SÉNAT DE BELGIQUE BELGISCHE SENAAT
________________
Session 2010-2011 Zitting 2010-2011
________________
24 décembre 2010 24 december 2010
________________
Question écrite n° 5-634 Schriftelijke vraag nr. 5-634

de Dirk Claes (CD&V)

van Dirk Claes (CD&V)

au ministre du Climat et de l'Énergie

aan de minister van Klimaat en Energie
________________
La fuite de gaz à Rotselaar Het gaslek in Rotselaar 
________________
distribution du gaz
transport par conduite
sécurité des transports
gaz naturel
risque industriel
gasdistributie
vervoer per pijpleiding
veiligheid van het vervoer
aardgas
industrieel risico
________ ________
24/12/2010Verzending vraag
31/1/2011Antwoord
24/12/2010Verzending vraag
31/1/2011Antwoord
________ ________
Requalification de : demande d'explications 5-119 Requalification de : demande d'explications 5-119
________ ________
Question n° 5-634 du 24 décembre 2010 : (Question posée en néerlandais) Vraag nr. 5-634 d.d. 24 december 2010 : (Vraag gesteld in het Nederlands)

Le jeudi 11 novembre 2010, une fuite dans une nouvelle conduite de gaz de Fluxys a provoqué de gros problèmes. L'incident est survenu au moment où l'on a testé une nouvelle conduite à haute pression située à la limite de Rotselaar, Louvain (Wilsele) et Holsbeek.

Cet incident a nécessité l'évacuation de plus de mille personnes, la fermeture pendant plusieurs heures de l'autoroute E314 toute proche et de la liaison ferroviaire Louvain-Aarschot, la déconnexion d'un câble à haute tension d'Elia et l'adaptation immédiate des couloirs aériens à l'approche de l'aéroport de Bruxelles.

Cette fuite de gaz a avant tout mis en évidence de très nombreux problèmes de procédure et lacunes. Les pouvoirs locaux, les riverains et des services de secours n'étaient ainsi pas informés de la mise en service de la conduite.

De plus, aucun membre du personnel de Fluxys, le gestionnaire du réseau, n'était présent sur le terrain au moment de la mise en service de la conduite à haute pression, ce qui a empêché une réaction adéquate. Il a donc fallu un certain temps pour que la cause réelle du problème soit identifiée.

Par ailleurs, la conduite en question n'était pas équipée d'un système de fermeture électronique, commandé à distance. En outre, l'afflux de gaz a dû être coupé à un endroit bien trop éloigné de celui de la fuite de gaz, en l'occurrence à Lubbeek et Winksele, si bien que le gaz a continué à s'échapper pendant un long moment. Il n'y avait d'ailleurs pas davantage de personnel présent à l'endroit de la fermeture. Je propose dès lors que la conduite principale soit mieux compartimentée de sorte que l'afflux de gaz puisse être coupé à proximité immédiate de la fuite.

De nombreux intéressés signalent par ailleurs que le problème de la sécurité chez le gestionnaire du réseau, Fluxys, est structurel. L'entreprise devrait travailler très vite et ne pourrait dès lors pas toujours être suffisamment attentive au respect de toutes les règles de sécurité. Il faudrait aussi davantage de moyens pour les contrôles de sécurité.

Le ministre et Fluxys ont promis un rapport d'évaluation sur les erreurs et circonstances de cet incident. Dans l'intérêt de l'enquête, il faudrait qu'une organisation indépendante soit chargée de rédiger ce rapport et de formuler les recommandations nécessaires pour que de tels scénarios catastrophes puisent être évités à l'avenir.

Je souhaiterais adresser au ministre les questions suivantes.

Existe-t-il un plan par étapes – incluant des mécanismes de contrôle – à appliquer lors de la mise en service/du test de nouvelles conduites de gaz ? Ce plan par étapes a-t-il été entièrement exécuté lors de la mise en service de cette conduite ? Cet incident sérieux a-t-il surtout révélé que cette checklist n'est plus précise ou qu'elle doit être adaptée ?

