Tweetalige printerversie Eentalige printerversie

Schriftelijke vraag nr. 5-356

van Bert Anciaux (sp.a) d.d. 27 december 2010

aan de minister van Justitie

Braziliaanse sekte - Igrjea Universal do Reino de Deus (IURD) - Activiteiten in België

religieuze sekte
Brazilië
witwassen van geld

Chronologie

27/12/2010Verzending vraag
21/2/2011Antwoord

Vraag nr. 5-356 d.d. 27 december 2010 : (Vraag gesteld in het Nederlands)

Reeds in 1996, in illo tempore, tijdens mijn vorig mandaat als senator, stelde ik een vraag over de omstreden Braziliaanse sekte Igreja Universal do Reino de Deus (IURD) of de Universele Kerk van het Rijk Gods. Op dat moment nestelde die organisatie zich in België en moest de parlementaire onderzoekscommissie Sekten haar rapport nog opstellen.

De Universele Kerk van het Rijk Gods, opgericht in 1977 door Edir Macedo, leunt sterk aan bij de Pinksterbeweging. Net als die laatste groeit ook de Universele kerk van het rijk Gods in een hoog tempo. Wereldwijd zou die “kerk” al meer dan zeven miljoen aanhangers tellen, met vestigingen in honderdtweeënzestig landen en een eigen politieke partij en tv-netwerk in Brazilië.

Er komt echter almaar meer kritiek op de beweging. Heel wat landen volgen nauwlettend haar ontwikkeling. In sommige gevallen wordt er daadwerkelijk tegen opgetreden. In Brazilië, het moederland, loopt momenteel een zaak tegen de stichter, Edir Macedo, en negen van zijn medewerkers wegens fraude en het witwassen van zwart geld. Men zou geld, bedoeld voor liefdadigheid, gebruiken voor de eigen verrijking en de verdere uitbouw van de religieuze beweging. Ook eerdere rechtszaken behandelden witwasserij, smokkel en grootschalige fraude. Gelet op het internationale karakter van die misdaden heeft ook Interpol al enkele malen een onderzoek naar de beweging gevoerd.

Ik stelde in 1996 al de vraag hoe die organisatie, zo kort na haar oprichting, in staat was om maandelijks 200.000 oude Belgische franken neer te tellen voor de huur van de voormalige bioscoop Rubens. Die vraag blijft actueel vermits het toch zou gaan om een “bescheiden” vereniging zonder winstgevend oogmerk (vzw). Daarbij rijst het vermoeden dat de Belgische tak van de Braziliaanse sekte sponsoring uit het buitenland geniet. Mag ik me hierbij de vraag stellen of deze Universele Kerk van het Rijk Gods voor haar activiteiten in België niet wordt gefinancierd met misdaadgeld uit het buitenland?

Het rapport van de parlementaire onderzoekscommissie Sekten spreekt van “een authentieke misdaadorganisatie, die alleen de eigen verrijking nastreeft”. Dat wordt krachtig verwoord als “een extreme vorm van religieus mercantilisme”. Kortom, deze Universele Kerk van het Rijk Gods beweert dat het rijk van God zich hier op aarde ontwikkelt en volop oplossingen biedt voor alle mogelijke kwalen, depressie, werkloosheid en gezins- en financiële problemen. Onder het motto “wie geeft, ontvangt” belooft men de kerkbezoekers dat hun wensen, in ruil voor een gulle donatie, zullen uitkomen.

De IURD was niet zo blij met die omschrijving in het rapport van de onderzoekscommissie. Drie van haar bestuursleden dagvaardden daarom de staat. De IURD kreeg gelijk bij het Hof van beroep te Brussel, maar dit arrest werd later door het Hof van Cassatie vernietigd (C.05.0494.N/1). De zaak werd opnieuw doorverwezen naar het Hof van beroep te Gent en is er, naar ik verneem, nog steeds hangende.

