe het zit met de gemeenschapsparlementen, we hebben een duidelijk antwoord gekregen van de diensten over de toepasselijkheid voor de Brusselse leden van het Vlaams Parlement, maar er blijft dat probleem voor het Parlement van de Duitstalige Gemeenschap, en we hebben ook afgesproken tijdens de besprekingen in de commissie dat collega Miesen daarover een voorstel zal indienen; hij kan alvast ook op onze fractie rekenen om dat voorstel met zeer veel welwillendheid te bekijken.

Het stemrecht uitbreiden is wat ons betreft een goede zaak en ik denk dat we in de toekomst ook werk moeten maken van andere voorstellen, zoals bijvoorbeeld het stemrecht vanaf 16 jaar, het stemrecht voor niet-Belgen, en ook de mogelijkheid die zou kunnen voorzien worden voor studenten om te stemmen bij gemeenteraadsverkiezingen in de stad waar zij eventueel al jarenlang op kot zijn. Maar al die uitbreidingen van het stemrecht, hoe belangrijk ze ook zijn, zijn niet voldoende. Ik wil daarbij toch verwijzen naar het zeer belangrijke werk dat de commissie voor de Democratische Vernieuwing en Burgerschap hier in de Senaat te leveren heeft: we moeten vooral de democratie versterken. Want we zien dat ondanks de stemplicht de opkomst lager ligt bij de verkiezingen, dat mensen meer blanco of ongeldig stemmen en we kunnen dat alleen maar remediëren als we de geloofwaardigheid van de politiek herstellen en daar is na wat er het afgelopen jaar opnieuw gebeurd is rond de regeringsvorming bijzonder veel werk aan.

Ik hoop dat we dat allemaal beseffen, maar dat moeten we ook doen door meer burgerparticipatie in de besluitvorming mogelijk te maken. De commissie heeft de hoorzittingen daarover afgewerkt, ze kan nu beginnen aan het informatieverslag over die burgerparticipatie en ik hoop dat we ook daar op de samenwerking met alle collega’s kunnen rekenen om daarvan een heel sterk document te maken.

M. Yves Buysse (Vlaams Belang). – La proposition visant à étendre le droit de vote des Belges résidant à l’étranger, afin de leur permettre de participer aussi aux élections des parlements des entités fédérées, bénéficiera assurément de notre soutien. Pour nous, c’est une évidence. Il n’est pas logique en effet qu’un compatriote, où qu’il se trouve, puisse s’inscrire pour l’élection de la Chambre mais pas pour celle d’un parlement d’entité fédérée. Les compatriotes concernés par cette situation n’y comprennent d’ailleurs rien eux-mêmes.

Outre les aspects afférents aux modalités pratiques d’enregistrement et aux différentes manières d’exprimer leur suffrage, la principale question que les Belges de l’étranger se sont sans aucun doute posée à l’approche des élections du 26 mai de l’année dernière était de savoir pourquoi ils pouvaient voter pour les élections à la Chambre et pas pour celles du Parlement flamand alors que ces deux élections avaient lieu le même jour.

En 2013 déjà, notre groupe avait insisté au Parlement flamand, par la voie d’une proposition de résolution, sur la nécessité d’étendre le droit de vote et nous avions, tout comme les autres partis flamands, marqué notre approbation au Parlement flamand sur une résolution préconisant cette extension du droit de vote.

Notre groupe considère néanmoins que le Sénat n’est pas le lieu pour discuter de cette matière. Ce n’est pas aux instances fédérales de décider comment les élections doivent être organisées dans une entité fédérée, ni a fortiori qui peut participer à l’élection. C’est au parlement de cette entité qu’il revient d’en décider. Tels étaient d’ailleurs aussi l’esprit et la lettre des résolutions qui avaient été approuvées par le Parlement flamand en 1999 et qui plaidaient en faveur d’une autonomie constitutive complète.

Enfin, je regrette que les initiateurs et les autres groupes n’aient pas accepté notre proposition de mettre cette initiative législative à profit pour organiser une audition sur la manière dont le droit de vote de nos compatriotes à l’étranger s’exerce actuellement dans la pratique, sur les plaintes et difficultés éventuelles y afférentes et la manière d’y remédier. Des fonctionnaires des SPF Intérieur et Affaires étrangères, en charge de ces matières, ainsi que des représentants d’associations telles que « Vlamingen in de Wereld », auraient pu nous livrer des éclairages bien utiles dans ce domaine. Sans doute les esprits vont-ils mûrir encore un peu. De toute façon, le texte que nous validerons aujourd’hui ne s’appliquera pour la première fois que dans quatre ans. Nous avons donc encore un peu de temps devant nous.

De heer Yves Buysse (Vlaams Belang). – Het voorstel om het stemrecht van de Belgen in het buitenland uit te breiden, zodat ook zij kunnen deelnemen aan de verkiezingen voor de deelstaatparlementen, geniet zeker ook onze steun. We vinden het een vanzelfsprekendheid, aangezien elke landgenoot waar hij of zij zich ook bevindt, zich wel kan registreren voor de verkiezing van de Kamer, maar niet voor de verkiezingen van een deelstaatparlement. De betrokken landgenoten begrijpen dat zelf ook helemaal niet.

Naast vragen over de praktische registratiemodaliteiten en over de verschillende manieren waarop ze hun stem kunnen uitbrengen, was de vraag waarom ze wel voor de Kamer en niet voor het Vlaams Parlement konden stemmen, terwijl beide verkiezingen op hetzelfde moment werden georganiseerd, ongetwijfeld de meest gestelde vraag van Belgen in het buitenland in de aanloop naar de verkiezingen van 26 mei vorig jaar.

Al in 2013 heeft onze fractie in het Vlaams Parlement via een voorstel van resolutie aangedrongen op de uitbreiding van het stemrecht en net als alle andere Vlaamse partijen hebben we in de vorige legislatuur onze goedkeuring gegeven aan een resolutie in het Vlaams Parlement die deze uitbreiding bepleitte.

Wel vindt onze fractie dat dit voorstel niet in de Senaat moet worden besproken. In onze visie moeten niet de federale instanties beslissen hoe verkiezingen in een deelstaat worden georganiseerd, en moeten ze zeker niet de fundamentele beslissing nemen wie er bij de verkiezing van een deelstaatparlement mag stemmen. Dat moet dat parlement zelf kunnen beslissen. Dat waren ook de geest en de letter van de resoluties die in 1999 in het Vlaams Parlement werden goedgekeurd en waarin volledige grondwetgevende autonomie werd bepleit.

Tot slot betreur ik dat de initiatiefnemers en de andere fracties niet zijn ingegaan op ons voorstel om van dit wetgevend initiatief gebruik te maken om een hoorzitting te organiseren over hoe het stemrecht van de landgenoten in het buitenland tot nu in de praktijk verloopt, welke eventuele klachten en pijnpunten er zijn en hoe die kunnen worden verholpen. Met de bevoegde ambtenaren van de FOD Binnenlandse Zaken en Buitenlandse Zaken en met vertegenwoordigers van verenigingen zoals Vlamingen in de Wereld had dit een nuttige hoorzitting kunnen zijn. Misschien rijpen de geesten alsnog, want wat vandaag, ook door ons, zal worden goedgekeurd, is pas over een kleine vier jaar voor het eerst van toepassing. We hebben dus nog even de tijd.

M. Julien Uyttendaele (PS). – Je m’exprimerai au nom de mon groupe mais également, vu le texte ici discuté, en tant que député bruxellois. Ce n’est pas la première fois que ce dossier est débattu à l’échelon fédéral, mais c’est la première fois qu’il réunira, à mon avis, une majorité dans les deux groupes linguistiques. Pour modifier un texte à ce point fondamental, il faut en effet une loi spéciale et donc, logiquement, un très large consensus.

Le droit de vote est un droit civique fondamental ; c’est un des fondements de notre démocratie et partant, de notre État de droit. Ce droit qui est aussi un devoir, rappelons-le, a longtemps été considéré comme un privilège réservé aux nantis, avant d’être progressivement élargi à tous les citoyens, … enfin presque tous les citoyens. Le passage du suffrage censitaire au suffrage universel masculin, puis l’instauration du droit de vote des femmes, ont transformé des millions de personnes en citoyens actifs. Le droit de vote est un des attributs les plus importants de la citoyenneté. Il permet de peser sur les politiques qui seront développées pour donner un sens à la communauté dans laquelle nous vivons. Jusqu’il y a peu, l’extension du droit de vote était soumise à deux conditions : la nationalité et la territorialité. Depuis, la construction européenne, d’une part, mais également une approche plus inclusive et plus généreuse de ce concept de citoyenneté, d’autre part, ont fait éclater ces verrous. Les ressortissants européens sont devenus, depuis le Traité de Maastricht, des citoyens qui peuvent exercer leur droit de vote aux élections communales et aux élections européennes dans un État membre dont ils n’ont pas la nationalité. La Belgique – et on peut en être fier – est allée plus loin dans cette dynamique, en permettant aux ressortissants non européens installés durablement sur son territoire de voter aux élections communales. Le groupe socialiste est et sera toujours en faveur d’une extension du droit de vote car plus la démocratie est déconcentrée, plus elle est saine. Il est cependant légitime de s’interroger sur l’opportunité d’étendre le droit de vote aux élections régionales à des personnes qui ne résident plus, voire n’ont jamais résidé, sur le territoire en question. Il s’agit non de maintenir un lien entre un expatrié et son pays dont il a la nationalité, mais bien entre un expatrié et une Région dans laquelle il n’habite plus ou dans laquelle il n’a jamais habité. N’en déplaise à certains, il n’existe pas de sous-nationalité régionale dans notre pays.

À côté de cela, certains partis – et je trouve cela dommageable – n’envisagent même pas la possibilité d’autoriser les non-Belges, résidant durablement dans nos Régions, qui paient des impôts, qui utilisent nos transports en commun, dont les enfants s’émancipent grâce à notre enseignement, à participer plus activement à la définition des politiques qui ont une incidence directe sur eux. La modification de notre système électoral régional relève bien entendu d’une compétence fédérale. Il n’en demeure pas moins que les Régions sont directement concernées par ce débat, dont l’issue aura évidemment une incidence significative sur la composition de leur assemblée. Rien ne s’oppose donc, dans le respect des compétences des uns et des autres, à ce que les parlements régionaux adoptent des positions de principe dans ce dossier.

Je prends ici ma casquette de député bruxellois pour vous rappeler que c’est dans ce sens que mon parlement d’origine, le Parlement bruxellois, a adopté, en avril 2019, une résolution enjoignant au niveau fédéral, et plus particulièrement au Sénat, de se pencher à la fois sur l’octroi du droit de vote pour les élections régionales et communautaires aux Belges résidant à l’étranger mais également sur l’élargissement du droit de vote pour ces élections à tout ressortissant non belge, européen ou non, inscrit au registre de la population d’une commune bruxelloise depuis plus de cinq ans. C’est une question de légitimité pour mon assemblée d’origine. Le Parlement bruxellois n’est, aujourd’hui, pas représentatif des Bruxellois. C’est problématique. Près d’un Bruxellois sur trois n’a, aujourd’hui, pas le droit de s’exprimer sur les politiques et les mesures dont il sera parmi les premiers destinataires.

Je vous rappelle que ces personnes vivent durablement ici, avec nous, financent nos services publics, nos politiques publiques. Le seul jour où elles peuvent avoir un réel impact sur celles-ci, elles sont catégorisées comme des citoyens de seconde zone. À Bruxelles, ville-région cosmopolite par excellence, cette situation n’est plus tenable. Mon parlement nous a envoyé un message clair à ce sujet ; j’espère qu’il sera entendu.

Je voudrais enfin revenir sur la manière dont se sont déroulés les débats en commission. Il ne n’agit pas de voter une résolution portant sur la circonférence des concombres…

Il s’agit d’un texte qui va profondément modifier notre système électoral, et partant, les fondements mêmes de notre démocratie ; cela ne se fait donc pas à la légère.

Dans cette assemblée, on auditionne des experts pour un oui ou pour un non, très souvent à juste titre, parfois un peu moins. Et, ici, pour un texte aussi important, on ne fait rien, on n’écoute personne, tout est parfait ! Les modalités ne se discutent pas ; rien n’a vraiment été discuté. Des critères de rattachement qui pourraient apparaître comme fort ténus entre l’électeur et sa région ? On n’en a cure. Quant à une représentation spécifique des Belges à l’étranger pour que leurs intérêts soient mieux défendus au sein des assemblées concernées ? Elle ne figure pas au programme des discussions. Mais le pire, chers collègues, c’est l’absence totale de rigueur dont la plupart des membres de la commission a fait preuve. Le Conseil d’État a demandé expressément à être saisi de ces textes. Ceux qui ont lu l’avis du Conseil d’État ont fermé les yeux et ceux qui ont écouté mon intervention en commission et ma demande de saisine de la section de législation ont clairement fermé leurs oreilles. En revanche, lorsqu’il s’agit de jouer au jeu des synonymes, par amendements interposés, sur la proposition relative à l’IVG, alors on estime très important d’avoir un troisième avis du Conseil d’État pour des changements de virgule ! Mais, dans le cas présent, on ne prend même pas la peine de recueillir un seul avis du Conseil d’État. C’est affligeant ! Et avancer l’argument selon lequel il y aurait un texte similaire pour les élections fédérales, cela revient à préjuger du point de vue du Conseil d’État qui demandait précisément de pouvoir rendre un avis sur ce dossier.

Chers collègues, nous sommes des responsables politiques, et chaque mot a son sens. L’attitude de certains est éminemment irresponsable. On n’improvise pas lorsqu’il s’agit d’une réforme touchant aux droits civiques. Il y va en l’espèce de l’essence même de notre démocratie, et vous voulez faire voter ce texte au pas de charge !

J’aimerais comprendre ce qui justifie un tel empressement à ce stade de la législature. Les élections régionales auront lieu dans 46 mois, soit 1400 jours. Nous pourrions avoir un avis du Conseil d’État avant même notre rentrée parlementaire en octobre. Alors, quelle est la vraie raison de cet empressement ? Nous pourrions travailler de manière soutenue et sans aucune pression pour faire correctement les choses, et ce texte serait voté dans les temps.

Nous sommes bien loin ici de la chambre de réflexion, celle du temps long, celle qui prend de la hauteur et qui ne tombe pas dans le culte de l’immédiateté.

C’est pourquoi je vous invite une dernière fois à appuyer la demande de saisine du Conseil d’État, formulée par mon groupe. C’est bien le minimum pour un texte comme celui-là. À cet égard, je tiens à remercier tout particulièrement les groupes sp.a et PTB qui ont décidé de soutenir cette demande, même si l’on sait que cela ne suffira pas. Il incombera donc aux autres partis de trancher la question.

Comme je l’ai dit, nous sommes favorables à cette extension mais, à titre personnel, vu la légèreté avec laquelle ce dossier de la plus haute importance a été traité, je m’abstiendrais s’il devait être mis aux voix.

De heer Julien Uyttendaele (PS). – Ik zal namens mijn fractie spreken, maar, gelet op de voorliggende tekst, ook als Brussels volksvertegenwoordiger. Het is niet de eerste keer dat dit dossier op federaal niveau wordt besproken, maar ik meen dat er voor het eerst een meerderheid voor is in beide taalgroepen. Om zo’n fundamentele tekst te wijzigen, is er immers een bijzondere wet nodig en dus, logischerwijze, een heel brede consensus.

Het stemrecht is een fundamenteel burgerrecht, het is een van de grondslagen van onze democratie en bijgevolg van onze rechtsstaat. Dat recht, dat tevens een plicht is, werd lang als een voorrecht beschouwd voor de rijken, voor het geleidelijk aan werd uitgebreid naar alle burgers… of toch bijna alle burgers. De overgang van het cijnskiesrecht naar het algemeen stemrecht voor mannen en vervolgens de invoering van het stemrecht voor vrouwen, hebben miljoenen mensen in actieve burgers veranderd. Het stemrecht is een van de belangrijkste kenmerken van het burgerschap. Daardoor kan men wegen op het beleid dat zal worden gevoerd om zin te geven aan de gemeenschap waarin we leven. Tot voor kort moesten voor de uitbreiding van het stemrecht twee voorwaarden worden vervuld: nationaliteit en territorialiteit. Intussen hebben enerzijds de Europese constructie, maar anderzijds ook een inclusievere en meer genereuze benadering van het concept burgerschap die grendels doen springen. Sinds het Verdrag van Maastricht zijn de Europese onderdanen burgers geworden die hun stemrecht kunnen uitoefenen bij de gemeenteraadsverkiezingen en de Europese verkiezingen in een lidstaat waarvan ze de nationaliteit niet hebben. België – en daar mogen we trots op zijn – is in dat opzicht nog verder gegaan door toe te staan dat niet-Europese onderdanen die duurzaam op ons grondgebied gevestigd zijn, mogen stemmen bij de gemeenteraadsverkiezingen. De socialistische fractie is en zal altijd voorstander zijn van een uitbreiding van het stemrecht, want hoe meer de democratie gespreid is, hoe gezonder ze is. Terecht vraagt men zich echter af of het opportuun is het stemrecht tot de regionale verkiezingen uit te breiden voor personen die niet langer op het desbetreffende grondgebied verblijven, of die er zelfs nooit verbleven hebben. Dat is geen band in stand houden met een expat en het land waarvan hij de nationaliteit heeft, maar tussen een expat en een Gewest waarin hij niet meer woont of waarin hij nooit gewoond heeft. Met alle respect voor sommigen, er is geen gewestelijke subnationaliteit in ons land.

Daarnaast overwegen bepaalde partijen – en dat vind ik schadelijk – zelfs de mogelijkheid niet om toe te staan dat niet-Belgen, die duurzaam in onze Gewesten verblijven, die belastingen betalen, ons openbaar vervoer gebruiken en wier kinderen zich dankzij ons onderwijs emanciperen, actiever deelnemen aan het bepalen van het beleid dat directe gevolgen heeft voor hen. De wijziging van ons regionaal kiesstelsel is uiteraard een federale bevoegdheid. Toch hebben de Gewesten rechtstreeks belang bij dit debat, waarvan de uitkomst uiteraard een significante invloed zal hebben op de samenstelling van hun assemblee. Er is dus niets op tegen dat de regionale parlementen in dit dossier principiële standpunten innemen, met eerbiediging van eenieders bevoegdheden.

Als Brussels volksvertegenwoordiger herinner ik u eraan dat het Brussels parlement, in april 2019 een resolutie heeft aangenomen die het federale niveau, meer bepaald de Senaat, aanspoort zich te buigen over de toekenning van stemrecht voor de gewest- en gemeenschapsverkiezingen aan Belgen die in het buitenland verblijven, maar ook over de uitbreiding van het stemrecht voor die verkiezingen naar iedere niet-Belgische, al dan niet Europese onderdaan, die langer dan vijf jaar ingeschreven is in het bevolkingsregister van een Brusselse gemeente. Voor de assemblee waaruit ik kom is dat een legitimiteitskwestie. Het Brussels Parlement is vandaag niet representatief voor de Brusselaars. Bijna een Brusselaar op drie heeft vandaag niet het recht zich uit te spreken over het beleid en de maatregelen waarvan hij een der eerste bestemmelingen is.

Ik wijs er nogmaals op dat die mensen duurzaam hier wonen, met ons, en onze openbare diensten, ons overheidsbeleid financieren. De enige dag waarop ze daar werkelijk impact op kunnen hebben, worden ze als tweederangsburgers weggezet. Die toestand is in Brussel, kosmopolitisch stadsgewest bij uitstek, niet langer houdbaar. Mijn parlement heeft ons hierover een duidelijke boodschap gezonden, ik hoop dat ze gehoord wordt.

Tot slot wil ik terugkomen op de wijze waarop de debatten in de commissie verlopen zijn. We stemmen hier niet over een resolutie betreffende de omtrek van de komkommers…

Dit is een tekst die ons kiesstelsel, en dus de grondslagen van onze democratie, grondig zal veranderen. Dat doet men dus niet op een drafje.

Voor het minste of geringste hoort men in deze assemblee experten, heel vaak terecht, soms iets minder terecht. En hier, voor een tekst die zo belangrijk is, doet men niets, hoort men niemand, is alles perfect in orde! Er wordt niet gedebatteerd over de modaliteiten; er is over niets echt gediscussieerd. Aanknopingsfactoren tussen de kiezer en zijn gewest die heel los kunnen lijken? Daar bekommeren we ons niet om. Een specifieke vertegenwoordiging van Belgen in het buitenland om hun rechten in de desbetreffende assemblees beter te verdedigen? Dat staat niet op het programma van de debatten. Maar het ergste, beste collega’s, is het totale gebrek aan nauwgezetheid waarvan de meeste commissieleden blijk gaven. De Raad van State heeft uitdrukkelijk gevraagd die teksten te mogen behandelen. Wie het advies van de Raad van State gelezen heeft, heeft de ogen gesloten, en wie mijn uiteenzetting in de commissie en mijn verzoek om de afdeling wetgeving te raadplegen, gehoord heeft, houdt zich Oost-Indisch doof. Maar wanneer het erom gaat een spelletje met synoniemen te spelen aan de hand van amendementen, over het voorstel betreffende abortus, dan vindt men het heel belangrijk een derde advies van de Raad van State te krijgen om enkele komma’s te veranderen! Hier neemt men zelfs de moeite niet één enkel advies van de Raad van State in te wachten. Het is bedroevend! En het argument aanhalen dat er een soortgelijke tekst is voor de federale verkiezingen, dat is vooruitlopen op het standpunt van de Raad van State, die precies vroeg over dat dossier een advies uit te mogen brengen.

Beste collega’s, wij zijn politieke leidinggevenden, en elk woord heeft zijn betekenis. De houding van sommigen is uitermate onverantwoordelijk. Men improviseert niet wanneer het om een hervorming gaat die met de burgerrechten te maken heeft. Het gaat hier om de essentie van onze democratie en u wil op een drafje over die tekst laten stemmen!

Ik zou graag begrijpen wat die haast in dit stadium van de zitting verantwoordt. De regionale verkiezingen vinden binnen 46 maanden plaats, dat is binnen 1400 dagen. Nog voor het parlement in oktober weer samenkomt, kunnen we een advies van de Raad van State hebben. Wat is de echte reden van die haast? We kunnen gestaag en zonder druk voortwerken om de zaken correct te doen, en er zal tijdig over die tekst worden gestemd.

We staan heel ver van de reflectiekamer af, de kamer die traag werkt, die afstand neemt en die niet aan steekvlampolitiek doet.

Daarom vraag ik u een laatste keer het verzoek van mijn fractie om advies te vragen aan de Raad van State, te steunen. Dat is het minimum voor een tekst van dat kaliber. Ik sta erop de sp.a- en de PVDA‑PTB‑fractie, die dat verzoek hebben willen steunen, speciaal te danken, ook al weten we dat dit niet zal volstaan. Het zal dus aan de andere partijen zijn om de zaak te beslechten.

Zoals ik al heb gezegd, zijn we voor die uitbreiding gewonnen, maar persoonlijk zal ik mij onthouden als het ter stemming wordt voorgelegd, vanwege de lichtzinnigheid waarmee dit uiterst belangrijke dossier behandeld werd.

M. Jean-Paul Wahl (MR). – L’extension du droit de vote a toujours été, pour ma famille politique libérale, une préoccupation dans toute l’histoire de notre pays, qu’elle concerne le suffrage universel, le suffrage accordé aux femmes, ou encore le suffrage accordé pour les élections communales aux Européens puis aux étrangers non européens. Il est donc évident que cette proposition est soutenue par mon groupe ; elle est d’ailleurs cosignée par les membres de celui-ci.

Monsieur Uyttendaele, vous m’avez stupéfait par le ton, par le jugement que vous estimez pouvoir porter sur vos collègues de commission, qui est absolument déplacé. Vous nous accusez, nous, les membres de la commission, de nous être bouché les oreilles et d’avoir fermé les yeux. Croyez-moi, j’ai eu mes oreilles grandes ouvertes pour vous écouter, et mes yeux encore plus largement ouverts, tant j’étais stupéfait. Je n’en croyais ni mes oreilles, ni ce que je voyais.

Vous trouvez un certain nombre de motifs qui sont purement fallacieux. Vous invoquez l’avis du Conseil d’État. Or, la législation qui nous occupe coule tellement de source que nous pouvons l’adopter et qu’il est assez invraisemblable qu’on ne l’ait d’ailleurs pas encore fait. Il est vrai que le PS s’y est toujours opposé pour des raisons relevant d’un certain conservatisme, et qu’il faut quand même déplorer de la manière la plus vigoureuse.

Mais expliquez-moi, Monsieur Uyttendaele : nous sommes dans un État fédéral, dans lequel des mesures votées par les entités fédérées ont la même valeur que les dispositions votées par l’État fédéral. Nous avons donc un fédéralisme de matières sans hiérarchie ; on peut le regretter ou non, c’est un autre débat.

Donc, lorsque les électeurs qui résident à l’étranger vont faire leur choix, ils vont consulter le programme du PS. Ils vont pouvoir donner leur point de vue, par exemple, lorsqu’il s’agit de la politique de la santé, mais ils ne pourront pas donner leur point de vue sur les propositions que le PS formulerait en matière de prévention de la santé. Expliquez-moi cet illogisme.

Nous sommes aujourd’hui – faut-il encore le rappeler ? – dans une crise qui est gérée tant au niveau fédéral qu’au niveau des entités fédérées, chacun en fonction de ses propres compétences – et l’on sait combien ce n’est pas toujours simple –, mais il est aussi évident qu’à un moment donné les citoyens belges résidant en Belgique ou à l’étranger seront amenés à s’exprimer. Et si je suis votre thèse, ils pourront donc juger la manière dont le fédéral a agi au cours de cette crise mais ils ne pourront pas juger la manière dont les entités fédérées auront géré la crise de leur côté.

Expliquez-moi – de préférence, sans arrogance – sur quelle base logique vous estimez pouvoir vous fonder. Cela ne tient absolument pas la route.

Vous et votre formation politique êtes d’ailleurs désormais totalement isolés sur cette problématique. Vous essayez tant bien que mal de noyer le poisson en évoquant d’autres difficultés qu’il faut encore résoudre, et à propos desquelles je partage votre point de vue.

Il est évident que nos institutions devront encore évoluer et que la problématique du droit de vote des étrangers résidant en Belgique doit faire l’objet d’un débat, et ce à tous les niveaux de pouvoir. Il faut déterminer les conditions d’extension de ce droit de vote.

Personnellement, je ne me base pas, comme vous l’avez fait, sur leur contribution financière à la société, car ce serait revenir au suffrage censitaire. À partir du moment où des étrangers sont installés durablement dans notre pays, y participent d’une manière ou d’une autre à la vie sociale et vont de tout évidence continuer à le faire, il est clair que c’est une problématique dont nous devons débattre. Je suis tout à fait disposé à avoir ce débat au sein de notre assemblée, afin que nous cherchions les solutions les plus adéquates et que chacun puisse formuler son point de vue, pour ensuite s’exprimer par suffrage. Il s’agit indéniablement d’une évolution de notre État qui doit être examinée, mais cela ne doit pas servir de prétexte pour refuser une évidence, à savoir le vote des Belges à l’étranger. Il importe qu’ils puissent s’exprimer sur l’ensemble des matières, qu’elles soient gérées par les entités fédérées ou par l’État fédéral. La frontière que vous voulez imposer n’a aucun sens. Je ne parviens pas à comprendre votre logique à cet égard et ne suis manifestement pas le seul. Pouvez-vous nous l’expliquer ?

Restent enfin à régler le problème des élus bruxellois néerlandophones au Parlement flamand et la question de la Communauté germanophone, qui sera résolue par le dépôt d’un texte par notre collègue Alexander Miesen. On va donc pouvoir évoluer sur l’ensemble du dossier, mais il est temps maintenant d’avancer et de voter. J’attends avec impatience des explications plus précises de M. Uyttendaele.

De heer Jean-Paul Wahl (MR). – Voor mijn liberale politieke familie is de uitbreiding van het stemrecht, doorheen de geschiedenis van ons land, altijd een bekommernis geweest, of het nu ging om het algemeen stemrecht, het stemrecht voor vrouwen, of nog het stemrecht bij de gemeenteraadsverkiezingen voor Europeanen en voor de niet-Europese vreemdelingen. Het is dus evident dat mijn fractie dit voorstel steunt; het is overigens medeondertekend door onze fractieleden.

Mijnheer Uyttendaele, u hebt me met verstomming geslagen door de toon, door het oordeel dat u meent te mogen vellen over uw collega’s in de commissie, dat absoluut misplaatst is. U beschuldigt ons, commissieleden, ervan dat we onze oren hebben gedicht en onze ogen hebben gesloten. Geloof mij, ik had mijn oren wijd open om naar u te luisteren en mijn ogen waren nog wijder open, zo verbaasd was ik. Ik kon mijn oren noch mijn ogen geloven.

U vindt een aantal motieven die zuiver bedrog zijn. U hebt het over het advies van de Raad van State. Welnu, de wetgeving die hier voorligt is zo vanzelfsprekend dat we ze kunnen aannemen en dat het zelfs eigenaardig is dat we dat nog niet hebben gedaan. Het klopt dat de PS zich daar steeds tegen heeft verzet vanuit een zeker conservatisme in die aangelegenheid, dat we ten zeerste moeten betreuren.

Leg mij dat eens uit, mijnheer Uyttendaele: we bevinden ons in een federale staat, waar de maatregelen die de deelstaten aannemen dezelfde waarde hebben als de bepalingen waar de federale Staat over stemt. We hebben dus een federalisme inzake materies, zonder hiërarchie; men kan dat betreuren of niet, dat is een ander debat.

Wanneer dus de kiezers die in het buitenland verblijven hun keuze zullen maken, zullen ze het programma van de PS raadplegen. Ze zullen bijvoorbeeld hun mening kunnen geven over het gezondheidsbeleid, maar ze zullen hun mening niet kunnen geven over de voorstellen die de PS eventueel formuleert op het gebied van gezondheidspreventie. Leg me die ongerijmdheid eens uit.

Vandaag bevinden wij ons in een crisis die zowel op federaal niveau als op het niveau van de deelstaten gemanaged wordt, elk op het vlak van zijn eigen bevoegdheden. We weten dat het niet altijd gemakkelijk is, maar het is duidelijk dat op een bepaald moment de Belgische burgers, zowel degenen die in België wonen als in het buitenland, hun mening zullen moeten geven. En als ik uw stelling volg, dan zullen ze kunnen oordelen over de wijze waarop de federale overheid tijdens die crisis gehandeld heeft, maar zullen ze niet kunnen oordelen over de wijze waarop de deelstaten de crisis hebben gemanaged.

Leg me uit – liefst zonder arrogantie – op welke logische basis u meent te kunnen steunen. Het raakt kant noch wal.

U en uw politieke fractie staan overigens helemaal alleen wat die problematiek betreft. Met alle middelen probeert u de zaak te laten doodbloeden, door andere moeilijkheden te noemen die men nog moet oplossen en waarover ik uw standpunt deel.

Het is duidelijk dat onze instellingen nog zullen moeten veranderen en dat over de problematiek van het stemrecht voor vreemdelingen die in België wonen een debat moet worden gehouden, en wel op alle beleidsniveaus. Men moet de voorwaarden voor het uitbreiden van dat stemrecht vastleggen.

Persoonlijk baseer ik me niet, zoals u dat gedaan hebt, op hun financiële bijdrage aan de samenleving, want dan zou men terugkeren naar het cijnskiesrecht. Zodra vreemdelingen zich duurzaam in ons land gevestigd hebben, er op een of andere wijze aan het sociale leven deelnemen en dat natuurlijk zullen blijven doen, dan is het duidelijk dat dit een problematiek is waar wij over zullen moeten debatteren. Ik ben zeker bereid dat debat in onze assemblee te voeren, opdat wij de geschiktste oplossingen zoeken en opdat iedereen zijn standpunt kan formuleren, om ons vervolgens in een stemming uit te spreken. Het is onbetwistbaar een ontwikkeling in onze Staat die onderzocht moet worden, maar dat mag geen voorwendsel zijn om een vanzelfsprekendheid, te weten het stemrecht van Belgen in het buitenland, te weigeren. Het is belangrijk dat ze zich kunnen uitspreken over alle aangelegenheden, of ze nu door de deelstaten of door de federale staat worden beheerd. De grens die u wil opleggen heeft geen enkele zin. Ik volg uw logica hierover niet en ben duidelijk niet de enige. Kan u ze uitleggen?

