Tweetalige printerversie Eentalige printerversie

Schriftelijke vraag nr. 5-8817

van Dirk Claes (CD&V) d.d. 22 april 2013

aan de vice-eersteminister en minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid, belast met Beliris en de Federale Culturele Instellingen

Drug - Khat (qat) - Gebruik in België - Verbod - Sensibilisatie

verdovend middel
handel in verdovende middelen
bewustmaking van de burgers

Chronologie

22/4/2013Verzending vraag
10/1/2014Antwoord

Vraag nr. 5-8817 d.d. 22 april 2013 : (Vraag gesteld in het Nederlands)

Khat is een oppeppende drug die zijn oorsprong vindt in oost-Afrika. Men kent daar de gewoonte de bladeren van een struik, de Catha edulis, te kauwen. Die struik komt voor in landen als Ethiopië, Somalië en Jemen. Khat wordt gebruikt door verse bladeren tot een balletje te kauwen, dat in de mond wordt gehouden door het tussen de tanden en de wang te stoppen. Die bladeren bevatten de stof cathinon. Door het kauwen komt die stof vrij en wordt ze doorgeslikt. De effecten en risico's van cathinon zijn vergelijkbaar met die van amfetamines. Wie er veel van gebruikt, kan er zeker verslaafd aan worden.

De voorbije 20 jaar, met de snel uitbreidende Somalische, Ethiopische, Jemenitische en Keniaanse gemeenschappen in Europa en Noord-Amerika, is de verkoop van khat over de continenten heen een lucratieve en groeiende markt geworden. Binnen de Europese Unie (EU) is het gebruik van khat beperkt tot immigranten uit de landen rondom de Hoorn van Afrika.

Graag had ik een antwoord gekregen op volgende vragen:

1) Het aantal khatgebruikers in de EU lijkt toe te nemen, maar er is maar weinig inzicht in de omvang en de aard van het probleem. Onderzoek lijkt dan ook aangewezen om beter te kunnen beoordelen wat de markt voor die drugs is en hoe ernstig de sociaaleconomische gevolgen en gevolgen voor de gezondheid zijn.

a) Heeft de Federale Overheidsdienst (FOD) Volksgezondheid onderzoek geleverd naar het gebruik van khat in België en de risico's die daaraan verbonden zijn? Wat waren de resultaten daarvan?

b) Beschikt de FOD over gegevens naar gebruik van khat in België? Welke?

2) Worden de controlediensten van de FOD Volksgezondheid geconfronteerd met (het gebruik van) khat? Wat zijn de bevindingen op het terrein?

3) Hoe staat de minister tegenover khat? Wat is haar standpunt aangaande het verbod van khat in bijna heel Europa (uitgezonderd het Verenigd Koninkrijk) ?

4) Khat wordt voornamelijk gebruikt door migrantengemeenschappen. Acht de minister het nodig om ze (beter) voor te lichten over de mogelijke gevolgen voor de gezondheid en het sociale leven en over de juridische aspecten?

Antwoord ontvangen op 10 januari 2014 :

1a) Volgens mijn diensten, werd er nog geen onderzoek geleverd naar het gebruik van khat in België. Ook internationaal gezien is het onderzoek naar het gebruik van khat beperkt. Het aantal khatgebruikers in Europa lijkt toe te nemen, maar er is maar wij beschikken over geen enkel cijfergegevens aangaande de omvang en de aard van het probleem.

1b) Cijfermateriaal over het gebruik van khat in de algemene bevolking is niet beschikbaar.

Algemeen kan gesteld worden dat khat voornamelijk gebruikt wordt door immigranten van de eerste generatie uit Afrika ten zuiden van de Sahara en er zijn weinig aanwijzingen dat het gebruik zich uitbreidt naar andere gemeenschappen. Er is maar zeer beperkte informatie over de verspreiding, de gebruikspatronen en de gevolgen van het gebruik; zelfs op Europees niveau ontbreekt deze informatie grotendeels. Uit internationale studies komt naar voor dat in deze gemeenschappen tot 10 % dagelijkse gebruikers aanwezig zijn.

Rekening houdende met de specifieke manier waarop khat wordt gebruikt (het kauwen van 100-300 gram bladeren gedurende drie tot zes uur), en de gerapporteerde hoeveelheden inbeslaggenomen planten, kan gesteld worden dat in de algemene bevolking het gebruik van khat verwaarloosbaar is.

