5-877/1 | 5-877/1 |
21 MAART 2011
Dit wetsvoorstel neemt in geactualiseerde vorm de tekst over van een voorstel van mevrouw Els Schelfhout dat op 7 oktober 2008 in de Senaat werd ingediend (stuk Senaat, nr. 4-948/1 - 2007/2008).
Overeenkomstig artikel 90, eerste lid, van de wet op de landverzekeringsovereenkomst van 25 juni 1992 (hierna WLVO 1992 genoemd) wordt de rechtsbijstandsverzekering gedefinieerd als volgt : « de verzekeringsovereenkomsten waarbij de verzekeraar zich verbindt diensten te verrichten en kosten op zich te nemen, ten einde de verzekerde in staat te stellen zijn rechten te doen gelden, als eiser of als verweerder, hetzij in een gerechtelijke, administratieve of andere procedure, tenzij los van enige procedure. »
De rechtsbijstandverzekering heeft een maatschappelijke functie en verschaft de burger de mogelijkheid zich te verzekeren voor de kosten van een juridische procedure. De verzekerde zal immers zelf niet altijd geneigd zijn zijn rechten ten volle te verdedigen wanneer hij geconfronteerd wordt met de kostprijs van een gerechtelijke procedure. De kosten van een gerechtelijke procedure zijn wel grotendeels terugvorderbaar van de verliezende partij maar moeten toch eerst door eiser worden voorgefinancierd. De rechtsbijstandsverzekering speelt echter ook een belangrijke rol wanneer een burger als verweerder wordt aangesproken. Bijvoorbeeld, een voorliggende auto op de autosnelweg maakt een bruusk remmanoeuvre waardoor u niet tijdig kan remmen en op de voorligger inrijdt. Alhoewel u niet de intentie had de voorligger te kwetsen, heeft deze laatste toch wat nekpijn ten gevolge van het ongeval. Niettegenstaande het feit dat uw burgerlijke aansprakelijkheidsverzekeraar voor de auto de benadeelde toch volledig schadeloos heeft gesteld voor de geleden schade kan het parket beslissen om u te vervolgen wegens onopzettelijke slagen en verwondingen (1) . In een dergelijk geval komt uw rechtsbijstandverzekeraar tussen voor de procedurekosten (2) .
Door de rechtsbijstandverzekering kan dus een groot deel van de bevolking zich verzekeren tegen het risico om als eiser of verweerder betrokken te raken in een gerechtelijke of administratieve procedure. Het is de bedoeling om in een moderne rechtsstaat voor iedere burger een voldoende toegang tot het gerecht te verzekeren. Daarom moet iedereen aanspraak kunnen maken op de gratis juridische eerstelijnsbijstand. Voor bepaalde minderbegoeden in onze samenleving wordt daarnaast ook voorzien in een volledige of gedeeltelijke kosteloze juridische tweedelijnsbijstand. Voor het deel van de bevolking dat niet in aanmerking komt voor de juridische tweedelijnsbijstand biedt de rechtsbijstandsverzekering soelaas (3) . Om deze reden moet de rechtsbijstandverzekering voldoende tegemoetkomen aan de noodzaak om aan de verzekerde een adequate verdediging te verschaffen. Dergelijke optiek komt ook het best tegemoet aan het recht op een eerlijk proces vervat in artikel 6 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens (voor wat strafzaken betreft).
De verzekerde kan verzekerd zijn bij een gespecialiseerde rechtsbijstandverzekeraar die zich uitsluitend bezighoudt met dergelijke risico's. In heel wat polissen vormt de rechtsbijstandsverzekering echter een optionele dekking binnen een andere verzekeringspolis, zoals de autoverzekering of de familiale verzekering. Het beheer van deze verschillende dekkingen moet conform de wettelijke regeling gescheiden gebeuren om belangenconflicten te voorkomen.
In het artikel 92 WLVO 1992 wordt voorzien dat de verzekeraar uitdrukkelijk in de algemene voorwaarden van de verzekeringsovereenkomst moet bepalen dat de verzekerde een vrije keuze inzake raadslieden heeft wanneer er moet worden overgegaan tot een gerechtelijke of administratieve procedure of wanneer er zich een belangenconflict voordoet met de verzekeraar. De verzekerde wordt zodoende ingelicht betreffende zijn recht op vrije keuze op het moment van het afsluiten van de verzekeringsovereenkomst. Een dergelijke informatieverstrekking blijkt voor heel wat mensen echter onvoldoende te zijn. Op het moment dat er zich een schadegeval voordoet zal de verzekerde er immers niet altijd meer aan denken dat hij over een vrije keuze inzake een advocaat beschikt. Bovendien zijn niet alle verzekerden even goed in staat om de algemene voorwaarden van zijn rechtsbijstandsverzekering te ontleden. Niet iedereen in onze maatschappij is immers voldoende begaafd of geschoold om ten volle te begrijpen wat er in de algemene voorwaarden van een verzekeringsovereenkomst is bepaald. Dat is een maatschappelijke realiteit waar rekening mee gehouden moet worden.
Sommige rechtsbijstandverzekeraars maken van de situatie van de verzekerde handig gebruik om te wachten met de aanstelling van een advocaat teneinde de zaak in der minne te kunnen regelen. De verzekerde wordt hierbij vaak geconfronteerd met een regeling die niet altijd even voordelig voor hem blijkt te zijn.