Le ministre a-t-il aussi reçu des signaux indiquant que les services du gestionnaire du réseau Fluxys doivent travailler sous pression et que les moyens disponibles pour les contrôles de sécurité sont insuffisants ? Examinera-t-il ces plaintes sur le fonctionnement structurel du gestionnaire du réseau ?

Des tests ont-ils été effectués avant la mise en service de cette conduite de gaz ? Dans l'affirmative, quand ? Ces tests ont-ils mis des dysfonctionnements en évidence ?

Cette fuite de gaz aurait-elle pu être évitée si la section concernée avait disposé d'un système de fermeture automatique, commandé à distance ? Pourquoi cette conduite ne disposait-elle pas d'un tel système qui aurait permis de la couper dans la minute, possibilité qui était bien présente sur la conduite plus ancienne située à côté ? Le ministre ne juge-t-il pas nécessaire d'équiper chaque conduite à haute pression de ce système avant sa mise en service ?

Reconnaît-il que les conduites doivent être mieux compartimentées de sorte que l'afflux de gaz puisse être coupé à un endroit plus proche ?

Des membres du personnel du gestionnaire de réseau seront-ils désormais présents sur le terrain au moment du test/de la mise en service pour pouvoir intervenir rapidement ?

Pourquoi aucune concertation n'a-t-elle été organisée avec les autorités locales, les services d'incendie et les riverains avant les tests et la mise en service ? Le ministre envisage-t-il de rendre une telle concertation préalable obligatoire ?

Est-il disposé à confier la rédaction du rapport d'évaluation – qui s'ajoute au rapport de Fluxys – à un service d'étude indépendant ? Quel service se chargera-t-il de ce rapport ?

Les autorités des communes voisines recevront-elles une indemnité pour les frais exposés ?

 

Een lek in een nieuwe gaspijpleiding van Fluxys veroorzaakte op donderdag 11 november 2010 grote problemen. De feiten deden zich voor bij het testen van een nieuwe hogedrukleiding op de grens van Rotselaar, Leuven (Wilsele) en Holsbeek.

Door dat incident moesten meer dan duizend mensen uit hun woning worden geëvacueerd, werden de aanpalende autosnelweg E314 en de treinverbinding Leuven-Aarschot urenlang afgesloten, werd een hoogspanningskabel van Elia uitgeschakeld en moesten de aanvliegroutes van Brussels Airport meteen worden aangepast.

Het gaslek heeft in de eerste plaats heel wat procedurele problemen en onvolkomenheden blootgelegd. Zo waren de lokale besturen, omwonenden of hulpdiensten niet op de hoogte van de ingebruikname.

Op het moment van de ingebruikname van de hogedrukleiding was er bovendien geen personeel van de netwerkbeheerder Fluxys op het terrein aanwezig, wat een adequate reactie onmogelijk maakte. Het duurde dan ook enige tijd vooraleer er zicht was op de feitelijke oorzaak van het probleem.

Daarnaast was de bewuste pijpleiding ook niet uitgerust met een elektronisch van op afstand bestuurbaar afsluitsysteem. De gastoevoer moet bovendien op een veel te grote afstand van het gaslek worden afgesloten, in dit geval in Lubbeek en Winksele, waardoor er nog lange tijd gas is blijven ontsnappen. Ook daar was trouwens geen personeel aanwezig. Ik stel daarom voor dat er op de hoofdleiding een betere compartimentering komt zodat de gastoevoer in de onmiddellijke nabijheid kan worden afgesloten.

Bovendien stellen heel wat betrokkenen dat het probleem van de veiligheid bij netwerkbeheerder Fluxys structureel is. Het bedrijf zou zeer snel moeten werken waardoor niet altijd voldoende aandacht kan worden besteed aan de naleving van alle veiligheidsvoorschriften. Bovendien zou er nood zijn aan meer middelen voor de veiligheidscontroles.