2) Sporadisch worden er khat-planten inbeslaggenomen. Deze inbeslagnames kunnen afkomstig zijn van grootschalige smokkel (o.m. via containers en de haven van Antwerpen), of van kleinschalige smokkel (bijvoorbeeld voor persoonlijk gebruik, meestal bij terugkeer uit Afrika met het vliegtuig).

In 2012 werden in België 70 inbeslagnames van khat verricht, voor een totale hoeveelheid van 1 300 kilogram plantenmateriaal. In 2010 en 2011 bedroeg het aantal inbeslagnames respectievelijk 51 en 77. Ook qua hoeveelheden zijn er geen grote verschillen: in 2010 werd 1020 kilogram khat inbeslaggenomen, in 2011 ging het over 1 130 kilogram. Er is dus geen grote stijging van de hoeveelheid khat die het land binnenkomt.

3) Net zoals in het overgrote deel van Europa, staat khat op de lijst van de psychotrope stoffen, en is dus effectief illegaal in België sinds 2006.

Het gebruik van khat (de plant zelf dus) gebeurt door kauwen, waardoor langzaam het actieve hoofdbestanddeel (cathine) wordt vrijgesteld in het lichaam, wat een licht stimulerende werking tot gevolg heeft (vergelijkbaar met het kauwen van coca-bladeren).

Indien khat op deze manier gebruikt wordt is er weinig sprake van toxiciteit of schadelijke nevenwerkingen. Dit in tegenstelling tot het gebruik van de zuivere stof cathine of een van zijn synthetische derivaten (de zogenaamde cathinones of “badzouten” – nieuwe synthetische psychoactieve substanties die enkel nog de scheikundige basisstructuur gemeenschappelijk hebben met cathine), die wel zeer toxisch en verslavend kunnen zijn.

Zoals met de meeste drugs kan excessief gebruik van khat tot verslaving leiden. Ook kan het risico’s van lichamelijke en psychische aandoeningen bij overigens gezonde mensen met zich meebrengen. Mensen die al aan een psychische aandoening lijden, zijn waarschijnlijk extra kwetsbaar. Deze risico’s liggen echter een stuk lager dan bij de klassieke drugs zoals cocaïne en heroïne.

Van belang is ook de zeer beperkte houdbaarheid van khat. Na het oogsten verliest khat zeer snel zijn psychoactieve werking. In tegenstelling tot andere drugs van plantaardige oorsprong (zoals cocaïne en heroïne), wordt de plant zelf geconsumeerd. De plant zelf dient van Afrika naar België gesmokkeld te worden, wat ook tijd in beslag neemt, en beperkingen oplegt: zo dienen grote volumes aan plantenmateriaal gesmokkeld te worden (dit in tegenstelling to bv cocaïne, waar enkel het zuivere eindproduct dient getransporteerd te worden).

Door de grote hoeveelheid te gebruiken bladeren, de instabiliteit van de werkzame stoffen en de wijze van gebruik sluit khat niet aan op de eisen van reguliere druggebruikers in Europa. Daardoor zal het gebruik ervan zich waarschijnlijk nauwelijks uitbreiden naar de bredere drugsmarkt.

Al deze factoren in acht nemend kan gesteld worden dat het khat-fenomeen in ons land heel beperkt is en sterk gelokaliseerd tot bepaalde gemeenschappen, en dat de schadelijke effecten (verslaving, toxiciteit, sociale problematiek, …) van het gebruik van khat eerder beperkt blijven.

4) Rekening houdende met het zeer specifieke gebruik van de khat-plant (enkel in welbepaalde etnische gemeenschappen), zijn de gebruikers waarschijnlijk goed geïnformeerd over de plant. Bovendien zorgt de specifieke wijze van consumptie ervoor dat het actieve bestanddeel maar langzaam wordt vrijgesteld, waardoor de kans op overdosering en toxiciteit vrij klein is.

Het meest van belang voor migrantengemeenschappen is hoogstwaarschijnlijk het juridische aspect: het kan dat sommige van deze mensen niet op de hoogte zijn van het feit dat het gebruik van khat in België verboden is, dit meestal in tegenstelling tot het land van herkomst.