Tot slot moeten nog de problematiek van de Brusselse Nederlandstalige verkozenen in het Vlaams Parlement en de problematiek van de Duitstalige Gemeenschap worden geregeld. Die laatste zal worden opgelost door het indienen van een tekst door onze collega Alexander Miesen. We zullen dus in het gehele dossier kunnen vorderen, maar nu is het tijd om vooruit te gaan en te stemmen. Ik wacht met ongeduld op nadere uitleg van de heer Uyttendaele.

M. Julien Uyttendaele (PS). – Premièrement, je répète que vous préjugez de l’avis du Conseil d’État.

Deuxièmement, vous préjugez du vote que nous allons exprimer et vous n’avez manifestement pas bien écouté ce que j’ai dit. Nous allons voter en faveur de ce texte et je m’abstiendrai vu les modalités de discussion.

Concernant le droit de vote des étrangers en Belgique, j’ai parlé de l’impôt, mais j’ai surtout souligné à plusieurs reprises qu’ils étaient directement concernés par les politiques publiques que nous menons, et c’est la raison fondamentale pour laquelle nous nous battons en faveur de ce droit de vote. Vous voulez déformer mon discours, mais vous n’êtes pas mon ventriloque et je n’accepte pas que vous modifiez totalement les positions que je viens d’exprimer. Je vous invite à relire le compte rendu.

De heer Julien Uyttendaele (PS). – Ten eerste herhaal ik dat u vooruitloopt op het advies van de Raad van State.

Ten tweede loopt u vooruit op de stem die we gaan uitbrengen en hebt u duidelijk niet goed gehoord wat ik gezegd heb. We zullen voor die tekst stemmen en ik zal mij onthouden, gelet op de wijze waarop dit debat wordt gevoerd.

Wat het stemrecht van de vreemdelingen in België betreft, had ik het over de belastingen, maar heb ik vooral herhaaldelijk onderstreept dat ze rechtstreekse belanghebbenden waren bij het overheidsbeleid dat we voeren, en dat is de fundamentele reden waarom wij voor dat stemrecht strijden. U geeft mijn woorden onjuist weer, maar u bent mijn buikspreker niet en ik aanvaard niet dat u de standpunten die ik zonet heb weergegeven, volledig verandert. Ik verzoek u het verslag te herlezen.

M. Jean-Paul Wahl (MR). – Je ne pense pas être déjà sourd, mais j’admets avoir peut-être mal compris et crains de ne pas être le seul. Je me réjouis en tout cas de savoir que le PS va voter en faveur du texte à votre exception, pour les raisons que vous estimez. C’est parfaitement votre droit. Je rappellerai simplement, et je m’en réjouis, qu’il y a manifestement eu une évolution au sein du groupe PS puisque l’abstention avait été actée en commission et comprise comme valant pour l’ensemble du groupe PS. Lorsqu’une telle évolution se produit, on ne peut que s’en réjouir.

De heer Jean-Paul Wahl (MR). – Ik denk niet dat ik al doof ben, maar geef toe dat ik het misschien slecht begrepen heb en vrees dat ik niet de enige ben. Het verheugt me in elk geval dat de PS voor de tekst zal stemmen, op u na, om de redenen die u belangrijk vindt. Dat is uw volstrekte recht. Ik zal eenvoudig herhalen, en dat verheugt me, dat er kennelijk een verandering bij de PS‑fractie heeft plaatsgevonden, want de onthouding werd in de commissie opgetekend en begrepen als geldend voor de hele PS‑fractie. Wanneer een dergelijke ontwikkeling zich voordoet, kan men er zich slechts over verheugen.

M. Bert Anciaux (sp.a). – Les auteurs, et en particulier Stéphanie D’Hose, ont présenté une proposition de loi spéciale très logique. Il est en effet inacceptable que les Belges résidant à l’étranger puissent voter pour le niveau fédéral, mais pas pour les entités fédérées. Je suis donc entièrement d’accord avec l’objectif de cette proposition. Il faut renforcer la démocratie chaque fois que l’occasion nous en est donnée.

Je rejoins également Stijn Bex. La démocratie, ce n’est pas seulement dire oui ou non ou voter pour un parti. La démocratie est aussi une forme de participation ; elle repose sur la nécessité de s’informer et de savoir quel est l’objet du débat. J’espère dès lors que nous transmettrons tous suffisamment d’informations aux Belges résidant à l’étranger qui auront désormais le droit de vote. Il n’est pas toujours évident pour eux de suivre ce qui se passe au Parlement flamand ou au Parlement de la Région de Bruxelles-Capitale. Nous devons tous prendre cela à cœur si nous ambitionnons un développement correct de la démocratie.

Un décalage persiste entre les personnes qui vivent loin et ont le droit de voter et celles qui vivent à proximité et n’ont pas ce droit. Ceux qui résident ici, participent à la société, sont impliqués et souhaitent vivre pleinement leur engagement social ne sont pas autorisés à voter car ils n’ont pas la nationalité belge. La nationalité peut être un critère important pour de nombreuses personnes. Personnellement, j’ai des doutes à ce sujet. J’aurais préféré que nous nous efforcions tous d’impliquer davantage les personnes qui vivent ici, avec nous, dans les décisions prises au sein des parlements des entités fédérées.

En commission, j’ai également exprimé ma préoccupation quant à l’éventuelle implication de cette réforme pour les Communautés, en particulier pour le Parlement de la Communauté germanophone et les six membres du Parlement flamand élus dans la région bilingue de Bruxelles-Capitale. Nous devrons être vigilants à cet égard. Cependant, les services du Sénat et les auteurs de la proposition ont déclaré à juste titre que la réglementation proposée s’appliquait également au Parlement flamand en tant que parlement communautaire, et donc aussi aux six « membres bruxellois ». Le pouvoir exécutif aura fort à faire pour mettre le système en œuvre correctement. Ce changement aura des conséquences sur la façon dont les Belges résidant à l’étranger émettront leur vote. Le vote électronique devra certainement remplacer l’envoi postal.

C’est une question importante et mon groupe approuvera la proposition. Certains collègues ont souligné à juste titre que le nouveau régime serait appliqué pour la première fois au plus tôt dans quatre ans, ce qui nous laisse le temps d’étudier plus en profondeur un certain nombre de problèmes.

Je ne comprends donc pas pourquoi la réaction est si forte face à la demande d’un groupe d’obtenir l’avis du Conseil d’État. Je comprends le ferme soutien à cette proposition et le désir de régler la question du droit de vote, mais le nouveau système ne sera pas appliqué avant 46 mois au plus tôt, puisque les entités fédérées ont des parlements de législature. Cela nous laisse un certain temps. En ce qui concerne la Chambre ou une partie du Sénat, le système pourrait être appliqué, pour ainsi dire, dans 46 jours. Cette proposition pourrait recueillir une large unanimité s’il n’y avait pas cette sensibilité exprimée quant au contrôle par le Conseil d’État. Je trouve cela regrettable, mais mon groupe n’en approuvera pas moins cette proposition avec enthousiasme.

De heer Bert Anciaux (sp.a). – De indieners, en met name Stephanie D’Hose, hebben een zeer logisch voorstel van bijzondere wet ingediend. Het is inderdaad onaanvaardbaar dat Belgen in het buitenland wel mogen stemmen voor het federale niveau, maar niet voor de deelstaten. Ik ben het dus volledig eens met het opzet van het voorstel. Als we de democratie kunnen versterken, dan moeten we dat zeker doen.

Ik sluit me ook aan bij Stijn Bex. Democratie is meer dan ja of neen zeggen of voor een partij stemmen. Democratie is ook een vorm van betrokkenheid, zich informeren en weten waarover het debat gaat. Ik hoop dan ook dat wij allen voldoende informatie laten doorstromen naar de Belgen in het buitenland die nu stemrecht krijgen. Het is niet altijd vanzelfsprekend dat zij volgen wat er in het Vlaams Parlement of in het Brussels Hoofdstedelijk Parlement gebeurt. Iedereen moet dit ter harte nemen willen we democratie zich goed laten ontwikkelen.

Er blijft een discrepantie bestaan tussen mensen die ver wonen en het recht hebben om te stemmen en mensen die dichtbij wonen en niet het recht hebben om te stemmen. Mensen die hier wonen, participeren in de samenleving, betrokken zijn en hun maatschappelijke engagement ten volle willen aangaan worden niet tot de stemming toegelaten omdat ze de Belgische nationaliteit niet hebben. Nationaliteit kan voor velen een belangrijk criterium zijn. Ik heb daar mijn twijfels over. Ik had liever gezien dat we met zijn allen ook inspanningen doen om mensen die hier tussen ons wonen meer te betrekken bij de besluitvorming in de deelstaatparlementen.

In de commissie heb ik ook mijn bezorgdheid geuit over de mogelijke implicatie voor de gemeenschappen, en meer bepaald over het Parlement van de Duitstalige Gemeenschap en de zes leden van het Vlaams Parlement die in het tweetalige gebied Brussel-Hoofdstad worden verkozen. We zullen hiervoor waakzaam moeten zijn. De diensten en de indiener hebben echter terecht aangegeven dat de voorgestelde regeling op zich ook geldt voor het Vlaams Parlement als gemeenschapsparlement, en dus ook voor de zes ‘Brusselse leden’. Het zal een karwei zijn voor de uitvoerende macht om dat op een correcte manier te regelen. Ik wil enkel aangeven dat dit gevolgen heeft voor de wijze waarop Belgen in het buitenland hun stem uitbrengen. Volgens mij kan dat niet meer per brief gebeuren, maar zal het via computer moeten gaan.

Dit is een belangrijke aangelegenheid en mijn fractie zal het voorstel ook goedkeuren. Sommige collega’s hebben er terecht op gewezen dat de nieuwe regeling ten vroegste over vier jaar een eerste keer zal worden toegepast. Dat geeft ons de tijd om een aantal problemen grondiger te bestuderen.

In die zin begrijp ik niet waarom er zo hevig wordt gereageerd als een fractie vraagt om het advies van de Raad van State daarover te kennen. Ik begrijp die hevigheid niet. Ik begrijp wel de hevigheid waarmee men achter dit voorstel staat en dat men wilt dat het stemrecht geregeld is, maar het is ten vroegste voor binnen 46 maanden, omdat het in de deelstaten legislatuurparlementen zijn. Dat geeft ons enige tijd. In de Kamer of een deel van de Senaat zou dat, bij wijze van spreken, binnen 46 dagen kunnen zijn. Je zou rond dit voorstel een perfecte unanimiteit kunnen bekomen, zou men niet gevoelig zijn voor het argument van controle door de Raad van State. Ik vind dat spijtig, maar het belet ons niet om het met onze fractie uitbundig mee goed te keuren.

Mme Sabine de Bethune (CD&V). – Une brève intervention pour confirmer que le groupe CD&V soutient cette proposition. Nous l’avons cosignée, et nous remercions l’auteur principal, Mme D’Hose. C’est une conséquence logique du système parlementaire démocratique que nous avons développé ces dernières années pour donner aux Belges résidant à l’étranger le droit de voter aux élections des entités fédérées. Notre parti appuiera la proposition sans réserve et le débat pourra être poursuivi ultérieurement sur d’autres aspects de notre démocratie parlementaire.

Mevrouw Sabine de Bethune (CD&V). – Gewoon een korte tussenkomst om te bevestigen dat de CD&V‑fractie dit voorstel steunt. Wij hebben het ook mee ingediend, en we danken de hoofdindiener. Het is een logisch gevolg van het democratisch parlementair stelsel dat we de vorige jaren hebben uitgebouwd om Belgen in het buitenland ook stemrecht te geven bij de deelstaatverkiezingen. Onze partij zal dit volmondig ondersteunen en het debat kan later verder worden gevoerd rond andere aspecten van onze parlementaire democratie.

M. Philippe Muyters (N‑VA). – Les propos de M. Anciaux m’inspirent deux commentaires. Tout d’abord, le débat sur l’octroi du droit de vote aux personnes qui n’ont pas de passeport belge est, bien entendu, très différent de celui qui se déroule ici. Ensuite, je m’interroge quand il dit que l’implication des personnes résidant à l’étranger diffère peut-être selon qu’il s’agit des parlements des entités fédérées ou de la Chambre des représentants. Vous aviez indiqué, monsieur Anciaux, que les Régions devraient faire plus d’efforts à cet égard, mais vous ne tenez plus le même discours à présent. J’en suis très heureux car cette déclaration m’avait semblé étonnante, mais je ne l’ai peut-être pas bien comprise. Le commerce extérieur, par exemple, est une des compétences exclusives de la Flandre, pour n’en citer qu’une. De nombreuses personnes vivent à l’étranger en raison de leurs activités professionnelles. J’imagine qu’un certain nombre d’entre elles sont plus susceptibles de suivre le Parlement flamand que la Chambre. Je vous ai certainement mal compris. Si tel est le cas, j’en suis, je le répète, très heureux.

De heer Philippe Muyters (N‑VA). – Ik heb twee opmerkingen bij wat de heer Anciaux zonet naar voren heeft gebracht. Ten eerste is het debat om stemrecht te gaan geven aan mensen die geen paspoort hebben van België, uiteraard een heel ander debat dan dat wat hier wordt gevoerd. Ten tweede stel ik mij vragen bij uw opmerking dat de betrokkenheid van mensen in het buitenland naar de deelstaatparlementen toe, misschien wel anders is dan naar de Kamer van volksvertegenwoordigers. U heeft dat toch zo verwoord, dat de gewesten meer moeite zouden moeten doen voor de betrokkenheid van die mensen in het buitenland? Maar u zegt nu van niet. Dan ben ik heel blij, want ik vond dat een verbazingwekkende uitspraak, maar ik heb ze dan wellicht niet goed verstaan. Een van de exclusieve bevoegdheden van Vlaanderen is bijvoorbeeld buitenlandse handel, om er maar één te noemen. Heel veel van de mensen die in het buitenland wonen, doen dat vanuit hun beroepsmatige activiteiten. Ik kan mij best voorstellen dat er een aantal mensen eerder het Vlaams Parlement zullen volgen dan de Kamer als ze in het buitenland zijn. Ik heb u verkeerd begrepen en dat zou mij veel plezier doen als dat het geval is.

M. Bert Anciaux (sp.a). – Monsieur Muyters, je me suis peut-être mal exprimé, mais il appartient à chaque parlement et à chaque niveau de pouvoir de bien informer tout le monde de leurs activités. Je ne pense pas du tout que le Parlement flamand communique moins ou que les gens soient moins impliqués dans le travail de celui-ci. Ce n’est pas du tout ce que j’ai voulu dire.

De heer Bert Anciaux (sp.a). – Mijnheer Muyters, ik heb mij misschien niet goed uitgedrukt, maar het is een opdracht van elk parlement en van elk beleidsniveau om iedereen goed te informeren over datgene waarmee ze bezig zijn. Ik vind helemaal niet dat het Vlaams Parlement minder communiceert of dat de mensen minder betrokken zijn bij dat Vlaams Parlement. Dat is absoluut niet mijn bedoeling geweest.

  La discussion générale est close.

  De algemene bespreking is gesloten.

Discussion des articles

Artikelsgewijze bespreking

(Pour le texte adopté par la commission des Affaires institutionnelles, voir document 7‑119/3.)

(Voor de tekst aangenomen door de commissie voor de Institutionele Aangelegenheden, zie stuk 7‑119/3.)

  Les articles 1er à 10 sont adoptés sans observation.

  Il sera procédé ultérieurement au vote sur l’ensemble de la proposition de loi.

  De artikelen 1 tot 10 worden zonder opmerking aangenomen.

  De stemming over het wetsvoorstel in zijn geheel heeft later plaats.

Proposition de loi modifiant l’article 14bis de la loi du 31 décembre 1983 de réformes institutionnelles pour la Communauté germanophone en ce qui concerne le cumul d’indemnités publiques (de M. Alexander Miesen ; Doc. 7‑153)

Wetsvoorstel tot wijziging van artikel 14bis van de wet van 31 december 1983 tot hervorming der instellingen voor de Duitstalige Gemeenschap wat de cumulatie van publieke vergoedingen betreft (van de heer Alexander Miesen; Stuk 7‑153)

Discussion générale

Algemene bespreking

M. Bert Anciaux (sp.a), rapporteur. – Je me réfère à mon rapport écrit. La proposition a été adoptée à l’unanimité.

De heer Bert Anciaux (sp.a), rapporteur. – Ik verwijs naar mijn schriftelijk verslag. Er was daarover grote eensgezindheid en het werd eenparig aangenomen.

M. Alexander Miesen (MR). – Wir haben heute einen Gesetzesvorschlag vorliegen, der in gewisser Weise ein Klassiker ist für uns Deutschsprachige. Die Deutschsprachige Gemeinschaft ist wie Sie alle wissen, zumindest was die bevölkerungsmäßige Größe anbetrifft, die kleinste Entität innerhalb des belgischen Föderalstaates. Wir befinden uns aufgrund dieser geringen Größe, aufgrund der Minderheitensituation und manchmal auch aufgrund der geographischen Lage, die eine sehr krasse Grenzlage ist, in einer sehr spezifischen Situation, die sehr spezifische Probleme hervorruft. Diese spezifischen Probleme bedürfen halt spezifischer Antworten und spezifischer Problemlösungen.

Das Parlament der Deutschsprachigen Gemeinschaft ist ein Teilzeitparlament : die Abgeordneten üben ihre Tätigkeit nicht fulltime aus wie das in allen anderen belgischen Parlamenten der Fall ist, sondern neben einem normalen Job. Die Regelung, die wir momentan in Belgien kennen in Bezug auf die Limitierung der Nebeneinkünfte, führt dazu, dass die deutschsprachigen Parlamentarier in gewisser Weise diskriminiert werden, weil sie, wenn sie zum Beispiel im öffentlichen Dienst arbeiten, an gewisse Grenzen kommen und so mit ihrem Lebensunterhalt nicht ohne weiteres so verdienen können, wie das normalerweise der Fall sein müsste.

Ich unterstreiche auch, dass mit dem Gesetzesvorschlag, den wir jetzt unterbreitet haben, die ratio legis der ursprünglichen Idee der Limitierung gewahrt wird. Dieser Gesetzesvorschlag gibt mir auch die Gelegenheit, auch mal zu unterstreichen, dass das wie gesagt ein gutes Beispiel für die spezifische Situation ist. Für diese spezifische Situation in der Deutschsprachigen Gemeinschaft und die Lösung ihrer Probleme, ist natürlich das ideale Instrument die Autonomie, die wir vor Ort haben. Es gibt jedoch auch Dinge, in denen wir nicht autonom sind, zum Beispiel für die föderalen Zuständigkeiten. Insofern ist es für uns von großer Bedeutung, dass wir auch zum Beispiel auf föderaler Ebene garantiert vertreten sind, um denn doch den Einfluss ausüben zu können, damit wir die spezifische Situation vor Ort in der Deutschsprachigen Gemeinschaft beeinflussen und respektieren können und entsprechende Gesetzesvorschläge einbringen können.

Die einzige garantierte Vertretung, die die Deutschsprachigen innerhalb eines belgischen Parlamentes haben, ist die des Senates. Ich sage das auch mit Blick auf diejenigen, die den Senat abschaffen möchten und ersatzlos streichen möchten. Man soll daran denken, dass man dann den Deutschsprachigen natürlich genau diese eine garantierte Vertretung nimmt und damit die Möglichkeit, eben Einfluss zu nehmen, um die eigene Gesetzgebung anzupassen.

Ansonsten bedanke ich mich sehr bei den Kolleginnen und Kollegen, die diesen Gesetzesvorschlag unterstützen und auch dafür, dass er so schnell und problemlos durch den Senat gegangen ist.

De heer Alexander Miesen (MR). – Wir haben heute einen Gesetzesvorschlag vorliegen, der in gewisser Weise ein Klassiker ist für uns Deutschsprachige. Die Deutschsprachige Gemeinschaft ist wie Sie alle wissen, zumindest was die bevölkerungsmäßige Größe anbetrifft, die kleinste Entität innerhalb des belgischen Föderalstaates. Wir befinden uns aufgrund dieser geringen Größe, aufgrund der Minderheitensituation und manchmal auch aufgrund der geographischen Lage, die eine sehr krasse Grenzlage ist, in einer sehr spezifischen Situation, die sehr spezifische Probleme hervorruft. Diese spezifischen Probleme bedürfen halt spezifischer Antworten und spezifischer Problemlösungen.

Das Parlament der Deutschsprachigen Gemeinschaft ist ein Teilzeitparlament: die Abgeordneten üben ihre Tätigkeit nicht fulltime aus wie das in allen anderen belgischen Parlamenten der Fall ist, sondern neben einem normalen Job. Die Regelung, die wir momentan in Belgien kennen in Bezug auf die Limitierung der Nebeneinkünfte, führt dazu, dass die deutschsprachigen Parlamentarier in gewisser Weise diskriminiert werden, weil sie, wenn sie zum Beispiel im öffentlichen Dienst arbeiten, an gewisse Grenzen kommen und so mit ihrem Lebensunterhalt nicht ohne weiteres so verdienen können, wie das normalerweise der Fall sein müsste.

Ich unterstreiche auch, dass mit dem Gesetzesvorschlag, den wir jetzt unterbreitet haben, die ratio legis der ursprünglichen Idee der Limitierung gewahrt wird. Dieser Gesetzesvorschlag gibt mir auch die Gelegenheit, auch mal zu unterstreichen, dass das wie gesagt ein gutes Beispiel für die spezifische Situation ist. Für diese spezifische Situation in der Deutschsprachigen Gemeinschaft und die Lösung ihrer Probleme, ist natürlich das ideale Instrument die Autonomie, die wir vor Ort haben. Es gibt jedoch auch Dinge, in denen wir nicht autonom sind, zum Beispiel für die föderalen Zuständigkeiten. Insofern ist es für uns von großer Bedeutung, dass wir auch zum Beispiel auf föderaler Ebene garantiert vertreten sind, um denn doch den Einfluss ausüben zu können, damit wir die spezifische Situation vor Ort in der Deutschsprachigen Gemeinschaft beeinflussen und respektieren können und entsprechende Gesetzesvorschläge einbringen können.

Die einzige garantierte Vertretung, die die Deutschsprachigen innerhalb eines belgischen Parlamentes haben, ist die des Senates. Ich sage das auch mit Blick auf diejenigen, die den Senat abschaffen möchten und ersatzlos streichen möchten. Man soll daran denken, dass man dann den Deutschsprachigen natürlich genau diese eine garantierte Vertretung nimmt und damit die Möglichkeit, eben Einfluss zu nehmen, um die eigene Gesetzgebung anzupassen.

Ansonsten bedanke ich mich sehr bei den Kolleginnen und Kollegen, die diesen Gesetzesvorschlag unterstützen und auch dafür, dass er so schnell und problemlos durch den Senat gegangen ist.

La proposition de loi à l’examen est en quelque sorte un classique pour nous germanophones. Comme vous le savez, la Communauté germanophone est, au regard de la taille de sa population, la plus petite entité au sein de l’État fédéral belge. De par notre taille modeste et notre situation de minorité et parfois aussi en raison de notre situation géographique dotée d’un caractère frontalier bien marqué, nous sommes confrontés à une situation spécifique, qui va de pair avec des problèmes spécifiques également. Ces problèmes spécifiques exigent des réponses et des solutions qui le sont tout autant.

Le Parlement de la Communauté germanophone est un parlement à temps partiel : les membres n’exercent pas leur mandat à temps plein, comme c’est le cas au sein des autres assemblées parlementaires de Belgique, mais à côté de leur emploi habituel. La réglementation actuelle visant à limiter les revenus complémentaires soumet les parlementaires germanophones à une certaine discrimination, notamment lorsqu’ils travaillent pour les pouvoirs publics, car ils sont limités par certains plafonds et ne peuvent pas assurer leur subsistance comme ils devraient normalement pouvoir le faire.

J’aimerais également souligner que la proposition de loi que nous présentons respecte la ratio legis de l’idée de base de la limitation. Cette proposition de loi est un excellent exemple des spécificités auxquelles nous sommes confrontés. L’instrument idéal pour faire face aux spécificités de la Communauté germanophone et aux problèmes spécifiques qu’elle rencontre est bien entendu le règlement d’autonomie que nous avons, mais il y a aussi des matières pour lesquelles nous ne sommes pas autonomes, par exemple dans les compétences fédérales. Il est dès lors très important pour nous de bénéficier d’une représentation garantie au niveau fédéral, de manière à pouvoir malgré tout exercer une influence qui tienne compte des spécificités de la Communauté germanophone et de déposer des propositions de loi ad hoc.

La seule représentation garantie dont bénéficient les germanophones au sein d’un parlement belge est celle dont ils bénéficient au Sénat. Je le rappelle notamment à ceux qui souhaitent supprimer purement et simplement le Sénat. Il ne faut pas perdre de vue que les germanophones se trouveraient alors privés de la seule représentation garantie dont ils bénéficient, sans plus avoir la possibilité d’exercer une influence qui tienne compte des spécificités germanophones dans les processus législatifs qui les concernent.

Enfin, j’aimerais remercier les collègues qui ont apporté leur soutien à la proposition de loi à l’examen et tiens également à exprimer mes remerciements pour le traitement rapide et fluide dont elle a bénéficié.

Het voorliggende wetsvoorstel is in zekere zin een klassieker voor ons Duitstaligen. De Duitstalige Gemeenschap is, zoals u allen weet, althans wat het aantal inwoners betreft, de kleinste entiteit binnen de Belgische federale Staat. Vanwege deze bescheiden grootte, vanwege de minderheidssituatie en soms ook vanwege de geografische ligging, die een sterk uitgesproken grenssituatie vormt, bevinden wij ons in een zeer specifieke situatie die aanleiding geeft tot zeer specifieke problemen. Deze specifieke problemen vergen nu eenmaal specifieke antwoorden en specifieke oplossingen.

Het Parlement van de Duitstalige Gemeenschap is een deeltijds parlement: de leden oefenen hun functie niet voltijds uit, zoals in alle andere Belgische parlementen het geval is, maar naast een gewone job. De huidige regeling ter beperking van aanvullende inkomsten in België leidt tot een bepaalde discriminatie van de Duitstalige parlementsleden, omdat zij, wanneer zij bijvoorbeeld bij de overheid werken, bepaalde drempels bereiken en niet zomaar in hun levensonderhoud kunnen voorzien zoals normaal gesproken het geval zou moeten zijn.

Ik wil ook benadrukken dat het voorliggende wetsvoorstel de ratio legis van het oorspronkelijke idee van beperking handhaaft. Dit wetsvoorstel biedt mij ook de gelegenheid om te beklemtonen dat het, zoals ik al zei, een goed voorbeeld is voor de specifieke situatie. Voor deze specifieke situatie in de Duitstalige Gemeenschap en de oplossing van haar problemen is het ideale instrument natuurlijk de autonomie die we ter plaatse hebben. Er zijn echter ook zaken waarin we niet autonoom zijn, bijvoorbeeld op het gebied van de federale bevoegdheden. In dit opzicht is het voor ons van groot belang dat we ook bijvoorbeeld op federaal niveau gegarandeerd vertegenwoordigd zijn, zodat we invloed kunnen uitoefenen, zodat we de specifieke situatie ter plaatse in de Duitstalige Gemeenschap kunnen beïnvloeden en respecteren en passende wetsvoorstellen kunnen indienen.

De enige gegarandeerde vertegenwoordiging die de Duitstaligen in een Belgisch parlement hebben, is die van de Senaat. Ik zeg dit ook aan het adres van diegenen die de Senaat zonder meer willen afschaffen. Men mag niet vergeten dat men de Duitstaligen dan natuurlijk precies die ene gegarandeerde vertegenwoordiging ontneemt en daarmee de mogelijkheid om invloed uit te oefenen om hun eigen wetgeving aan te passen.

Voor het overige wil ik graag de collega’s bedanken die dit wetsvoorstel steunen en tevens voor de snelle en probleemloze behandeling ervan in de Senaat.

  La discussion générale est close.

  De algemene bespreking is gesloten.

Discussion des articles

Artikelsgewijze bespreking

(Pour le texte adopté par la commission des Affaires institutionnelles, voir document 7‑153/1.)

(Voor de tekst aangenomen door de commissie voor de Institutionele Aangelegenheden, zie stuk 7‑153/1.)

  Les articles 1er à 3 sont adoptés sans observation.

  Il sera procédé ultérieurement au vote sur l’ensemble de la proposition de loi.

  De artikelen 1 à 3 worden zonder opmerking aangenomen.

  De stemming over het wetsvoorstel in zijn geheel heeft later plaats.

Proposition de résolution concernant la violence entre partenaires (Doc. 7‑123)

Voorstel van resolutie over partnergeweld (Stuk 7‑123)

Discussion

(Pour le texte adopté par le Comité d’avis pour l’égalité des chances, voir document 7‑123/2)

Bespreking

(Voor de tekst aangenomen door het Adviescomité voor gelijke kansen, zie stuk 7‑123/2.)

Mme Sabine de Bethune (CD&V), rapporteuse. – Je me réfère à mon rapport écrit.

Mevrouw Sabine de Bethune (CD&V), rapporteur. – Ik verwijs naar mijn schriftelijk verslag.

M. Mark Demesmaeker (N‑VA). – Chers collègues, la violence entre partenaires est un thème que nous suivons avec une attention particulière. Des travaux et des auditions sont d’ailleurs en cours depuis un certain temps au sein du Comité d’avis pour l’Émancipation sociale de la Chambre, et nous ne doutons pas que cela débouchera aussi sur des propositions concrètes.

Des initiatives ont déjà été prises entre-temps. Il y a notamment une proposition de résolution visant à mettre en place, en partenariat avec les officines pharmaceutiques, un dispositif d’alerte spécifique pour les personnes victimes de violences intrafamiliales, ainsi qu’une proposition de résolution visant à la mise en place d’un plan d’urgence facilitant la plainte et la protection des victimes de violences intrafamiliales ou de couple dans le cadre de la crise sanitaire du coronavirus/COVID‑19. Nous refaisons, pour une large part, le même travail au Sénat, notamment en ce qui concerne les pharmacies comme points de relais.

Nous pensons que des actions et réalisations concrètes sont plus utiles, et mon parti y contribue avec conviction. Ainsi, la secrétaire d’État Zuhal Demir a permis l’ouverture des trois premiers centres de soins pour les victimes de violences sexuelles. Dans le futur, à l’issue des travaux du Comité d’avis pour l’Émancipation sociale, ma collègue Valerie Van Peel ne manquera pas d’élaborer des propositions concrètes.

Permettez-moi à présent quelques remarques de fond. Dans la recommandation no 2, nous lisons : « veiller à ce que le prochain Plan d’action national (PAN) contienne une analyse intersectionnelle de manière à prendre en compte l’intégralité des publics touchés par les violences, notamment les femmes seniors, en situation de handicap, trans*, lesbiennes, bisexuelles, migrantes et sans-papiers ; ». Or, la violence entre partenaires ne se limite pas aux groupes socialement plus fragiles. Toutes les femmes peuvent y être confrontées, et les hommes également. Des études intéressantes ont été menées à ce sujet partout dans le monde, et j’y ai fait plusieurs fois allusion au cours des auditions. Ce n’est pas en mettant ces réalités sous l’éteignoir que nous pourrons lever les tabous dans ce domaine et résoudre les problèmes.

À propos du chapitre consacré à la prévention, je tiens à rappeler que la prévention relève de la compétence des entités fédérées, et non de celle du Sénat. Dans la recommandation no 22, on peut lire : « adapter les communications aux spécificités des publics, avec une attention particulière portée à l’information aux groupes de femmes sujettes à des discriminations multiples (femmes immigrées, sans papiers, mariages forcés, etc.) ; ». Nous ne voyons pas clairement ce qu’il faut entendre par là. S’agit-il de communiquer dans d’autres langues, par exemple ?

La recommandation no 40 évoque la possibilité de dénoncer les violences en se rendant dans une officine pharmaceutique. Cela existe déjà en Flandre, et nous n’avons pas besoin d’une résolution pour ce faire.

Je conclus. Nous devons veiller à ne pas présenter la femme purement et simplement comme une victime. Nous créons involontairement l’image d’une femme qui serait toujours faible, alors que nous avons, dans la réalité, assez d’exemples de femmes fortes et entreprenantes dans de nombreux domaines. Oui, nous devons agir contre la violence entre partenaires, mais nous ne devons pas dépeindre continuellement la femme comme une victime et l’homme comme un auteur de violences.

Le Sénat n’a pas à formuler, comme il le fait dans cette proposition de résolution, des recommandations aux entités fédérées. Vous savez maintenant que notre groupe politique peut difficilement soutenir de telles propositions. Encore une fois, le thème abordé ici nous tient fort à cœur, mais il est dommage qu’autant de projets parlementaires similaires coexistent. C’est pourquoi nous nous abstiendrons, tout en espérant que ceux qui se prononceront ici en faveur de la lutte contre cette problématique seront nos alliés lorsque nous déposerons des propositions concrètes à la Chambre.

