SÉNAT DE BELGIQUE BELGISCHE SENAAT
________________
Session 2012-2013 Zitting 2012-2013
________________
16 octobre 2012 16 oktober 2012
________________
Question écrite n° 5-7169 Schriftelijke vraag nr. 5-7169

de Christie Morreale (PS)

van Christie Morreale (PS)

au secrétaire d'État à l'Environnement, à l'Énergie et à la Mobilité, adjoint à la ministre de l'Intérieur et de l'Égalité des Chances, et secrétaire d'État aux Réformes institutionnelles, adjoint au premier ministre

aan de staatssecretaris voor Leefmilieu, Energie en Mobiliteit, toegevoegd aan de minister van Binnenlandse Zaken en Gelijke Kansen, en staatssecretaris voor Staatshervorming, toegevoegd aan de eerste minister
________________
L'empreinte écologique de la Belgique De ecologische voetafdruk van België 
________________
coût environnemental
impact sur l'environnement
écologie
dégradation de l'environnement
politique de l'environnement
empreinte écologique
milieukosten
invloed op het milieu
ecologie
achteruitgang van het milieu
milieubeleid
ecologische voetafdruk
________ ________
16/10/2012Verzending vraag
21/2/2013Antwoord
16/10/2012Verzending vraag
21/2/2013Antwoord
________ ________
Herkwalificatie van : vraag om uitleg 5-2447 Herkwalificatie van : vraag om uitleg 5-2447
________ ________
Question n° 5-7169 du 16 octobre 2012 : (Question posée en français) Vraag nr. 5-7169 d.d. 16 oktober 2012 : (Vraag gesteld in het Frans)

L'organisation internationale pour la conservation de la nature World Wildlife Fund (WWF) publiait tout récemment les résultats du Rapport "Planète vivante" 2012. Ce rapport évalue tous les deux ans l'impact de l'activité humaine sur les ressources de la planète.

La Belgique présente la sixième plus lourde empreinte écologique au monde.

Cette empreinte, qui représente la surface de la Terre nécessaire pour répondre à nos besoins, compare les ressources renouvelables que les personnes consomment par rapport à la capacité de régénération de la Terre.

Selon ce rapport, l'empreinte écologique belge serait de 7,1 hectares par habitant, soit une fois et demi plus que la moyenne européenne et surtout quatre fois plus que la biocapacité moyenne mondiale (1,8 hectare).

Ces résultats accablants seraient expliqués notamment par la consommation d'énergie bien plus importante en Belgique que dans les pays voisins, au niveau des bâtiments, du secteur du transport et de l'industrie.

Les causes de ce déficit écologique sont diverses :

- une dégradation de l'état de l'environnement en Belgique étant donné que l'empreinte écologique (EE) de la production associée aux forêts est supérieure à la biocapacité (BC) des forêts;

- une importation nette de BC observée pour quatre types de surfaces : terres arables (produits agricoles), pâturages (bétail), forêts (bois) et zones de pêche (poissons);

- une dégradation de l'état de l'environnement mondial due aux émissions de CO2 étant donné le niveau élevé de l'EE des sols énergétiques.

Monsieur le Secrétaire d'Etat, j'imagine que, comme moi, vous avez pris connaissance de ce rapport.

1) Dans quelle mesure la diminution de l'empreinte écologique est-elle intégrée dans votre action ?

2) Cette problématique a-t-elle été abordée en Comité de concertation?

 

De internationale organisatie voor het behoud van de natuur World Wildlife Fund (WWF) heeft onlangs het Living Planet Report 2012 gepubliceerd. Dat verslag evalueert om de twee jaar de invloed van de menselijke activiteit op de natuurlijke rijkdommmen van de planeet.

België heeft de zesde zwaarste ecologische voetafdruk in de wereld.

Die afdruk, die de benodigde aardoppervlakte vertegenwoordigt om te beantwoorden aan onze behoeften, vergelijkt de hernieuwbare bronnen die de mensen consumeren met de regeneratiecapaciteit van de aarde.

Volgens dat verslag zou de Belgische ecologische voetafdruk 7,1 hectare per inwoner bedragen, dus anderhalfmaal meer dan het Europese gemiddelde en vooral viermaal meer dan de gemiddelde wereldwijde biocapaciteit (1,8 hectare).

Deze verpletterende resultaten zouden hoofdzakelijk kunnen worden verklaard door het feit dat in België veel meer energie wordt gebruikt dan in de buurlanden voor gebouwen, de transportsector en de industrie.

