SÉNAT DE BELGIQUE BELGISCHE SENAAT
________________
Session 2014-2015 Zitting 2014-2015
________________
18 décembre 2014 18 december 2014
________________
Question écrite n° 6-309 Schriftelijke vraag nr. 6-309

de Martine Taelman (Open Vld)

van Martine Taelman (Open Vld)

au ministre de la Justice

aan de minister van Justitie
________________
Violence envers les personnes âgées - Maltraitance des personnes âgées - Chiffres - Durcissement de la politique répressive Geweld tegen ouderen - Ouderenmishandeling - Cijfers - Aanscherpen handhavingsbeleid 
________________
personne âgée
violence
statistique officielle
bejaarde
geweld
officiële statistiek
________ ________
18/12/2014Verzending vraag
(Einde van de antwoordtermijn: 22/1/2015)
19/6/2015Rappel
5/11/2015Antwoord
18/12/2014Verzending vraag
(Einde van de antwoordtermijn: 22/1/2015)
19/6/2015Rappel
5/11/2015Antwoord
________ ________
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 6-308 Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 6-308
________ ________
Question n° 6-309 du 18 décembre 2014 : (Question posée en néerlandais) Vraag nr. 6-309 d.d. 18 december 2014 : (Vraag gesteld in het Nederlands)

La présente question porte sur une matière transversale relevant aussi de la compétence des Communautés en matière de soins aux personnes âgées et de prévention.

Les résultats d'une étude publiée dernièrement aux Pays-Bas montrent que les personnes âgées sont de plus en plus souvent victimes de violences. L'augmentation de la violence à l'encontre des hommes âgés est particulièrement frappante. Ce phénomène s'observe aussi bien à domicile, du fait de membres de la famille ou de soignants à domicile, par exemple, que dans des maisons de soins. En Belgique, l'autorité flamande a mis en place le numéro 1712, le Point de contact « Abus, Violence et Maltraitance d’enfants », ainsi que le « Vlaams Ondersteuningscentrum Ouderenmis(be)handeling » (VLOCO - Centre flamand d'appui en matière de maltraitance des personnes âgées) qui organise un congrès chaque année. Les Pays-Bas ont quant à eux adopté le plan d'action « Ouderen in veilige handen » (Personnes âgées entre des mains sûres) et imposé l'établissement de rapports de suivi périodiques sur la violence dans des relations de dépendance. Nos voisins du nord vont même jusqu'à donner la possibilité d'inscrire le personnel du secteur des soins sur une liste noire. Enfin, en 2012, le gouvernement néerlandais a permis que des peines plus lourdes soient prononcées en cas de violence dans des relations de dépendance, soit également en cas de violence envers des personnes âgées. Comme la situation néerlandaise est souvent très semblable à la situation belge, il serait intéressant d'étudier ce qu'il en est dans notre pays.

En effet, la police indique l'âge des victimes dans les procès-verbaux. Les informations demandées peuvent donc entre autres être obtenues grâce au système ISLP (Integrated System for the Local Police) de la police.

Le ministre peut-il me fournir les renseignements suivants?

1. Une étude spécifique de la violence envers les personnes âgées a-t-elle été réalisée dans notre pays ? Si oui, qu'indiquent les chiffres? Si non, une telle étude est-elle programmée? Pouvez-vous en préciser le contenu et le calendrier?

2. Comment réagissez-vous à l'annonce d'une multiplication des cas de violence envers les personnes âgées? Nos statistiques sont-elles comparables à celles des Pays-Bas? Dans l'affirmative, pouvez-vous donner des explications? Dans la négative, pour quelle raison?

3. Pouvez-vous communiquer le nombre (de préférence annuel) de procès-verbaux établis ces trois dernières années pour violence envers des personnes âgées? Disposez-vous d'informations supplémentaires sur les auteurs et surtout pouvez-vous préciser si ces personnes travaillaient dans des maisons de soins ou dans d'autres établissements en contact avec des personnes âgées?