De verzekeringssector zelf heeft reeds ingezien dat een betere informatieverstrekking wel degelijk nodig is. In de gedragsregels voor de rechtsbijstandverzekeraar wordt het volgende voorzien :
« De verzekeraar zal het principe van de vrije keuze van advocaat uitdrukkelijk opnemen in de rechtsbijstandspolis. De verzekeraar zal dat principe bovendien in herinnering brengen wanneer er bij een gerechtelijke of administratieve procedure of bij een belangenconflict tussen verzekerde en verzekeraar een beroep wordt gedaan op een advocaat. De verzekeraar zal de vrije keuze van de verzekerde eerbiedigen.Wanneer de verzekerde geen advocaat kent die hem kan verdedigen, zal de verzekeraar de verzekerde op diens verzoek de contactgegevens van advocaten meedelen (4) . »
Een dergelijke gedragscode is echter niet bindend indien de verzekeraar er niet mee instemt. Bovendien is er niet voorzien in een sanctie wanneer de gedragscode niet wordt nageleefd en is ook niet voorzien op welke wijze de verzekeraar de verzekerde moet herinneren aan zijn vrij keuzerecht. Teneinde te garanderen dat de verzekerde zich op het moment dat er een beroep moet gedaan worden op een advocaat ten volle bewust is dat hij over een vrij keuzerecht beschikt en zodoende op een optimale wijze zijn rechten kan laten gelden, wordt in het voorstel voorzien in een wettelijke informatieverplichting betreffende het vrije keuzerecht op het moment dat er bij een gerechtelijke- of administratieve procedure of bij een belangenconflict een beroep wordt gedaan op een advocaat.
Bepaalde verzekeraars proberen de verzekerde een raadsman op te leggen die voorkomt op de lijst van advocaten waarmee zij samenwerken. Deze werken meestal met een jaarlijks abonnement of een vast forfaitair tarief per zaak en zijn dus meestal goedkoper dan de raadsman van de verzekerde zelf. De kwaliteit van de dienstverlening is soms navenant. Om deze reden wordt erin voorzien dat de verzekeraar slechts een advocaat aan de verzekerde kan voorstellen nadat de verzekerde hier voorafgaandelijk en op een schriftelijke wijze heeft toe verzocht. In Frankrijk werd deze bepaling reeds ingevoerd in de Code des assurances. In la loi du 19 février 2007 réformant l'assurance de protection juridique bepaalt artikel L 127-3, vierde lid, voortaan het volgende : « L'assureur ne peut proposer le nom d'un avocat à l'assuré sans demande écrite de sa part. »
Overeenkomstig artikel 140 WLVO 1992 en artikel 45, 7º, van de wet van 2 augustus 2002 betreffende het toezicht op de financiële sector en de financiële diensten kan de Commissie voor het Bank-, Financie- en Assurantiewezen toezicht uitoefenen op de naleving van deze nieuwe bepalingen en voorzien in eventuele sancties wanneer zou blijken dat de wet niet wordt nageleefd.
Artikel 2
Het artikel voorziet dat de verzekeraar de verzekerde uitdrukkelijk moet in kennis stellen van zijn vrije keuze inzake een advocaat wanneer er bij een gerechtelijke- of administratieve procedure of bij een belangenconflict een beroep wordt gedaan op een advocaat.
Bovendien moet de verzekeraar de verzekerde op een « schriftelijke » wijze op de hoogte stellen van zijn recht op vrije keuze zodat zowel de verzekeraar als de verzekerde zeker zijn dat de kennisgeving wel degelijk wordt verricht.
Het artikel voorziet eveneens dat de verzekeraar zijn advocaat niet kan opdringen aan de verzekerde. Voortaan is het de verzekeraar enkel nog toegelaten om de verzekerde een advocaat voor te stellen nadat deze laatste hem hier voorafgaandelijk schriftelijk heeft om gevraagd.
| Wouter BEKE. |
Artikel 1
Deze wet regelt een aangelegenheid als bedoeld in artikel 78 van de Grondwet.
Art. 2
Artikel 92 van de wet op de landverzekeringsovereenkomst van 25 juni 1992 wordt aangevuld met twee leden, luidende :
« De verzekeraar brengt de verzekerde schriftelijk op de hoogte van zijn recht bepaald in het vorige lid wanneer er bij een gerechtelijke of administratieve procedure of bij een belangenconflict tussen verzekerde en verzekeraar een beroep wordt gedaan op een advocaat.
Het is de verzekeraar slechts toegestaan een advocaat voor te stellen, mits een voorafgaandelijk schriftelijk verzoek van de verzekerde hiertoe. »
24 februari 2011.
| Wouter BEKE. |
(1) Artikel 418 van het Strafwetboek.
(2) Tenzij deze dekking uitdrukkelijk wordt uitgesloten in de polisvoorwaarden. Boetes zijn altijd uitgesloten van dekking ingevolge artikel 91, WLVO 1992.
(3) Teneinde het sluiten van een rechtsbijstandverzekering te stimuleren voorziet het koninklijk van 15 januari 2007 tot vaststelling van de voorwaarden waaraan een verzekeringsovereenkomst rechtsbijstand moet voldoen om te worden vrijgesteld van de jaarlijkse taks op de verzekeringsverrichtingen bedoeld in artikel 173 van het Wetboek diverse rechten en taksen, dat er op de rechtsbijstandsverzekering onder bepaalde voorwaarden geen verzekeringstaks van 9,25 % moet worden betaald.
(4) Assuralia, Beroepsvereniging van de Verzekeringsondernemingen, « Gedragsregels van de rechtsbijstandverzekeraar », SVC06118, 14 december 2006, blz. 3.