Er bestaan diverse redenen voor dit ecologisch deficit:

- een verslechtering van de toestand van het milieu in België aangezien de ecologische voetafdruk van de productie verbonden aan de bossen groter is dan de biocapaciteit (BC)van de bossen;

- een netto import van BC voor vier soorten oppervlaktes: akkerland (landbouwproducten), graasland (vee), bosland (hout) en visland (vis);

- een verslechtering van de toestand van het milieu op wereldvlak door de CO2-emissies gezien de hoge ecologische voetafdruk van energieland.

Mijnheer de staatssecretaris, ik veronderstel dat u, net als ik, kennis hebt genomen van dat verslag.

1) In welke mate is de vermindering van de ecologische voetafdruk geïntegreerd in uw beleid?

2) Is deze problematiek ter sprake gekomen in het Overlegcomité?

 
Réponse reçue le 21 février 2013 : Antwoord ontvangen op 21 februari 2013 :

Les résultats du rapport du WWF nous rappellent que des efforts très importants restent à fournir en Belgique afin de réduire notre empreinte écologique. 

Conscient de ces enjeux, le gouvernement s’est fixé pour objectif de rejoindre le groupe des États européens pionniers dans la transition vers de nouveaux modes économiques de production et de consommation durables. Cette transition implique de réduire drastiquement la consommation de ressources naturelles (en ce compris la biodiversité et les biens et services écosystémiques) et d’énergie (en particulier celle produite à partir de combustibles fossiles), tout en renforçant la compétitivité de nos entreprises et la création d’emplois. 

En matière d’économies d’énergie, mes administrations de l’Environnement et de l’Énergie gèrent la politique de normalisation et de labélisation des produits qui contribue pour quelque 20% à l’objectif belge d’efficacité énergétique. Elle concerne tous les produits consommateurs d’énergie à savoir les électroménagers, les luminaires, les voitures, les vecteurs énergétiques et certains appareils industriels tels les moteurs. Cette politique comprend aussi l’information du citoyen principalement via des campagnes de communication. 

Concernant plus spécifiquement le secteur des bâtiments, l’accord institutionnel prévoit la mise en œuvre d’un mécanisme de responsabilisation, dont les modalités doivent être définies dans le contexte de la loi spéciale de financement, et qui définira pour chaque Région une trajectoire de réduction d’émissions de gaz à effet de serre.

Un autre axe d’action du gouvernement consistera à promouvoir les pouvoirs publics comme moteurs de la transition durable. L’objectif est notamment de maximiser et rationnaliser les investissements visant à économiser l’énergie dans les bâtiments publics fédéraux. 

Diminuer la consommation d’énergie n’est qu’un premier pas pour diminuer l’empreinte écologique. C’est pourquoi j’ai également demandé à mon administration de l’Environnement de proposer une stratégie sur l’efficience des ressources. Il s’agit, parallèlement à la diminution de la consommation énergétique, de diminuer l’impact de nos modes de production et de consommation sur les ressources naturelles (en ce compris la biodiversité et les biens et services écosystémiques). 

Cette stratégie doit permettre d’opérationnaliser, dans un premier temps au niveau fédéral, le flag ship « Ressource efficiency » de la stratégie EU2020.  

Le plan fédéral 2009-2013 pour l’intégration de la biodiversité dans 4 secteurs fédéraux clés (Économie, Coopération au développement, Politique scientifique et Transport) a été adopté en 2009 et fournit une feuille de route et un cadre de référence aux différents organismes fédéraux pour mieux prendre en compte la biodiversité.

La maîtrise de la demande de transport et la découverte d’alternatives aux transports intenses en ressources sont les défis de la mobilité de demain tant au niveau international, qu’européen et belge. Les instruments normatifs et fiscaux, la communication et l’offre d’infrastructures constituent l’ensemble des axes d’action. 

Les modalités varient selon les modes concernés. 

  1. dans le domaine du mode aérien, le système communautaire ETS d'échange de quotas d'émissions a reçu cette année l’accord pour être appliqué à tous les vols domestiques et internationaux à l'arrivée ou au départ de nos aéroports ;

  2. notre action dans le domaine du mode maritime intègre aussi bien notre participation à la sécurité de la navigation maritime que notre contribution à la protection du milieu marin et à la préservation de la biodiversité.    