Tot slot verwijs ik graag naar het alarmsignaal dat in juni 2008 via de pers is verspreid door het Informatie- en Adviescentrum inzake de schadelijke sektarische organisaties (Iassco), dat de gevaren van deze nieuwe Pinksterbeweging duidelijk in het licht stelde. Volgens dit notoire centrum brengt deze, toch onverbloemd als sekte te klasseren organisatie, vooral schade toe aan de Afrikaanse en Zuid-Amerikaanse gemeenschappen in ons land. Die gemeenschappen zijn wereldwijd ook de uitverkoren doelgroepen van de IURD.

Omdat ik me over de aanwezigheid van die beweging ernstig zorgen maak, kreeg ik graag een antwoord op de volgende vragen:

1) Kan de minister mij een stand van zaken geven over de rechtszaak die door de IURD is aangespannen? Welke gevolgen zou een uitspraak in het voordeel de IURD hebben?

2) Wordt de IURD nog steeds gevolgd door het Iassco en / of de staatsveiligheid? Is er al een onderzoek gevoerd naar de financiële situatie van de beweging? Lopen er nog onderzoeken naar de beweging?

3) Kan de minister mij een stand van zaken geven over de activiteiten in België? Kan hij mij informatie geven over de aanwezigheid in ons land, bijvoorbeeld het aantal leden en de vestigingsplaatsen?

4) Is hij op de hoogte van de vele gerechtelijke onderzoeken in het buitenland? Is hij op de hoogte van het onderzoek van Interpol? Bestaat er hierover internationale samenwerking?

Antwoord ontvangen op 21 februari 2011 :

De enige rechtszaak in België waarbij, bij ons weten de Universele Kerk van het Koninkrijk Gods betrokken is, is de zaak die sedert 1998 bestaat tussen de vzw Universele Kerk van het Koninkrijk Gods en drie van haar bestuurders en de Belgische Staat (via dagvaarding van de Kamer van volksvertegenwoordigers in de persoon van de voorzitter).

Op 24 juni 1998 hebben de vzw Universele Kerk van het Koninkrijk Gods en drie van haar bestuurders de Belgische Staat voor de rechtbank gedaagd door de Kamer van volksvertegenwoordigers in de persoon van de voorzitter te dagvaarden.

De vzw was de mening toegedaan dat de stellingen die over haar waren opgenomen in het verslag van een parlementaire onderzoekscommissie over de sekten , een schadelijk beeld van haar schetsten. Ze meende daarenboven dat de commissie onachtzaam te werk was gegaan.

Op 2 november 2000 heeft de rechtbank van eerste aanleg te Brussel haar vordering onontvankelijk verklaard.

Het hof van beroep te Brussel heeft dit vonnis op 28 juni 2005 vernietigd. Het hof, het verslag beschouwend op grond van de bijzondere autoriteit van de steller ervan, van de objectieve invalshoek die het document zichzelf toebedeelde en van het rechtstreekse oogmerk het publiek voor te lichten, heeft geacht dat het de eisers aan openbaar misprijzen blootstelde en in verband bracht met criminele activiteiten en strafbare gedragingen.

Voor het hof van beroep is deze aantasting van het maatschappelijke imago van een vereniging, die volgt uit nalatigheid in het verslag, vastgestelde, vaststaande en niet vermogensrechtelijk schade. Daarom gelastte het hof:

- dat een publiekelijke mededeling moest gedaan worden, in twee dagbladen, van een uittreksel van het arrest met de in het verslag begane fout;

- dat iedere eiser een morele schadevergoeding geraamd op één euro moest ontvangen.

Het Hof van Cassatie heeft dit arrest van het hof van beroep op 1 juni 2006 verbroken, ‘behalve in zoverre de appelrechters het hoger beroep ontvankelijk verklaren ', en heeft daartoe de absolute immuniteit van de parlementsleden en het parlement als instelling aangevoerd. Het aldus beperkte geding is naar het hof van beroep te Gent verwezen, dat op 1 december 2011 uitspraak zal doen.