4. Le gouvernement est-il disposé à prendre des mesures complémentaires en accord avec les Communautés afin de lutter contre la violence dont sont victimes les personnes âgées?

5. Que pensez-vous du registre d'alerte néerlandais, mis en place avec le soutien du ministère néerlandais de la Santé publique, du Bien-Être et des Sports, qui permet d'inscrire sur une liste noire le personnel du secteur des soins qui se livrerait à des violences répétées? Pouvez-vous détailler votre réponse?

6. Que pensez-vous de l'alourdissement des peines prononcées en cas de violence dans des relations de dépendance? Pouvez-vous détailler votre réponse?

 

Deze vraag betreft een transversale aangelegenheid (gemeenschapsbevoegdheid: ouderenzorg - preventie).

Recentelijk werden in Nederland de resultaten van een studie bekendgemaakt. Daaruit blijkt dat ouderen steeds vaker het slachtoffer zijn van geweld. Opvallend is de toename van geweld tegen mannelijke ouderen. Dit gebeurt zowel thuis, door familieleden bijvoorbeeld, maar ook door thuisverzorgers of in verzorgingstehuizen. In België hebben wij het nummer 1712, de Hulplijn “misbruik, geweld en kindermishandeling”, en Vloco, dat jaarlijks een congres organiseert. In Nederland echter bestaan ondertussen het actieplan "Ouderen in veilige handen" alsook periodieke voortgangsrapportages “geweld in afhankelijkheidsrelaties”. Onze noorderburen gaan zelfs zo ver dat personeel in de zorg op een zwarte lijst kan worden gezet. Ten slotte maakte hun regering het in 2012 mogelijk om zwaardere straffen uit te spreken bij geweld in afhankelijkheidsrelaties, dus ook in geval van geweld tegen ouderen. Omdat de Nederlandse situatie vaak erg aanleunt bij de Belgische, is het interessant te peilen naar de Belgische situatie.

De politie neemt immers de leeftijd van de slachtoffers op in de processen-verbaal. De gevraagde informatie kan aldus onder meer worden teruggevonden in het ISLP-systeem van de politie.

Graag vernam ik van de minister het volgende:

1. Is er in ons land specifiek onderzoek verricht naar geweld op ouderen? Indien ja, wat zeggen hier de cijfers? Indien neen, is er een soortgelijk onderzoek gepland? Kunt u de inhoud en de timing ervan toelichten?

2. Wat is uw reactie op het bericht over de toename van het aantal gevallen van geweld tegen ouderen? Zijn onze cijfers vergelijkbaar met die in Nederland? Zo ja, kunt u dit toelichten? Zo neen, waarom niet?

3. Kan de bevoegde minister aangeven hoeveel processen-verbaal er de jongste drie jaar voor geweld tegen ouderen werden uitgeschreven (graag gegevens per jaar) en beschikt hij over bijkomende informatie wat betreft de daders en vooral of deze werkzaam waren in verzorgingstehuizen of in andere instellingen die met ouderen werken?

4. Is de regering bereid om in samenspraak met de Gemeenschappen aanvullende maatregelen te treffen om geweld tegen ouderen tegen te gaan?

5. Hoe staat u tegenover het Nederlandse waarschuwingsregister dat met steun van het Nederlandse Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport tot stand wordt gebracht en waarbij personeel in de zorgsector op een zwarte lijst kan worden gezet in geval van herhaald geweld? Kan dit worden toegelicht?

6. Hoe staat de minister tegenover zwaardere straffen bij geweld in afhankelijkheidsrelaties? Kan dit worden toegelicht?

 
Réponse reçue le 5 novembre 2015 : Antwoord ontvangen op 5 november 2015 :

1) À l'heure actuelle, la Justice n'a pas encore mené d'étude à grande échelle portant spécifiquement sur le phénomène de maltraitance des personnes âgées.

2) Il est à déplorer que la violence envers les personnes âgées soit en hausse aux Pays-Bas. Vu que des données chiffrées fiables ne sont pas disponibles pour la Belgique, une comparaison avec les Pays-Bas peut difficilement être faite.