  3. En mode routier :        les véhicules doivent respecter le cadre européen fixant des limites d’émissions de CO2 et  de polluants. La conduite économe a été traduite en droit belge en 2007 par l'arrêté royal relatif au permis de conduire, à l'aptitude professionnelle et à la formation continue des conducteurs de camions, de bus et d’autocar ;

    l'internalisation des coûts externes est un élément incontournable dans le cadre d'une gestion durable de la demande de mobilité. Dans ce cadre, l’accord obtenu sur le dossier « Eurovignette» par la Présidence belge est un pas important vers une meilleure internalisation des coûts externes du transport routier de marchandises.  

  1. En mode ferroviaire :   

a) le Service public fédéral (SPF) Mobilité et Transports assure un soutien financier au transport combiné ferroviaire et collabore pour la promotion du rail. L’aide octroyée vise à inciter à plus de transports de marchandises par rail et encourager leur report modal de la route.

b) le respect de l'environnement est un critère  qui est pris en compte dans tous les projets d'investissements d'Infrabel. Il est inscrit comme tel dans le contrat de gestion qui lie Infrabel à l'État ;

c) en matière énergétique, le Groupe Société des Chemins de fer belges (SNCB) s’est engagé, pour la période 2005-2012, à réduire de 7,5 % la consommation énergétique de ses bâtiments, installations diverses, ateliers et autre parc automobile.         

5.    En matière de gestion de la mobilité, le SPF Mobilité et Transports met en œuvre le diagnostic triennal des déplacements des travailleurs entre le domicile et le lieu de travail conformément à l’esprit de la loi-programme du 8/04/2003.  

Ces actions témoignent de l’engagement du gouvernement, dans le cadre de ses compétences, à diminuer l’empreinte écologique de la Belgique. Les compétences en la matière étant largement partagées entre les différents niveaux de pouvoir en Belgique, une concertation étroite entre Etat fédéral et Régions est néanmoins indispensable pour optimiser la complémentarité entre les mesures menées par les différentes autorités. Cette concertation doit se faire en première instance via les organes ad hoc (groupe CONCERE, Comité de coordination de la politique internationale de l'environnement, Conférence Interministérielle de l’Environnement, Commission Nationale Climat, etc.).

Pour ce qui relève de l’analyse des performances environnementales de la Belgique, je vous enjoins à vous adresser à mon collègue en charge du Développement durable et aux travaux du Bureau fédéral du Plan en la matière.

De resultaten van het rapport van het WWF herinneren ons eraan dat er in België nog erg aanzienlijke inspanningen geleverd moeten worden om onze ecologische voetafdruk te verkleinen.  

De regering is zich daarvan bewust, en heeft zichzelf de doelstelling gesteld om zich aan te sluiten bij de groep van de Europese pioniers bij de transitie naar nieuwe vormen van duurzame economische productie en consumptie. Die transitie houdt in dat het verbruik van natuurlijke hulpbronnen (met inbegrip van de biodiversiteit en de ecosysteemdiensten en -goederen) en energie (vooral uit fossiele brandstoffen) drastisch wordt verminderd, maar dat tevens ook de competitiviteit van onze ondernemingen en de jobcreatie worden versterkt. 

Wat energiebesparing betreft, beheren mijn administraties voor Leefmilieu en die voor Energie het beleid inzake normalisatie en etikettering van de producten, dat voor ongeveer 20 % bijdraagt aan de Belgische doelstelling inzake energie-efficiëntie. Dat beleid heeft betrekking op alle energieverbruikende producten, met name wit- en bruingoed, verlichting, wagens, energievectoren en bepaalde industriële toestellen zoals motoren. Dat beleid omvat ook informatie aan de burger, hoofdzakelijk via communicatiecampagnes. 

Meer specifiek wat betreft de bouwsector, voorziet het institutioneel akkoord de tenuitvoerlegging van een responsabiliseringsmechanisme, waarvan de modaliteiten bepaald moeten worden in de context van de bijzondere financieringswet, en dat voor elk gewest een traject zal bepalen voor de reductie van broeikasgasemissies.

Een andere actiepijler van de regering zal erin bestaan de overheden te promoten als motoren voor een duurzame transitie. Het is met name de bedoeling om de investeringen in energiebesparingen in de federale overheidsgebouwen te maximaliseren en te rationaliseren. 

Het energieverbruik terugdringen is slechts een eerste stap om de ecologische voetafdruk te verminderen. Het is daarom dat ik mijn administratie Leefmilieu ook gevraagd heb om een strategie voor te stellen over de efficiëntie van de hulpmiddelen. Het komt erop aan, parallel met de daling van het energieverbruik, de impact van onze productie- en consumptiewijzen op de natuurlijke hulpbronnen te doen dalen (met inbegrip van biodiversiteit en ecosysteemgoederen en –diensten). 