De heer Mark Demesmaeker (N‑VA). – Collega’s, partnergeweld is een thema dat wij met bijzondere aandacht volgen. In het Adviescomité voor de Maatschappelijke Emancipatie in de Kamer zijn trouwens al een heel tijdje werkzaamheden en hoorzittingen bezig en we mogen er vanuit gaan dat die ook tot concrete voorstellen zullen leiden.

Terwijl het werk van het Adviescomité nog bezig is, zijn er al initiatieven genomen. Er is een voorstel van resolutie over de oprichting van een specifiek waarschuwingssysteem voor slachtoffers van huiselijk geweld, in samenwerking met de apotheken. Er is een voorstel van resolutie over de uitwerking van een noodplan, waardoor het indienen van een klacht door en het beschermen van slachtoffers van intrafamiliaal geweld of van partnergeweld in het raam van de COVID‑19‑crisis kunnen worden vergemakkelijkt. Voor een groot stuk herhalen we het werk in de Senaat en draait het rond dezelfde inhoud, bijvoorbeeld rond het meldingspunt in de apotheken.

Wij vinden dat concrete acties en realisaties nuttiger zijn. Mijn partij draagt daar met overtuiging aan bij. Zo zorgde staatssecretaris Zuhal Demir voor de opening van de eerste drie zorgcentra na seksueel geweld. Ook in de toekomst, na de afronding van de werkzaamheden in het Adviescomité voor Maatschappelijke Emancipatie, zal mijn collega Valerie Van Peel concrete voorstellen uitwerken, daar ben ik van overtuigd.

Ik ga in op een paar inhoudelijke opmerkingen. In aanbeveling 2 lezen we: “erop toezien dat het volgende Nationaal Actieplan een intersectorale analyse bevat zodat rekening wordt gehouden met alle doelgroepen die getroffen zijn door geweld, met name oudere vrouwen, vrouwen met een handicap, trans*, lesbiennes, biseksuelen, migranten en vrouwen zonder papieren;”. Partnergeweld beperkt zich niet tot maatschappelijk zwakkere groepen. Alle vrouwen kunnen daarmee geconfronteerd worden, en ook mannen kunnen daarmee geconfronteerd worden. Daarrond is belangwekkend internationaal onderzoek gedaan en ik heb daar tijdens de hoorzittingen meermaals op gewezen. Dat dit onder de mat wordt geveegd, helpt absoluut niet om het taboe errond en de problemen die ermee gepaard gaan, weg te nemen.

Er is een hoofdstuk preventie. Ik moet erop wijzen dat preventie een bevoegdheid is van de deelstaten. Dat hoort hier niet thuis. Ik lees in aanbeveling 22: “de berichten aan te passen aan het specifieke profiel van het publiek, met speciale aandacht voor informatie aan vrouwengroepen die te lijden hebben van meervoudige discriminatie (geïmmigreerde vrouwen, ongedocumenteerden, gedwongen huwelijken, enz.);”. Het is ons onduidelijk wat men daarmee precies bedoelt. Is het de bedoeling om te communiceren in andere talen, bijvoorbeeld?

Aanbeveling 40 gaat over een meldpunt in apotheken. Dat gebeurt al in Vlaanderen. Daarvoor hebben wij geen resolutie nodig.

Ik kom tot mijn conclusies. We moeten toch opletten dat we de vrouw niet enkel en alleen afschilderen als slachtoffer. Ongewild ontstaat de indruk dat een vrouw zwak zou zijn, terwijl we in de samenleving voortdurend voorbeelden zien van sterke vrouwen, van vrouwen die op allerlei domeinen het voortouw nemen. Ja, we moeten optreden tegen partnergeweld, maar we mogen de vrouw niet afschilderen als een continu slachtoffer en de man als een continue dader.

De Senaat kan geen aanbevelingen doen aan de deelstaten, hetgeen wel degelijk gebeurt in deze resolutie. U weet inmiddels dat we dergelijke voorstellen moeilijk kunnen steunen. Nogmaals, het thema ligt ons wel degelijk na aan het hart. Het is een goede zaak dat het nu veel aandacht krijgt, maar het is jammer dat er zoveel parlementaire projecten naast elkaar bestaan. We zullen ons daarom onthouden. We hopen tegelijk dat degenen die hun steun wel zullen uitspreken voor de aanpak van deze problematiek onze bondgenoten zullen zijn wanneer we met concrete voorstellen zullen komen in de Kamer.

M. Fourat Ben Chikha (Ecolo-Groen). – Chers collègues, je voudrais tout d’abord remercier la présidente du Comité d’avis pour l’égalité des chances entre les femmes et les hommes ainsi que Mme de Bethune pour avoir mené les travaux à bien dans une matière très complexe. Et je tiens également à remercier à mon tour les services du Sénat qui ont activement œuvré en coulisse pour que tout cela soit possible. Ils méritent aussi d’être cités explicitement.

J’aimerais encore une fois attirer l’attention sur la nécessité de cette résolution. Selon les chiffres de l’enquête menée par Vie Féminine, il y a eu, en 2019, 24 cas de féminicide en Belgique, soit deux cas par mois. Deux femmes sont mortes chaque mois des suites d’actes de violence, pour le simple fait d’être une femme. Je trouve cela choquant et je ne suis pas le seul. Je sais que nous partageons cette indignation tous partis confondus. Mais il faudra davantage que de l’indignation. Il faudra des actions véritablement ambitieuses, ciblées et énergiques.

Pour pouvoir comprendre ce phénomène, nous devons d’abord observer le profil des auteurs. Il est évident qu’avec une proportion de 76 %, les hommes sont surreprésentés parmi les auteurs. Cela exonère-t-il les femmes de toute responsabilité ? Non, car 24 % des auteurs sont des femmes. Et si l’on approfondit un peu les chiffres, on peut faire un constat très intéressant. Lorsque l’auteur est une femme, le délit est moins souvent prouvé et la violence va généralement dans les deux sens. Si l’on se penche de plus près sur l’étude consacrée au profil des auteurs par Mme Vanneste, maître de recherches à l’Institut national de Criminalistique et de Criminologie, on constate que 18 % des femmes sont mentionnées comme auteur unique. Il est donc compréhensible que l’on mette surtout l’accent sur la violence contre les femmes, car c’est très ancré dans une conception des genres patriarcale et stéréotypée. C’est quelque chose que nous transmettons de génération en génération. Nous ne parvenons pas assez à faire comprendre aux jeunes hommes que le fait d’être un homme n’est pas un privilège qui leur permettrait d’outrepasser les limites des femmes. Mais d’un autre côté, cela ne signifie pas non plus qu’il faille relativiser la violence contre les hommes. Au contraire, les deux types de violence méritent qu’on s’y intéresse.

Seule une victime sur cinq déclare les faits de violence à la police. Les victimes préfèrent souvent saisir directement la justice, et ce pour plusieurs raisons. Toutefois, on constate une amélioration. Depuis les circulaires de 2003 et 2006, qui ont permis aux services de police et aux arrondissements judiciaires de mieux prendre conscience de la violence entre partenaires, on constate que les choses ont changé. L’audition a clairement montré qu’une politique de tolérance zéro n’est pas appliquée de la même manière dans les différents arrondissements judiciaires et zones police.

Souvent aussi, l’on constate que la qualité de la prise en charge des victimes dépend non seulement de la zone de police, mais aussi des policiers eux-mêmes. Heureusement, les choses s’améliorent là aussi et les auditions nous ont montré des exemples encourageants, comme la mise en place du système d’alerte en matière de harcèlement (stalking) qui donne actuellement d’excellents résultats à Gand : 90 % des utilisateurs indiquent très clairement se sentir davantage en sécurité grâce à ce système, et 70 % indiquent ne plus avoir été victimes d’aucune forme de violence cinq ans après avoir utilisé ce système. Nous constatons en outre une hausse des demandes de formation dans cette matière complexe, tant dans les services de police qu’au sein des arrondissements judiciaires, ce dont on ne peut que se réjouir.

Pour pouvoir pérenniser des projets pilotes tels que celui mis en place à Gand et les généraliser à moyen terme, il importe de disposer des moyens suffisants et de développer des synergies suffisantes entre les arrondissements.

Je voudrais en outre attirer l’attention sur trois aspects problématiques de la violence entre partenaires que les experts ont très clairement mis en exergue.

Le suivi des auteurs de violences entre partenaires demande un accompagnement plus soutenu, qui mette un accent particulier sur la prévention de la récidive. Le taux de récidive est estimé à 38 % et varie, une fois encore, d’un arrondissement judiciaire à l’autre. Des organisations telles que Praxis fournissent un travail précieux à cet égard et doivent évidemment être soutenues.

L’attention aux enfants est aussi un souci majeur. Il ne faut pas sous-estimer les conséquences de la violence intrafamiliale. Même si les enfants n’en sont pas les victimes directes, cette violence peut entraîner de graves traumatismes qui seront lourds de conséquences pour leur bien-être. Des études montrent que des enfants qui sont témoins ou même victimes de ce genre de violence deviennent souvent eux-mêmes, par la suite, victimes ou auteurs de violence entre partenaires. Cela est dû au fait qu’ils n’ont pas appris à développer des stratégies pour réagir adéquatement aux problèmes qui surviennent. De plus, l’article 25 de la Convention d’Istanbul prévoit qu’il faut réagir très énergiquement à ce phénomène, ce qui n’a pas encore été fait à ce jour. J’appelle donc chacun à s’y atteler concrètement.

L’étude réalisée par Mme Melan, de Solidarité Femmes, démontre que 79 % des femmes sont encore victimes de violence entre partenaires après un divorce, et ce sur une période de plus de cinq ans. Cela s’explique souvent par le lien parental qui subsiste naturellement après un divorce. L’une des principales raisons à cela est le comportement genré stéréotypé qui est appris dès l’enfance et à cause duquel les hommes ne peuvent supporter de perdre leur position de force face à leur conjointe. Les auteurs ne naissent pas auteurs ; ils le deviennent au cours de leur vie.

C’est pourquoi la lutte contre la violence entre partenaires requiert une approche intégrée et intégrale, qui aille plus loin que l’approche purement policière et judiciaire. Il doit s’agir d’une approche globale associant encore davantage le secteur médical, l’enseignement et les médias. Des exemples positifs ont été évoqués aujourd’hui, mais nous avons nous aussi, mandataires politiques, une responsabilité extrêmement importante quant à la manière de mener le débat politique en la matière.

Beaucoup a déjà été fait, et c’est encourageant. Néanmoins, le travail est loin d’être terminé. Les statistiques de la violence faite aux femmes, mais également aux hommes, doivent nous inciter à être encore plus ambitieux. Aucun partenaire, de quelque sexe qu’il soit, et aucun enfant ne devrait être exposé à de la violence, qu’elle soit physique ou psychique. Nous devons cela aux victimes. C’est la raison pour laquelle j’insiste encore sur l’objectif de cette résolution. Par ce texte, nous voulons attirer l’attention sur une série de mesures de lutte contre la violence entre partenaires. Le Plan d’action national de lutte contre toutes les formes de violence basée sur le genre souligne clairement la nécessité d’évaluer et d’optimiser. Nous avons aussi besoin de chiffres plus clairs. Il est toujours question d’un « chiffre noir ». Nous devons supprimer les seuils à franchir pour dénoncer les actes de violence à la police et nous devons tout faire, grâce à des actions de sensibilisation et à un environnement positif et émancipateur, pour que les victimes de violences n’aient plus honte. Comme c’est souvent le cas, la société civile a ici un rôle crucial à jouer.

De nombreuses améliorations peuvent encore être apportées en termes de coopération et, surtout, de financement. C’est la responsabilité non seulement des politiques, mais aussi de la société civile, qui peut compter sur une énorme expertise. Mais cette société civile doit être davantage soutenue, à différents égards.

Je forme le vœu que la présente proposition de résolution ne soit pas l’objet de petits jeux politiciens. Il y va de l’intérêt de tous. Il y va de la sécurité de toute victime potentielle. Il y va d’un choix de stratégie politique qui puisse faire la différence pour la victime.

De heer Fourat Ben Chikha (Ecolo-Groen). – Collega’s, eerst en vooral wil ik van de gelegenheid gebruik maken om de voorzitster van het Adviescomité voor gelijke kansen voor vrouwen en mannen en mevrouw de Bethune te bedanken om de werkzaamheden in een toch heel complexe materie in goede banen te leiden. Tezelfdertijd wil ik natuurlijk op mijn beurt nog eens de diensten bedanken, die achter de schermen echt wel telkens opnieuw de stuwende kracht zijn om dit allemaal mogelijk te maken. Ik vind dat zij ook wel uitdrukkelijk mogen vermeld worden.

Ik breng graag nog even de noodzaak van deze resolutie onder de aandacht. Uit de cijfers van het onderzoek van Vie Féminine bleek dat er vorig jaar, in 2019, in België 24 gevallen van feminicide waren. Dat zijn er twee per maand. Twee vrouwen per maand, die gestorven zijn enkel en alleen omdat ze vrouw zijn, omdat ze het voorwerp werden van geweld. Ik vind dat choquerend en ik weet dat ik niet alleen ben. Ik weet dat we dit echt wel over partijgrenzen heen delen. Maar er zal meer moeten zijn dan verontwaardiging. Er zullen echt ambitieuze, doelgerichte en daadkrachtige acties moeten komen.

Om dit te kunnen begrijpen, moeten we eerst eens kijken naar het dadersprofiel. Het is hier al gezegd, het is wel duidelijk dat mannen oververtegenwoordigd zijn als dader: 76 % van de daders zijn mannen. Pleit dat vrouwen vrij? Neen, want 24 % van de daders zijn vrouwen. Als men wat dieper in de cijfers duikt, zien we iets heel interessants. Dikwijls blijkt in het geval van vrouwen het misdrijf minder vaak bewezen te zijn en is er sprake van wederkerigheid. Als we het onderzoek rond het dadersprofiel van mevrouw Vanneste, onderzoeksleider van het Nationaal Instituut voor Criminalistiek en Criminologie, wat dieper bekijken, dan wordt duidelijk dat 18 % van de vrouwen gemeld wordt als enige dader. Het is dus ergens wel begrijpelijk dat er een heel sterke focus is op geweld tegen vrouwen, omdat dit ook wel vaak is ingebed in een patriarchaal, stereotiep genderdenken. En dat is niet zomaar. Dat is iets dat we van generatie op generatie blijken aan elkaar door te geven. We slagen er onvoldoende in om jonge mannen vandaag echt wel bij de les te houden en goed te doen beseffen dat het feit dat ze man zijn hun geen privilegie en geen vrijgeleide geeft om grenzen van vrouwen niet te respecteren. Maar dat betekent niet dat het geweld tegenover mannelijke slachtoffers gerelativeerd moet worden. Integendeel, beide zijn belangrijk.

Slechts één op vijf slachtoffers doet melding van geweld bij de politie. Vaak kiezen slachtoffers van geweld om direct naar het gerecht te gaan. Dat heeft verschillende oorzaken. Maar er is verbetering. Sinds de omzendbrieven van 2003 en 2006, waardoor het bewustzijn rond partnergeweld binnen politiediensten en gerechtelijke arrondissementen gestegen is, merken we wel degelijk een verschil. Dankzij de hoorzitting was het duidelijk dat een nultolerantiebeleid niet overal op dezelfde manier toegepast wordt in de verschillende gerechtelijke arrondissementen en politiezones.

Vaak zien we ook dat de kwaliteit van de zorg voor de slachtoffers niet enkel van de politiezone afhangt, maar evenzeer van de individuele politieagenten. Maar er is verbetering. Er zijn goede voorbeelden, waar we ook kennis van hebben genomen tijdens de hoorzittingen, zoals onder andere het alarmsysteem rond stalking dat in Gent op dit moment echt wel ongelooflijk goede resultaten boekt: 90 % van de gebruikers geeft heel duidelijk aan zich hierdoor veiliger te voelen; 70 % geeft vijf jaar na gebruik aan geen slachtoffer meer te zijn van een vorm van geweld. Daarnaast zien we ook dat de vraag om opleiding te volgen rond deze complexe materie zowel bij de politiediensten als bij de gerechtelijke arrondissementen enkel toeneemt. Dit moeten we toejuichen.

Om proefprojecten zoals dat in Gent een duurzaam karakter te geven, is het belangrijk dat er voldoende middelen zijn en dat we voor voldoende uitwisseling tussen de arrondissementen zorgen, zodat dergelijke projecten hopelijk op middellange termijn overal ingang vinden.

Daarnaast wil ik de aandacht vestigen op drie problematische aspecten van geweld tussen partners die deskundigen heel uitdrukkelijk naar voren hebben geschoven.

De opvolging van daders van partnergeweld vraagt om meer begeleiding die sterk inzet op het voorkomen van recidive. Het recidivepercentage wordt geschat op 38 % en verschilt opnieuw naargelang het gerechtelijk arrondissement. Organisaties zoals Praxis leveren op dit vlak waardevol werk en dienen natuurlijk voort te worden ondersteund.

Ook aandacht voor kinderen is een belangrijke bekommernis. De gevolgen van intrafamiliaal geweld zijn niet te overschatten. Zelfs als ze geen rechtstreeks slachtoffer zijn, zorgt het voor ongelooflijk traumatische ervaringen die een heel grote impact op hun welzijn hebben. Uit onderzoek blijkt dat kinderen die getuige of zelf slachtoffer zijn van dat soort geweld, in de toekomst vaak zelf slachtoffer worden van partnergeweld, ofwel dader worden. Dat komt omdat ze niet hebben geleerd om strategieën te ontwikkelen om op een adequate manier met problemen om te gaan. Bovendien staat in artikel 25 van het Verdrag van Istanbul dat we daar heel daadkrachtig mee aan de slag moeten gaan. Tot vandaag is dat niet gebeurd. Een warme oproep aan iedereen om daar echt wel werk van te maken.

Het onderzoek van mevrouw Melan voor Solidarités Femmes toont aan dat 79 % van de vrouwen na een echtscheiding nog steeds slachtoffer van partnergeweld zijn, over een periode van meer dan vijf jaar. Vaak komt dat door de ouderband die er na de scheiding natuurlijk nog altijd is. Een van de meest fundamentele redenen daarvoor is het stereotiepe gendergedrag dat van kindsbeen af wordt aangeleerd en waardoor mannen niet kunnen verdragen dat hun machtspositie tegenover hun vrouwelijke partner wegvalt. Daders worden niet als dader geboren, ze worden het tijdens hun leven.

Daarom vraagt de strijd tegen partnergeweld een geïntegreerde en integrale aanpak die verder gaat dan het politionele en gerechtelijke. Hij moet alomvattend zijn en er de medische sector, het onderwijs, de media nog meer bij betrekken. Er zijn daarvan vandaag al goede voorbeelden aangehaald. Maar ook wij politici hebben een ongelooflijk belangrijke verantwoordelijkheid in de manier waarop we het politieke debat hierover voeren.

Er zijn al veel stappen vooruit gezet, dat stemt ons hoopvol, maar het werk is verre van af. De cijfers van geweld tegen vrouwen, maar ook tegen mannen moeten ons motiveren om ambitieuzer te zijn. Geen enkele partner, van welk geslacht ook, geen enkel kind, zou mogen worden blootgesteld aan geweld, psychisch of fysiek. Dat zijn we de slachtoffers verschuldigd. Daarom breng ik nog even het doel van deze resolutie onder de aandacht. Met deze resolutie hebben we de ambitie de aandacht te vestigen op een reeks maatregelen om partnergeweld aan te pakken. Het Nationaal Actieplan ter bestrijding van alle vormen van gendergerelateerd geweld vermeldt duidelijk de noodzaak te evalueren en te optimaliseren. Daarnaast hebben we ook betere harde cijfers nodig. Er is nog altijd sprake van een dark number. We moeten ervoor zorgen dat de drempels om aangifte bij de politie te doen, echt worden weggewerkt en dat de schaamte die heel veel slachtoffers van geweld nog steeds voelen, wordt bestreden via sensibiliserende acties en een omgeving die positief en emancipatorisch impulsen geeft. Zoals zo vaak is het middenveld van cruciaal belang.

De samenwerking, en vooral ook de financiering, kan en moet veel beter. Dat is niet alleen de verantwoordelijkheid van de politiek, maar ook van het middenveld, waar enorm veel expertise zit. Het middenveld heeft echter meer steun nodig, van diverse aard.

Dit voorstel van resolutie wordt hopelijk niet het voorwerp van partijpolitieke spelletjes. Het is in het algemeen belang. Het gaat over de veiligheid van ieder potentieel slachtoffer. Het gaat om de keuze voor een beleid dat voor het slachtoffer het verschil kan maken.

Mme Adeline Blancquaert (Vlaams Belang). – Notre groupe a examiné attentivement la présente proposition, qui nous inspire quelques réserves.

Tout d’abord, je tiens à souligner que mon parti est contre toute forme de violence entre partenaires, qu’il s’agisse d’hommes ou de femmes. Cela va de soi. Cette affirmation débouche sur une première réserve, que M. Demesmaeker a déjà formulée. Le texte mentionne explicitement le rôle de l’homme en tant qu’auteur ; le rôle de l’homme en tant que victime est toutefois à ce point réduit qu’il semble oublié. On dirait que les auteurs de la proposition ignorent totalement l’existence de la violence intrafamiliale contre les hommes. De plus, le texte risque de renforcer le sentiment de honte que beaucoup éprouvent et qui les empêche de porter plainte pour agression.

Cette proposition est truffée de passages politiquement corrects. Il est grand temps que cette institution ose appeler un chat un chat. Les mutilations génitales et les mariages d’enfants sont des formes spécifiques de violence toujours courantes dans certaines cultures. L’islamisation de la société fait en sorte que les femmes sont traitées comme des êtres inférieurs et avec moins de respect. Le foulard, symbole de l’oppression des femmes, est pourtant bien accueilli par certains groupes de cet hémicycle.

Nous estimons donc que la présente proposition de résolution n’est pas équilibrée. D’une part, elle contient des dispositions relatives au genre trop politiquement correctes. D’autre part, certains phénomènes qui jouent un rôle dans la violence entre partenaires ne sont pas ou sont insuffisamment identifiés. C’est la raison pour laquelle nous nous abstiendrons.

Mevrouw Adeline Blancquaert (Vlaams Belang). – Onze fractie heeft het voorliggende voorstel grondig bestudeerd en wij hebben toch enkele bedenkingen.

Vooreerst wil ik benadrukken dat mijn partij tegen iedere vorm van partnergeweld is, zowel tegen mannen als tegen vrouwen. Dat is vanzelfsprekend. Hier rijst al een eerste bedenking, die ook de heer Demesmaeker reeds maakte. In de tekst wordt de rol van de man als dader expliciet vermeld; de rol van man als slachtoffer wordt echter zodanig verkleind, en eigenlijk in een vergeethoekje geduwd, dat het wel lijkt alsof de indieners van het voorstel helemaal niet op de hoogte zijn van het bestaan van intrafamiliaal geweld tegen mannen. Meer nog, de tekst versterkt mogelijk nog het schaamtegevoel dat velen ervaren en hen net verhindert om een aangifte te doen tegen een geweldpleger.

Dit voorstel is doorspekt met politiek correcte passages. Het is hoog tijd dat deze instelling een kat een kat noemt. Genitale verminking en kindhuwelijken zijn specifieke vormen van geweld die in bepaalde culturen nog steeds gemeen goed blijven. De islamisering van de samenleving zorgt ervoor dat vrouwen als minderwaardig en met minder respect worden behandeld. De hoofddoek, het symbool van de onderdrukking van vrouwen, wordt door bepaalde fracties in dit halfrond alleen maar toegejuicht.

Het voorliggende voorstel van resolutie is wat ons betreft dus geen evenwichtig werkstuk. Het bevat enerzijds een te politiek correcte genderbepaling, en anderzijds worden bepaalde fenomenen die een rol spelen bij partnergeweld niet of onvoldoende benoemd. Om die reden zullen we ons onthouden.

Mme Latifa Gahouchi (PS). – Je suis assez surprise d’entendre les collègues de la N‑VA et du Vlaams Belang. Si l’on a beaucoup parlé de la violence envers les femmes, on n’a pas fait l’impasse pour autant sur la violence à l’égard des hommes. Je vous invite, pour preuve, à relire le rapport des discussions.

Lorsqu’en novembre, nous avons décidé, au sein du Comité d’avis pour l’égalité entre les femmes et les hommes, que j’ai eu l’honneur de présider, d’examiner la problématique de la violence entre partenaires, nous étions loin d’imaginer que le nombre de situations dramatiques allait sensiblement augmenter au cours des mois suivants en raison des mesures de confinement prises pour endiguer l’épidémie de Covid‑19.

En Belgique, et partout dans le monde, les acteurs de terrain ont constaté que les mesures de confinement à domicile avaient augmenté les risques de violences ou aggravé les situations de violences conjugales et intrafamiliales. Elles ont eu aussi pour conséquence d’accroître le sentiment d’isolement des victimes.

S’agissant des actes de violence entre partenaires, ceux-ci touchent invariablement les hommes et les femmes, à la différence que les femmes sont victimes de violences plus graves et plus fréquentes, comme l’ont confirmé les experts auditionnés et comme le constatent d’ailleurs toutes les études menées sur le sujet.

La violence dans les relations intimes est généralement la manifestation, dans la sphère privée, des relations de pouvoir inégalitaires entre les femmes et les hommes, qui restent une réalité dans notre société. Lorsque les femmes se trouvent dans une position économiquement ou socialement inférieure à celle des hommes, elles deviennent plus vulnérables face aux différentes formes de violence.

Il faut tenir compte aussi de la représentation des rôles des femmes et des hommes, qui demeure trop stéréotypée. Pour lutter efficacement contre les violences faites aux femmes, il faut donc s’attaquer aussi à la problématique de l’enracinement des inégalités.

En raison de la crise sanitaire, les femmes sont restées davantage à la maison et ont donc été exposées à la violence de leur partenaire pendant des périodes plus longues. Or il est plus difficile de solliciter de l’aide lorsque l’agresseur est présent en permanence. On a pourtant constaté un doublement du nombre d’appels vers les lignes d’assistance téléphoniques pendant cette période.

Nous devons tirer les leçons de cette période de confinement et, partant, prévoir des alternatives, comme la possibilité de faire appel au pharmacien comme intervenant de première ligne. Des initiatives ont heureusement déjà été prises dans ce sens en Wallonie et à Bruxelles.

Cela étant, la violence conjugale n’est pas un phénomène propre aux périodes de confinement. Elle peut être quotidienne et survenir à n’importe quelle époque de la vie ; elle touche les femmes de tous âges, tous milieux et cultures confondus.

En Europe, les violences conjugales sont la première cause de mortalité des femmes âgées de 16 à 44 ans. Ces violences ont aussi un coût financier : selon des chiffres de 2004 du Conseil de l’Europe, le coût annuel des violences à l’égard des femmes pouvait atteindre 34 milliards d’euros par pays. Elles entraînent en effet des dépressions et des suicides, et ont une incidence sur la productivité au travail.

La violence peut être physique, psychologique ou encore économique et avoir différentes intensités, jusqu’à aboutir même au féminicide.

Combien de femmes sont mortes cette année sous les coups de leur conjoint ?

Des chiffres ont été avancés de toutes parts, mais il n’existe, nous dit-on, aucune statistique fiable, et les chiffres de la justice ne coïncident pas toujours avec ceux recensés par les associations de terrain.

De plus, il est possible, dans le système actuel de banques de données, d’obtenir des statistiques genrées concernant les victimes.

Si l’on veut lutter réellement et correctement contre ce fléau, il faut s’en donner rapidement les moyens.

Le plan espagnol de lutte contre les violences conjugales en est le meilleur exemple : moyens judiciaires renforcés, davantage de magistrats formés et spécialisés, meilleure collaboration entre la justice et la police ainsi qu’avec les associations de terrain, multiplication des procédures de protection des victimes et suivi des auteurs. Il existe à cet égard des statistiques fiables.

Notre texte va dans ce sens en demandant un plan et un budget ambitieux pour lutter contre les violences conjugales.

À l’instar de la Convention d’Istanbul, qui est le premier instrument juridique contraignant en Europe dans la lutte contre les violences faites aux femmes, notre proposition s’est articulée autour de trois axes : prévention, protection et poursuites.

La victime doit être au cœur de nos préoccupations.

La prévention, tout d’abord : la lutte contre les violences doit aussi passer par la lutte contre les inégalités sociales, culturelles et économiques, ainsi que contre les stéréotypes genrés.

S’agissant des stéréotypes sexistes, je tiens à préciser que nous demanderons à examiner très prochainement une proposition que mon groupe a déposée et qui concerne la lutte contre le sexisme dans l’espace public, domaine dans lequel un important travail d’évaluation doit encore être réalisé.

Il y a également un effort à fournir en termes de sensibilisation et de formation des auteurs et des acteurs de première ligne, de même qu’au niveau de la magistrature, comme on a pu s’en rendre compte lors des auditions en commission.

Concernant la protection des victimes, nous sommes convaincus de la nécessité de créer un protocole d’accueil des victimes de violences conjugales au sein des commissariats de police, ainsi que de la nécessité d’une bonne information lors du dépôt de plaintes. Une prise en charge optimale de ces dernières est d’ailleurs primordiale à nos yeux.

Une autre priorité serait d’encourager les magistrats à recourir davantage aux mesures d’éloignement du domicile du conjoint violent. Cette parenthèse est tout à fait bénéfique aux victimes, dans la mesure où cet éloignement est très souvent l’élément déclencheur les incitant à introduire en tout cas une procédure en séparation d’avec le conjoint violent.

Nous demandons encore que soit créée, dans chaque zone de police, une équipe d’intervention spécialisée en matière de violence conjugale ; pour que les plus petites zones puissent bénéficier de ces équipes, nous préconisons la conclusion de coopérations interzonales.

Enfin, pour les poursuites et le suivi des auteurs, la politique de tolérance zéro doit être appliquée avec la même motivation dans les différents arrondissements judiciaires et zones de police, où l’on constate encore de trop nombreux classements sans suite. Pour l’ensemble des arrondissements judiciaires, pas moins de 70 % des dossiers transmis au parquet ont été classés sans suite. C’est trop.

Il faut évidemment à tout prix réinvestir dans la justice et dans la police, et le nombre de féminicides commis dans notre pays chaque année doit être ramené à zéro. C’est notre devoir.

Enfin, des associations comme Praxis nous ont convaincus de la réussite de programmes visant à apprendre aux auteurs de violences domestiques à adopter un comportement non violent dans les relations interpersonnelles, et ce suivi a un impact positif sur le taux de récidive.

Pour conclure, je dirais que de nombreuses mesures ont été prises aux différents niveaux de pouvoir ces dernières années, mais les chiffres disponibles révèlent malgré tout une situation préoccupante dans notre pays.

De plus, la pandémie Covid‑19 met clairement en évidence l’inégalité entre les sexes sous toutes ses formes. La future crise économique frappera beaucoup plus durement les femmes. Il est donc urgent d’agir. Le groupe socialiste est convaincu qu’il est fondamental de renforcer durablement, au-delà de la crise du Covid, la santé physique et mentale des femmes ainsi que leur indépendance économique. La protection des femmes contre les violences infligées par leur partenaire est une nécessité et fait partie de nos priorités.

Je m’étonne quelque peu de la conclusion de M. Demesmaeker puisque le texte a été adopté à l’unanimité en commission. J’ose espérer qu’il sera approuvé aujourd’hui : il est important de demander au gouvernement fédéral – et un travail de concertation avec les entités fédérées est nécessaire concernant certains aspects – de mettre en œuvre les 76 recommandations projetées qui visent la prévention et la protection des victimes, ainsi que la poursuite et le suivi des auteurs de violences conjugales. Nous sommes convaincus que les violences faites aux femmes relèvent d’une responsabilité collective.

Avant de conclure, j’aimerais remercier les services du Sénat, le secrétariat du comité d’avis qui a été à la hauteur de la tâche, mes collègues qui ont été assidus au comité d’avis, les collaborateurs qui ont accompli un travail remarquable, et enfin ma collaboratrice, Mme Cécile Laurent, qui m’a épaulée durant toute cette année.

Mevrouw Latifa Gahouchi (PS). – Ik ben verrast bij het horen van de collega’s van N‑VA en Vlaams Belang. We hebben inderdaad veel gesproken over geweld ten aanzien van vrouwen, maar we hebben ook aandacht besteed aan geweld ten aanzien van mannen. U kan er het verslag van de bespreking op nalezen.