2) Het Centrum heeft, sinds de oprichting ervan in 1998, de Universele Kerk van het Koninkrijk Gods nauwlettend in het oog gehouden, en heeft zijn documentatie over deze groep onafgebroken aangevuld, niet zozeer door het aantal vragen waartoe ze aanleiding geeft, maar wel door:

1 de rechtszaak die sinds 1998 bestaat tussen de Universele Kerk van het Koninkrijk Gods en drie van haar bestuurders en de Belgische Staat (via dagvaarding van de Kamer van volksvertegenwoordigers in de persoon van de voorzitter);

2 het gegeven dat de 'welvaartstheologie' wordt ontwikkeld binnen de (neo-) pinksterbeweging.

Het IACCSO heeft op vrijdag 6 juni 2008 ter gelegenheid van het tienjarig bestaan van de wet van 2 juni 1998 houdende zijn oprichting in het federale parlement een colloquium georganiseerd over de toenmalige toestand van de sekten in België, en bijgevolg over de veranderingen die zich sedert 1998 ter zake hebben voorgedaan. Daartoe werd gebruik gemaakt van observeerbare handelwijzen binnen een religieuze beweging die een hoge vlucht kent, en die de Afrikaanse neo-pinksterbeweging op het Belgische grondgebied wordt genoemd.

De analyse van de vragen om informatie en om opheldering geregistreerd door het IACSSO, laten sinds enkele jaren een nieuwe tendens bij de vragen van de bevolking zien, hoewel ze op zich niet kunnen worden beschouwd als de barometer voor het sektarisme in België en a priori geenszins conclusies over de schadelijkheid van de groepen die het onderwerp ervan zijn, eruit kunnen worden getrokken. Er is een gestage en aanzienlijke toename van het aantal vragen over de neo-pinksterbeweging bij de migranten uit het Zuiden, die thans om en bij de 15 % van het totale aantal vragen uitmaken.

Tijdens dit colloquium waren drie tussenkomsten rechtstreeks gewijd aan het thema van de 'welvaartstheologie', en een ervan aan de Universele Kerk van het Koninkrijk Gods (zie programma als bijlage). Er werd gedebatteerd over de wervende kracht en de penetratiegraad van de welvaartsdoctrine als toegang tot het heil ‘hier en nu', door zich te focussen op de wonderbaarlijke kracht die op het vlak van gezondheid en materieel bezit op het individu zou inwerken.

Enerzijds nagaan in welke mate de beloften inzake behoud of herstel van de gezondheid door gebed, via de organisatie van een aantal praktijken en voorstellingen rond de oorzaak van de ziekte en therapeutische gedragingen, omdat ze de houding die de gelovigen gaan aannemen kunnen beïnvloeden, al dan niet kunnen leiden tot handelwijzen die strijdig zijn met het principe dat het individu zich de meest doeltreffende behandeling ter genezing van zijn ziekte niet zou mogen ontzeggen, en een wantrouwige of weinig coöperatieve houding ten aanzien van het medisch personeel zou uitlokken.

Anderzijds rekening houden met de moeilijkheden (inzonderheid op economisch vlak) die zouden kunnen volgen uit de bewerking van de toegang tot het ‘overvloedige leven’ wanneer het er voor de gelovige om gaat vooraf zijn deel van de overeenkomst na te komen en het bewijs te leveren van zijn vertrouwen in God om de beloofde successen te boeken op lichamelijk, geestelijk of materieel vlak.

Met betrekking tot de vermogenstoestand van de groep blijkt uit open bronnen dat de Universele Kerk van het Koninkrijk Gods over een aanzienlijk vermogen beschikt: 10 000 tempels , dikwijls plaatsen van aanzien (zoals Cinema Rubens te Antwerpen), 62 radiozenders, 16 televisiezenders (de twee bekendste zijn de derde nationale zender van Brazilië, TV Record, en Mulher), verschillende weekbladen of tweewekelijkse publicaties (La Folha Universal), twee drukkerijen (Edito Grafica Universal en Ediminas S/A), een uitgeverij (Universal Produçoes), een verzekeringsmaatschappij (Uni Correfora), een bouwonderneming (Unifec), een opnamestudio (Frame), een bank (Banco do Credito Metropolitano), een meubelfabriek, een reisbureau (New Tour), alsook verschillende financiële holdings, soms in belastingparadijzen gevestigd (Invest Holding, Cable Invest, LM Consultoria ltda). Dit vermogen verworven met de giften van de gelovigen, heeft sommigen ertoe gebracht om de Universele Kerk van het Koninkrijk Gods met de bijnaam ‘multinational van het geloof’ of 'de octopus' te bedenken, verwijzend naar haar constante groei. Deze bronnen ramen de jaarlijkse omzet op één miljard dollar.

