SÉNAT DE BELGIQUE BELGISCHE SENAAT
________________
Session 2015-2016 Zitting 2015-2016
________________
13 janvier 2016 13 januari 2016
________________
Question écrite n° 6-805 Schriftelijke vraag nr. 6-805

de Jean-Jacques De Gucht (Open Vld)

van Jean-Jacques De Gucht (Open Vld)

à la ministre des Affaires sociales et de la Santé publique

aan de minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid
________________
Radicalisation - Secret médical - Possibilité de faire un signalement de radicalisation - Vie privée Radicalisering - Medisch beroepsgeheim - Mogelijkheid om radicalisering te melden - Privacy 
________________
médecin
protection de la vie privée
terrorisme
secret professionnel
intégrisme religieux
extrémisme
radicalisation
dokter
eerbiediging van het privé-leven
terrorisme
beroepsgeheim
religieus conservatisme
extremisme
radicalisering
________ ________
13/1/2016Verzending vraag
(Einde van de antwoordtermijn: 11/2/2016)
28/1/2016Antwoord
13/1/2016Verzending vraag
(Einde van de antwoordtermijn: 11/2/2016)
28/1/2016Antwoord
________ ________
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 6-806 Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 6-806
________ ________
Question n° 6-805 du 13 janvier 2016 : (Question posée en néerlandais) Vraag nr. 6-805 d.d. 13 januari 2016 : (Vraag gesteld in het Nederlands)

Quant au caractère transversal de cette question, l'accord de gouvernement flamand accorde de l'attention à la prévention de la radicalisation. Il est question de la création d'une cellule regroupant des experts de divers domaines politiques afin de détecter, de prévenir la radicalisation et d'y remédier, elle comporterait un point de contact central et travaillerait en collaboration avec d'autres autorités. C'est l'Agence flamande de l'Intérieur qui est chargée de la coordination de cette cellule. L'autorité fédérale joue un rôle clé, en particulier en ce qui concerne l'approche proactive et le contrôle. À l'avenir, un fonctionnaire fédéral du SPF Intérieur fera également partie de cette cellule. Il s'agit dès lors d'une matière régionale transversale. Je me réfère également au plan d'action mis récemment sur pied par le gouvernement flamand en vue de prévenir les processus de radicalisation susceptibles de conduire à l'extrémisme et au terrorisme.

En matière de radicalisation, l'échange d'informations est essentiel si l'on veut mettre en place une détection coordonnée des risques. Les professions médicales sont liées au secret médical, à juste titre.

Sur le terrain, un cadre permettant de récolter et de partager les informations sur les signaux de risques de radicalisation s'avère nécessaire. La mise en place d’un tel cadre est cependant juridiquement très complexe étant donné la diversité des régimes applicables et le droit au respect de la vie privée. Cela va également à l'encontre de la raison d’être du secret professionnel proprement dit, à savoir la création d’une relation de confiance.

En décembre 2015, l'Ordre des médecins français a rédigé une note à l'attention des médecins, leur indiquant ce qu'ils doivent faire s'ils sont confrontés à un patient qui est en voie de radicalisation ou qui est déjà radicalisé. La note indique que le médecin est tenu au respect du secret professionnel par la loi et le code de déontologie médicale. Mais si le comportement du patient constitue une menace pour la sécurité, le médecin qui respecte le secret professionnel pourra être confronté à un cas de conscience. Selon la note, les médecins peuvent enfreindre le secret professionnel s'il y a des indications suffisantes d'une radicalisation. Chaque situation doit être examinée « au cas par cas ». Les médecins français sont invités à se tourner vers les conseils départementaux pour solliciter un avis. L'Ordre français des médecins estime opportun d'utiliser une définition claire de la radicalisation. La radicalisation est définie par trois caractéristiques cumulatives: un processus graduel, le respect d'une idéologie extrémiste et l'adhésion à la violence.

Madame la ministre, j'aimerais obtenir une réponse aux questions suivantes:

1) Que pensez-vous de l'initiative de l'Ordre des médecins français ?

2) Vous êtes-vous déjà concertée avec l'Ordre des médecins pour voir si les médecins ressentent, tout comme leurs collègues français, le besoin d'élaborer une directive qui leur donnerait, le cas échéant, la possibilité d'enfreindre le secret médical, s'ils le jugent nécessaire, lorsqu'il y a des indications suffisantes d'une radicalisation et, bien entendu, uniquement s'ils le souhaitent ? Dans la négative, êtes-vous disposée à aborder cette question avec les médecins et les autres groupes professionnels médicaux ?Pouvez-vous préciser à quelles dates et éventuellement, selon quelles modalités ?

 

Wat betreft transversaal karakter: in het Vlaams regeerakkoord wordt er aandacht besteed aan het voorkomen van radicalisering en is er sprake van het oprichten van een cel met experten uit de diverse beleidsdomeinen om radicalisering te voorkomen, te detecteren en te remediëren, met één centraal aanspreekpunt en in samenwerking met andere overheden. De coördinatie van deze cel ligt bij het Agentschap Binnenlands Bestuur. Vooral wat betreft de proactieve aanpak en de handhaving vervult de federale overheid een sleutelrol. In de toekomst zal ook een federale ambtenaar van de FOD Binnenlandse Zaken deel uitmaken van deze cel. Het betreft aldus een transversale gewestaangelegenheid. Ik verwijs tevens naar het recente actieplan van de Vlaamse regering ter preventie van radicaliseringsprocessen die kunnen leiden tot extremisme en terrorisme.

Uitwisselen van informatie is essentieel om in het raam van de problematiek van radicalisering aan gecoördineerde risicodetectie te doen. De medische beroepen zijn terecht gebonden aan een beroepsgeheim.