Toen we in november in het Adviescomité voor gelijke kansen voor vrouwen en mannen – dat ik de eer had voor te zitten – beslisten de problematiek van partnergeweld te onderzoeken, konden we niet vermoeden dat het aantal dramatische situaties de daarop volgende maanden fors zou toenemen als gevolg van de lockdownmaatregelen ter bestrijding van de coronapandemie.

In België, net zoals elders in de wereld, hebben de actoren op het terrein vastgesteld dat de lockdown het risico op geweld vergrootte of de situaties van partner- en intrafamiliaal geweld verergerde. Door de lockdown voelden de slachtoffers zich ook meer geïsoleerd.

Partnergeweld treft zowel mannen als vrouwen, maar het geweld ten aanzien van vrouwen is ernstiger en vrouwen zijn vaker het slachtoffer van geweld. De experts hebben dat tijdens de hoorzittingen bevestigd en dat is in overeenstemming met alle studies die over dat onderwerp zijn gevoerd.

In het algemeen is geweld in persoonlijke relaties een weerspiegeling in de privésfeer van de nog steeds aanwezige ongelijke machtsverhoudingen tussen mannen en vrouwen in de samenleving. Als vrouwen zich in een economisch of sociaal zwakkere positie bevinden dan mannen, zijn ze kwetsbaarder voor verschillende vormen van geweld.

Men moet ook rekening houden met de beeldvorming over de rol van vrouwen en mannen, die nog al te vaak stereotiep is. Om geweld ten aanzien van vrouwen efficiënt te bestrijden, moeten we dus ook het probleem van de diepgewortelde ongelijkheden aanpakken.

Wegens de gezondheidscrisis zijn vrouwen meer thuisgebleven en waren ze dus voor een langere periode blootgesteld aan geweld van hun partner. Het is ook moeilijker hulp te zoeken als de agressor heel de tijd aanwezig is. Toch werd een verdubbeling van het aantal oproepen naar telefonische hulplijnen vastgesteld gedurende de lockdown.

We moeten lessen trekken uit die lockdownperiode en alternatieven ter beschikking stellen, zoals de mogelijkheid een beroep te doen op de apotheker als eerstelijnshulpverlener. Gelukkig zijn er al initiatieven in die zin genomen in Wallonië en in Brussel.

Partnergeweld komt echter niet alleen voor tijdens een lockdown. Het kan dagelijks voorkomen en op eender wel ogenblik in het leven. Het treft vrouwen van alle leeftijden, uit alle milieus en culturen.

In Europa is partnergeweld de belangrijkste doodsoorzaak bij vrouwen tussen 16 en 44 jaar. Dat geweld heeft ook een financiële kost: volgens cijfers van 2004 van de Raad van Europa kan de jaarlijkse kost van geweld ten aanzien van vrouwen tot 34 miljard euro per land oplopen. Geweld ligt immers aan de oorzaak van depressies en zelfmoorden, en heeft een weerslag op de arbeidsproductiviteit.

Geweld kan fysiek, psychisch of economisch zijn en kan verschillende gradaties aannemen, en in extreme gevallen zelfs tot feminicide leiden.

Hoeveel vrouwen zijn dit jaar gestorven door slagen van hun partner?

Er werden van alle kanten cijfers naar voor geschoven, maar er blijkt geen enkele betrouwbare statistiek te bestaan en de cijfers van justitie stemmen niet altijd overeen met de cijfers die organisaties op het terrein optekenen.

Bovendien biedt het huidige systeem van databanken de mogelijkheid statistieken op te maken volgens het geslacht van de slachtoffers.

Als we dit euvel echt en goed willen bestrijden, zijn er snel middelen nodig.

Het Spaanse plan ter bestrijding van partnergeweld is daar het beste voorbeeld van: meer middelen voor justitie, meer gespecialiseerde magistraten, een betere samenwerking tussen justitie en politie en met de verenigingen op het terrein, een uitbreiding van de beschermingssystemen voor de slachtoffers en een opvolging van de daders. Daarover bestaan betrouwbare statistieken.

Onze tekst gaat in die zin: we vragen een ambitieus plan en budget voor de strijd tegen partnergeweld.

In navolging van het Verdrag van Istanbul, het belangrijkste juridisch dwingend instrument in Europa in de strijd tegen geweld ten aanzien van vrouwen, is ons voorstel opgebouwd rond drie assen: preventie, bescherming en vervolging.

Het slachtoffer moet centraal staan in onze bezorgdheid.

Het eerste punt is preventie: de strijd tegen geweld moet ook de strijd omvatten tegen sociale, culturele en economische ongelijkheid, alsook tegen genderstereotypen.

In verband met seksistische stereotypen merk ik op dat we binnenkort zullen vragen een voorstel van onze fractie over de strijd tegen het seksisme in de openbare ruimte te bespreken. Op dat vlak dient nog veel werk te worden verricht rond evaluatie.

Er moet ook een inspanning worden geleverd inzake sensibilisering van de daders en de vorming van de eerstelijnsactoren, en op het niveau van de magistratuur, zoals we hebben kunnen vaststellen tijdens de hoorzittingen.

Wat de bescherming van de slachtoffers betreft, zijn we overtuigd van de noodzaak een protocol voor de opvang van slachtoffers van partnergeweld in politiebureaus vast te stellen, naast het verlenen van goede informatie bij het indienen van een klacht. Een optimale opvolging van de klachten is volgens ons trouwens essentieel.

Een andere prioriteit zou erin kunnen bestaan magistraten aan te moedigen vaker een beroep te doen op de procedure van uithuisplaatsing van de gewelddadige partner. Die maatregel is heilzaam voor de slachtoffers, want vaak doet die procedure het slachtoffer beslissen een procedure in te leiden om te scheiden van de gewelddadige partner.

We vragen ook dat in elke politiezone een interventieteam wordt opgericht dat gespecialiseerd is in partnergeweld; we bevelen interzonale samenwerkingsakkoorden aan opdat ook kleinere zones over een gespecialiseerd team zouden kunnen beschikken.

Tot slot, voor de vervolgingen en de opvolging van de daders, moet het nultolerantiebeleid in de verschillende gerechtelijke arrondissementen en politiezones op even overtuigende wijze worden toegepast, aangezien nog teveel dossiers worden geseponeerd. Voor alle gerechtelijk arrondissementen samen worden in 70 % van de gevallen, de dossiers die aan het parket werden overgezonden, geseponeerd. Dat is teveel.

Uiteraard moet koste wat het kost opnieuw worden geïnvesteerd in justitie en politie, en het aantal feminicides in ons land moet op nul worden gebracht. Dat is onze plicht.

Tot slot, hebben verenigingen als Praxis ons overtuigd van het succes van programma’s die de daders van huiselijk geweld leren om niet-gewelddadig gedrag te hanteren in interpersoonlijke relaties, en die opvolging heeft een positieve impact op de recidivegraad.

Ik besluit met de vaststelling dat de voorbije jaren talrijke maatregelen zijn genomen op de verschillende bevoegdheidsniveaus, maar desondanks blijkt uit de beschikbare cijfers dat de situatie in ons land zorgwekkend is.

Bovendien heeft de corona-epidemie de ongelijkheid op alle vlakken tussen de geslachten in het licht gesteld. De verwachte economische crisis zal vrouwen veel harder treffen. We moeten dus onmiddellijk handelen. De PS‑fractie is ervan overtuigd dat het essentieel is, ook na de coronacrisis, om de fysieke en mentale gezondheid van vrouwen op duurzame wijze te versterken, alsook hun economische onafhankelijkheid. De bescherming van vrouwen tegen geweld van hun partner is een noodzaak en is een van onze prioriteiten.

De conclusie van de heer Demesmaeker verbaast me een beetje, aangezien de tekst unaniem werd goedgekeurd in de commissie. Ik durf te hopen dat de tekst vandaag wordt goedgekeurd. Het is belangrijk aan de federale regering te vragen – en overleg met de deelstaten over sommige aspecten is nodig – om de 76 aanbevelingen uit te voeren. Ze beogen de preventie van geweld en de bescherming van de slachtoffers, naast de vervolging en de opvolging van de daders van partnergeweld. We zijn ervan overtuigd dat de bestrijding van het geweld ten aanzien van vrouwen tot onze gezamenlijke verantwoordelijkheid behoort.

Vooraleer af te sluiten wil ik nog een woord van dank richten tot de diensten van de Senaat en het secretariaat van het Adviescomité, dat voortreffelijk werk heeft geleverd, evenals mijn toegewijde collega’s van het Adviescomité, de medewerkers, en tot slot mijn medewerkster, Cécile Laurent die me heel het jaar gesteund heeft.

Mme Véronique Durenne (MR). – Je ne vais, bien entendu, pas reprendre tout ce qui a été dit en commission, mais simplement présenter un résumé des très nombreuses heures de travail accomplies.

Dans notre société actuelle, la violence conjugale constitue un fléau préoccupant qui peut avoir de graves répercussions physiques et psychologiques sur les personnes qui en sont victimes.

La problématique des violences entre partenaires, quelles qu’en soient la forme et la durée dans le temps, mérite toute notre attention. C’est pourquoi je tiens à saluer l’ensemble du travail réalisé au sein du Comité d’avis pour l’égalité des chances, en espérant qu’il puisse offrir un cadre plus protecteur et sécurisant aux victimes de telles violences.

La crise sanitaire que nous traversons rend la situation encore plus urgente. Comme Mme Gahouchi l’a rappelé, les lignes téléphoniques d’aide ont rapidement été saturées ces derniers mois, et la multiplication des appels n’a malheureusement pas permis une prise en charge adéquate de toutes les victimes.

À ce sujet, j’aimerais citer quelques statistiques extrêmement préoccupantes. Les appels sur la ligne « Écoute violences conjugales » avaient déjà plus que doublé durant les premières semaines du confinement. La Région flamande a connu une évolution similaire, à tel point que la composition du numéro 1712 a connu une augmentation de 70 %. Ces statistiques prouvent à nouveau l’urgence de la problématique.

Il est aujourd’hui de notre responsabilité de mettre tout en œuvre pour aider toutes les personnes confrontées au quotidien aux violences d’un partenaire. Comme ma collègue l’a souligné, je tiens à rappeler que durant nos heures de travail, nous avons parlé des violences faites aux femmes, mais aussi aux hommes.

Bien que la problématique des violences entre partenaires relève de la compétence de différents niveaux de pouvoir, mon groupe reste persuadé que le travail effectué au Sénat ces derniers mois sera très utile et éclairant pour les différents gouvernements et parlements de notre pays.

La proposition de résolution comporte de nombreuses recommandations fondées sur les interventions d’experts et d’acteurs de terrain. À cet égard, je souhaiterais souligner toute l’importance de la prévention, de la sensibilisation, de l’encadrement pluridisciplinaire des victimes et, plus particulièrement, de la formation des intervenants de première ligne comme les policiers et les magistrats. Mon groupe considère d’ailleurs qu’un important travail doit encore être réalisé dans ce domaine.

Concrètement, il faudra mesurer l’incidence réelle des mesures prises dans le cadre du dernier Plan d’action national de lutte contre la violence à l’égard des femmes afin de le rendre encore plus efficace et plus complet à l’avenir.

La violence entre partenaires est un problème majeur et délicat contre lequel il faut lutter sans relâche. Chacun doit avoir la possibilité et aussi le droit de vivre dans un environnement sécurisant. Lutter contre les violences conjugales est l’affaire de tous. J’invite donc chaque personne à être attentive à ses proches et aux moindres détails pouvant traduire la présence d’un climat de violence conjugale. Je suis convaincue que le meilleur moyen de lutter contre cette problématique de la violence entre partenaires est d’adopter une approche transversale et coordonnée.

Mevrouw Véronique Durenne (MR). – Ik zal uiteraard niet alles herhalen wat in de commissie is gezegd, maar ik wil gewoon een samenvatting geven van de talloze uren werk dat is verricht.

In onze huidige samenleving vormt partnergeweld een zorgwekkende plaag die zware fysieke en psychologische gevolgen kan hebben voor de slachtoffers van dat geweld.

De problematiek van partnergeweld, in welke vorm dan ook en hoe lang het ook duurt, verdient onze volle aandacht. Daarom wil ik mijn waardering uiten voor het werk dat in het Adviescomité voor gelijke kansen voor vrouwen en mannen is verricht, in de hoop dat het een kader kan aanreiken dat meer bescherming en veiligheid biedt aan de slachtoffers van partnergeweld.

De huidige gezondheidscrisis maakt de situatie nog dringender. Zoals mevrouw Gahouchi heeft vermeld, waren de telefonische hulplijnen snel verzadigd de voorbije maanden, en door de enorme stijging van het aantal oproepen konden helaas niet alle slachtoffers adequaat worden opgevangen.

In dat verband zou ik graag enkele uiterst zorgwekkende statistieken citeren. Er waren al meer dan dubbel zoveel oproepen naar de lijn ‘Ecoute violences conjugales’ tijdens de eerste weken van de lockdown. Vlaanderen kende een gelijkaardige evolutie. Het oproepnummer 1712 werd zelfs 70 % keer meer gevormd. Die statistieken tonen opnieuw aan hoe dringend de problematiek is.

Vandaag behoort het tot onze verantwoordelijkheid om alles in het werk te stellen om alle personen die dagelijks het geweld van een partner te verduren hebben, te helpen. Zoals mijn collega heeft onderstreept, wil ik eraan herinneren dat we gedurende de urenlange werkzaamheden gesproken hebben over geweld ten aanzien van vrouwen, maar ook ten aanzien van mannen.

Hoewel de problematiek van partnergeweld tot verschillende bevoegdheidsniveaus behoort, blijft mijn fractie ervan overtuigd dat het werk dat de Senaat gedurende de voorbije maanden heeft verricht, zeer nuttig en verhelderend zal zijn voor de verschillende regeringen en parlementen van ons land.

Het voorstel van resolutie bevat talrijke aanbevelingen die gebaseerd zijn op de hoorzittingen met de experts en de actoren op het terrein. In dat opzicht wil ik het belang van preventie, sensibilisering en multidisciplinaire hulp aan de slachtoffers onderstrepen, en, in het bijzonder, de vorming van eerstelijnsactoren zoals politieagenten en magistraten. Mijn fractie is trouwens van mening dat er op dat vlak nog veel werk moet gebeuren.

Concreet zal de werkelijke impact van de maatregelen van het recentste Nationaal Veiligheidsplan ter bestrijding van gendergerelateerd geweld moeten worden gemeten teneinde een toekomstig plan nog efficiënter en vollediger te maken.

Partnergeweld is een omvangrijk en delicaat probleem dat we voortdurend moeten blijven bestrijden. Iedereen moet de mogelijkheid en het recht hebben om in een veilige omgeving te leven. De strijd tegen partnergeweld is een zaak van iedereen. Ik nodig dus iedereen uit om aandacht te hebben voor zijn naasten en voor de kleinste tekenen die kunnen wijzen op een sfeer van partnergeweld. Ik ben ervan overtuigd dat de beste manier om dit probleem van partnergeweld aan te pakken bestaat uit een transversale en gecoördineerde benadering van deze materie.

Mme Sabine de Bethune (CD&V). – La crise actuelle du coronavirus a malheureusement montré sans équivoque à quel point la violence est répandue dans la sphère privée, derrière les portes des maisons et des appartements. Cette violence peut prendre différentes formes : je pense aux violences entre partenaires, mais aussi à toutes les violences intrafamiliales au sens large, aux violences faites aux enfants, aux personnes vulnérables, aux séniors ou autres cohabitants. Depuis longtemps, la violence domestique fait à juste titre l’objet d’une politique spécifique. Permettez-moi de vous citer deux aspects mis en lumière par des statistiques publiées récemment qui retiennent toute notre attention. Premièrement, des chiffres dramatiques ont été communiqués en ce qui concerne les féminicides, car le phénomène des femmes qui perdent la vie à la suite de faits de violence est à ce point répandu dans le monde qu’il porte un nom spécifique. Même chez nous, nous ne connaissons pas l’ampleur statistique exacte du phénomène, car les victimes de tels homicides ne sont pas répertoriées avec précision dans les statistiques judiciaires. La seconde donnée chiffrée sur laquelle j’aimerais attirer votre attention concerne l’importance de l’intersectionnalité. Dans notre société, les personnes vulnérables sont beaucoup plus victimes de violences domestiques que le citoyen lambda. Je me souviens d’une étude très intéressante commanditée par le gouvernement flamand et réalisée sous la législature précédente par l’Université de Gand. Il en ressortait que les femmes en situation de handicap représentent jusqu’à 70 % des personnes ayant été ou étant victimes de violences domestiques ou de violences sur le lieu de travail. Il faut aussi savoir qu’une étude épidémiologique portant sur l’ensemble de la population a conclu qu’environ 30 % des femmes sont confrontées à une forme ou l’autre de violence. Cette proportion inclut – heureusement – aussi un grand nombre de violences légères, et les cas de violences graves sont beaucoup moins fréquents. On constate néanmoins que les femmes en situation de handicap sont particulièrement exposées, puisque deux tiers de ce groupe sont confrontés à des formes de violence alors que la proportion est d’un tiers pour la population féminine dans son ensemble. Il est établi que l’intersectionnalité revêt une grande importance dans le cadre de l’élaboration d’une politique en matière de violences. C’est un aspect auquel nous devons absolument être attentifs. Les personnes les plus vulnérables de notre société méritent toute notre attention.

J’aimerais faire une deuxième observation. Il ne s’agit naturellement pas de pousser ou de maintenir les femmes dans un rôle de victime, pour reprendre les termes de M. Demesmaeker. Au contraire, l’objectif est de prêter attention non seulement aux femmes, mais à toutes les victimes de violences domestiques, d’être à leur écoute, de prendre au sérieux la situation dont elles sont victimes, leurs plaintes et leurs signaux. Il s’agit d’essayer de les comprendre afin de pouvoir proposer une piste pour mettre fin aux violences commises.

J’ai commencé ma carrière au barreau de Courtrai et, en tant que jeune avocate, j’ai été chargée de nombreux dossiers de violence domestique. Ma clientèle à l’époque était exclusivement composée de femmes. Certaines de mes clientes étaient hébergées dans des centres d’accueil de la région. Je me rappelle qu’une de mes clientes m’a subitement permis d’avoir une claire compréhension de la problématique. C’était une femme au milieu de la cinquantaine, qui était mariée à un citoyen de la région. Elle est venue me voir accompagnée de son père de plus de quatre-vingts ans, qui m’a dit : « Maître, ma fille doit divorcer, sinon elle mourra la prochaine fois ! » Le visage de la femme était violacé, ses yeux pouvaient à peine s’ouvrir. Durant notre conversation qui a duré deux heures, j’ai appris qu’elle avait été victime de violences de la part de son conjoint dès le début de leur mariage. Elle s’était adressée à plusieurs reprises à la police et à la justice, mais les instances policières et judiciaires avaient à chaque fois essayé de « réconcilier » le couple et de résoudre ainsi le problème de violence.

Je sais que les magistrats et policiers avaient les meilleures intentions. On pensait à l’époque que la réconciliation était possible et qu’il fallait essayer de sauver le ménage, d’autant plus que le couple avait des enfants. Nous savons désormais que seule la tolérance zéro est efficace et que les plaintes des victimes de violences doivent être prises très au sérieux si l’on veut éviter que des situations dramatiques apparaissent ou perdurent.

Il ne s’agit donc pas de personnes qui se complaisent dans leur rôle de victime. En l’occurrence, le but est que nous tendions la main aux personnes concernées, que nous écoutions leur récit en le prenant au sérieux et que nous apportions une réponse structurelle dans le cadre d’une politique mûrement réfléchie.

Plusieurs collègues ont souligné qu’une série d’évolutions positives ont été réalisées récemment. L’une d’entre elles est que dans le cadre de la crise du coronavirus, une conférence interministérielle a enfin été à nouveau réunie, tous niveaux de pouvoir confondus, pour se pencher sur la problématique. Je salue et encourage cette initiative. Je me réjouis que nos ministres se soient réunis et aient discuté des priorités. Plusieurs mesures ont ainsi été prises, jetant les bases d’un futur plan d’action national en la matière.

Je tiens par ailleurs à souligner les mérites exceptionnels de notre ministre fédérale Nathalie Muylle. Avec le soutien du Conseil des ministres fédéral, elle a pris la courageuse décision de déployer dans nos dix provinces un projet qui était jusque-là en phase pilote dans trois provinces, celui d’un centre provincial chargé de la problématique des violences entre partenaires et des violences domestiques, tant sur le plan médical que sur le plan psychosocial, avec des liens avec la police, la justice et les hôpitaux universitaires. Les efforts se poursuivent et il est structurellement prévu dans notre budget que nous aurons dix centres de référence provinciaux qui pourront s’atteler à cette problématique et auxquels les victimes pourront s’adresser pour les différents aspects. Nous devons avoir conscience que la stratégie en question fait l’objet d’une attention internationale : elle attire le regard de nombreuses personnes de par le monde qui souhaitent voir comment elle pourrait éventuellement être mise en œuvre ailleurs en Europe ou dans le monde.

Qu’en est-il des travaux accomplis par notre commission ? J’aimerais me référer à l’exposé circonstancié de la présidente, Mme Gahouchi, qui vient de commenter avec grand soin les trois axes de recommandations de notre résolution. Le groupe CD&V se rallie aux recommandations formulées par la commission. Durant ses travaux, celle-ci a adopté une vision large de la problématique.

Nous avons tenté de jeter un large regard sur la problématique, tous niveaux de pouvoir et entités fédérées confondus, et de mettre en lumière les bonnes pratiques. Certaines d’entre elles ont déjà été mentionnées aujourd’hui. Je pense au projet de surveillance mis en place à Gand, qui vise à aider rapidement les victimes de harcèlement. Je songe aussi à la législation fédérale qui existe de longue date et permet, en cas de violences constituant une menace imminente, d’éloigner un auteur du domicile conjugal sur la base d’une décision du parquet. Il ressort de notre rapport que cette mesure légale n’est utilisée avec fruit que par le parquet du Limbourg. Les autres parquets de notre pays n’y recourent pas suffisamment, peut-être faute de moyens ou de connaissances concernant l’application de cette mesure. Bon nombre de mesures et projets pilotes méritent d’être généralisés.

Par le biais des travaux réalisés au Sénat dont nous débattons actuellement, nous souhaitons apporter une modeste contribution à la résolution de ce problème très grave et nous espérons que cet apport sera pris en compte dans le futur plan d’action national. Je tiens à rassurer notre collègue du Vlaams Belang : la problématique des mutilations génitales féminines et des mariages d’enfants fait naturellement partie du plan d’action national depuis des années. Par ailleurs, ma collègue à la Chambre Els Van Hoof a déjà déposé à ce sujet plusieurs propositions de loi, qui ont d’ailleurs été adoptées. La problématique nous est bien connue et est prise très au sérieux par nous-mêmes, comme par tous les collègues ici présents.

Le Sénat est bel et bien compétent pour formuler des recommandations à l’attention de tous les niveaux de pouvoir. Une conférence interministérielle permet aux différents ministres compétents de se réunir autour de la table, mais il est important que le thème fasse également l’objet d’un suivi au niveau parlementaire. C’est ce que nous avons tenté de faire à travers le rapport qui a été réalisé au Sénat en collaboration avec des collègues issus des différents parlements d’entités fédérées.

Mevrouw Sabine de Bethune (CD&V). – De huidige coronacrisis heeft op een pijnlijke en zeer duidelijke manier aan het licht gebracht hoeveel geweld aanwezig is in de persoonlijke levenssfeer achter de gevels van onze huizen en appartementen. Dan gaat het over diverse vormen van geweld in de persoonlijke levenssfeer. Ik denk aan partnergeweld, maar ook ruimer, aan intrafamiliaal geweld, geweld naar kinderen toe, naar kwetsbare huisgenoten en senioren toe en andere inwonenden. Huiselijk geweld waar al zo lang, en terecht, een beleid wordt rond ontwikkeld. Sta me toe om nu op twee cijfers in te gaan die recent aan het licht zijn gekomen en onze aandacht capteren. Enerzijds zijn er die dramatische cijfers rond feminicide, vrouwen die sterven ten gevolge van een vorm van geweld die een titel heeft gekregen wereldwijd. Ook bij ons bestaat er statistisch nog geen volledige duidelijkheid over. In de juridische statistieken wordt niet precies bijgehouden wie het slachtoffer is geweest van een dergelijke moord. Cijfers die veel hoger liggen dan men vijf of tien jaar geleden vermoedde. Het tweede cijfer dat ik anderzijds ook wil aanhalen, heeft te maken met de intersectionaliteit en benadrukt het belang daarvan; kwetsbare personen zijn nog veel meer het slachtoffer van huiselijk geweld dan de gemiddelde persoon in de samenleving. Ik herinner mij een heel interessante studie die door de Universiteit Gent is uitgevoerd in opdracht van de Vlaamse Regering in de vorige legislatuur. Daaruit bleek dat vrouwen met een handicap tot 70 % uitmaken van de groep mensen die het slachtoffer is of was van huiselijk geweld of van geweld op het werk. Uit epidemiologisch onderzoek voor de hele bevolking blijkt dat ongeveer 30 % van de vrouwelijke bevolkingsgroep met één of andere vorm van geweld te maken krijgt. Daar zijn – gelukkig – ook veel vormen van licht geweld bij, en zijn de gevallen van ernstig geweld veel minder talrijk. U ziet dat wanneer het gaat over de groep van vrouwen met een handicap, ruim twee derde van de doelgroep wordt geraakt door geweld, daar waar de globale bevolkingsgroep van vrouwen voor één derde met een bepaalde vorm van geweld wordt geconfronteerd. Het staat vast dat intersectionaliteit bij het uitwerken van dergelijk beleid zeer pertinent is, dat daar noodzakelijk aandacht voor moet zijn en dat de meest kwetsbare mensen in de samenleving ook onze grootste aandacht verdienen.

Het tweede punt dat ik even wou aanhalen, mijnheer Demesmaeker, is dat het natuurlijk niet de bedoeling is, zoals u het hebt verwoord, om vrouwen in een slachtofferrol te willen duwen of houden. Wel integendeel, het is de bedoeling om, niet enkel vrouwen, maar álle slachtoffers van huiselijk geweld, te horen; om hen als slachtoffer te horen, om oor te hebben voor hun situatie en die au sérieux te nemen, net als hun klachten en hun signalen. We proberen die te begrijpen om op die manier een piste aan te reiken om het geweld te stoppen.

Ik ben mijn loopbaan begonnen aan de balie in Kortrijk en als jonge advocate werd ik toen in heel veel gevallen belast met dossiers van huiselijk geweld. In die periode waren mijn cliënten allemaal vrouwen. Ze waren ook in vluchthuizen in de regio terechtgekomen. Ik herinner mij dat één van mijn cliënten gemaakt heeft dat mijn inzicht rond die materie ineens gerijpt is en tot duidelijkheid is gekomen. Het betrof een vrouw van midden vijftig, gehuwd met een gezette burger uit onze regio. Ze kwam bij mij met haar vader, die ruim in de tachtig was. Haar vader zei: “Meester, mijn dochter moet nu scheiden of de volgende keer zal ze sterven.” Die vrouw had een aangezicht dat donkerblauw was en haar ogen waren nog spleten. We hebben twee uur gesproken en toen heb ik geleerd dat zij al haar hele leven, sinds het begin van haar huwelijk, het slachtoffer was van partnergeweld door haar echtgenoot. Meermaals was ze bij de politie terechtgekomen, bij het gerecht, en telkens hadden politionele en gerechtelijke instanties geprobeerd om dat koppel te ‘verzoenen’, terug samen te brengen en het geweld op die manier op te lossen.

Ik weet dat die magistraten en politiemensen te goeder trouw waren. Men dacht toen dat verzoening mogelijk was en de oplossing was en dat men het huishouden – die mensen hadden ook kinderen – moest redden. Vandaag weten we dat alleen nultolerantie werkt en dat men de klachten van slachtoffers van geweld ten zeerste au sérieux moet nemen, wil men vermijden dat er zich dramatische situaties ontwikkelen of blijven duren.

Het gaat niet over slachtoffers die zich in hun slachtofferrol wentelen, het gaat erom hun de hand te reiken, hun verhaal te aanhoren en dit au sérieux te nemen en daar een structureel en beleidsmatig antwoord op te geven.

Verschillende collega’s hebben erop gewezen dat er recent een paar positieve stappen zijn gezet. Een daarvan, naar aanleiding van de coronacrisis, is dat er eindelijk weer een interministeriële conferentie is geweest, over de beleidsniveaus heen, om zich over dit thema te buigen. Ik sta daar heel positief tegenover, ik moedig het aan. Ik acht mij gelukkig dat onze ministers hebben samengezeten en de prioriteiten op tafel hebben gelegd. Het heeft tot een aantal maatregelen geleid. Zo wordt het begin gelegd van een volgend nationaal actieplan rond dit thema.

Ik onderstreep ook de buitengewone merites van onze federale minister Nathalie Muylle. Zij heeft, met steun van de federale ministerraad, de moedige beslissing genomen om het proefproject dat erin bestond om in drie provincies een provinciaal centrum te hebben rond partnergeweld, huiselijk geweld, zowel medisch als psychosociaal, met linken naar politiemensen en justitie, onze universitaire ziekenhuizen, uit de proeffase te trekken en open te trekken naar onze tien provincies. We gaan voortaan, dat is structureel ingebed in onze begroting, tien provinciale referentiecentra hebben welke die problematiek zullen kunnen aanpakken en waar slachtoffers terechtkunnen voor de diverse aspecten van de problematiek. Ik benadruk dat dit een aanpak is die wereldwijd belangstelling genereert, waar men in de hele wereld naar kijkt om te zien hoe men elders in Europa, in de wereld, die strategie eventueel kan hanteren.

Waar situeert zich het werk van onze Senaatscommissie in dit verband? Graag verwijs ik naar de uitgebreide uiteenzetting van onze voorzitster, mevrouw Gahouchi, die zo-even de drie reeksen van aanbevelingen van onze resolutie heel degelijk heeft toegelicht. Wij sluiten met de CD&V‑fractie aan bij de aanbevelingen die door de commissie zijn geformuleerd. In het werk van de Senaatscommissie is een ruime focus gehanteerd.

We hebben geprobeerd een brede blik op deze problematiek te werpen, over de verschillende beleidsniveaus en deelstaten heen, en de goede praktijken te belichten. Er zijn er vandaag al genoemd. Ik denk dan aan het monitoringproject in Gent om slachtoffers van stalking snel te helpen. Ik denk ook aan de al lang bestaande federale wetgeving die het mogelijk maakt in geval van dreigend en onmiddellijk geweld de dader op basis van een beslissing van het parket uit huis te kunnen plaatsen. Uit ons verslag blijkt dat deze wettelijke maatregel eigenlijk enkel door het parket van Limburg met succes wordt gehanteerd. In de andere parketten van ons land wordt hij onvoldoende gebruikt, misschien bij gebrek aan middelen of kennis over de toepassing van deze maatregel. Tal van bestaande maatregelen en proefprojecten verdienen het veralgemeend te worden.

Met dit Senaatswerk willen we een bescheiden bijdrage leveren aan de aanpak van deze zeer ernstige problematiek en we hopen dat het wordt opgepikt in het volgende nationale actieplan. Ik wil de collega van het Vlaams Belang geruststellen: de problematiek van vrouwelijke genitale verminking en kindhuwelijken is natuurlijk opgenomen in het nationaal actieplan, al meerdere jaren, en mijn collega in de Kamer, Els Van Hoof, heeft daarover al verschillende wetsvoorstellen ingediend, die ook werden aangenomen. Deze problematiek is ons welbekend en wordt door ons en alle collega’s hier zeer ernstig genomen.

De Senaat is wel degelijk bevoegd om aanbevelingen te formuleren naar alle beleidsniveaus. Een interministeriële conferentie zorgt ervoor dat de verschillende bevoegde ministers samen rond de tafel zitten, maar het is belangrijk dat dit thema ook op parlementair niveau wordt gevolgd. We hebben gepoogd dat met dit verslag te doen in het kader van de Senaat samen met collega’s van de verschillende deelstaatparlementen.

Mme la présidente. – Je tiens d’ores et déjà à préciser qu’en ce qui concerne les deux points suivants de notre ordre du jour, j’invoquerai, pour une question de quorum à atteindre lors des votes, l’article 38.3 de notre règlement. Le temps de parole sera ainsi limité à deux minutes par intervenant.

De voorzitster. – Voor de twee volgende agendapunten wil ik erop wijzen dat ik, omwille van het bereiken van het vereiste quorum bij de stemmingen, artikel 38.3 van ons reglement inroep. De sprekerstijd zal bijgevolg beperkt zijn tot twee minuten per spreker.