3) De eerste openbaar erkende vestiging van de Universele Kerk van het Koninkrijk Gods in België dateert van 1995, en is geregistreerd als vzw (nr. 2362295). De zetel is gevestigd in de Carnotstraat 15 te 2060 Antwerpen. De kerk is voornamelijk in deze stad aanwezig, maar er zijn nog twee andere vergaderplaatsen.

De Universele Kerk van het Koninkrijk Gods organiseert op de volgende drie adressen erediensten:

- Waversesteenweg 29 1050 Brussel

- Carnotstraat 15 2060 Antwerpen

- Dendermondsesteenweg 57A 9000 Gent

Nochtans heeft het er alle schijn van dat het dagelijkse (en dus financiële) bestuur van de vzw in Ettelbrück gebeurt (Groothertogdom Luxemburg).

Over het aantal gelovigen in België bestaat geen uitsluitsel, de enige nauwkeurige cijfers waarover we beschikken zijn de cijfers van de eerste religieuze bijeenkomst in Antwerpen, in Cinema Rubens, waar 350 personen op af kwamen (gelovigen of nieuwsgierigen)

Er moet worden onderstreept dat de Universele Kerk van het Koninkrijk Gods aangesloten is bij het Verbond van Vlaamse Pinkstergemeenten in België (VVP), en bijgevolg via de Evangelische Alliantie Vlaanderen afhangt van de Administratieve Raad van de Protestants-Evangelische Eredienst (bestuursorgaan van de Protestantse Eredienst erkend door de Belgische overheid).

4) Volgens onze open bronnen zouden er in de loop van de jaren 1990 en 2000 in Brazilië verschillende gerechtelijke onderzoeken naar de Universele Kerk van het Koninkrijk Gods en vertegenwoordigers ervan gevoerd zijn.

Op dit vlak trekken in het bijzonder twee onderzoeken onze aandacht:

- de beschuldiging op 11 augustus 2009 door het parket van de staat Sao Paulo van E. Macedo en negen anderen verbonden aan de groep wegens het witwassen van geld en vereniging van misdadigers ;

- het voor 12 januari 2011 aangekondigde vonnis in de zaak van het openbaar ministerie van Sao Paulo tegen Edir Macedo, Ester Eunice Bezerra, senador Marcelo Crivella, Sylvia Crivella, TV Record de Rio Preto S/A, TV Record de Franca S/A e Rádio Record S/A (Canal 7 de São Paulo) en anderen , betreffende de aankoop van Rede Record.

Opdat het IACSSO zijn taken zo goed mogelijk zou kunnen vervullen, moet het zo uitgebreid mogelijke toegang krijgen tot informatie over deze rechtszaken. Dit gebeurt via uitwisselingen op regelmatige tijdstippen met diverse Belgische en buitenlandse organen belast met het onderzoek naar het sektarische verschijnsel. Omdat er jammer genoeg geen gelijksoortig centrum bestaat in Brazilië is, werd contact opgenomen met de Belgische ambassade in Brazilië om betrouwbare bijkomende informatie te verkrijgen (kopie voor de Federale Overheidsdienst (FOD) Buitenlandse Zaken, Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking, DG Bilaterale Zaken, B1.6 ‘Latijns Amerika en Caraïben’ – ter attentie van de heer K. Rouvroy, gevolmachtigd minister – Karmelietenstraat 15 – 1000 Brussel).