3) L'information contenue dans la banque de données de la police (BNG) ne permet pas de fournir une réponse suffisamment fiable ou exhaustive. Il n'est effectivement pas obligatoire d'enregistrer les données qui permettent de spécifier la catégorie de victimes, à savoir les « personnes âgées ». Les coups et blessures volontaires à l'égard des parents constituent la seule indication vu que l'information relative aux victimes figure dans le code de fait même. En ce qui concerne cet aspect spécifique, je puis donc vous communiquer les chiffres au niveau national pour la période 2011-2013, ainsi que pour le premier semestre 2014, sur la base de la clôture de la banque de données au 24 octobre 2014. Ainsi, 2 005 faits de coups et blessures à l'égard des parents ont été enregistrés en 2011, 1 966 en 2012, 1 845 en 2013 et 965 durant le premier semestre 2014.

4) La Justice est très attentive aux violences faites aux personnes vulnérables (dont les personnes âgées, les enfants, les femmes) et celles commises dans le cadre intrafamilial. Cette problématique est également un sujet prioritaire dans l'accord gouvernemental. Plusieurs initiatives (sensibilisation, formation, collaboration) en la matière sont en cours dans les parquets. Ceci démontre non seulement l'attention que porte le gouvernement sur les personnes vulnérables, y compris donc les personnes âgées, mais aussi l'importance qu'il attache à la collaboration avec les différents acteurs et partenaires impliqués dans cette problématique. Je reste bien entendu ouvert à la concertation avec les représentants des différentes Communautés en ce qui concerne la violence ou la maltraitance commise envers les personnes âgées. L'essentiel de cette problématique se situe effectivement au niveau de l'approche préventive (et en matière d'aide), et donc au niveau des Communautés, mais également des villes et des centres publics d’action sociale (CPAS), et plus particulièrement des maisons de repos dépendant d'un CPAS. Il n'en demeure pas moins qu'en tant que ministre de la Justice, je suis évidemment disposé à soutenir, dans le cadre de mes compétences, la lutte contre la maltraitance envers les personnes âgées, notamment en poursuivant le déploiement d'une politique de poursuites stricte à l'égard des violences faites aux personnes vulnérables.

5) L'établissement d'un registre ou d'une liste noire de personnel soignant ne relève pas de ma compétence.

6) Des efforts ont déjà été fournis récemment afin de sanctionner plus lourdement les violences commises dans des relations de dépendance. Il est ainsi référé à la loi du 26 novembre 2011 modifiant et complétant le Code pénal en vue d'incriminer l'abus de la situation de faiblesse des personnes et d'étendre la protection pénale des personnes vulnérables contre la maltraitance. En outre, l'article 458bis du Code pénal a également été modifié, ce qui a permis l'extension du droit de parole aux infractions commises sur une personne qui est vulnérable en raison de son âge, d'un état de grossesse, de la violence entre partenaires, d'une maladie, d'une infirmité ou d'une déficience physique ou mentale. Précédemment, le droit de parole ne s'appliquait qu'aux infractions commises envers des mineurs.

Les professionnels qui souhaitent lever leur secret professionnel et signaler au parquet des infractions dont ils sont dépositaires peuvent donc désormais agir de la sorte non plus uniquement envers des mineurs, mais également envers d'autres catégories de victimes. Beaucoup de choses ont donc déjà été faites sur le plan législatif ces dernières années. Si de nouvelles interventions s'avéraient encore nécessaires sur le plan législatif, cela semble plus indiqué de le faire dans le cadre plus général des travaux de révision de l'ensemble du Code pénal.

1) Vanuit Justitie is er op heden nog geen grootschalig onderzoek gevoerd specifiek naar het fenomeen van ouderenmishandeling toe.

2) Het valt te betreuren dat het geweld tegen ouderen in Nederland in stijgende lijn gaat. Gezien het feit dat er hieromtrent voor België geen betrouwbare cijfergegevens voorhanden zijn, kan er moeilijk een vergelijking met Nederland worden opgemaakt.