Mme Els Ampe (Open Vld). – Parmi toutes les femmes victimes d’homicide dans le monde, la moitié ont été tués par leur partenaire. C’est ce que révèlent les statistiques de l’OMS. La violence entre partenaires est même la première cause de mortalité chez les femmes de 16 à 44 ans, devant le cancer ou les accidents de la route. Le confinement décrété durant l’épidémie du coronavirus a encore aggravé la situation. En Belgique, une femme sur deux a déjà été confrontée à la violence physique. Dans un cas sur trois, la violence est le fait du partenaire. Très souvent, il est question de harcèlement.

La situation est dramatique. Les différentes autorités belges en ont pris conscience ces dernières années. La Belgique s’est dotée d’un plan d’action national de lutte contre la violence faite aux femmes. Les intervenants et médecins qui rencontrent un cas de violence entre partenaires ne sont pas tenus au secret professionnel. L’Open Vld a, avec d’autres, été à l’origine de ces décisions importantes.

Comme certains l’ont déjà rappelé, il reste des lacunes dans la législation. Nombreuses sont les femmes qui n’osent pas dénoncer les faits et ce, pour plusieurs raisons : un manque de connaissances, l’absence de réseau. Les données à ce sujet vont bientôt être récoltées. Les victimes continuent donc à vivre dans l’angoisse et la douleur tandis que les auteurs ne sont pas inquiétés. Nous devons repérer, armer et soutenir ces femmes. Nous nous devons d’agir pour ces femmes et pour leurs enfants.

Il s’écoule en outre trop de temps entre le signalement d’un harcèlement, par exemple, et l’interdiction de rapprochement ou de contact. C’est pourquoi la ville de Gand a déjà adopté un système d’alarme harcèlement qui devrait être généralisé à la Belgique. Les formations données aux magistrats, intervenants de terrain ou policiers s’intéressent encore trop peu à la violence entre partenaires.

La présente proposition de résolution vise à combler toutes ces lacunes. L’Open Vld la soutiendra donc avec conviction. Nous tenons à remercier tous ceux qui y ont collaboré, qu’il s’agisse des sénateurs, du personnel du Sénat ou des experts. Ensemble, nous ferons en sorte que la violence entre partenaires et envers les femmes disparaisse.

Mevrouw Els Ampe (Open Vld). – Van de helft van de vrouwen die in de wereld worden gedood, is de moordenaar de partner. Dat blijkt uit cijfers van de Wereldgezondheidsorganisatie. Partnergeweld is zelfs de voornaamste doodsoorzaak bij vrouwen tussen 16 en 44, meer nog dan kanker of verkeersongevallen. De lockdowns die in coronatijden werden opgelegd, deden daar nog een forse schep bovenop. In België raakte één vrouw op twee al fysiek geweld mee. In één op drie gevallen wordt dat geweld gepleegd door de partner. In veel gevallen is er sprake van stalking.

De situatie is dus ernstig. De jongste jaren is het bewustzijn over de ernst van de situatie bij de verschillende Belgische overheden gegroeid. België heeft een Nationaal Actieplan ter bestrijding van het geweld tegen vrouwen. De hulpverleners en de artsen mogen ook hun beroepsgeheim opheffen wanneer ze worden geconfronteerd met een geval van partnergeweld. Open Vld lag mee aan de basis van die belangrijke beslissingen.

Het is hier echter reeds gezegd: er zijn nog veel gaten in de wetgeving. Veel vrouwen durven geen aangifte doen. Daar zijn heel veel redenen voor: een gebrek aan kennis, het ontbreken van een netwerk. Die data zullen nu worden verzameld. Daardoor leven ze met pijn en angst, en blijven de daders hun gang gaan. We moeten die vrouwen opsporen, wapenen en ondersteunen. Het is voor hen, en zeker ook voor hun kinderen als ze die hebben, belangrijk dat we optreden.

Er verloopt ook te veel tijd tussen de aangifte van bijvoorbeeld stalking en een straat- of contactverbod. Gent heeft om die reden al een stalkingsalarm geïnstalleerd, maar eigenlijk zou dat alarm voor heel België moeten bestaan. Ook de beroepsopleiding van magistraten, hulpverleners of politieambtenaren bevat nog te weinig vorming over partnergeweld.

Het voorliggende voorstel van resolutie wil al die hiaten wegwerken. Om die reden zal Open Vld de tekst met overtuiging steunen. We willen iedereen die aan de resolutie heeft meegewerkt danken, zowel de senatoren, de diensten van de Senaat als de experts die hun expertise ter beschikking van de Senaat hebben gesteld. We zullen er samen voor zorgen dat er een einde komt aan partnergeweld en geweld op vrouwen, want dat is zeer belangrijk voor elke vrouw die ermee wordt geconfronteerd.

M. Antoine Hermant (PVDA‑PTB). – Si la violence conjugale peut certes toucher tout le monde, il faudrait être aveugle pour ne pas voir qu’elle concerne quand même en grande majorité les femmes. Les statistiques le prouvent d’ailleurs. Il s’agit d’un grave problème dans notre pays.

Le procédé que je vois à l’œuvre ici et qui consiste à utiliser la lutte des femmes pour imposer son agenda raciste en pointant l’une ou l’autre religion ou communauté, est proprement insupportable. Les violences conjugales ont fait deux victimes par mois parmi les femmes au cours du premier semestre de cette année. Fin 2019, 80 % des recommandations de la Convention d’Istanbul n’étaient toujours pas appliquées en Belgique. Cette semaine encore, j’ai été interpellé, dans ma région, par l’absence de réaction des autorités face à un cas de harcèlement d’une femme par un ex-compagnon. Il est temps que cela cesse, et ce texte est un pas dans la bonne direction. Il faut une véritable protection des victimes et des mesures contre les agresseurs.

Les violences envers les femmes ne sont en réalité que la partie émergée de l’iceberg. La lutte contre ces violences s’inscrit dans le cadre de la longue lutte en faveur des droits des femmes, lesquelles, faut-il le rappeler, représentent la moitié de l’humanité.

Il est temps aussi de prendre des mesures de prévention, notamment en lançant de vastes campagnes de sensibilisation en matière de violences conjugales et aussi d’égalité des genres. De même, il est temps d’instaurer une véritable égalité salariale entre les femmes et les hommes. Il s’impose donc de prendre des mesures concrètes afin de mettre fin à cette situation. Le PTB soutiendra donc ce texte.

De heer Antoine Hermant (PVDA‑PTB). – Ook al kan iedereen het slachtoffer zijn van partnergeweld, men moet blind zijn om niet te zien dat vooral vrouwen er het slachtoffer van zijn. De statistieken tonen dat trouwens aan. Het betreft een ernstig probleem in ons land.

Ik stel vast dat sommigen de vrouwenstrijd gebruiken om hun racistische agenda op te leggen door een of andere religie of gemeenschap met de vinger te wijzen. Dat is eigenlijk onverdraaglijk. Tijdens de eerste helft van dit jaar vielen elke maand twee vrouwelijke slachtoffers als gevolg van partnergeweld. Eind 2019 waren 80 % van de aanbevelingen van het Verdrag van Istanbul nog steeds niet uitgevoerd in België. Deze week nog werd ik in mijn regio bevraagd nadat de autoriteiten niet hadden gereageerd op een geval stalking van een vrouw door een ex-partner. Het is tijd dat daar een einde aan komt, en deze tekst is een stap in de goede richting. Er is een degelijke bescherming van de slachtoffers nodig, alsook maatregelen tegen de agressors.

Geweld tegen vrouwen is in feite maar het topje van de ijsberg. De strijd tegen dat geweld maakt deel uit van de lange strijd voor vrouwenrechten, en vrouwen vormen nog altijd de helft van de mensheid.

Het is ook tijd om preventieve maatregelen te nemen, in het bijzonder door brede sensibiliseringscampagnes te voeren op het vlak van partnergeweld en ook op het vlak van gelijkheid van de seksen. Het is ook tijd om een echte gelijke verloning tussen vrouwen en mannen in te stellen. Er moeten dus concrete maatregelen worden genomen om een einde te maken aan deze situatie. De PVDA‑PTB zal deze tekst dus steunen.

Mme Annick Lambrecht (sp.a). – Le présent texte relatif à la violence entre partenaires obtiendra sans nul doute notre adhésion car il convient de prévenir, bannir et combattre toute violence faite aux femmes. Cette violence reste un obstacle trop insurmontable à une véritable égalité de genre et à l’élimination des toutes les formes de discrimination. Nous savons que, dans tous les pays, la violence entre partenaires touche tous les âges, toutes les cultures. Il importe de préciser qu’il ne s’agit pas d’une forme unique de violence : la violence peut être physique, sexuelle, psychologique et même économique. Nous sommes loin de pouvoir nous reposer sur nos lauriers. Ces quinze dernières années, les statistiques semblent un peu meilleures mais chaque cas de violence entre partenaires est un cas de trop. Très étonnamment, 11 % seulement des plaintes des victimes aboutissent à une condamnation judiciaire. Nous insistons sur le fait que la police et la justice ont un rôle essentiel à jouer dans ce domaine si nous voulons parvenir à une tolérance zéro en matière de violence entre partenaires. Une approche plus efficace, plus spécifique et plus rapide par les tribunaux à tous niveaux est et reste nécessaire.

Nous pouvons en tout état de cause marquer notre accord sur cinq points. Premièrement, la politique intégrée et la collecte de données. Deuxièmement, la nécessité de mesures préventives : campagnes, sensibilisation, communication et formations dans l’enseignement, etc. Troisièmement, les mesures de soutien au développement d’un réseau sur le thème de la violence entre partenaires. Il s’agit de l’indispensable intégration entre la police, la justice, les hôpitaux et les intervenants de terrain. Trop souvent, chacun agit de son côté alors qu’il faudrait agir de concert. Quatrièmement, les poursuites et l’accompagnement, un meilleur échange d’informations entre les tribunaux à tous les niveaux. Cinquièmement, l’attention que porte la présente résolution au problème spécifique des femmes migrantes et des mariages forcés.

Il est dramatique mais ô combien nécessaire d’encore devoir parler en 2020 du thème de la violence entre partenaires. Nous continuerons à le faire car il n’y aura pas d’égalité dans une société tant que l’homme et la femme ne seront pas traités de la même manière. Nous remercions les auteurs de la résolution ; ils peuvent compter sur notre soutien. Je ne partage pas l’avis de ceux qui disent que le texte ne va pas assez loin. Chaque pas en avant est important.

Mevrouw Annick Lambrecht (sp.a). – Ik ga proberen beknopt te zijn. Wat hier voorligt over partnergeweld zal zeker onze steun krijgen, omdat alle geweld tegen vrouwen voorkomen, geband en bestreden moet worden. Het geweld tegen vrouwen blijft een té grote hindernis om echt tot gendergelijkheid te komen en alle vormen van discriminatie weg te krijgen. Wij weten dat partnergeweld niet één soort vrouwen treft, het treft alle leeftijden, alle culturen en het is in alle landen zo. Heel belangrijk is te onderschrijven dat het hier niet over één soort geweld gaat, maar over fysiek, seksueel, psychisch, en ook economisch geweld. Als we denken dat we op onze lauweren zouden mogen rusten, dan is niets minder waar. De laatste vijftien jaar tonen de statistieken iets betere cijfers, maar elk geval van partnergeweld blijft er natuurlijk één te veel. Het blijft zeer vreemd, dat slechts 11 % van de klachten van slachtoffers echt leidt tot een gerechtelijke veroordeling. Wij blijven benadrukken dat politie en justitie hierin een zeer belangrijke sleutelrol hebben, om die nultolerantie tegen partnergeweld te kunnen bereiken. Er is, en er blijft, enorme behoefte aan een betere, specifiekere en snellere aanpak door de rechtbanken op welk niveau ook.

Er zijn vijf punten waar we zeker mee akkoord kunnen gaan. Ten eerste, het geïntegreerde beleid en de gegevensverzameling. Ten tweede, de nood aan preventiemaatregelen: campagnes, bewustwording, … Ook in het onderwijs zijn communicatie en opleidingen zeer belangrijk. Ten derde, de maatregelen ter ondersteuning van de opbouw van een netwerk rond partnergeweld. We bedoelen hierbij die zeer belangrijke integratie van beleid tussen politie en justitie, maar ook samen met de ziekenhuizen en de hulpverleners. Dat gebeurt al te vaak apart van elkaar, maar het zou gezamenlijk moeten gebeuren. Ten vierde, de vervolging en begeleiding, betere informatie-uitwisseling tussen de rechtbanken, nogmaals, op welk niveau ze zich ook bevinden. Ten vijfde, en zeker niet onbelangrijk, de aandacht die er is in de voorliggende resolutie, voor de specifieke problematiek van migrantenvrouwen en de gedwongen huwelijken.

Collega’s, het is erg dat we anno 2020 nog moeten praten over een thema als partnergeweld, maar het is broodnodig. We zullen het blijven doen, want in een samenleving kan er geen gelijkheid zijn zolang man en vrouw niet gelijk worden behandeld. Wij danken de opstellers van deze resolutie, zij krijgen onze volle steun. De collega’s die zeggen dat wat voorligt te weinig is, treed ik niet bij. Elke stap naar beterschap is een belangrijke stap.

Mme Anne-Catherine Goffinet (cdH). – Malheureusement, les violences faites aux femmes sont encore légion et sont trop souvent passées sous silence. Je ne reviendrai pas ici sur l’ensemble des statistiques mentionnées dans le rapport et qui ont déjà été évoquées. Je ne me limiterai pas non plus exclusivement aux femmes, puisque des hommes sont aussi concernés par cette violence.

Je reprendrai un seul chiffre : chaque année, plus de 45 000 dossiers sont enregistrés par les parquets, et les actes de violence entre partenaires sont pourtant loin d’être toujours dénoncés ou même condamnés.

Sur cette échelle de la violence, le « revenge porn » et les insultes proférées sur les réseaux sociaux ou dans la rue occupent les premières marches. Pourtant, ces phénomènes en disent déjà long sur les personnes qui les infligent et sur notre société, encore trop souvent patriarcale ou inégalitaire. Il s’agit d’une violence insidieuse, sournoise et lâche.

Les différentes entités de ce pays, que ce soit le niveau fédéral, les Communautés ou les Régions, adoptent des mesures de lutte, des lois, des décrets et des ordonnances dans ce domaine. Récemment encore, ma collègue, Vanessa Matz, a déposé une proposition de loi portant sur le « revenge porn » qui a été adoptée et est entrée en vigueur le 1er juillet dernier, en vue d’enrayer et de punir certains comportements.

D’autres dispositions sont en cours de discussion. Il existe pourtant déjà un arsenal, comme la loi antisexiste, mais celle-ci est, selon moi, trop peu appliquée et connue par les services de police. Ce constat est d’autant plus frustrant pour toutes les femmes, dont je suis, que notre pays s’est engagé à de multiples reprises à défendre les droits des femmes.

Les phénomènes et les constats sont donc connus et répétés dans toutes les enceintes parlementaires. Pourtant, le chemin vers l’égalité et la condamnation des violences est semé d’obstacles, et je me demande combien de résolutions et de textes législatifs seront encore nécessaires pour aboutir et enfin faire diminuer cette violence entre partenaires, entre hommes et femmes.

Ces phénomènes sont complexes. Les mesures pour combattre ces violences revêtent une dimension transversale, tant dans les mécanismes qui engendrent ces phénomènes que dans les moyens étudiés pour les éradiquer.

La conférence interministérielle Droits des femmes est une bonne chose à cet égard, et notre parti a longtemps plaidé pour une concertation effective entre tous les ministres.

Il nous faut agir pour protéger les personnes vulnérables et empêcher ces violences entre partenaires. Jeunes, adultes, voisins, victimes, services de police, justice, associations, écoles, nous devons tous marcher dans la même direction, celle de la sensibilisation et de la prévention, celle de la protection et celle de la poursuite et de la répression.

Nous soutenons donc cette proposition de résolution, raison pour laquelle, avec d’autres collègues, je la porterai au sein des parlements de Communauté et de Région, où je suis députée.

Mevrouw Anne-Catherine Goffinet (cdH). – Geweld tegen vrouwen is helaas nog veel voorkomend en wordt vaak verzwegen. Ik zal het hier niet hebben over de statistieken die in het verslag zijn opgenomen en waarnaar al is verwezen. Ik zal het ook niet enkel over vrouwen hebben, want mannen krijgen ook te maken met dit soort geweld.

Ik wil slechts één cijfer vermelden: elk jaar worden zo’n 45.000 dossiers ingeschreven bij de parketten en daden van partnergeweld worden bijlange niet altijd aangeklaagd of veroordeeld.

Op de ladder van geweldplegingen zijn beledigingen op straat of via sociale media, en revenge porn de eerste treden. Dit sluipend, sluw en laf geweld zegt nochtans al veel over de daders die zich daaraan overleveren en over onze samenleving, waarin patriarchisme en ongelijkheid nog al te vaak aanwezig zijn.

Op de verschillende beleidsniveaus van dit land worden maatregelen, wetten decreten en ordonnanties aangenomen om deze fenomenen te counteren. Mijn collega Vanessa Matz heeft recent nog een wetsvoorstel ingediend teneinde wraakporno te bestrijden. Het werd in de Kamer aangenomen en is op 1 juli in werking getreden om de niet-consensuele verspreiding van seksueel getinte beelden en opnames tegen te gaan.

Andere bepalingen worden nog besproken. Er is nochtans al wetgeving ter zake, zoals de antiseksimewet, die volgens mij onvoldoende bekend is bij de politie en te weinig toegepast wordt. Dat is voor alle vrouwen, en dus ook voor mij, een frustrerende vaststelling, vooral omdat ons land zich er meermaals toe verbonden heeft vrouwenrechten hoog in het vaandel te voeren.

De fenomenen, de vaststellingen, ze zijn bekend en worden herhaald in alle parlementaire assemblees. Toch is de weg naar gelijkheid en de veroordeling van geweldpleging nog bezaaid met obstakels en ik vraag me af hoeveel resoluties en wetteksten het nog zal vergen voor we resultaten boeken, en we het geweld tussen partners, tussen mannen en vrouwen zullen kunnen terugdringen.

Het zijn complexe fenomenen, die op transversale wijze moeten aangepakt worden, zowel wat betreft de voedingsbodems ervan als de middelen om ze te bestrijden en uit te roeien.

Dat er een Interministeriële conferentie Vrouwenrechten bestaat is een goede zaak en onze partij heeft lang gepleit voor een effectief overleg tussen alle betrokken ministers.

We moeten ingrijpen om kwetsbare personen te beschermen en geweld tussen partners te verhinderen. Jongeren, volwassenen, buren, slachtoffers, politiediensten, justitie, verenigingen scholen, bij al die spelers moeten de neuzen in dezelfde richting staan: van sensibilisering en preventie over bescherming tot vervolging, veroordeling en bestraffing.

We steunen dit voorstel van resolutie en ik zal het, als deelstaatsenator aangewezen door het Waals Parlement, samen met andere collega’s, ook indienen bij de gewest- en gemeenschapsparlementen.

  La discussion est close.

  De bespreking is gesloten.

  Il sera procédé ultérieurement au vote sur la proposition de résolution.

  De stemming over het voorstel van resolutie heeft later plaats.

Demande d’établissement d’un rapport d’information concernant le statut de l’artiste (de Mme Els Ampe, M. Rik Daems, Mme Stephanie D’Hose, M. Willem‑Frederik Schiltz, Mme Carina Van Cauter, MM. Gaëtan Van Goidsenhoven, Georges‑Louis Bouchez et Philippe Dodrimont, Mmes Véronique Durenne et Sabine Laruelle, MM. Alexander Miesen et Jean-Paul Wahl, Mme Karin Brouwers, MM. Orry Van de Wauwer, Bert Anciaux et Kurt De Loor et Mmes Annick Lambrecht et Katia Segers ; Doc. 7‑172)

Verzoek tot het opstellen van een informatieverslag betreffende het statuut van de kunstenaar (van mevrouw Els Ampe, de heer Rik Daems, mevrouw Stephanie D’Hose, de heer Willem-Frederik Schiltz, mevrouw Carina Van Cauter, de heren Gaëtan Van Goidsenhoven, Georges-Louis Bouchez en Philippe Dodrimont, de dames Véronique Durenne en Sabine Laruelle, de heren Alexander Miesen en Jean-Paul Wahl, mevrouw Karin Brouwers, de heren Orry Van de Wauwer, Bert Anciaux en Kurt De Loor en de dames Annick Lambrecht en Katia Segers; Stuk 7‑172)

Discussion

Bespreking

M. Mark Demesmaeker (N‑VA). – Chers collègues, la crise du coronavirus a mis en évidence la situation précaire des travailleurs du secteur culturel, mais cette précarité était déjà une réalité avant que la crise n’éclate. Elle est l’une des raisons pour lesquelles le secteur de la culture et ceux qui y travaillent ont été si durement touchés. Cette vulnérabilité accrue du secteur face au choc du confinement et à la crise sanitaire en général est due aussi à la manière spécifique dont il fonctionne.

Nous devons mettre la phase de relance post-corona à profit pour faire en sorte que le secteur soit mieux préparé et plus résistant face aux nouveaux chocs éventuels. Le rapport d’information dont l’établissement est proposé peut apporter une contribution utile à cet égard.

Dans la note de vision sur les Arts, le gouvernement flamand et le ministre flamand de la Culture ont indiqué qu’il fallait revaloriser le rôle de l’artiste dans le secteur culturel et instaurer un système de rémunération et des pratiques équitables. Nous sommes bien conscients que le statut de l’artiste a son importance en l’espèce. Le rapport d’information proposé peut être un complément utile dans le cadre de la mise en œuvre d’une compétence flamande.

De heer Mark Demesmaeker (N‑VA). – Collega’s de coronacrisis heeft de precaire situatie van cultuurwerkers blootgelegd en die situatie bestond al voor het uitbreken van de crisis. Ze is één van de oorzaken dat de cultuursector en in het bijzonder de cultuurwerkers zo hard werden getroffen. Het is de specifieke manier van werken in de sector die maakte dat de werknemers extra gevoelig waren voor de schok van de lockdown en van de coronacrisis in het algemeen.

In het kader van een maatschappelijke relance postcorona en een weerbaarheid tegen mogelijke nieuwe schokken, moeten we de sector zo goed mogelijk voorbereiden en dit informatieverslag kan daartoe bijdragen.

De Vlaamse regering en de minister van Cultuur in Vlaanderen hebben in de visienota Kunsten aangegeven dat de rol van de kunstenaar in de sector moet geherwaardeerd worden, dat er moet worden gewerkt aan een eerlijke verloning, aan eerlijke praktijken. Wij beseffen zeer goed dat het statuut van de kunstenaar daar invloed op heeft en dit informatieverslag kan een nuttige aanvulling zijn voor het uitvoeren van een Vlaamse bevoegdheid.

Mme Hélène Ryckmans (Ecolo-Groen). – Tout d’abord, nous nous réjouissons que le Sénat se penche sur le statut des artistes et des techniciens. Nous en avons besoin, comme la crise du Covid‑19 l’a amèrement montré.

Le texte à l’examen présente néanmoins plusieurs problèmes, à commencer par l’intitulé qui laisse entendre que nous disposons actuellement d’un statut d’artiste, alors que celui-ci n’existe pas en tant que tel. S’il existait, le sujet ne serait pas débattu durant des heures à la Chambre ou au sein d’autres parlements, comme il l’est actuellement.

En 2003, il y a effectivement eu une forme de reconnaissance et de soutien pour tous ceux et toutes celles qui exercent des activités artistiques dans des disciplines extrêmement nombreuses et variées dont nous avons encore besoin aujourd’hui. Les nouvelles règles spécifiques ont bien garanti certains revenus sociaux et une certaine protection sociale, mais cela ne définit nullement un statut d’artiste.

En outre, la crise du Covid‑19 a mis en évidence les points névralgiques d’un tel statut. Elle a révélé l’ampleur des emplois et des chiffres d’affaires concernés par ce vaste champ culturel qui nous enveloppe en permanence.

Par ailleurs, il est à noter que la proposition déposée oublie les technicien(ne)s, qui sont tout autant concernés par un véritable statut d’artiste.

Le groupe Ecolo-Groen a donc une double difficulté avec le texte à l’examen, qui fait une lecture partielle de l’arrêté-loi de 44 et se limite à analyser certaines dispositions spécifiques actuelles (l’article 1erbis). Or le régime spécifique va bien au-delà de l’article 1erbis puisqu’il permet aux travailleurs intermittents salariés d’avoir accès à la non-dégressivité par une simple justification de leurs jours de travail.

En résumé, la proposition telle qu’elle est rédigée nous pose problème, mais il est nécessaire de faire évoluer la législation. Je conclurai en disant que nous voterons pour cette initiative de rapport mais qu’il nous faudra examiner le projet au moment le plus adéquat en tenant compte des avancées en cours dans d’autres instances.

Mevrouw Hélène Ryckmans (Ecolo-Groen). – We verheugen ons erover dat de Senaat zich wil buigen over het statuut van kunstenaars en techniekers. Dat is nodig, nu de Covid‑19‑crisis hen hard heeft getroffen.

Er zijn evenwel nog wat problemen te melden in verband met de voorliggende tekst. Het opschrift ervan laat vermoeden dat er al een kunstenaarsstatuut zou bestaan, wat niet echt het geval is. Als zo’n apart kunstenaarsstatuut zou bestaan, zouden geen urenlange debatten in de Kamer of in andere parlementen nodig zijn, zoals nu wel het geval is.

In 2003 is er wel enige vorm van erkenning en steun ontstaan voor al wie artistieke activiteiten ontplooide in tal van uiteenlopende disciplines en die hebben we vandaag nog altijd hard nodig. De nieuwe specifieke regels zorgen voor enige inkomensgarantie en een zekere sociale bescherming, maar daarmee wordt nog geen volwaardig kunstenaarsstatuut geschapen.

De coronacrisis heeft bovendien duidelijk gemaakt wat de kwetsbare punten zijn van zo’n statuut. De cultuursector waar we allen voortdurend gebruik van maken is goed voor heel wat jobs en er gaat veel geld in om.

In het ingediende voorstel werden bovendien de techniekers vergeten, terwijl ook zij gebaat zouden zijn met een kunstenaarsstatuut.

De Ecolo-Groenfractie heeft het dus moeilijk met de voorliggende tekst, die maar gedeeltelijk rekening houdt met de besluitwet van 1944, en enkel een analyse bevat van sommige specifieke bepalingen die nu gelden (artikel 1bis). Maar het bijzonder stelsel gaat verder dan de toepassing van artikel 1bis, vermits loontrekkende werknemers met kortlopende contracten toch kunnen ontsnappen aan de degressiviteit van de uitkeringen door een eenvoudige opgave van hun werkdagen.

Kortom, we hebben problemen met de formulering van het verzoek, maar achten een evolutie van de wetgeving noodzakelijk. We zullen het verzoek tot het opstellen van een informatieverslag dus steunen, maar we zullen de teksten later beoordelen en daarbij rekening houden met de vooruitgang die mogelijk elders wordt geboekt.

M. Gaëtan Van Goidsenhoven (MR). – Le groupe MR est très enthousiaste à l’idée de soutenir la demande d’établissement d’un rapport d’information concernant le statut de l’artiste, demande qui arrive à point nommé lorsqu’on voit à quel point le secteur culturel est touché par la crise du coronavirus. Si l’on en croit les dernières statistiques, il aurait perdu près de 93 % de ses recettes propres. C’est une catastrophe pour l’économie et pour les quelque 250 000 personnes employées dans ce secteur en Belgique.

En pratique, le statut de l’artiste est souvent précaire et difficile à obtenir. Environ 70 % des artistes n’en bénéficieraient pas. Il est urgent de prendre des mesures en faveur des artistes car ils jouent un rôle majeur dans notre société. Que ce soit sur le plan individuel ou collectif, l’art est nécessaire à toute société, puisqu’il permet d’ouvrir les champs d’émotion, de transmission, de réflexion et de compréhension du monde. Il élargit ainsi nos perspectives tout en remettant en question nos certitudes.

Tout cela montre à quel point il importe de garantir un cadre social protecteur aux artistes, qui disposeront ainsi de toutes les clés utiles pour jouer leur rôle sociétal.

Ce rapport d’information serait donc l’occasion de faire le point sur un système dont les limites sont connues depuis un certain temps déjà et que la crise sanitaire a mises en avant. Aujourd’hui, l’emploi des artistes et des techniciens du secteur culturel reste extrêmement dépendant des pouvoirs publics et politiques. Et l’éclatement des compétences publiques n’arrange évidemment rien ! De par sa vision transversale, le Sénat paraît être le lieu tout indiqué pour traiter ce sujet. Pour tous ces motifs, notre groupe soutiendra pleinement la demande d’établissement de ce rapport d’information.

De heer Gaëtan Van Goidsenhoven (MR). – De MR‑fractie zal met enthousiasme het verzoek tot het opstellen van een informatieverslag over het statuut van de kunstenaar steunen. Dit verzoek komt op het gepaste moment, nu we duidelijk kunnen zien hoe hard de cultuursector door de coronacrisis wordt getroffen. Volgens de meest recente statistieken, zal de sector zowat 93 % van zijn inkomsten zien verloren gaan. Dat is rampzalig voor de economie en voor de zowat 250.000 mensen die in België actief zijn in die sector.

In de praktijk is het statuut van kunstenaar precair en moeilijk te verkrijgen. Ongeveer 70 % van de kunstenaars kunnen er niet op terugvallen. Er moeten dringend maatregelen worden genomen ter ondersteuning van kunstenaars, die een essentiële opdracht in onze maatschappij vervullen. Zowel individueel als collectief bekeken, is kunst een noodzakelijk onderdeel van elke samenleving, omdat ze de wereld via emotie, reflectie en communicatie helpt te doorgronden. Ze opent onze blik en stelt onze zekerheden in vraag.

Uit dit alles blijkt hoezeer het van belang is te zorgen voor een beschermend sociaal kader voor kunstenaars opdat ze hun maatschappelijke rol ten volle zouden kunnen opnemen.

Dit informatieverslag biedt de gelegenheid om een stand van zaken op te maken van een systeem waarvan we de grenzen al een tijdje kennen en die door de huidige crisis heel scherp werden gesteld. De werkgelegenheid van kunstenaars en techniekers is vandaag sterk afhankelijk van de overheid en de politiek. De versplintering van bevoegdheden maakt alles nog moeilijker. Omdat de Senaat transversaal te werk gaat, is dit de geëigende plaats om hierover na te denken. Om al deze redenen zal onze fractie het verzoek tot het opstellen van een informatieverslag steunen.

M. Jean-Frédéric Eerdekens (PS). – Je suis ravi qu’on parle des artistes, « souvent fainéants, qui vivent aux crochets de la société, qui feraient mieux de trouver un vrai travail », comme je l’ai malheureusement souvent entendu dire pendant le confinement.

Nous avons vu une société sans culture pendant trois mois. Ces gens sont précarisés. Au-delà des sarcasmes dont le milieu et le secteur culturels sont la cible, il y a Raf, Marie, Julie, il y a des accessoiristes, des gens qui ne chôment jamais car lorsqu’ils parviennent à obtenir le statut au terme d’un long cheminement – pour ne pas dire « labyrinthe » –, ils travaillent encore. Le chef opérateur étudie le mode d’emploi des dernières optiques et l’ingénieur du son numérise les Nagras. Ils n’arrêtent jamais de travailler, même quand ils parviennent à émarger au chômage. Je dis « parviennent », parce que le statut d’artiste est trop compliqué et les artistes sont en outre soumis à des contraintes comme le droit d’auteur et le fameux article 130 de l’arrêté royal de 1991, qui interdit le cumul avec les droits d’auteur.

Que sont les droits d’auteur ? Ce sont les revenus d’un job effectué des années auparavant. Donc je suis ravi qu’on puisse avoir ce débat. Je regrette qu’on n’ait pu voter à la Chambre qu’hier alors que la détresse est flagrante depuis quatre mois.

Nous soutiendrons l’établissement d’un rapport d’information.

De heer Jean-Frédéric Eerdekens (PS). – Ik ben zeer blij dat we het gaan hebben over kunstenaars, “veelal luiwammesen, die leven op kosten van de maatschappij en die beter een echte baan zouden zoeken”, zoals ik helaas vaak heb horen zeggen tijdens de lockdown.