De minister en Fluxys beloofden een evaluatierapport over de fouten en omstandigheden van dit incident. In het belang van het onderzoek zou het goed zijn dat een onafhankelijke organisatie dit rapport opstelt en de nodige aanbevelingen geeft om dergelijke rampscenario's in de toekomst te voorkomen.

Graag had ik de minister hierover volgende vragen gesteld:

Bestaat er een stappenplan - inclusief controlemechanismen - bij de ingebruikname/testen van nieuwe gasleidingen? Is dat stappenplan volledig toegepast bij de ingebruikname van deze leiding? Is door dit ernstig voorval gebleken dat deze checklist niet meer accuraat is of moet worden aangepast?

Heeft de minister ook signalen opgevangen dat de diensten van netwerkbeheerder Fluxys onder tijdsdruk moeten werken en dat er onvoldoende middelen beschikbaar zijn voor de veiligheidscontrole? Zal hij die klachten over de structurele werking van de netwerkbeheerder onderzoeken?

Zijn er vóór de ingebruikname van deze gasleiding testen uitgevoerd? Zo ja, wanneer? Zijn er bij die testen disfuncties vastgesteld?

Had deze gaslek kunnen worden vermeden, mocht de bewuste aftakking beschikt hebben over een automatisch en van op afstand bedienbaar afsluitsysteem? Waarom beschikte deze leiding niet over dit systeem, zodat ze binnen de minuut had kunnen worden afgesloten, iets dat op de oudere ernaast liggende leiding wel mogelijk was? Vindt de minister het niet noodzakelijk elke hogedrukpijpleiding met dit systeem uit te rusten vooraleer ze in gebruik wordt genomen?

Erkent hij dat er een betere compartimentering moet komen zodat de gastoevoer op kortere afstand kan worden afgesloten?

Zal er bij de testen /de ingebruikname voortaan personeel van de netwerkbeheerder op het terrein aanwezig zijn om een snelle interventie mogelijk te maken?

Waarom is er vóór de testen en de ingebruikname van de nieuwe pijpleiding geen overleg geweest met de lokale overheden, de brandweer en de omwonenden? Is de minister van plan om een dergelijk overleg vooraf verplicht te maken?

Is hij bereid om - naast het Fluxys-rapport - het evaluatierapport te laten opstellen door een onafhankelijke onderzoeksdienst? Welke onderzoeksdienst zal dit rapport opstellen?

Ontvangen de omliggende gemeentebesturen een vergoeding voor de gemaakte onkosten?

 
Réponse reçue le 31 janvier 2011 : Antwoord ontvangen op 31 januari 2011 :

J’ai l’honneur de porter les éléments suivants à la connaissance de l’honorable membre :

  1. Il existe une procédure de mise en service qui se déroule sous la supervision d’un organisme officiellement agréé totalement indépendant.

    Les résultats de l’enquête en cours sur l’incident démontreront sur quels points cette procédure devra éventuellement être adaptée.

  1. À aucun moment je n’ai constaté que le gestionnaire de réseau dût travailler sous quelconque pression avec des suites éventuellement néfastes ou avec des moyens insuffisants quant aux mesures de sécurité nécessaires.

  2. Les tests, en particulier les tests hydrauliques ont été exécutés sous la supervision de l’organisme agréé. Pour la partie à examiner, aucune anomalie n’a été détectée. Le problème se situait néanmoins sur la partie ne pouvant pas être mise sous pression.

  3. La situation de l’installation lors de l’incident, qui s'est produit au cours de la phase de remplissage de la conduite de gaz naturel, n’est pas comparable avec les circonstances normales d’une installation sous pression. Tel qu’il a déjà été mentionné, l’accident s'est produit à un embranchement ne pouvant pas encore être mis sous pression.

    La nouvelle installation dispose de systèmes de fermeture contrôlables à distance, ainsi que la conduite adjacente. Très rapidement, à l’issue de l’incident, la partie en question a été obturée.