3) De informatie die in de politiedatabank (ANG) gevat wordt, laat niet toe om een voldoende betrouwbaar of volledig antwoord te leveren. Immers, de gegevens die toelaten de slachtoffercategorie te specifiëren, met name « ouderen », zijn niet verplicht te registreren. De enige indicatie zijn de opzettelijke slagen en verwondingen tegen ouders gezien de slachtofferinformatie hierbij in de feitcode zelf zit vervat. Ik kan u dus, wat dat specifieke onderdeel betreft, de cijfers op nationaal niveau voor de periode 2011-2013, alsook voor het eerste semester van 2014 gegeven, op basis van de databankafsluiting van 24 oktober 2014. Zo werden er in 2011 2 005 feiten van slagen en verwondingen tegen ouders geregistreerd, in 2012 1 966, in 2013 1 845 en in het eerste semester van 2014 965.

4) Geweld tegen kwetsbare personen (bejaarden, kinderen, vrouwen), zeker in intrafamiliaal verband, is een bijzonder aandachtspunt voor Justitie. Deze problematiek is ook een prioritair thema in het regeerakkoord. Verschillende initiatieven (sensibiliseren, opleiden, samenwerking) hierover zijn lopende bij de parketten. Dit toont niet alleen de aandacht aan van de regering ten aanzien van kwetsbare personen, waaronder dus ook de ouderen, maar ook het belang dat ze hecht aan de samenwerking met de verschillende actoren en partners betrokken bij deze problematiek. Ik sta uiteraard open voor overleg met de vertegenwoordigers van de verschillende Gemeenschappen voor wat betreft het geweld tegen of mishandeling van ouderen. Het zwaartepunt van deze problematiek ligt immers in de preventieve (en hulpverlenende) aanpak, en dus bij de Gemeenschappen maar ook bij de steden en de openbare centra voor maatschappelijk welzijn (OCMW), en meer bepaald de OCMW-rusthuizen. Dit neemt niet weg dat ik als minister van Justitie uiteraard bereid ben om binnen mijn bevoegdheden de aanpak van ouderenmishandeling te ondersteunen, bijvoorbeeld door een streng vervolgingsbeleid ten aanzien van geweld tegen kwetsbare personen verder te ontplooien.

5) Het oprichten van een register of zwarte lijst van zorgpersoneel maakt geen deel uit van mijn bevoegdheidsdomein, maar wel tot die van de ministers van de deelstaten, bevoegd voor welzijn, volksgezondheid en gezin.

6) In het recente verleden werden reeds inspanningen geleverd om het geweld in afhankelijkheidsrelaties zwaarder te bestraffen. Er wordt aldus verwezen naar de wet van 26 november 2011 tot wijziging en aanvulling van het Strafwetboek teneinde het misbruik van de zwakke toestand strafbaar te stellen en de strafrechtelijke bescherming van kwetsbare personen tegen mishandeling uit te breiden. Daarenboven werd het artikel 458bis van het Strafwetboek ook gewijzigd, waardoor het spreekrecht werd uitgebreid naar misdrijven ten aanzien van alle personen die kwetsbaar zijn ten gevolge van hun leeftijd, zwangerschap, partnergeweld, een ziekte dan wel een lichamelijk of geestelijk gebrek of onvolwaardigheid. Voorheen gold het spreekrecht enkel voor misdrijven ten aanzien van minderjarigen.

Professionals die hun beroepsgeheim willen opheffen en misdrijven waarvan zij kennis dragen, willen melden aan het parket, kunnen dat nu dus ook doen ten aanzien van andere categorieën van slachtoffers dan enkel minderjarigen. Er is de laatste jaren dus reeds heel wat gebeurd op wetgevend vlak. Indien het nodig zou blijken hierin nog verder wetgevend in te grijpen, lijkt het meer aangewezen om dit binnen het grotere geheel van de werkzaamheden ter herziening van het globale strafwetboek te doen.