We hebben de cultuur gedurende drie maanden zien wegvallen uit onze samenleving. Het is voor die mensen een onzeker bestaan. Over kunstenaarskringen en de kunstsector wordt vaak schamper gedaan, maar het gaat wel over Raf, Marie en Julie, de rekwisiteur en alle anderen die onvermoeibaar doorwerken, want ook al zijn ze er eindelijk in geslaagd het statuut te krijgen, toch blijft het hard werken. Het hoofd van de cameraploeg is altijd in de weer met handleidingen en de geluidstechnicus digitaliseert audiotapes. Ook als ze een werkloosheidsuitkering krijgen, werken ze nog. Ik zeg ‘eindelijk’ omdat het statuut van kunstenaar te ingewikkeld is en kunstenaars met nog andere overwegingen te maken hebben, zoals het auteursrecht en artikel 130 van het koninklijk besluit van 1991, dat de cumul met auteursrechten verbiedt.

Wat zijn dat precies, die auteursrechten? Het zijn inkomsten van werk dat jaren tevoren is gedaan. Ik juich dit debat toe. Ik betreur dat hierover pas gisteren is gestemd in de Kamer, de nood is al vier maanden zeer hoog.

We zullen het opstellen van een informatieverslag steunen.

M. Orry Van de Wauwer (CD&V). – Le CD&V compte, lui aussi, soutenir cette demande d’établissement d’un rapport d’information et y contribuer très activement. Le secteur culturel est un secteur très étendu et très florissant, d’une grande richesse et d’une grande diversité culturelles, ce qui signifie aussi, comme on peut le lire dans le texte, que « one size does not fit all » (une taille unique ne convient pas à tout le monde). La réglementation actuelle est très complexe. Tous les artistes n’ont pas accès à la même protection sociale. Au cours des derniers mois, cette complexité est apparue avec encore plus d’acuité. Toutes les autorités du pays font d’énormes efforts pour que chacun puisse sortir de la crise du coronavirus. Il y a les primes de nuisances, les compensations, le chômage temporaire, le droit passerelle, les fonds d’urgence, les primes corona au secteur culturel et toute une diversité de mesures, et pourtant certains artistes passent encore à travers les mailles du filet. C’est la raison pour laquelle une évaluation s’impose de toute urgence. Nous constatons que le secteur culturel n’était pas prêt à affronter cette crise du coronavirus et que la protection sociale offerte aux artistes n’est pas encore suffisante. Je suis très heureux que nous puissions, ici au Sénat, à l’initiative de Mme D’Hose, nous atteler à la lutte contre ce problème. La préparation de l’évaluation et de l’ajustement du statut de l’artiste est une compétence transversale par excellence, à laquelle nous pouvons, en tant que sénateurs, apporter une contribution considérable. La culture a été la première compétence transférée aux Communautés lors de la réforme de notre État, et l’État fédéral est encore compétent pour fixer les modalités du statut de l’artiste et pour une série d’institutions culturelles fédérales. Mais ce sont nos parlements de Communauté qui connaissent le mieux le secteur et sa diversité. Lorsque je regarde autour de moi dans cette assemblée, je vois plusieurs sénateurs qui connaissent parfaitement ce secteur. Dans mon propre groupe politique, Karin Brouwers et moi-même sommes chargés de suivre la culture. Je vois aussi l’ancien ministre de la culture, Bert Anciaux, ainsi que Katia Segers, pour le sp.a, et Stephanie D’Hose pour l’Open Vld. Du côté wallon, je ne connais pas les experts du secteur, mais je pense que nous avons, là aussi, les experts et les responsables politiques susceptibles d’apporter une contribution très précieuse à cette question. Le groupe CD&V y contribuera donc avec beaucoup d’enthousiasme.

De heer Orry Van de Wauwer (CD&V). – Ook CD&V zal dit verzoek tot het opstellen van een informatieverslag steunen en er heel actief aan meewerken. De cultuursector is een heel bloeiende, heel brede sector met een grote culturele rijkdom en verscheidenheid, maar dat zorgt ervoor, zoals ook in de tekst staat, dat ‘one size does not fit all’. De regelgeving vandaag is heel complex. Niet elke kunstenaar heeft toegang tot dezelfde sociale bescherming. De voorbije maanden is die complexiteit alleen nog maar extra duidelijk geworden. Alle overheden in het land doen nu enorm grote inspanningen om iedereen door die coronacrisis te loodsen. Er zijn de hinderpremies, compensatie, tijdelijke werkloosheid, overbruggingsrechten, noodfondsen, cultuurcoronapremies, heel veel verschillende maatregelen, en toch zijn er nog altijd kunstenaars die door de mazen van het net vallen. Dat toont opnieuw de complexiteit van het kunstenaarsstatuut aan en daarom is die evaluatie heel dringend nodig. We zien dat de cultuursector de stresstest van deze coronacrisis niet heeft doorstaan en er nog te weinig sociale bescherming wordt geboden aan de kunstenaars. Ik ben heel blij dat wij hier in de Senaat – met collega D’Hose die het initiatief neemt – het voortouw kunnen nemen rond deze problematiek. Het voorbereiden van de evaluatie en de bijsturing van het kunstenaarsstatuut is bij uitstek een transversale bevoegdheid waaraan wij als senatoren een belangrijke bijdrage kunnen leveren. Cultuur was de eerste bevoegdheid die bij de omvorming van onze Staat naar de Gemeenschappen is overgedragen, en daarnaast is de federale overheid natuurlijk nog altijd bevoegd voor de regels van het kunstenaarsstatuut en voor een aantal federale cultuurinstellingen. Maar het zijn onze gemeenschapsparlementen die de sector en zijn verscheidenheid het beste kennen. Als ik hier in de Senaat rondkijk, zie ik verschillende senatoren aanwezig die die sector door en door kennen. In mijn eigen fractie volgen Karin Brouwers en ik cultuur op. Ik zie ook oud-cultuurminister Anciaux en Katia Segers voor sp.a en Stephanie D’Hose voor Open Vld. Langs Waalse kant ken ik de experten niet, maar ik denk dat wij hier ook de experten, de politici in huis hebben die een heel belangrijke bijdrage kunnen leveren. Dus wij gaan daar alvast als CD&V‑fractie heel hard aan meewerken.

Mme Katia Segers (sp.a). – Comment aurions-nous pu surmonter le confinement et la crise sans la musique, les films, la télévision, les livres ? On a du mal à l’imaginer. Cette période particulière a montré à quel point l’art et la culture sont importants pour notre vie en société et notre bien-être. L’art et la culture ne sont pas un luxe.

Mais cette période a montré aussi à quel point la situation des travailleurs du secteur artistique et culturel était précaire. Celui-ci fut le premier à devoir cesser ses activités et le dernier à pouvoir les reprendre. En dépit de toutes les mesures qui ont été mises en œuvre – et le niveau fédéral a heureusement pris la décision hier d’étendre le régime du chômage temporaire aux travailleurs du secteur artistique et culturel –, un très grand nombre de travailleurs du secteur restent sur le carreau. C’est la raison pour laquelle, il y a quelques années, on avait conçu, sous l’impulsion de Frank Vandenbroucke, le statut de l’artiste. C’était déjà une première étape importante car, auparavant, la « situation « des artistes – ils n’en avaient pas jusqu’alors – était régie par un arrêté royal de 1958 relatif aux danseuses de caractère. Le statut de l’artiste était donc une bonne solution mais il est clair qu’après autant d’années, il serait plus que temps de le réexaminer et de l’améliorer. Le sp.a est disposé à se pencher sur la question. Nous soutenons cette proposition et nous y apporterons pleinement notre contribution.

Mevrouw Katia Segers (sp.a). – Hoe zouden we de lockdown en de crisis zijn doorgekomen zonder muziek, films, televisie of boeken? We kunnen het ons niet indenken. In deze tijd blijkt net hoe belangrijk kunst en cultuur zijn voor onze samenleving en ons welzijn. Kunst en cultuur zijn geen luxe.

Tegelijkertijd is gebleken hoe precair de situatie is van mensen die in de kunst- en cultuursector werken. Het is de sector die als eerste werd gesloten en als laatste terug mag opstarten. Ondanks alle maatregelen – gelukkig werd gisteren op federaal niveau beslist de tijdelijke werkloosheid uit te breiden naar kunst en cultuur – blijven heel veel mensen in die sector uit de boot vallen. Daarom is destijds, onder impuls van Frank Vandenbroucke, het kunstenaarsstatuut uitgedacht. Dat was al een eerste belangrijke stap, want voordien werd het ‘statuut’ van kunstenaars – ze hadden er geen – geregeld via een koninklijk besluit van 1958 dat betrekking had op karakterdanseressen. Het kunstenaarsstatuut was dus een goede oplossing, maar nu, na zoveel jaren, blijkt dat we dringend moeten kijken hoe we het kunnen verbeteren. Met de sp.a willen we daar heel graag mee onze schouders onder zetten en analyseren hoe we het kunstenaarsstatuut kunnen verbeteren. We geven dus heel graag onze medewerking en onze goedkeuring aan dit voorstel.

Mme Stephanie D’Hose (Open Vld). – Je remercie les collègues qui ont appuyé cette demande d’établissement d’un rapport d’information. Cela fait des années que je suis le secteur culturel et que je suis consciente des problèmes liés au statut de l’artiste. L’objectif ne saurait être de les énumérer tous ici, mais ils sont évidemment apparus avec plus d’acuité en raison de la pandémie du Covid‑19. Nous sommes intervenus de plusieurs façons sur les différentes mesures de soutien, le ministre Jambon au niveau flamand, et les députés hier à la Chambre, mais à chaque fois nous nous heurtons à ce statut de l’artiste, qui va de pair avec toute une série de règles administratives, dont le secteur lui-même demande qu’elles puissent être modifiées. Hier aussi, lors des débats sur la révision du chômage temporaire, la question a été abordée. Il serait donc bien que le Sénat s’attelle sans délai à ce dossier. Il ne faut pas le laisser trainer pendant des mois. Je remercie les collègues qui sont disposés à y travailler.

Mevrouw Stephanie D’Hose (Open Vld). – Ik dank de collega’s voor hun woorden van steun aan dit verzoek tot het opstellen van een informatieverslag. Ik volg de cultuursector al heel lang en weet ook al heel lang dat er wat schort aan het kunstenaarsstatuut. Het is niet de bedoeling hier alle problemen op te sommen, maar door covid zijn ze natuurlijk nog duidelijker geworden. We hebben met z’n allen getrokken en gesleurd aan verschillende steunmaatregelen, minister Jambon op het Vlaams niveau en gisteren gebeurde dat ook in de Kamer, maar toch botsen we telkens op dat kunstenaarsstatuut met heel veel administratieve regels, waarvan de sector zelf vraagt om een herziening. Ook gisteren in de debatten over de herziening van de tijdelijke werkloosheid is dat zeer sterk naar voren gekomen. Het zou dus goed zijn met de Senaat snel aan het werk te gaan. We moeten dit geen maanden laten liggen. Ik dank alvast de collega’s die hier mee de schouders onder willen zetten.

  La discussion est close.

  De bespreking is gesloten.

  Il sera procédé ultérieurement au vote sur la demande d’établissement d’un rapport d’information.

  De stemming over het verzoek tot het opstellen van een informatieverslag heeft later plaats.

Proposition de résolution relative au Docteur Ahmadreza Djalali, condamné à la peine de mort en Iran (de Mme Katia Segers, M. Bert Anciaux, Mme Carina Van Cauter, MM. Orry Van de Wauwer, Gaëtan Van Goidsenhoven et Stijn Bex, Mme Latifa Gahouchi, M. Jean‑Frédéric Eerdekens, Mmes Hélène Ryckmans et Annick Lambrecht ; Doc. 7‑173)

Voorstel van resolutie betreffende dr. Ahmadreza Djalali, die in Iran tot de doodstraf veroordeeld is (van mevrouw Katia Segers, de heer Bert Anciaux, mevrouw Carina Van Cauter, de heren Orry Van de Wauwer, Gaëtan Van Goidsenhoven en Stijn Bex, mevrouw Latifa Gahouchi, de heer Jean‑Frédéric Eerdekens, de dames Hélène Ryckmans en Annick Lambrecht; Stuk 7‑173)

Discussion

Bespreking

Mme Katia Segers (sp.a). – Je tiens à remercier toutes celles et tous ceux qui ont accepté que cette proposition soit examinée immédiatement aujourd’hui.

Nous connaissons tous le sort affreux qui attend le professeur Ahmadreza Djalali. Le médecin urgentiste suédois d’origine iranienne est professeur invité à la VUB, où il a été coordinateur du master complémentaire en médecine des catastrophes. Sa spécialité est l’aménagement d’hôpitaux lors de catastrophes. Il est pour le moins cynique de devoir constater qu’une personne qui aurait pu mettre son expertise à disposition pendant la crise que le monde traverse actuellement, croupit en prison.

En 2017, le Sénat a adopté à l’unanimité une résolution demandant la libération du professeur Djalali. De très nombreuses autres assemblées parlementaires en Belgique, en Europe et ailleurs dans le monde ont entrepris de telles démarches, mais celles-ci sont malheureusement toutes restées sans suite. Au contraire, la situation du professeur Djalali est encore devenue plus précaire. Il est très malade et il a en outre été confirmé que la peine de mort prononcée contre lui était irrévocable. Le coronavirus fait rage dans les prisons iraniennes. À la fin mars, le gouvernement iranien a décidé de libérer environ un millier de prisonniers étrangers. Malheureusement, le nom d’Ahmadreza Djalali ne figurait pas sur la liste. Le 1er juillet, à l’initiative de notre collègue Orry Van de Wauwer, le Parlement flamand a adopté une résolution similaire. J’espère que le Sénat lui emboîtera le pas aujourd’hui et que cela pourra influencer l’Iran dans un sens favorable.

Mevrouw Katia Segers (sp.a). – Ik wil iedereen danken die bereid was dit voorstel hier vandaag onmiddellijk te behandelen.

We kennen allen het verschrikkelijke lot van professor Ahmadreza Djalali. De Iraans-Zweedse urgentiearts is gastdocent aan de VUB, waar hij coördinator is van de master na master “rampspoedgeneeskunde”. Zijn specialiteit is het inrichten van ziekenhuizen bij rampen. Het is dan ook bijzonder cynisch dat uitgerekend een persoon die tijdens de crisis die de wereld momenteel treft zijn expertise ter beschikking had kunnen stellen, in de gevangenis zit weg te kwijnen.

In 2017 heeft de Senaat kamerbreed een resolutie aangenomen om de vrijlating van professor Djalali te bewerkstelligen. Heel wat andere parlementaire assemblees in België, Europa en de wereld hebben dergelijke demarches gedaan. Helaas is dat allemaal zonder gevolg gebleven. Integendeel, de situatie van professor Djalali is nog precairder geworden. Hij is zeer ziek en bovendien is bevestigd dat de doodstraf die hem boven het hoofd hangt niet meer kan worden teruggeschroefd. Het coronavirus woedt zeer sterk in de Iraanse gevangenissen. Einde maart heeft de Iraanse regering beslist om een duizendtal buitenlandse gevangenen vrij te laten. Helaas stond de naam van Ahmadreza Djalali niet op die lijst. Op 1 juli heeft het Vlaams Parlement op initiatief van collega Orry Van de Wauwer een gelijkaardige resolutie aangenomen. Ik hoop dat de Senaat vandaag dit voorbeeld volgt en dat dit indruk maakt in Iran.

M. Mark Demesmaeker (N‑VA). – Le professeur Djalali a été condamné à mort sans pouvoir bénéficier d’un procès équitable ni avoir droit à une défense équitable. Une photographie en disant plus long qu’un grand discours, je vous en présente deux : l’une montre le professeur Djalali avant son emprisonnement et l’autre le montre après deux ans de détention dans une prison iranienne. À peine reconnaissable, il n’est plus que l’ombre de lui-même, c’est épouvantable. Ce professeur invité de la VUB, marié et père de deux enfants, n’a cessé d’œuvrer en faveur de l’homme et de la science.

Les résolutions du Parlement européen et de plusieurs parlements nationaux et régionaux, dont le Parlement fédéral et le Parlement flamand, n’ont malheureusement eu aucun résultat. Les efforts et initiatives diplomatiques directs, dont ceux de l’ancien ministre-président Geert Bourgeois et de l’ancien ministre des Affaires étrangères Didier Reynders, ont été tout aussi infructueux.

Entre-temps, la Cour suprême iranienne a décidé que la condamnation à mort était irrévocable. En d’autres termes, l’exécution du professeur Djalali, qui se trouve actuellement dans le couloir de la mort, peut avoir lieu à n’importe quel moment. À un certain moment, il y avait eu de l’espoir : des milliers de prisonniers d’origine étrangère avaient été autorisés à quitter la prison.

Le fait que la pandémie du coronavirus continue à faire des ravages en Iran et a fortiori dans les prisons iraniennes, ne change rien à la situation du professeur Djalali. Il reste en prison et risque de subir la peine capitale d’un jour à l’autre.

Le recteur de la VUB a déclaré à ce propos : « En tant que médecin et expert en médecine de catastrophe, le professeur Djalali n’avait qu’un seul credo : sauver des vies humaines. Aujourd’hui, la sienne ne tient plus qu’à un fil et aucun médecin ne peut rien pour lui. » La seule manière d’empêcher l’exécution d’avoir lieu est d’exercer une forte pression au niveau international. C’est également la raison pour laquelle nous soutenons la proposition de résolution. Si cela peut servir la cause du professeur Djalali, le Sénat ne doit pas se priver d’envoyer lui aussi un signal positif dans ce sens.

Nous réitérons notre demande à l’Iran afin qu’il fasse preuve de clémence et accorde au professeur Djalali le droit de bénéficier d’un nouveau procès, équitable.

De heer Mark Demesmaeker (N‑VA). – Professor Djalali is ter dood veroordeeld zonder een eerlijk proces en zonder dat hij recht had op een eerlijke verdediging. Een foto zegt meer dan duidend woorden. Ik toon u twee foto’s: één van professor Djalali vóór zijn gevangenneming en één na twee jaar in een Iraanse cel. Hij is nauwelijks te herkennen, hij is een schim van zichzelf. Dit is een verschrikkelijk beeld van de gastdocent van de VUB, vader van twee kinderen, echtgenoot, iemand die zich altijd heeft ingezet voor de mens en voor de wetenschap.

Resoluties van het Europees Parlement en van verschillende nationale en regionale parlementen, waaronder ook het federale parlement en het Vlaams Parlement, hebben geen soelaas gebracht. Ook directe diplomatieke inspanningen en initiatieven, onder meer van voormalig minister-president Geert Bourgeois en van voormalig minister van Buitenlandse Zaken Didier Reynders, hebben jammer genoeg niets opgeleverd.

Het Iraanse hooggerechtshof heeft inmiddels beslist dat het doodvonnis niet meer kan worden herroepen. De executie van professor Djalali, die momenteel in zijn dodencel wacht, kan met andere woorden elke dag plaatsvinden. Er was inderdaad even hoop. Duizenden gevangenen van buitenlandse origine kregen al toestemming om de gevangenis te verlaten.

Hoewel het coronavirus nog altijd stevig woedt in Iran en zeker ook in de Iraanse gevangenissen, blijft de toestand van dokter Djalali onveranderd. Hij blijft gevangen en het perspectief van de meest vreselijke straf blijft ongewijzigd.

Om het met de woorden van de rector van de VUB te zeggen: “Als arts en expert in de rampengeneeskunde had hij slechts één drijfveer: mensenlevens redden. Nu is het zijn eigen leven dat aan een zijden draadje hangt en geen arts die hem kan redden”. De enige mogelijke manier om te verhinderen dat de executie ook daadwerkelijk plaatsvindt, is sterke internationale druk. Dat is ook de reden waarom we het voorstel van resolutie steunen. Mocht het de zaak van professor Djalali helpen, dan mag het ons er niet van weerhouden ook in de Senaat een positief signaal te geven.

Wij herhalen onze vragen aan Iran om mildheid te tonen en professor Djalali een nieuw en eerlijk proces te gunnen.

M. Guy D’haeseleer (Vlaams Belang). – Une résolution similaire a également été mise aux voix la semaine dernière au Parlement flamand et le Vlaams Belang l’a approuvée avec conviction. Je ne vais pas répéter outre mesure ce qui a déjà été souligné, mais ce qui est arrivé au professeur Djalali et le traitement dont il fait l’objet sont effectivement inacceptables et inhumains. Toute cette situation est bien évidemment liée au fait qu’il s’agit en l’occurrence d’un État islamique, une dictature impitoyable qui foule aux pieds les droits de l’homme, les principes de l’État de droit et la dignité humaine. Nous voulons contribuer à condamner fermement cette situation et voterons tout à l’heure en faveur de la résolution à l’examen au Sénat.

De heer Guy D’haeseleer (Vlaams Belang). – Een gelijkaardige resolutie is vorige week ook in het Vlaams Parlement ter stemming voorgelegd en die hebben wij als Vlaams Belang met overtuiging mee goedgekeurd. Nu, ik ga niet teveel in herhaling vallen maar wat er met professor Djalali is gebeurd en de behandeling die hij daar krijgt zijn inderdaad onaanvaardbaar en mensonwaardig en dit heeft er natuurlijk alles mee te maken dat wij hier te doen hebben met een islamitische staat, een hardvochtige dictatuur waar mensenrechten, de beginselen van de rechtsstaat, de menselijke waardigheid van nul en generlei waarde zijn. Wij willen dat mee krachtig veroordelen en zullen hier vandaag in de Senaat deze resolutie mee goedkeuren.

Mme Hélène Ryckmans (Ecolo-Groen). – Je serai très brève. Je tiens à remercier notre collègue Katia Segers de rester attentive à la situation du professeur Djalali. Comme cela a été souligné, il est essentiel de poursuivre nos efforts pour que cette condamnation à mort soit annulée et qu’un procès équitable ait lieu. Nous devons notamment interpeller le haut représentant de l’Union européenne pour les Affaires étrangères et la politique de sécurité, Josep Borrell, ainsi que nos parlements respectifs.

Mevrouw Hélène Ryckmans (Ecolo-Groen). – Ik wil onze collega Katia Segers bedanken om de situatie van professor Djalali te blijven opvolgen. Zoals werd onderstreept, is het essentieel dat we onze inspanningen blijven voortzetten om deze terdoodveroordeling op te heffen en om een eerlijk proces te bewerkstelligen. We moeten ons in het bijzonder richten tot de hoge vertegenwoordiger van de Europese Unie voor buitenlandse zaken en veiligheidsbeleid, Josep Borell, evenals tot onze respectieve parlementen.

M. Gaëtan Van Goidsenhoven (MR). – Nous connaissons la situation dans laquelle se trouve le professeur Djalali. En novembre 2017 déjà, le Sénat avait adopté une proposition de résolution similaire à celle qui nous est soumise aujourd’hui. D’autres initiatives ont d’ailleurs été prises en Belgique, à différents niveaux de pouvoir. Cette mobilisation est aussi présente dans d’autres pays : des initiatives sont prises par la société civile, le monde académique, les parlements, les gouvernements ou encore les citoyens afin de protester contre la condamnation à mort prononcée à l’encontre de cet éminent professeur.

Aujourd’hui, malheureusement, la situation n’a pas changé. La pandémie de Covid‑19 l’a au contraire aggravée.

La proposition de résolution à l’examen demande aux différents gouvernements de notre pays d’entreprendre des actions concrètes en vue d’obtenir la libération et la grâce du professeur Djalali. Elle illustre également un combat plus global, que nous ne cesserons jamais de mener, en faveur de l’abolition de la peine de mort et du respect des droits fondamentaux. Le travail diplomatique de notre pays et des autres pays qui partagent nos valeurs est essentiel et doit avoir lieu en parallèle avec toutes les initiatives prises par la société civile et les organisations qui bataillent en faveur de la protection et du respect des droits de l’homme, non seulement pour le professeur Djalali mais aussi pour le respect des droits fondamentaux dans leur globalité. Nous soutenons donc cette proposition de résolution.

De heer Gaëtan Van Goidsenhoven (MR). – De situatie waarin professor Djalali zich bevindt, is gekend. Al in november 2017 had de Senaat een voorstel van resolutie aangenomen dat gelijkaardig is aan het huidige voorstel. Er werden in België trouwens ook andere initiatieven genomen, op verschillende bevoegdheidsniveaus. Ook in andere landen worden de krachten gebundeld om te protesteren tegen de terdoodveroordeling van deze eminente professor, met initiatieven van het middenveld, de academische wereld, de parlementen, de regeringen of de burgers.

Vandaag is de situatie helaas nog steeds dezelfde. De Covid‑19‑pandemie heeft ze zelfs nog verergerd.

Het voorliggende voorstel van resolutie vraagt aan de verschillende regeringen van ons land concrete acties te ondernemen met het oog op de vrijlating en de gratieverlening van professor Djalali. De resolutie is tevens een teken van een meer globale strijd, die we zullen blijven voeren, voor de afschaffing van de doodstraf en voor het respect voor de fundamentele rechten. Het diplomatieke werk van ons land en van andere landen die onze waarden delen is uiterst belangrijk en moet in dezelfde richting gaan als alle initiatieven van het middenveld en van alle organisaties die ijveren voor de naleving van de mensenrechten, niet alleen voor professor Djalali, maar voor het respect voor de fundamentele rechten in het algemeen. We steunen dus dit voorstel van resolutie.

M. Orry Van de Wauwer (CD&V). – Madame Segers, je vous remercie de cette initiative. Vous vous êtes toujours démenée pour votre ancien collègue M. Djalali et je vous en suis reconnaissant.

La semaine dernière, au Parlement flamand, nous avons aussi adopté à l’unanimité une résolution similaire, également selon la procédure d’urgence. La raison en est simple : toutes les voies de recours sont désormais épuisées en Iran et le dernier recours possible pour éviter que le professeur Djalali ne soit exécuté est la pression internationale. L’histoire du professeur Djalali est connue. Il est dommage que nous n’ayons pas le temps de l’exposer une fois de plus en long et en large car son cas est tragique.

Pour résumer les choses : il est emprisonné dans des circonstances lamentables, son état de santé est fragile, il n’a pas pu bénéficier d’un procès équitable, et a été condamné sans preuves. Ces derniers mois, il y avait eu un peu d’espoir, puisque des milliers de prisonniers ont été libérés en raison des circonstances déplorables qui entouraient leur incarcération à la suite du coronavirus. Malheureusement, le professeur Djalali, malgré son état de santé très fragile, n’a pas été libéré. La présente résolution incarne pour nous le dernier espoir d’exercer une pression au niveau international et de demander que le professeur Djalali soit libéré inconditionnellement, ou, à tout le moins, puisse bénéficier d’un nouveau procès équitable. Le professeur Djalali a droit à un procès équitable, plus encore, il a droit à vivre en liberté avec son épouse et ses deux enfants, qui, tous les trois, sont également victimes des violations des droits fondamentaux en Iran.

J’espère que le Sénat de Belgique pourra donner un signal fort sur la scène internationale, comme nous avons pu le faire dans le passé avec la Suède, vu les liens étroits qui lient le professeur Djalali à nos deux pays, et qu’il sera rapidement libéré.

De heer Orry Van de Wauwer (CD&V). – Mevrouw Segers, dank u voor dit initiatief. U hebt u in het verleden altijd heel sterk ingezet voor uw oud-collega professor Djalali. Bedankt daarvoor.

Vorige week hebben we in het Vlaams Parlement ook een dergelijke resolutie unaniem aangenomen, ook via een spoedbehandeling. De reden voor die hoogdringendheid is simpel: alle rechtsmiddelen in Iran zijn momenteel uitgeput en de internationale druk is het enige middel dat er mogelijks nog voor kan zorgen dat professor Djalali niet zal geëxecuteerd worden. De hele voorgeschiedenis van professor Djalali is bekend. Het is jammer dat we niet de tijd hebben om die hier nog eens uitgebreid te herhalen, want ze is echt schrijnend.

De essentie is dat hij daar in de cel zit, in slechte omstandigheden, in een slechte gezondheidstoestand, zonder eerlijk proces, veroordeeld zonder bewijs. De voorbije maanden was er nog ietwat hoop, doordat er duizend gevangenen werden vrijgelaten wegens de slechte omstandigheden in de cellen door de coronacrisis. Jammer genoeg kwam professor Djalali daar niet voor in aanmerking, ondanks zijn heel precaire gezondheidstoestand. Daarom drukken wij in deze resolutie onze laatste hoop uit om internationaal nog druk uit te oefenen en vragen wij om professor Djalali onvoorwaardelijk vrij te laten of hem toch minstens een nieuw, eerlijk proces te geven. Dat is waar professor Djalali recht op heeft: een eerlijk proces, maar meer nog, een leven in vrijheid in het bijzijn van zijn vrouw en twee jonge kinderen, die alle drie ook zwaar slachtoffer zijn van die schendingen van de fundamentele rechten in Iran.

Ik hoop dat wij hier vanuit de Belgische Senaat een krachtig internationaal signaal kunnen geven, zoals we dat in het verleden samen met Zweden, gezien de sterke banden van professor Djalali met onze landen, hebben kunnen doen en dat hij snel weer vrij kan zijn.

Mme Carina Van Cauter (Open Vld). – L’espoir fait vivre et l’union fait la force. Espérons que toutes les voix qui s’élèveront à l’unisson au sein de cette assemblée et des autres parlements contribueront à permettre au professeur Djalali de recouvrer ses droits les plus fondamentaux, le droit à la vie et à la liberté. Espérons-le et apportons un soutien politique fort en parlant d’une seule voix.

Mevrouw Carina Van Cauter (Open Vld). – Collega’s, zolang er hoop is, is er leven. Eenheid maakt macht. Laten we hopen dat de eensluidende stem van de collega’s in dit parlement en de andere parlementen samen ertoe bijdragen dat de meest fundamentele rechten van professor Djalali worden hersteld. Dat is echt op leven en vrijheid. Laten we het samen hopen en eensluidend die stem, die krachtige politieke stem ondersteunen.

  La discussion est close.

  De bespreking is gesloten.

Mme la présidente. – À cette proposition de résolution, Mme Ryckmans et consorts ont déposé un amendement libellé comme suit ;

De voorzitster. – Op het voorstel van resolutie werd door Mevrouw Ryckmans cs. een amendement ingediend luidende:

Remplacer les §§ M et N par le paragraphe suivant :

« M. Vu les résolutions adoptées

  par le Parlement flamand les 9 novembre 2017 (doc. Parlement flamand, no 1360 (2017‑2018) – no 2) et 1er juillet 2020 (doc. Parlement flamand, no 400 (2019‑2020) – no 2) ;

  par le Sénat le 24 novembre 2017 (doc. Sénat, no 6‑379/2) ;

  par le Parlement de la Fédération Wallonie-Bruxelles le 6 décembre 2017 (doc. 566 (2017‑2018) – no 2) ;

  par la Chambre le 14 décembre 2017 (doc. 54 – 2776/008) ;

  par le Parlement bruxellois le 15 décembre 2017 (doc. A‑601/3 – 2017/2018) ; »

De paragrafen M en N vervangen als volgt:

“M. Gelet op de resoluties die zijn aangenomen

  door het Vlaams Parlement op 9 november 2017 (stuk Vlaams Parlement, nr. 1360 (2017‑2018) – nr. 2) en op 1 juli 2020 (stuk Vlaams Parlement, nr. 400 (2019‑2020) – nr. 2);

  door de Senaat op 24 november 2017 (stuk Senaat, nr. 6‑379/2);

  door het Parlement van de Franse Gemeenschap op 6 december 2017 (stuk 566 (2017‑2018) – nr. 2);

  door de Kamer op 14 december 2017 (stuk 54 ‑2776/008)

  door het Brussels Parlement op 15 december 2017 (stuk A‑601/3 – 2017/2018); “

Conformément à l’article 41.1 du règlement, je propose de voter sur cet amendement par assis et levé.

In overeenstemming met artikel 41.1 van het reglement stel ik voor om over dit amendement bij zitten en opstaan te stemmen.

Je propose également que prennent part au vote les 26 sénateurs présents dans l’hémicycle, qui garantissent la représentation proportionnelle des groupes politiques.

Ik stel eveneens voor om deze stemming te houden met de 26 senatoren die in het halfrond aanwezig zijn. Deze 26 senatoren garanderen immers de evenredige vertegenwoordiging van de fracties.

(Assentiment)

(Instemming)

  L’amendement est adopté par assis et levé.

  Het amendement is bij zitten en opstaan aangenomen.

  Il sera procédé ultérieurement au vote sur la proposition de résolution telle qu’amendée.

  De stemming over het voorstel van resolutie, zoals gewijzigd, heeft later plaats.

Prise en considération de propositions

Inoverwegingneming van voorstellen

Mme la présidente. – La liste des propositions à prendre en considération a été distribuée.