  1. Lors du projet d’installation, l’importance est principalement mise sur l’endroit d’implantation de ces systèmes. Il n’est pas nécessaire d’augmenter le nombre d'obturations pour pouvoir encore mieux compartimenter. Chaque système de fermeture représente une installation de surface et accroît par conséquent aussi la sécurité. Il existe un équilibre entre le nombre de stations d'obturation et la durée d’échappement de gaz acceptable pour les cas exceptionnels où une intervention d’urgence s’avère nécessaire.

  1. Il appartient à l’opérateur d’assumer ses responsabilités, tant au cours des tests qu’au cours de la période de mise en service. Il est prévu une présence permanente aux points stratégiques.

  2. La mesure de la concertation préalable et d’application des procédures concernées est vérifiée au cours de l’enquête. Les conclusions démontreront éventuellement la nécessité d’obligations supplémentaires.

  3. Pour chaque accident ou incident sur une installation de transport de gaz, la direction générale « Qualité et Sécurité » du Service public fédéral (SPF) Économie établit en toute indépendance un rapport.

  4. Sans préjuger des décisions de justice, l'opérateur s'est, semble-t-il, engagé à ce que les frais encourus suite à l’incident puissent lui être soumis.

Ik heb de eer het geachte lid te antwoorden:

  1. Er bestaat een procedure van indienststelling die onder toezicht van een totaal onafhankelijk, officieel erkend organisme verloopt.

    De resultaten van het lopend onderzoek inzake het incident zullen aantonen op welke punten deze procedure eventueel zal moeten aangepast worden.

  1. Op geen enkel moment heb ik vastgesteld dat de netwerkbeheerder onder tijdsdruk moest werken met mogelijke nadelige gevolgen, of met onvoldoende middelen voor het toepassen van de veiligheidsmaatregelen.

  2. De testen, inzonderheid de hydraulische proeven, werden onder toezicht van het erkend organisme uitgevoerd. Voor het te onderzoeken gedeelte zijn er geen anomalieën gedetecteerd. Het probleem situeerde zich echter op het gedeelte dat niet onder druk mocht gezet worden.

  3. De situatie van de installatie tijdens het incident, dat gebeurde in de fase van opvulling van de leiding met aardgas, is niet te vergelijken met de normale omstandigheden van een installatie onder druk. Zoals reeds vermeld deed het ongeval zich voor op een aftakking die nog niet onder druk mocht geplaatst worden.

    De nieuwe installatie beschikt over op afstand bedienbare afsluitsystemen zoals de naastliggende leiding. Zeer vlug na het incident is het betrokken gedeelte ingeblokt.

  1. Bij het ontwerp van de installatie wordt vooral aandacht besteed aan de plaats van inplanting van deze systemen.

    Het is niet nodig het aantal afsluiters te verhogen om nog beter te kunnen compartimenteren. Elk afsluitsysteem vertegenwoordigt een bovengrondse installatie en verhoogt bijgevolg ook de veiligheidsrisico’s. Er is een evenwicht tussen het aantal afsluitstations en de aanvaardbare tijdsduur van gasontsnapping voor de uitzonderlijke gevallen waarbij een dringende interventie noodzakelijk is.

  1. De operator dient zijn verantwoordelijkheid te nemen, zowel tijdens de testen als tijdens de periode van indienststelling. Hij voorziet op de strategische punten een permanente aanwezigheid.

  2. De mate van het voorafgaandelijk overleg en van de toepassing van de betrokken procedures wordt tijdens het onderzoek nagetrokken. De besluiten daarvan zullen de noodzaak voor bijkomende verplichtingen mogelijks aantonen.

  3. Voor elk ongeval of incident op een gasvervoerinstallatie stelt de algemene directie “Kwaliteit en Veiligheid” van de Federale Overheidsdienst (FOD) Economie onafhankelijk een rapport op.

  4. Zonder vooruit te lopen op gerechtsbeslissingen, heeft de operator zich blijkbaar ertoe verbonden dat de kosten die naar aanleiding van het voorval zijn opgelopen aan hem kunnen worden voorgelegd.