Vanuit het terrein is er naar verluidt nood aan een kader waarin informatie over risicosignalen inzake radicalisering kan worden ingebracht en gedeeld. Dit is echter complex en staat op gespannen voet met de bestaansreden van het beroepsgeheim zelf, namelijk het creëren van een vertrouwensrelatie. Dit laatste is een fundamentele peiler voor de medische beroepen.

In december 2015 stelde de Franse Orde van geneesheren een nota op voor artsen, waarin staat wat ze moeten doen als ze in aanraking komen met een patiënt die aan het radicaliseren is of al is geradicaliseerd. In de nota wordt erop gewezen dat de arts het beroepsgeheim moet respecteren dat « door de wet en de code van de medische ethiek » wordt opgelegd. Maar als het gedrag van een patiënt een bedreiging voor de veiligheid vormt, kan de arts in gewetensnood raken door zijn beroepsgeheim te handhaven. Volgens de nota mogen artsen hun beroepsgeheim schenden als er voldoende aanwijzingen zijn dat er sprake is van radicalisering. Dit moet « geval per geval » bekeken worden. De Franse artsen kunnen zich ook wenden tot een raad om advies te vragen. De Franse Orde van geneesheren acht het verstandig om een duidelijke definitie van radicalisering te hanteren. Radicalisering wordt bepaald door drie cumulatieve kenmerken: een geleidelijk proces, naleving van een extremistische ideologie en de goedkeuring van geweld.

Ik had dan ook graag een antwoord gekregen op de volgende vragen:

1) Wat vindt u van het initiatief van de Franse Orde van geneesheren?

2) Heeft u reeds overleg gehad met de Orde der artsen om te zien of zij de behoefte aanvoelen om net als hun Franse collega's een richtlijn uit te werken die de artsen de mogelijkheid zou geven om desgevallend het medisch geheim te doorbreken indien de arts dit noodzakelijk acht als er voldoende aanwijzingen zijn dat er sprake is van radicalisering en vanzelfsprekend enkel indien de arts dit wenst? Zo neen, bent u bereid dit met de artsen en de andere geneeskundige beroepsgroepen aan te kaarten? Kan u dit desgevallend toelichten naar data en eventuele modaliteiten?

 
Réponse reçue le 28 janvier 2016 : Antwoord ontvangen op 28 januari 2016 :

L'honorable membre trouvera ci-après la réponse à sa question.

L’article 458 du Code pénal sanctionne toute violation du secret professionnel. Ce principe relève des compétences de la Justice.

En outre, sur le plan médical, le Code de déontologie médicale de l’Ordre des médecins institue également la règle du secret professionnel. Il s'impose aux praticiens consultés par un patient ou amenés à lui donner des soins ou des avis, dans quelque circonstance que ce soit. Le secret professionnel du médecin s'étend à tout ce que le médecin a vu, connu, appris, constaté, découvert ou surpris dans l'exercice ou à l'occasion de l'exercice de sa profession.

Toutefois, le secret professionnel n’est pas absolu. Par exemple le médecin se doit de porter secours à une personne exposée à un péril grave (article 422bis du Code pénal). Sur base de l’état de nécessité, tout médecin peut déroger exceptionnellement à son secret professionnel afin de protéger l’intérêt général ou l’intérêt d’une autre personne qui aurait été mis en balance avec l’intérêt du patient. Chaque situation est particulière et doit être appréciée au cas par cas par le médecin. Face à une situation difficile, le Conseil national de l’Ordre des médecins indique que tout médecin peut solliciter l'avis du conseil provincial de l'Ordre des médecins dont il relève.

Le principe de l’état de nécessité tout comme l’obligation de porter assistance à une personne en danger s’appliquent à tout dépositaire d’un secret soumis à l’article 458 du Code pénal.

Je mentionnerai pour finir que la définition du radicalisme, si elle s’avère nécessaire, est un acte délicat qui relève des ministres compétents de la Justice et de l’Intérieur.

Het geachte lid vindt hieronder het antwoord op zijn vragen.

Artikel 458 van het Strafwetboek bestraft elke schending van het beroepsgeheim. Dit principe valt onder de bevoegdheid van Justitie.

Daarnaast stelt ook de Code van geneeskundige plichtenleer van de Orde der geneesheren op medisch vlak de regel in van het beroepsgeheim. De door patiënten geraadpleegde of om zorgen of raad verzochte practici zijn in alle omstandigheden door het beroepsgeheim gebonden. Het beroepsgeheim van de arts omvat alles wat de arts heeft gezien, gehoord, vernomen, vastgesteld, ontdekt of opgevangen tijdens of bij gelegenheid van de uitoefening van zijn beroep.

Het beroepsgeheim is echter niet absoluut. Bijvoorbeeld moet de arts om hulp te verlenen aan een persoon die in groot gevaar verkeert (artikel 422bis van het Strafwetboek). Op basis van de noodtoestand kan elke arts uitzonderlijk zijn beroepsgeheim afwijken om het algemeen belang te beschermen of het belang van een ander persoon dat werd afgewogen tegen het belang van de patiënt. Elke situatie is anders en moet geval per geval beoordeeld worden door de arts. Bij een moeilijke situatie wijst de Nationale Raad van de Orde der geneesheren er op dat elke arts het advies kan vragen van de provinciale raad van de Orde der geneesheren waaronder hij ressorteert.

Het principe van de noodtoestand en de verplichting om hulp te bieden aan een persoon in gevaar zijn van toepassing op eenieder die kennis draagt van een geheim en onderworpen is aan artikel 458 van het Strafwetboek.

Tot slot zou ik willen vermelden dat de definitie van radicalisme, mocht ze nodig blijken, een delicate zaak is die valt onder de bevoegdheid van de ministers van Justitie en Binnenlandse Zaken.