Y a-t-il des observations ?

Puisqu’il n’y a pas d’observations, ces propositions sont considérées comme prises en considération et renvoyées à la commission indiquée par le Bureau.

De voorzitster. – De lijst van de in overweging te nemen voorstellen werd rondgedeeld.

Zijn er opmerkingen?

Aangezien er geen opmerkingen zijn, beschouw ik die voorstellen als in overweging genomen en verzonden naar de commissies die door het Bureau zijn aangewezen.

(La liste des propositions prises en considération figure en annexe.)

(De lijst van de in overweging genomen voorstellen wordt in de bijlage opgenomen.)

Votes

Stemmingen

Mme la présidente. – Nous passons maintenant aux votes.

Il a été convenu au Bureau de procéder, pour les votes nominatifs, avec des bulletins de vote signés.

Les votes ont lieu dans l’hémicycle. Tous les sénateurs reçoivent une enveloppe nominative contenant six bulletins de vote nominatifs.

De voorzitster. – Wij gaan nu over tot de stemmingen.

In het Bureau is afgesproken om met ondertekende stembriefjes te stemmen.

De stemmingen hebben in het halfrond plaats. Alle senatoren ontvangen een enveloppe op naam met zes stembriefjes op naam.

Les votes nominatifs ont lieu en même temps. Les membres déposent leurs six bulletins de vote dans les urnes ad hoc.

Les membres qui assistent à la séance dans l’hémicycle émettent en premier leur vote. Ensuite, j’invite à venir voter et tour à tour, par groupe politique, les sénateurs qui suivent la séance à partir d’autres salles. Après le vote, chaque sénateur regagne sa salle.

La séance est ensuite suspendue. Dès que les résultats sont connus, ils sont communiqués.

Alle naamstemmingen worden tegelijkertijd gehouden. De leden deponeren elk van de zes stembriefjes in de juiste stembus.

Eerst brengen de leden die de vergadering in het halfrond bijwonen, hun stem uit. Vervolgens nodig ik de senatoren die de vergadering vanuit andere zalen volgen, beurtelings per fractie uit om te komen stemmen. Na de stemming keren zij naar hun zaal terug.

De vergadering wordt dan geschorst. Zodra de resultaten van de stemmingen bekend zijn, worden ze door mij meegedeeld.

Nous allons procéder maintenant au vote nominatif sur :

  la proposition de révision de la Constitution visant à insérer au titre II de la Constitution un article 22ter garantissant aux personnes en situation de handicap le droit à une pleine inclusion dans la société (no 7‑169) (bulletin de vote bleu) ;

  la proposition de loi spéciale modifiant la loi spéciale du 8 août 1980 de réformes institutionnelles et la loi spéciale du 12 janvier 1989 relative aux Institutions bruxelloises en vue d’étendre à l’élection des parlements de Communauté et de Région le droit de vote des Belges résidant à l’étranger (no 7‑119) (bulletin de vote rose) ;

  la proposition de loi modifiant l’article 14bis de la loi du 31 décembre 1983 de réformes institutionnelles pour la Communauté germanophone en ce qui concerne le cumul d’indemnités publiques (no 7‑153) (bulletin de vote jaune) ;

  la proposition de résolution concernant la violence entre partenaires (no 7‑123) (bulletin de vote vert) ;

  la demande d’établissement d’un rapport d’information concernant le statut de l’artiste (no 7‑172) (bulletin de vote gris) ;

  la proposition de résolution relative au Docteur Ahmadreza Djalali, condamné à la peine de mort en Iran (no 7‑173) (bulletin de vote rouge).

Le vote commence par les sénateurs présents dans l’hémicycle.

Wij gaan nu over tot de naamstemming over:

  het voorstel tot herziening van de Grondwet teneinde in titel II van de Grondwet een artikel 22ter in te voegen dat het recht van personen met een handicap op volledige inclusie in de samenleving waarborgt (nr. 7‑169) (blauw stembriefje);

  het voorstel van bijzondere wet tot wijziging van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen en de bijzondere wet van 12 januari 1989 met betrekking tot de Brusselse Instellingen om het stemrecht van de in het buitenland verblijvende Belgen uit te breiden naar de verkiezing van de Gemeenschaps- en Gewestparlementen (nr. 7‑119) (roze stembriefje);

  het wetsvoorstel tot wijziging van artikel 14bis van de wet van 31 december 1983 tot hervorming der instellingen voor de Duitstalige Gemeenschap wat de cumulatie van publieke vergoedingen betreft (nr. 7‑153) (geel stembriefje);

  het voorstel van resolutie over partnergeweld (nr. 7‑123) (groen stembriefje);

  het verzoek tot het opstellen van een informatieverslag betreffende het statuut van de kunstenaar (nr. 7‑172) (grijs stembriefje);

  het voorstel van resolutie betreffende dr. Ahmadreza Djalali, die in Iran tot de doodstraf veroordeeld is (nr. 7‑173) (rood stembriefje).

De stemming begint met de senatoren die in het halfrond aanwezig zijn.

(Il est procédé aux votes nominatifs.)

(Tot de stemming wordt overgegaan.)

Je propose de suspendre la séance plénière pendant que les services examinent le résultat des votes nominatifs.

Ik stel voor de vergadering te schorsen terwijl de diensten het resultaat van de naamstemmingen nakijken.

(La séance, suspendue à 13 h 05, est reprise à 13 h 25.)

(De vergadering wordt geschorst om 13.05 uur. Ze wordt hervat om 13.25 uur.)

Révision du titre II de la Constitution, en vue d’y insérer un article nouveau permettant de garantir la jouissance des droits et libertés aux personnes handicapées (Déclaration du pouvoir législatif, voir le Moniteur belge no 114 du 23 mai 2019)

Proposition de révision de la Constitution visant à insérer au titre II de la Constitution un article 22ter garantissant aux personnes en situation de handicap le droit à une pleine inclusion dans la société (de M. Bert Anciaux ; Doc. 7‑169)

Herziening van titel II van de Grondwet, om een nieuw artikel in te voegen dat de personen met een handicap het genot van de rechten en de vrijheden moet waarborgen (Verklaring van de wetgevende macht, zie Belgisch Staatsblad nr. 114 van 23 mei 2019)

Voorstel tot herziening van de Grondwet teneinde in titel II van de Grondwet een artikel 22ter in te voegen dat het recht van personen met een handicap op volledige inclusie in de samenleving waarborgt (van de heer Bert Anciaux c.s.; Stuk 7‑169)

(Les listes nominatives figurent en annexe.)

(De naamlijsten worden in de bijlage opgenomen.)

Mme la présidente. – Nous votons sur l’article unique.

De voorzitster. – We stemmen over het enig artikel.

Vote no 1

Stemming 1

42 membres ont voté pour ;

Personne n’a voté contre ;

13 membres se sont abstenus.

42 leden hebben ja gestemd;

Niemand heeft nee gestemd;

13 leden hebben zich onthouden.

  Le quorum et la majorité requis par l’article 195, dernier alinéa, de la Constitution, sont atteints.

  Het quorum en de meerderheid, zoals artikel 195, laatste lid, van de Grondwet vereist, zijn bereikt.

  La disposition est adoptée.

  De bepaling is aangenomen.

  Elle sera transmise à la Chambre des représentants.

  Ze zal aan de Kamer van Volksvertegenwoordigers worden overgezonden.

  À la suite de ce vote, les autres propositions de révision du Titre II de la Constitution en vue d’y insérer un article nouveau permettant de garantir la jouissance des droits et libertés aux personnes handicapées deviennent sans objet.

  Ten gevolge van deze stemming vervallen de andere voorstellen tot herziening van Titel II van de Grondwet om een nieuw artikel toe te voegen dat de personen met een handicap het genot van de rechten en de vrijheden moet waarborgen.

Proposition de loi spéciale modifiant la loi spéciale du 8 août 1980 de réformes institutionnelles et la loi spéciale du 12 janvier 1989 relative aux Institutions bruxelloises en vue d’étendre à l’élection des parlements de Communauté et de Région le droit de vote des Belges résidant à l’étranger (de Mme Stephanie D’Hose et consorts ; Doc 7‑119)

Voorstel van bijzondere wet tot wijziging van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen en de bijzondere wet van 12 januari 1989 met betrekking tot de Brusselse Instellingen om het stemrecht van de in het buitenland verblijvende Belgen uit te breiden naar de verkiezing van de Gemeenschaps- en Gewestparlementen (van mevrouw Stephanie D’Hose c.s.; Stuk 7‑119)

(Les listes nominatives figurent en annexe.)

(De naamlijsten worden in de bijlage opgenomen.)

Vote no 2

Stemming 2

Groupe linguistique néerlandais

32 membres ont voté pour ;

Personne n’a voté contre ;

Personne ne s’est abstenu.

Nederlandse taalgroep

32 leden hebben ja gestemd;

Niemand heeft nee gestemd;

Niemand heeft zich onthouden.

Groupe linguistique français

20 membres ont voté pour ;

Personne n’a voté contre ;

2 membres se sont abstenus.

Franse taalgroep

20 leden hebben ja gestemd;

Niemand heeft nee gestemd;

2 leden hebben zich onthouden.

Le sénateur de la Communauté germanophone a voté pour.

De Duitstalige gemeenschapssenator heeft voorgestemd.

  La proposition de loi spéciale est adoptée.

  Elle sera transmis à la Chambre des représentants.

  Het voorstel van bijzondere wet is aangenomen.

  Het zal aan de Kamer van Volksvertegenwoordigers worden overgezonden.

Proposition de loi modifiant l’article 14bis de la loi du 31 décembre 1983 de réformes institutionnelles pour la Communauté germanophone en ce qui concerne le cumul d’indemnités publiques (de M. Alexander Miesen ; Doc. 7‑153)

Wetsvoorstel tot wijziging van artikel 14bis van de wet van 31 december 1983 tot hervorming der instellingen voor de Duitstalige Gemeenschap wat de cumulatie van publieke vergoedingen betreft (van de heer Alexander Miesen; Stuk 7‑153)

(Les listes nominatives figurent en annexe.)

(De naamlijsten worden in de bijlage opgenomen.)

Vote no 3

Stemming 3

51 membres ont voté pour ;

Personne n’a voté contre ;

4 membres se sont abstenus.

51 leden hebben ja gestemd;

Niemand heeft nee gestemd;

4 leden hebben zich onthouden.

  La proposition de loi est adoptée.

  Elle sera transmise à la Chambre des représentants.

  Het westvoorstel is aangenomen.

  Het zal aan de Kamer van Volksvertegenwoordigers worden overgezonden.

Proposition de résolution concernant la violence entre partenaires (Doc. 7‑123)

Voorstel van resolutie over partnergeweld (Stuk 7‑123)

(Les listes nominatives figurent en annexe.)

(De naamlijsten worden in de bijlage opgenomen.)

Vote no 4

Stemming 4

42 membres ont voté pour ;

Personne n’a voté contre ;

13 membres se sont abstenus.

42 leden hebben ja gestemd;

Niemand heeft nee gestemd;

13 leden hebben zich onthouden.

  La proposition de résolution est adoptée.

  Elle sera communiquée à la première ministre, au vice-premier ministre et ministre de la Justice, au ministre de la Sécurité et de l’Intérieur, à la ministre des Affaires sociales et de la Santé publique, à la ministre de l’Emploi, de l’Économie et des Consommateurs, au président de la Chambre des représentants, aux présidents des parlements des Régions et des Communautés, aux ministres-présidents des Régions et des Communautés.

  Het voorstel van resolutie is aangenomen.

  Zij zal worden meegedeeld aan de eerste minister, aan de vice-eersteminister en minister van Justitie, aan de minister van Veiligheid en Binnenlandse Zaken, aan de minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid, aan de minsiter van Werk, Economie en Consumenten, aan de voorzitter van de Kamer van volksvertegenwoordigers, aan de voorzitters van de parlementen van de Gewesten en de Gemeenschappen, aan de minister-presidenten van de Gewesten en de Gemeenschappen.

Demande d’établissement d’un rapport d’information concernant le statut de l’artiste (Doc. 7‑172)

Verzoek tot het opstellen van een informatieverslag betreffende het statuut van de kunstenaar (Stuk 7‑172)

(Les listes nominatives figurent en annexe.)

(De naamlijsten worden in de bijlage opgenomen.)

Vote no 5

Stemming 5

Groupe linguistique néerlandais

25 membres ont voté pour ;

Personne n’a voté contre ;

5 membres se sont abstenus.

Nederlandse taalgroep

25 leden hebben ja gestemd;

Niemand heeft nee gestemd;

5 leden hebben zich onthouden.

Groupe linguistique français

22 membres ont voté pour ;

Personne n’a voté contre ;

Personne ne s’est abstenu.

Franse taalgroep

22 leden hebben ja gestemd;

Niemand heeft nee gestemd;

Niemand heeft zich onthouden.

Le sénateur de la Communauté germanophone a voté pour.

De Duitstalige gemeenschapssenator heeft voorgestemd.

  La demande a obtenu la majorité des suffrages et au moins un tiers des suffrages dans chaque groupe linguistique.

  Par conséquent, la demande est adoptée.

  Le Bureau a confié le rapport d’information à la commission des Matières transversales.

  Het verzoek heeft de meerderheid van de uitgebrachte stemmen en minstens een derde van de uitgebrachte stemmen behaald in elke taalgroep.

  Derhalve is het verzoek aangenomen.

  Het Bureau heeft het opstellen van dit informatieverslag aan de commissie voor de Transversale Aangelegenheden toevertrouwd.

Proposition de résolution relative au Docteur Ahmadreza Djalali, condamné à la peine de mort en Iran (de Mme Katia Segers, M. Bert Anciaux, Mme Carina Van Cauter, MM. Orry Van de Wauwer, Gaëtan Van Goidsenhoven et Stijn Bex, Mme Latifa Gahouchi, M. Jean‑Frédéric Eerdekens, Mmes Hélène Ryckmans et Annick Lambrecht ; Doc. 7‑173)

Voorstel van resolutie betreffende dr. Ahmadreza Djalali, die in Iran tot de doodstraf veroordeeld is (van mevrouw Katia Segers, de heer Bert Anciaux, mevrouw Carina Van Cauter, de heren Orry Van de Wauwer, Gaëtan Van Goidsenhoven en Stijn Bex, mevrouw Latifa Gahouchi, de heer Jean‑Frédéric Eerdekens, de dames Hélène Ryckmans en Annick Lambrecht; Stuk 7‑173)

(Les listes nominatives figurent en annexe.)

(De naamlijsten worden in de bijlage opgenomen.)

Vote no 6

Stemming 6

55 membres ont voté pour ;

Personne n’a voté contre ;

Personne ne s’est abstenu.

55 leden hebben ja gestemd;

Niemand heeft nee gestemd;

Niemand heeft zich onthouden.

  La proposition de résolution est adoptée.

  Elle sera communiquée à la première ministre, au ministre des Affaires étrangères et de la Défense, au président de la Chambre des représentants, aux présidents des parlements des Régions et des Communautés, aux ministres-présidents des Régions et des Communautés.

  Het voorstel van resolutie is aangenomen.

  Zij zal worden meegedeeld aan de eerste minister, aan de minister van Buitenlandse Zaken en van Defensie, aan de voorzitter van de Kamer van volksvertegenwoordigers, aan de voorzitters van de parlementen van de Gewesten en de Gemeenschappen, aan de minister-presidenten van de Gewesten en de Gemeenschappen.

Décès d’un ancien sénateur

Overlijden van een oud‑senator

Mme la présidente. – Le Sénat a appris avec un vif regret les décès de M. Étienne Cerexhe, sénateur honoraire.

Votre présidente a adressé les condoléances de l’Assemblée à la famille de notre regretté ancien collègue.

De voorzitster. – De Senaat heeft met groot leedwezen kennis gekregen van het overlijden van de heer Etienne Cerexhe, eresenator.

Uw voorzitster heeft het rouwbeklag van de Vergadering aan de familie van ons betreurd gewezen medelid betuigd.

Ordre des travaux

Regeling van de werkzaamheden

Mme la présidente. – L’ordre du jour de la présente séance est ainsi épuisé.

Je souhaite à chacun d’entre vous d’excellentes vacances.

De voorzitster. – De agenda van deze vergadering is afgewerkt.

Ik wens ieder van u een goede vakantie.

  Le Sénat s’ajourne jusqu’à convocation ultérieure.

  De Senaat gaat tot nadere bijeenroeping uiteen.

(La séance est levée à 13 h 30.)

(De vergadering wordt gesloten om 13.30 uur.)

Excusés

Berichten van verhindering

M. Slootmans, pour raison de santé, Mme Sminate et M. Pieters, pour d’autres devoirs, demandent d’excuser leur absence à la présente séance.

Afwezig met bericht van verhindering: de heer Slootmans om gezondheidsredenen, mevrouw Sminate en de heer Pieters wegens andere plichten.

  Pris pour information.

  Voor kennisgeving aangenomen.

Annexe

Bijlage

Votes nominatifs

Naamstemmingen

Vote no 1

Stemming 1

Présents : 55
Pour : 42
Contre : 0
Abstentions : 13

Aanwezig: 55
Voor: 42
Tegen: 0
Onthoudingen: 13

Pour

Voor

Fatima Ahallouch, Els Ampe, Bert Anciaux, Fourat Ben Chikha, Stijn Bex, Georges-Louis Bouchez, Karin Brouwers, Philippe Courard, Rik Daems, Sabine de Bethune, Kurt De Loor, Rodrigue Demeuse, Jos D’Haese, Stephanie D’Hose, Philippe Dodrimont, Véronique Durenne, Jean-Frédéric Eerdekens, Nadia El Yousfi, Martine Fournier, André Frédéric, Latifa Gahouchi, Anne-Catherine Goffinet, Antoine Hermant, Soetkin Hoessen, Annick Lambrecht, Sabine Laruelle, Laure Lekane, France Masai, Alexander Miesen, Samuel Nemes, John Pitseys, Hélène Ryckmans, Willem-Frederik Schiltz, Katia Segers, Chris Steenwegen, Farida Tahar, Julien Uyttendaele, Carina Van Cauter, Orry Van de Wauwer, Gaëtan Van Goidsenhoven, Peter Van Rompuy, Jean‑Paul Wahl.

Abstentions

Onthoudingen

Adeline Blancquaert, Yves Buysse, Allessia Claes, Bob De Brabandere, Mark Demesmaeker, Maaike De Vreese, Guy D’haeseleer, Karolien Grosemans, Andries Gryffroy, Philippe Muyters, Freya Perdaens, Anke Van dermeersch, Karl Vanlouwe.

Vote no 2

Stemming 2

Groupe linguistique néerlandais

Nederlandse taalgroep

Présents : 32
Pour : 32
Contre : 0
Abstentions : 0

Aanwezig: 32
Voor: 32
Tegen: 0
Onthoudingen: 0

Pour

Voor

Els Ampe, Bert Anciaux, Fourat Ben Chikha, Stijn Bex, Adeline Blancquaert, Karin Brouwers, Yves Buysse, Allessia Claes, Rik Daems, Sabine de Bethune, Bob De Brabandere, Kurt De Loor, Maaike De Vreese, Mark Demesmaeker, Jos D’Haese, Guy D’haeseleer, Stephanie D’Hose, Martine Fournier, Karolien Grosemans, Andries Gryffroy, Soetkin Hoessen, Annick Lambrecht, Philippe Muyters, Freya Perdaens, Willem-Frederik Schiltz, Katia Segers, Chris Steenwegen, Carina Van Cauter, Orry Van de Wauwer, Anke Van dermeersch, Peter Van Rompuy, Karl Vanlouwe.

Groupe linguistique français

Franse taalgroep

Présents : 22
Pour : 20
Contre : 0
Abstentions : 2

Aanwezig: 22
Voor: 20
Tegen: 0
Onthoudingen: 2

Pour

Voor

Fatima Ahallouch, Georges-Louis Bouchez, Philippe Courard, Rodrigue Demeuse, Philippe Dodrimont, Véronique Durenne, Jean-Frédéric Eerdekens, Nadia El Yousfi, André Frédéric, Latifa Gahouchi, Anne- Antoine Hermant, Sabine Laruelle, Laure Lekane, France Masai, Samuel Nemes, John Pitseys, Hélène Ryckmans, Farida Tahar, Gaëtan Van Goidsenhoven, Peter Van Rompuy, Karl Vanlouwe, Jean-Paul Wahl.

Abstentions

Onthoudingen

Anne-Catherine Goffinet, Julien Uyttendaele.

Sénateur de communauté germanophone

Duitstalige gemeenschapssenator

Pour

Voor

Alexander Miesen.

Vote no 3

Stemming 3

Présents : 55
Pour : 51
Contre : 0
Abstentions : 4

Aanwezig: 55
Voor: 51
Tegen: 0
Onthoudingen: 4

Pour

Voor

Fatima Ahallouch, Els Ampe, Bert Anciaux, Fourat Ben Chikha, Stijn Bex, Adeline Blancquaert, Georges-Louis Bouchez, Karin Brouwers, Yves Buysse, Allessia Claes, Philippe Courard, Rik Daems, Sabine de Bethune, Bob De Brabandere, Kurt De Loor, Maaike De Vreese, Mark Demesmaeker, Rodrigue Demeuse, Guy D’haeseleer, Stephanie D’Hose, Philippe Dodrimont, Véronique Durenne, Jean-Frédéric Eerdekens, Nadia El Yousfi, Martine Fournier, André Frédéric, Latifa Gahouchi, Anne-Catherine Goffinet, Karolien Grosemans, Andries Gryffroy, Soetkin Hoessen, Annick Lambrecht, Sabine Laruelle, France Masai, Alexander Miesen, Philippe Muyters, Freya Perdaens, John Pitseys, Hélène Ryckmans, Willem-Frederik Schiltz, Katia Segers, Chris Steenwegen, Farida Tahar, Julien Uyttendaele, Carina Van Cauter, Orry Van de Wauwer, Anke Van dermeersch, Gaëtan Van Goidsenhoven, Peter Van Rompuy, Karl Vanlouwe, Jean-Paul Wahl.

Abstentions

Onthoudingen

Jos D’Haese, Antoine Hermant, Laure Lekane, Samuel Nemes.

Vote no 4

Stemming 4

Présents : 55
Pour : 42
Contre : 0
Abstentions : 13

Aanwezig: 55
Voor: 42
Tegen: 0
Onthoudingen: 13

Pour

Voor

Fatima Ahallouch, Els Ampe, Bert Anciaux, Fourat Ben Chikha, Stijn Bex, Georges-Louis Bouchez, Karin Brouwers, Philippe Courard, Rik Daems, Sabine de Bethune, Kurt De Loor, Rodrigue Demeuse, Jos D’Haese, Stephanie D’Hose, Philippe Dodrimont, Véronique Durenne, Jean-Frédéric Eerdekens, Nadia El Yousfi, Martine Fournier, André Frédéric, Latifa Gahouchi, Anne-Catherine Goffinet, Antoine Hermant, Soetkin Hoessen, Annick Lambrecht, Sabine Laruelle, Laure Lekane, France Masai, Alexander Miesen, Samuel Nemes, John Pitseys, Hélène Ryckmans, Willem-Frederik Schiltz, Katia Segers, Chris Steenwegen, Farida Tahar, Julien Uyttendaele, Carina Van Cauter, Orry Van de Wauwer, Gaëtan Van Goidsenhoven, Peter Van Rompuy, Jean-Paul Wahl.

Abstentions

Onthoudingen

Adeline Blancquaert, Yves Buysse, Allessia Claes, Bob De Brabandere, Maaike De Vreese, Mark Demesmaeker, Guy D’haeseleer, Karolien Grosemans, Andries Gryffroy, Philippe Muyters, Freya Perdaens, Anke Van dermeersch, Karl Vanlouwe.

Vote no 5

Stemming 5

Groupe linguistique néerlandais

Nederlandse taalgroep

Présents : 30
Pour : 25
Contre : 0
Abstentions : 5

Aanwezig: 30
Voor: 25
Tegen: 0
Onthoudingen: 5

Pour

Voor

Els Ampe, Bert Anciaux, Fourat Ben Chikha, Stijn Bex, Karin Brouwers, Allessia Claes, Sabine de Bethune, Kurt De Loor, Maaike De Vreese, Mark Demesmaeker, Jos D’Haese, Stephanie D’Hose, Martine Fournier, Karolien Grosemans, Andries Gryffroy, Soetkin Hoessen, Annick Lambrecht, Philippe Muyters, Freya Perdaens, Willem-Frederik Schiltz, Chris Steenwegen, Carina Van Cauter, Orry Van de Wauwer, Peter Van Rompuy, Karl Vanlouwe.

Abstentions

Onthoudingen

Adeline Blancquaert, Yves Buysse, Bob De Brabandere, Guy D’haeseleer, Anke Van dermeersch.

Groupe linguistique français

Franse taalgroep

Présents : 22
Pour : 22
Contre : 0
Abstentions : 0

Aanwezig: 22
Voor: 22
Tegen: 0
Onthoudingen: 0

Pour

Voor

Fatima Ahallouch, Georges-Louis Bouchez, Philippe Courard, Rodrigue Demeuse, Philippe Dodrimont, Véronique Durenne, Jean-Frédéric Eerdekens, Nadia El Yousfi, André Frédéric, Latifa Gahouchi, Anne-Catherine Goffinet, Antoine Hermant, Sabine Laruelle, Laure Lekane, France Masai, Samuel Nemes, John Pitseys, Hélène Ryckmans, Farida Tahar, Julien Uyttendaele, Gaëtan Van Goidsenhoven, Peter Van Rompuy, Karl Vanlouwe, Jean-Paul Wahl.

Sénateur de communauté germanophone

Duitstalige gemeenschapssenator

Pour

Voor

Alexander Miesen.

Vote no 6

Stemming 6

Présents : 55
Pour : 55
Contre : 0
Abstentions : 0

Aanwezig: 55
Voor: 55
Tegen: 0
Onthoudingen: 0

Pour

Voor

Fatima Ahallouch, Els Ampe, Bert Anciaux, Fourat Ben Chikha, Stijn Bex, Adeline Blancquaert, Georges-Louis Bouchez, Karin Brouwers, Yves Buysse, Allessia Claes, Philippe Courard, Rik Daems, Sabine de Bethune, Bob De Brabandere, Kurt De Loor, Maaike De Vreese, Mark Demesmaeker, Rodrigue Demeuse, Jos D’Haese, Guy D’haeseleer, Stephanie D’Hose, Philippe Dodrimont, Véronique Durenne, Jean-Frédéric Eerdekens, Nadia El Yousfi, Martine Fournier, André Frédéric, Latifa Gahouchi, Anne-Catherine Goffinet, Karolien Grosemans, Andries Gryffroy, Antoine Hermant, Soetkin Hoessen, Annick Lambrecht, Sabine Laruelle, Laure Lekane, France Masai, Alexander Miesen, Philippe Muyters, Samuel Nemes, Freya Perdaens, John Pitseys, Hélène Ryckmans, Willem-Frederik Schiltz, Katia Segers, Chris Steenwegen, Farida Tahar, Julien Uyttendaele, Carina Van Cauter, Orry Van de Wauwer, Anke Van dermeersch, Gaëtan Van Goidsenhoven, Peter Van Rompuy, Karl Vanlouwe, Jean-Paul Wahl.

Propositions prises en considération

In overweging genomen voorstellen

Proposition de loi

Wetsvoorstel

Article 77 de la Constitution

Artikel 77 van de Grondwet

Proposition de loi modifiant la loi ordinaire du 6 juillet 1990 réglant les modalités de l’élection du Parlement de la Communauté germanophone, en vue d’octroyer le droit de vote aux Belges résidant à l’étranger pour l’élection du Parlement de la Communauté germanophone (de MM. Alexander Miesen et Gaëtan Van Goidsenhoven et Mme Carina Van Cauter ; Doc. 7‑174/1).

Wetsvoorstel tot wijziging van de gewone wet van 6 juli 1990 tot regeling van de wijze waarop het Parlement van de Duitstalige Gemeenschap wordt verkozen, om in het buitenland verblijvende Belgen stemrecht toe te kennen voor de verkiezing van het Parlement van de Duitstalige Gemeenschap (van de heren Alexander Miesen en Gaëtan Van Goidsenhoven en mevrouw Carina Van Cauter; Doc. 7‑174/1).

  Commission des Affaires institutionnelles

  Commissie voor de Institutionele Aangelegenheden

Propositions de résolution

Voorstellen van resolutie

Proposition de résolution visant à appréhender, transmettre et informer de façon plus pertinente sur l’histoire coloniale de la Belgique (de MM. Gaëtan Van Goidsenhoven, Georges-Louis Bouchez et Jean-Paul Wahl, Mmes Sabine Laruelle et Véronique Durenne et MM. Philippe Dodrimont et Alexander Miesen ; Doc. 7‑171/1).

Voorstel van resolutie teneinde de Belgische koloniale geschiedenis op een pertinentere wijze te benaderen, over te brengen en toe te lichten (van de heren Gaëtan Van Goidsenhoven, Georges-Louis Bouchez en Jean-Paul Wahl, de dames Sabine Laruelle en Véronique Durenne en de heren Philippe Dodrimont en Alexander Miesen; Doc. 7‑171/1).

  Commission du Renouveau démocratique et de la Citoyenneté

  Commissie voor de Democratische Vernieuwing en Burgerschap

Proposition de résolution relative au Docteur Ahmadreza Djalali, condamné à la peine de mort en Iran (de Mme Katia Segers, M. Bert Anciaux, Mme Carina Van Cauter, MM. Orry Van De Wauwer, Gaëtan Van Goidsenhoven et Stijn Bex, Mme Latifa Gahouchi, M. Jean-Frédéric Eerdekens et Mmes Hélène Ryckmans et Annick Lambrecht ; Doc. 7‑173/1).

Voorstel van resolutie betreffende dr. Ahmadreza Djalali, die in Iran tot de doodstraf veroordeeld is (van mevrouw Katia Segers, de heer Bert Anciaux, mevrouw Carina Van Cauter, de heren Orry Van De Wauwer, Gaëtan Van Goidsenhoven en Stijn Bex, mevrouw Latifa Gahouchi, de heer Jean-Frédéric Eerdekens en de dames Hélène Ryckmans en Annick Lambrecht; Doc. 7‑173/1).

  Commission des Matières transversales

  Commissie voor de Transversale Aangelegenheden

Proposition de déclaration de révision de la Constitution

Voorstel van verklaring tot herziening van de Grondwet

Proposition de déclaration de révision de l’article 36, du titre III, chapitre Ier et chapitre II, des articles 100, 119, 143, 151, 174 et 195 de la Constitution visant à supprimer le Sénat pour créer une assemblée de citoyens tirés au sort (de M. Rodrigue Demeuse, Mmes Farida Tahar et Hélène Ryckmans, M. John Pitseys et Mme France Masai ; Doc. 7‑170/1).

Voorstel van verklaring tot herziening van artikel 36, van titel III, hoofdstuk I en hoofdstuk II, en van de artikelen 100, 119, 143, 151, 174 en 195 van de Grondwet, met het oog op de afschaffing van de Senaat teneinde een bij loting samengestelde burgerassemblee op te richten (van de heer Rodrigue Demeuse, de dames Farida Tahar en Hélène Ryckmans, de heer John Pitseys en mevrouw France Masai; Doc. 7‑170/1).

  Commission des Affaires institutionnelles

  Commissie voor de Institutionele Aangelegenheden

Envoi en commission

Verzending naar commissie

La proposition ci-après a été envoyée à la Commission du Renouveau démocratique et de la Citoyenneté suite à la décision du Bureau.

Naar aanleiding van de beslissing van het Bureau werd het volgende voorstel naar de Commissie voor de Democratische Vernieuwing en Burgerschap verzonden.

Proposition de résolution visant à encourager les victimes de violence homophobe à porter plainte (de MM. Gaëtan Van Goidsenhoven, Georges-Louis Bouchez et Jean-Paul Wahl, Mmes Sabine Laruelle et Véronique Durenne et MM. Philippe Dodrimont et Alexander Miesen ; Doc. 7‑165/1).

Voorstel van resolutie teneinde slachtoffers van homofoob geweld aan te moedigen om klacht in te dienen (van de heren Gaëtan Van Goidsenhoven, Georges-Louis Bouchez en Jean-Paul Wahl, de dames Sabine Laruelle en Véronique Durenne en de heren Philippe Dodrimont en Alexander Miesen; Doc. 7‑165/1).

  Pris pour notification.

  Voor kennisgeving aangenomen.