Die strategie moet ons in staat stellen om, in eerste instantie op federaal niveau, het flag ship ‘Ressource efficiency’ van de EU2020-strategie ten uitvoer te brengen.  

Het federaal plan 2009-2013 voor de integratie van de biodiversiteit in 4 federale sleutelsectoren (economie, ontwikkelingssamenwerking, wetenschapsbeleid en transport) werd goedgekeurd in 2009; dat federaal plan biedt een roadmap en een referentiekader voor de verschillende federale organen, zodat er meer rekening wordt gehouden met de biodiversiteit.

De beheersing van de vraag naar transport en het ontdekken van alternatieven voor energievretend transport zijn de uitdagingen van de mobiliteit van morgen, zowel op internationaal als op Europees en Belgisch niveau. Normatieve en fiscale instrumenten, communicatie en het aanbod van infrastructuur vormen samen de actiepijlers op dit vlak. 

De modaliteiten variëren volgens de  betrokken transportsectoren.  

  1. in de luchtvaart heeft het communautair ETS systeem voor uitwisseling van emissierechten dit jaar het akkoord gekregen om te worden toegepast op alle binnenlandse en internationale vluchten die landen of opstijgen op onze luchthavens ;

  2. onze actie op het gebied van de scheepvaart omvat zowel onze participatie aan de veiligheid van het maritiem verkeer als onze bijdrage tot de bescherming van het mariene milieu en de vrijwaring van de biodiversiteit.  

  1. In het wegvervoer :       de voertuigen moeten beantwoorden aan het Europees kader tot vaststelling van de beperkingen inzake CO2-uitstoot en emissie van polluenten. Zuinig rijgedrag werd in Belgisch recht vertaald in 2007 door het koninklijk besluit betreffende het rijbewijs, de vakbekwaamheid en de nascholing van vrachtwagen-, bus en autobusbestuurders.

    De internalisering van externe kosten is een onontbeerlijk element in het kader van een duurzaam beheer van de vraag naar mobiliteit. In dit kader is het akkoord dat werd bereikt rond het dossier « Eurovignet» door het Belgisch voorzitterschap een belangrijke stap naar een betere internalisering van de externe kosten voor goederentransport over de weg.  

  1. In het spoorverkeer:     

a) de Federale Overheidsdienst (FOD) Mobiliteit en Vervoer geeft financiële ondersteuning voor het gecombineerd spoorvervoer en werkt mee aan de promotie van het spoor. De toegekende steun beoogt het stimuleren van meer goederenvervoer per trein, en wil de ontlasting van de wegen aanmoedigen.

b)  respect voor het leefmilieu is een criterium dat in aanmerking wordt genomen voor alle investeringsprojecten van Infrabel. Het is als dusdanig ingeschreven in het beheerscontract afgesloten tussen Infrabel en de Staat ;

c) De Nationale Maatschappij der Belgische Spoorwegen (NMBS)-groep heeft er zich op energievlak voor de periode 2005-2012 toe verbonden om het energieverbruik van zijn gebouwen, diverse installaties, ateliers en ander wagenpark met 7,5 % te verminderen. 

5.    Wat het beheer van de mobiliteit betreft, geeft de FOD Mobiliteit en Vervoer uitvoering aan de driejaarlijkse diagnose van het woon-werkverkeer van de werknemers, conform de geest van de programmawet van 8 april 2003.  

Die acties getuigen van het engagement van de regering, in het kader van haar bevoegdheden, om de ecologische voetafdruk van België te verminderen. Aangezien de bevoegdheden op dat vlak erg verdeeld zijn tussen de verschillende machtsniveaus in België, is nauw overleg tussen de federale staat en de gewesten onontbeerlijk om de complementariteit te optimaliseren tussen de maatregelen van de verschillende overheden. Dat overleg moet in eerste instantie plaatsvinden via de ad-hocorganen (groep CONCERE, Coördinatiecomité internationaal milieubeleid, Interministeriële Conferentie Leefmilieu, Nationale Klimaatcommissie, enz.).  

Wat betreft de analyse van de milieuprestaties van België, verwijs ik u naar mijn collega die belast is met duurzame ontwikkeling en naar de werkzaamheden van het Federaal Planbureau op dat vlak.