Cour constitutionnelle – Arrêts

Grondwettelijk Hof – Arresten

En application de l’article 113 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour constitutionnelle, le greffier de la Cour constitutionnelle notifie à la présidente du Sénat :

Met toepassing van artikel 113 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, geeft de griffier van het Grondwettelijk Hof kennis aan de voorzitster van de Senaat van:

  l’arrêt no 84/2020, rendu le 18 juin 2020, en cause la question préjudicielle relative à l’article 632bis du Code judiciaire, posée par le tribunal de la famille du tribunal de première instance de Namur, division Namur (numéro du rôle 7045) ;

  het arrest nr. 84/2020, uitgesproken op 18 juni 2020, inzake de prejudiciële vraag betreffende artikel 632bis van het Gerechtelijk Wetboek, gesteld door de familierechtbank van de rechtbank van eerste aanleg Namen, afdeling Namen (rolnummer 7045);

  l’arrêt no 85/2020, rendu le 18 juin 2020, en cause le recours en annulation du chapitre 1er (articles 1er à 15) du décret de la Région wallonne du 29 mars 2018 modifiant les décrets des 12 février 2004 relatif au statut de l’administrateur public et du 12 février 2004 relatif aux commissaires du Gouvernement et aux missions de contrôle des réviseurs au sein des organismes d’intérêt public, visant à renforcer la gouvernance et l’éthique au sein des organismes wallons, introduit par la SA Investsud (numéro du rôle 7054) ;

  het arrest nr. 85/2020, uitgesproken op 18 juni 2020, inzake het beroep tot vernietiging van hoofdstuk 1 (artikelen 1 tot 15) van het decreet van het Waalse Gewest van 29 maart 2018 tot wijziging van de decreten van 12 februari 2004 betreffende het statuut van de overheidsbestuurder en van 12 februari 2004 betreffende de Regeringscommissaris en de controleopdrachten van de revisoren binnen de instellingen van openbaar nut, met het oog op een sterker bestuur en een sterkere ethiek binnen de Waalse instellingen, ingesteld door de nv Investsud (rolnummer 7054);

  l’arrêt no 86/2020, rendu le 18 juin 2020, en cause les questions préjudicielles concernant l’article 4, § 3, de la loi du 19 mars 2017 instituant un fonds budgétaire relatif à l’aide juridique de deuxième ligne, posées par le tribunal correctionnel du Hainaut, division Mons (numéros du rôle 7080, 7131, 7151 en 7248) ;

  het arrest nr. 86/2020, uitgesproken op 18 juni 2020, inzake de prejudiciële vragen betreffende artikel 4, § 3, van de wet van 19 maart 2017 tot oprichting van een Begrotingsfonds voor de juridische tweedelijnsbijstand, gesteld door de correctionele rechtbank Henegouwen, afdeling Bergen (rolnummers 7080, 7131, 7151 en 7248);

  l’arrêt no 87/2020, rendu le 18 juin 2020, en cause le recours en annulation de l’article 2 du décret de la Région wallonne du 21 juin 2018 visant à modifier l’article 57 du décret du 15 mars 2018 relatif au bail d’habitation en vue de supprimer la formule d’indexation des loyers applicable aux baux à résidence principale en cours au 1er avril 2016, introduit par l’ASBL Syndicat national des propriétaires et copropriétaires et autres (numéro du rôle 7090) ;

  het arrest nr. 87/2020, uitgesproken op 18 juni 2020, inzake het beroep tot vernietiging van artikel 2 van het decreet van het Waalse Gewest van 21 juni 2018 met het oog op de wijziging van artikel 57 van het decreet van 15 maart 2018 betreffende de woninghuurovereenkomst waarbij beoogd wordt de indexeringsformule voor huurgelden, van toepassing op de huurovereenkomsten voor een hoofdverblijfplaats, die lopen op 1 april 2016, af te schaffen, ingesteld door de vzw Nationaal Eigenaars en Mede-eigenaars Syndicaat en anderen (rolnummer 7090);

  l’arrêt no 88/2020, rendu le 18 juin 2020, en cause la question préjudicielle relative à l’article 16 de la loi du 8 août 1997 sur les faillites et à l’article XX.110, § 3, du Code de droit économique, tel qu’il a été inséré par la loi du 11 août 2017, posée par le tribunal de l’entreprise de Liège, division Dinant (numéro du rôle 7102) ;

  het arrest nr. 88/2020, uitgesproken op 18 juni 2020, inzake de prejudiciële vraag betreffende artikel 16 van de faillissementswet van 8 augustus 1997 en artikel XX.110, § 3, van het Wetboek van economisch recht, zoals ingevoegd bij de wet van 11 augustus 2017, gesteld door de ondernemingsrechtbank te Luik, afdeling Dinant (rolnummer 7102);

  l’arrêt no 89/2020, rendu le 18 juin 2020, en cause le recours en annulation de l’article 1469, § 1er, alinéa 4, du Code civil, tel que cet article a été remplacé par l’article 34 de la loi du 22 juillet 2018 modifiant le Code civil et diverses autres dispositions en matière de droit des régimes matrimoniaux et modifiant la loi du 31 juillet 2017 modifiant le Code civil en ce qui concerne les successions et les libéralités et modifiant diverses autres dispositions en cette matière, introduit par l’Ordre des barreaux francophones et germanophone (numéro du rôle 7112) ;

  het arrest nr. 89/2020, uitgesproken op 18 juni 2020, inzake het beroep tot vernietiging van artikel 1469, § 1, vierde lid, van het Burgerlijk Wetboek, zoals dat artikel werd vervangen bij artikel 34 van de wet van 22 juli 2018 tot wijziging van het Burgerlijk Wetboek en diverse andere bepalingen wat het huwelijksvermogensrecht betreft en tot wijziging van de wet van 31 juli 2017 tot wijziging van het Burgerlijk Wetboek wat de erfenissen en de giften betreft en tot wijziging van diverse bepalingen ter zake, ingesteld door de Ordre des barreaux francophones et germanophone (rolnummer 7112);

  l’arrêt no 90/2020, rendu le 18 juin 2020, en cause la question préjudicielle relative aux articles 11 et 12 de la loi du 8 mai 2014 modifiant le Code civil en vue d’instaurer l’égalité de l’homme et de la femme dans le mode de transmission du nom à l’enfant et à l’adopté, posée par le tribunal de la famille du tribunal de première instance de Namur, division Namur (numéro du rôle 7218) ;

  het arrest nr. 90/2020, uitgesproken op 18 juni 2020, inzake de prejudiciële vraag betreffende de artikelen 11 en 12 van de wet van 8 mei 2014 tot wijziging van het Burgerlijk Wetboek met het oog op de invoering van de gelijkheid tussen mannen en vrouwen bij de wijze van naamsoverdracht aan het kind en aan de geadopteerde, gesteld door de familierechtbank van de rechtbank van eerste aanleg Namen, afdeling Namen (rolnummer 7218);

  l’arrêt no 91/2020, rendu le 18 juin 2020, en cause la question préjudicielle relative à l’article 2.7.3.2.5 du Code flamand de la fiscalité, posée par le tribunal de première instance de Flandre orientale, division Gand (numéro du rôle 7221) ;

  het arrest nr. 91/2020, uitgesproken op 18 juni 2020, inzake de prejudiciële vraag betreffende artikel 2.7.3.2.5 van de Vlaamse Codex Fiscaliteit, gesteld door de rechtbank van eerste aanleg Oost-Vlaanderen, afdeling Gent (rolnummer 7221);

  l’arrêt no 92/2020, rendu le 18 juin 2020, en cause la question préjudicielle relative à l’article 332quinquies du Code civil, posée par le tribunal de la famille du tribunal de première instance de Namur, division Namur (numéro du rôle 7235).

  het arrest nr. 92/2020, uitgesproken op 18 juni 2020, inzake de prejudiciële vraag betreffende artikel 332quinquies van het Burgerlijk Wetboek, gesteld door de familierechtbank van de rechtbank van eerste aanleg Namen, afdeling Namen (rolnummer 7235).

  Pris pour notification.

  Voor kennisgeving aangenomen.

Cour constitutionnelle – Questions préjudicielles

Grondwettelijk Hof – Prejudiciële vragen

En application de l’article 77 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour constitutionnelle, le greffier de la Cour constitutionnelle notifie à la présidente du Sénat :

Met toepassing van artikel 77 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, geeft de griffier van het Grondwettelijk Hof aan de voorzitster van de Senaat kennis van:

  la question préjudicielle concernant l’article 103, § 1er, 3º, de la loi relative à l’assurance obligatoire soins de santé et indemnités, coordonnée le 14 juillet 1994, tel qu’il a été modifié par l’article 109 de la loi du 26 décembre 2013 concernant l’introduction d’un statut unique entre ouvriers et employés en ce qui concerne les délais de préavis et le jour de carence ainsi que de mesures d’accompagnement, posée par le tribunal du travail francophone de Bruxelles (numéro du rôle 7392) ;

  de prejudiciële vraag over artikel 103, § 1, 3º, van de wet betreffende de verplichte verzekering voor geneeskundige verzorging en uitkeringen, gecoördineerd op 14 juli 1994, zoals gewijzigd bij artikel 109 van de wet van 26 december 2013 betreffende de invoering van een eenheidsstatuut tussen arbeiders en bedienden inzake de opzeggingstermijnen en de carenzdag en begeleidende maatregelen, gesteld door de Franstalige arbeidsrechtbank te Brussel (rolnummer 7392);

  la question préjudicielle concernant l’article 8ter du décret de la Région wallonne du 30 mars 1995 relatif à la publicité de l’Administration, tel qu’il a été inséré par l’article 7 du décret du 2 mai 2019, posée par la commission d’accès aux documents administratifs (numéro du rôle 7395) ;

  de prejudiciële vraag over artikel 8ter van het decreet van het Waalse Gewest van 30 maart 1995 betreffende de openbaarheid van bestuur, zoals ingevoegd bij artikel 7 van het decreet van 2 mei 2019, gesteld door de commissie voor de toegang tot de bestuursdocumenten (rolnummer 7395);

  la question préjudicielle concernant l’article 47 de la loi du 20 juillet 990 relative à la détention préventive et les articles 247 et 248 de la loi générale sur les douanes et accises, coordonnée le 18 juillet 1977, posée par un juge d’instruction du tribunal de première instance francophone de Bruxelles (numéro du rôle 7396) ;

  de prejudiciële vraag over artikel 47 van de wet van 20 juli 1990 betreffende de voorlopige hechtenis en de artikelen 247 en 248 van de algemene wet inzake douane en accijnzen, gecoördineerd op 18 juli 1977, gesteld door een onderzoeksrechter van de Franstalige rechtbank van eerste aanleg te Brussel (rolnummer 7396);

  la question préjudicielle concernant l’article 14 de la loi du 6 août 1993 relative aux pensions du personnel nommé des administrations locales et l’article 161bis de la Nouvelle loi communale, tels qu’ils ont été modifiés par la loi du 25 avril 2007 relative aux pensions du secteur public, posée par la cour d’appel de Bruxelles (numéro du rôle 7397) ;

  de prejudiciële vraag over artikel 14 van de wet van 6 augustus 1993 betreffende de pensioenen van het benoemd personeel van de plaatselijke besturen en artikel 161bis van de Nieuwe Gemeentewet, zoals die artikelen zijn gewijzigd bij de wet van 25 april 2007 betreffende de pensioenen van de openbare sector, gesteld door het hof van Beroep te Brussel (rolnummer 7397);

  la question préjudicielle relative à la loi du 14 octobre 2018 modifiant la Code des droits d’enregistrement, d’hypothèque et de greffe en vue de réformer les droits de greffe, posée par le juge de paix du premier canton de Mons (numéro du rôle 7399) ;

  de prejudiciële vraag betreffende de wet van 14 oktober 2018 tot wijziging van het Wetboek der registratie-, hypotheek- en griffierechten teneinde de griffierechten te hervormen, gesteld door de vrederechter van het eerste kanton Bergen (rolnummer 7399);

  les questions préjudicielles concernant l’article 8 de la loi du 29 avril 1999 relative aux pratiques non conventionnelles dans les domaines de l’art médical, de l’art pharmaceutique, de la kinésithérapie, de l’art infirmier et des professions paramédicales, posées par le tribunal de première instance néerlandophone de Bruxelles (numéro du rôle 7401) ;

  de prejudiciële vragen over artikel 8 van de wet van 29 april 1999 betreffende de niet-conventionele praktijken inzake de geneeskunde, de artsenijbereidkunde, de kinesitherapie, de verpleegkunde en de paramedische beroepen, gesteld door de Nederlandstalige rechtbank van eerste aanleg te Brussel (rolnummer 7401);

  les questions préjudicielles concernant l’article 66bis du décret de la Région flamande du 20 avril 2001 relatif à l’organisation du transport de personnes par la route, posées par le tribunal de police d’Anvers, division Malines (numéro du rôle 7403).

  de prejudiciële vragen over artikel 66bis van het decreet van het Vlaamse Gewest van 20 april 2001 betreffende de organisatie van het personenvervoer op de weg, gesteld door de politierechtbank Antwerpen, afdeling Mechelen (rolnummer 7403).

  Pris pour notification.

  Voor kennisgeving aangenomen.

Cour constitutionnelle – Recours

Grondwettelijk Hof – Beroepen

En application de l’article 76 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour constitutionnelle, le greffier de la Cour constitutionnelle notifie à la présidente du Sénat :

Met toepassing van artikel 76 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, geeft de griffier van het Grondwettelijk Hof kennis aan de voorzitster van de Senaat van:

  le recours en annulation de l’article 2 de la loi du 29 novembre 2019 modifiant la loi du 20 juillet 1990 relative à la détention préventive en ce qui concerne l’arrestation immédiate, introduit par Youssef Messaoudi (numéro du rôle 7400).

  het beroep tot vernietiging van artikel 2 van de wet van 29 november 2019 tot wijziging van de wet van 20 juli 1990 betreffende de voorlopige hechtenis aangaande de onmiddellijke aanhouding, ingesteld door Youssef Messaoudi (rolnummer 7400).

  Pris pour notification.

  Voor kennisgeving aangenomen.

Cour d’appel

Hof van beroep

Par lettre du 23 juin 2020, le premier président de la cour d’appel de Liège transmet au Sénat, conformément à l’article 340 du Code judiciaire, le rapport de fonctionnement 2019 de la cour d’appel de Liège, approuvé lors de l’assemblée générale du 17 juin 2020.

Bij brief van 23 juni 2020 zendt de eerste voorzitter van het hof van beroep te Luik, overeenkomstig artikel 340 van het Gerechtelijk Wetboek aan de Senaat over, het werkingsverslag 2019 van het hof van beroep te Luik, goedgekeurd tijdens zijn algemene vergadering van 17 juni 2020.

  Dépôt au Greffe.

  Neergelegd ter Griffie.

Cours du travail

Arbeidshoven

Par lettre du 2 juin 2020, le premier président de la cour du travail d’Anvers transmet au Sénat, conformément à l’article 340 du Code judiciaire, le rapport de fonctionnement 2019 de la cour du travail d’Anvers, approuvé lors de son assemblée générale du 29 mai 2020.

Bij brief van 2 juni 2020, zendt de eerste voorzitter van het arbeidshof te Antwerpen, overeenkomstig artikel 340 van het Gerechtelijk Wetboek aan de Senaat over, het werkingsverslag 2019 van het arbeidshof te Antwerpen, goedgekeurd tijdens zijn algemene vergadering van 29 mei 2020.

Par lettre du 27 mai 2020, le premier président de la cour du travail de Gand transmet au Sénat, conformément à l’article 340 du Code judiciaire, le rapport de fonctionnement 2019 de la cour du travail de Gand, approuvé lors de son assemblée générale du 19 mai 2020.

Bij brief van 27 mei 2020, zendt de eerste voorzitter van het arbeidshof te Gent, overeenkomstig artikel 340 van het Gerechtelijk Wetboek aan de Senaat over, het werkingsverslag 2019 van het arbeidshof te Gent, goedgekeurd tijdens zijn algemene vergadering van 19 mei 2020.

Par lettre du 25 juin 2020, le premier président de la cour du travail de Mons transmet au Sénat, conformément à l’article 340 du Code judiciaire, le rapport de fonctionnement 2019 de la cour du travail de Mons, approuvé lors de son assemblée générale du 22 juin 2020.

Bij brief van 25 juni 2020 zendt de eerste voorzitter van het arbeidshof te Bergen, overeenkomstig artikel 340 van het Gerechtelijk Wetboek aan de Senaat over, het werkingsverslag 2019 van het arbeidshof te Bergen, goedgekeurd tijdens zijn algemene vergadering van 22 juni 2020.

Par lettre du 23 juin 2020, le premier président de la cour du travail de Liège transmet au Sénat, conformément à l’article 340 du Code judiciaire, le rapport de fonctionnement 2019 de la cour du travail de Liège, approuvé lors de son assemblée générale du 22 juin 2020.

Bij brief van 23 juni 2020 zendt de eerste voorzitter van het arbeidshof te Luik, overeenkomstig artikel 340 van het Gerechtelijk Wetboek aan de Senaat over, het werkingsverslag 2019 van het arbeidshof te Luik, goedgekeurd tijdens zijn algemene vergadering van 22 juni 2020.

  Dépôt au Greffe.

  Neergelegd ter Griffie.

Parquet général

Parket-generaal

Par lettre du 10 juin 2020, le procureur général d’Anvers transmet au Sénat, conformément à l’article 346 du Code judiciaire, le rapport de fonctionnement 2019 du parquet général d’Anvers, approuvé lors de son assemblée de corps du 10 juin 2020.

Bij brief van 10 juni 2020 zendt de procureur-generaal te Antwerpen, overeenkomstig artikel 346 van het Gerechtelijk Wetboek aan de Senaat over, het werkingsverslag 2019 van het parket-generaal te Antwerpen, goedgekeurd tijdens zijn korpsvergadering van 10 juni 2020.

  Dépôt au Greffe.

  Neergelegd ter Griffie.

Auditorat général

Auditoraat-generaal

Par lettre du 16 juin 2020, le procureur général d’Anvers transmet au Sénat, conformément à l’article 346 du Code judiciaire, le rapport de fonctionnement 2019 de l’auditorat général d’Anvers, approuvé lors de son assemblée de corps du 16 juin 2020.

Bij brief van 16 juni 2020 zendt de procureur-generaal te Antwerpen, overeenkomstig artikel 346 van het Gerechtelijk Wetboek aan de Senaat over, het werkingsverslag 2019 van het auditoraat-generaal te Antwerpen, goedgekeurd tijdens zijn korpsvergadering van 16 juni 2020.

  Dépôt au Greffe.

  Neergelegd ter Griffie.

Auditorats du travail

Arbeidsauditoraten

Par lettre du 2 juin 2020, l’auditeur du travail de Louvain transmet au Sénat, conformément à l’article 346 du Code judiciaire, le rapport de fonctionnement 2019 de l’auditorat du travail de Louvain, approuvé lors de son assemblée de corps du 2 juin 2020.

Bij brief van 2 juni 2020 zendt de arbeidsauditeur te Leuven, overeenkomstig artikel 346 van het Gerechtelijk Wetboek aan de Senaat, het werkingsverslag 2019 van het arbeidsauditoraat te Leuven, goedgekeurd tijdens zijn korpsvergadering van 2 juni 2020.

Par lettre du 25 juin 2020, l’auditeur du travail de Liège transmet au Sénat, conformément à l’article 346 du Code judiciaire, le rapport de fonctionnement 2019 de l’auditorat du travail de Liège, approuvé lors de son assemblée de corps du 23 mars 2020.

Bij brief van 25 juni 2020 zendt de arbeidsauditeur van Luik, overeenkomstig artikel 346 van het Gerechtelijk Wetboek aan de Senaat over, het werkingsverslag 2019 van het arbeidsauditoraat van Luik, goedgekeurd tijdens zijn korpsvergadering van 23 maart 2020.

Par lettre du 27 mai 2020, l’auditeur du travail du Brabant wallon transmet au Sénat, conformément à l’article 346 du Code judiciaire, le rapport de fonctionnement 2019 de l’auditorat du travail du Brabant wallon, approuvé lors de son assemblée de corps du 20 mai 2020.

Bij brief van 27 mei 2020 zendt de arbeidsauditeur van Waals-Brabant, overeenkomstig artikel 346 van het Gerechtelijk Wetboek aan de Senaat over, het werkingsverslag 2019 van het arbeidsauditoraat van Waals-Brabant, goedgekeurd tijdens zijn korpsvergadering van 20 mei 2020.

  Dépôt au Greffe.

  Neergelegd ter Griffie.

Tribunaux de première instance

Rechtbanken van eerste aanleg

Par lettre du 16 juin 2020, le président du tribunal de première instance du Limbourg transmet au Sénat, conformément à l’article 340 du Code judiciaire, le rapport de fonctionnement 2019 du tribunal de première instance du Limbourg, approuvé lors de son assemblée générale du 5 juin 2020.

Bij brief van 16 juni 2020 zendt de voorzitter van de rechtbank van eerste aanleg van Limburg, overeenkomstig artikel 340 van het Gerechtelijk Wetboek aan de Senaat over, het werkingsverslag 2019 van de rechtbank van eerste aanleg van Limburg, goedgekeurd tijdens zijn algemene vergadering van 5 juni 2020.

Par lettre du 29 mai 2020, le président du tribunal de première instance du Luxembourg transmet au Sénat, conformément à l’article 340 du Code judiciaire, le rapport de fonctionnement 2019 du tribunal de première instance du Luxembourg, approuvé lors de son assemblée générale du 27 mai 2020.

Bij brief van 29 mei 2020 zendt de voorzitter van de rechtbank van eerste aanleg te Luxemburg, overeenkomstig artikel 340 van het Gerechtelijk Wetboek aan de Senaat over, het werkingsverslag 2019 van de rechtbank van eerste aanleg te Luxemburg, goedgekeurd tijdens zijn algemene vergadering van 27 mei 2020.

Par lettre du 3 juin 2020, le président du tribunal de première instance de Namur transmet au Sénat, conformément à l’article 340 du Code judiciaire, le rapport de fonctionnement 2019 du tribunal de première instance de Namur, approuvé lors de son assemblée générale du 29 mai 2020.

Bij brief van 3 juni 2020 zendt de voorzitter van de rechtbank van eerste aanleg te Namen, overeenkomstig artikel 340 van het Gerechtelijk Wetboek aan de Senaat, het werkingsverslag 2019 van de rechtbank van eerste aanleg te Namen, goedgekeurd tijdens zijn algemene vergadering van 29 mei 2020.

  Dépôt au Greffe.

  Neergelegd ter Griffie.

Tribunaux du travail

Arbeidsrechtbanken

Par lettre du 29 mai 2020, le président du tribunal du travail d’Anvers transmet au Sénat, conformément à l’article 340, § 3, alinéa 5, du Code judiciaire, le rapport de fonctionnement 2019 du tribunal du travail d’Anvers, approuvé lors de son assemblée générale du 29 mai 2020.

Bij brief van 20 mei 2020 zendt de voorzitter van de arbeidsrechtbank van Antwerpen, overeenkomstig artikel 340, § 3, 5º, van het Gerechtelijk Wetboek aan de Senaat over, het werkingsverslag 2019 van de arbeidsrechtbank van Antwerpen, goedgekeurd tijdens zijn algemene vergadering van 29 mei 2020.

Par lettre du 2 juin 2020, le président du tribunal du travail de Gand transmet au Sénat, conformément à l’article 340, § 3, alinéa 5, du Code judiciaire, le rapport de fonctionnement 2019 du tribunal du travail de Gand, approuvé lors de son assemblée générale du 29 mai 2020.

Bij brief van 2 juni 2020 zendt de voorzitter van de arbeidsrechtbank van Gent, overeenkomstig artikel 340, § 3, 5º, van het Gerechtelijk Wetboek aan de Senaat over, het werkingsverslag 2019 van de arbeidsrechtbank van Gent, goedgekeurd tijdens zijn algemene vergadering van 29 mei 2020.

  Dépôt au Greffe.

  Neergelegd ter Griffie.

Entreprises publiques économiques – SNCB

Economische Overheidsbedrijven – NMBS

Par lettre du 19 juin 2020, le ministre de la Mobilité, chargé de Belgocontrol et de la SNCB, transmet au Sénat, conformément à l’article 27, § 3, de la loi du 21 mars 1991 portant réforme de certaines entreprises publiques économiques, les comptes annuels de la SNCB, accompagnés du rapport de gestion et du rapport du collège des commissaires pour l’exercice 2019.

Bij brief van 19 juni 2020 zendt de minister van Mobiliteit, belast met Belgocontrol en de NMBS, overeenkomstig artikel 27, § 3, van de wet van 21 maart 1991 betreffende de hervorming van sommige economische overheidsbedrijven, aan de Senaat over, de jaarrekeningen van de NMBS, het jaarverslag en het verslag van het college van commissarissen van het jaar 2019.

  Dépôt au Greffe.

  Neergelegd ter Griffie.

Entreprises économiques publiques – SNCB – Fonds RER

Economische Overheidsbedrijven – NMBS – GEN Fonds

Par lettre du 19 juin 2020, le ministre de la Mobilité, chargé de Belgocontrol et de la SNCB, transmet au Sénat, conformément à l’article 50, § 4, de la loi-programme du 11 juillet 2005, le rapport 2019 concernant la gestion du Fonds RER par la SNCB.

Bij brief van 19 juni 2020 zendt de minister van Mobiliteit, belast met Belgocontrol en de NMBS overeenkomstig artikel 50, § 4, van de programmawet van 11 juli 2005 aan de Senaat over, het verslag 2019 betreffende het beheer van het GEN Fonds door de NMBS.

  Dépôt au Greffe.

  Neergelegd ter Griffie.

Entreprises publiques économiques – SNCB – Médiateur pour les voyageurs ferroviaires

Economische Overheidsbedrijven – NMBS – Ombudsdienst voor treinreizigers

Par lettre du 2 juillet 2020, le médiateur pour les voyageurs ferroviaires transmet au Sénat, conformément à l’article 16, § 3, de la loi du 28 avril 2010 portant des dispositions diverses (I), le rapport annuel pour 2019.

Bij brief van 2 juli 2020 zendt de ombudsman voor treinreizigers, overeenkomstig artikel 16, § 3, van de wet van 28 april 2010 houdende diverse bepalingen (I) aan de Senaat over, het jaarverslag voor 2019.

  Dépôt au Greffe.

  Neergelegd ter Griffie.

Entreprises publiques économiques – HR RAIL

Economische Overheidsbedrijven – HR RAIL

Par lettre du 19 juin 2020, le ministre de la Mobilité, chargé de Belgocontrol et de la SNCB, transmet au Sénat, conformément l’article 56 de la loi du 23 juillet 1926, modifiée par l’article 3 de l’arrêté royal du 11 décembre 2013, le rapport annuel, les comptes annuels consolidés de HR RAIL et le rapport du collège des commissaires pour l’exercice 2019.

Bij brief van 19 juni 2020 zendt de minister van Mobiliteit, belast met Belgocontrol en de NMBS overeenkomstig artikel 56 van de wet van 23 juli 1926 en gewijzigd door artikel 3 van het koninklijk besluit van 11 december 2013 aan de Senaat over, het jaarverslag, de geconsolideerde jaarrekening van HR RAIL en het verslag van het college van commissarissen over het dienstjaar 2019.

  Dépôt au Greffe.

  Neergelegd ter Griffie.

Entreprises publiques économiques – Infrabel

Economische Overheidsbedrijven – Infrabel

Par lettre du 19 juin 2020, le ministre de la Mobilité, chargé de Belgocontrol et de la SNCB, transmet au Sénat, conformément l’article 27, § 5, de la loi du 21 mars 1991 portant réforme de certaines entreprises publiques économiques, le rapport annuel, les comptes annuels consolidés d’Infrabel et le rapport du collège des commissaires pour l’exercice 2019.

Bij brief van 19 juni 2020 zendt de minister van Mobiliteit, belast met Belgocontrol en de NMBS overeenkomstig artikel 27, § 5, van de wet van 21 maart 1991 betreffende de hervorming van sommige economische overheidsbedrijven, aan de Senaat over, het jaarverslag, de geconsolideerde jaarrekening van Infrabel en het verslag van het college van commissarissen over het dienstjaar 2019.

  Dépôt au Greffe.

  Neergelegd ter Griffie.

Entreprises publiques économiques – La Poste

Economische Overheidsbedrijven – De Post

Par lettre du 29 juin 2019, les médiateurs pour le secteur postal transmettent au Sénat, conformément à l’article 46, § 3, de la loi du 21 mars 1991 portant réforme de certaines entreprises publiques économiques, le rapport annuel 2019.

Bij brief van 29 juni 2020 zenden de ombuds-mannen voor de postdiensten, overeenkomstig artikel 46, § 3, van de wet van 21 maart 1991 betreffende de hervorming van sommige economische overheidsbedrijven, aan de Senaat over, het jaarverslag 2019.

  Dépôt au Greffe.

  Neergelegd ter Griffie.

Entreprises publiques économiques – Énergie

Economische Overheidsbedrijven – Energie

Par lettre du 25 mai 2020, le médiateur de l’Énergie transmet au Sénat, conformément à l’article 27, § 15, de la loi du 29 avril 1999 relative à l’organisation du marché de l’électricité, le rapport annuel 2019 du Service de médiation pour l’Énergie.

Bij brief van 25 mei 2020 zendt de ombudsman voor Energie, overeenkomstig artikel 27, § 15, van de wet van 29 april 1999 betreffende de organisatie van de elektriciteitsmarkt, aan de Senaat over, het jaarverslag 2019 van de Ombudsdienst voor Energie.

  Dépôt au Greffe.

  Neergelegd ter Griffie.

Autorité des services et marchés financiers (FSMA)

Autoriteit voor financiële diensten en markten (FSMA)

Par lettre du 19 juin 2020, le président de l’Autorité des services et marchés financiers transmet au Sénat, conformément à l’article 65 de la loi du 2 août 2002 relative à la surveillance du secteur financier et aux services financiers, le rapport annuel pour 2019.

Bij brief van 19 juni 2020 zendt de voorzitter van de Autoriteit voor financiële diensten en markten, overeenkomstig artikel 65 van de wet van 2 augustus 2002 betreffende het toezicht op de financiële sector en de financiële diensten, aan de Senaat over, het jaarverslag voor 2019.

  Dépôt au Greffe.

  Neerlegging ter Griffie.

Conseil consultatif fédéral des aînés

Federale Adviesraad voor ouderen

Par lettre du 19 juin 2020, le président du Conseil consultatif fédéral des aînés transmet au Sénat, conformément à l’article 3, § 5, de la loi du 8 mars 2007 créant un Conseil consultatif des aînés, le rapport annuel 2019.

Bij brief van 19 juni 2020 zendt de voorzitter van de Federale Adviesraad voor ouderen, overeenkomstig artikel 3, § 5, van de wet van 8 maart 2007 tot oprichting van een Federale Adviesraad voor ouderen aan de Senaat over, het jaarverslag 2019.

  Dépôt au Greffe.

  Neergelegd ter Griffie.

Parlement européen

Europees Parlement

Par lettre du 18 juin 2020, le président du Parlement européen transmet au Sénat les textes adoptés par le Parlement européen du 13 au 15 mai 2020.

Bij brief van 18 juni 2020 zendt de voorzitter van het Europees Parlement aan de Senaat over, de teksten aangenomen door het Europees Parlement van 13 tot 15 mei 2020.

  Dépôt au Greffe.

  Neergelegd ter Griffie.

Exécution des décisions du Conseil de sécurité des Nations unies

Uitvoering van de besluiten van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties

Par lettre du 10 juin 2020, le vice-premier ministre et ministre des Finances transmet au Sénat, conformément à l’article 3 de la loi du 11 mai 1995 relative à la mise en œuvre des décisions du Conseil de sécurité de l’Organisation des Nations unies, l’arrêté royal modifiant la liste des personnes et entités visée aux articles 3 et 5 de l’arrêté royal du 28 décembre 2006 relatif aux mesures restrictives spécifiques à l’encontre de certaines personnes et entités dans le cadre de la lutte contre le financement du terrorisme.

Bij brief van 10 juni 2020 zendt de vice-eersteminister en minister van Financiën aan de Senaat over, overeenkomstig artikel 3 van de wet van 11 mei1995 inzake de tenuitvoerlegging van de besluiten van de Veiligheidsraad van de Organisatie van de Verenigde Naties, het koninklijk besluit tot wijziging van de lijst van personen en entiteiten bedoeld in artikelen 3 en 5 van het koninklijk besluit van 28 december 2006 inzake specifieke beperkende maatregelen tegen bepaalde personen en entiteiten met het oog op de strijd tegen de financiering van het terrorisme.

  Dépôt au Greffe.

  Neergelegd ter Griffie.