SÉNAT DE BELGIQUE BELGISCHE SENAAT
________________
Session 2011-2012 Zitting 2011-2012
________________
19 mars 2012 19 maart 2012
________________
Question écrite n° 5-5902 Schriftelijke vraag nr. 5-5902

de Louis Ide (N-VA)

van Louis Ide (N-VA)

à la vice-première ministre et ministre des Affaires sociales et de la Santé publique, chargée de Beliris et des Institutions culturelles fédérales

aan de vice-eersteminister en minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid, belast met Beliris en de Federale Culturele Instellingen
________________
Etudiants en médecine - Contingentement - Lissage - Situation Studenten geneeskunde - Contingentering - Lissage - Stand van zaken 
________________
enseignement médical
profession de la santé
profession paramédicale
sélection des élèves
accès à la profession
médecin
medisch onderwijs
beroep in de gezondheidszorg
paramedisch beroep
leerlingenselectie
toegang tot het beroepsleven
dokter
________ ________
19/3/2012Verzending vraag
7/11/2012Herkwalificatie
19/3/2012Verzending vraag
7/11/2012Herkwalificatie
________ ________
Requalifiée en : demande d'explications 5-2633 Requalifiée en : demande d'explications 5-2633
________ ________
Question n° 5-5902 du 19 mars 2012 : (Question posée en néerlandais) Vraag nr. 5-5902 d.d. 19 maart 2012 : (Vraag gesteld in het Nederlands)

Il ressort de la réponse à ma question écrite n° 5-3689 concernant le contingentement et le calcul du lissage que la Communauté flamande est confrontée à une pénurie de médecins alors que la Communauté française connaît toujours un excédent. Les conséquences financières de cette situation pour les soins de santé m'inquiètent. Cette question vise à savoir où en sont ces sujets essentiels pour la planification de l'offre médicale.

En 1998, afin de limiter le nombre de médecins, Marcel Colla, ancien ministre de la Santé publique, a introduit le contingentement des étudiants en médecine. Cette initiative eut les effets escomptés en Flandre, où un examen d'entrée a rapidement été instauré. On n'a, par contre, pas obtenu les mêmes résultats en Belgique francophone, trop longtemps restée bien trop passive en la matière. Les attestations A et B initialement instaurées furent rapidement mises au rancart, avec effet rétroactif. On adopta ensuite le système d'un examen de sélection après la première année de candidature, qui fut ensuite également abandonné. Entre-temps, la Belgique se retrouve en deuxième position dans le classement de l'OCDE ; seule la Grèce fait “ mieux ”, étant entendu que l'OCDE compte tous les médecins.

À la suite de la pénurie de médecins, les contingents ont chaque fois été augmentés, sans différenciation par discipline. Pour répondre au surnombre d'inscriptions en médecine constatées en Wallonie, on a instauré le système du “ lissage ”. Ce système a pour effet que l'on peut utiliser à l'avance les agréments de l'Institut national d'assurance maladie-invalidité (INAMI). De ce fait, les étudiants qui terminent leurs études en 2011 peuvent déjà obtenir des numéros INAMI prévus pour les contingents de 2012, 2013, voire les années suivantes.

Alors que le système de contingentement se révèle très souple pour les médecins et les dentistes, il est appliqué de façon particulièrement rigide aux kinésithérapeutes. Un contingentement des kinésithérapeutes est appliqué depuis 2005. Chaque année, seul un nombre limité de diplômés de ce groupe cible peuvent prétendre à un agrément pour pouvoir, en tant qu'indépendant, fournir des prestations de kinésithérapie qui seront remboursées par l'assurance soins de santé. Il en résulte que, chaque année, une centaine de diplômés flamands ont appris qu'ils avaient perdu plusieurs années à suivre des études “ inutiles ”. Contrairement à la situation qui prévalait en Flandre, le nombre d'étudiants menant à terme des études de kinésithérapie n'a pas été trop élevé en Wallonie jusqu'en 2010. Le nombre de francophones qui obtiennent le diplôme de kinésithérapeute est à présent trop élevé. Alors que l'accès à la profession était systématiquement refusé aux diplômés flamands, ce n'est pas le cas en Belgique francophone. Les numéros Inami provisoires sont pour ainsi dire prolongés “ à vie ”. Deux poids, deux mesures...

Toutefois, l'utilité de ce contingentement pour les kinésithérapeutes est contestable. Compte tenu du vieillissement futur de la population, on aura de plus en plus besoin de ce groupe professionnel. Selon diverses études, il n'est pas suffisamment établi qu'un contingentement est nécessaire pour les kinésithérapeutes. Il serait donc préférable de supprimer l'examen de sortie pour ces derniers, pour peu que l'on applique les mesures et réformes nécessaires. La Flandre a déjà pris des mesures en faveur d'une kinésithérapie de qualité. Ainsi, les universités et les hautes écoles se sont regroupées, la durée des études a été portée à cinq ans et les kinésithérapeutes fraîchement diplômés se sont vu imposer l'obligation de satisfaire aux exigences des spécialisations futures. Pour les francophones, c'est le contraire : Axxon, l'union professionnelle des kinésithérapeutes, craint que le marché soit inondé en Belgique francophone et que ce ne soit même plus viable pour les kinésithérapeutes francophones. Il n'est nullement question d'une harmonisation de la formation telle qu'elle est pratiquée en Flandre.

Par ailleurs, augmenter le contingent ne permet pas du tout de résoudre le risque de pénurie de médecins généralistes. Ceux-ci sont peut-être trop peu nombreux, mais on manque de données objectives. Plus de médecins ne signifie en effet pas automatiquement plus de médecins généralistes ! Il en va de même d'autres “ spécialisations en pénurie ” du secteur médical telles que les psychiatres, les gériatres, les hématologues, etc.

Il faut tout d'abord revaloriser le médecin généraliste, en commençant par la formation. Ensuite, un cadastre complet et tout à fait opérationnel est également nécessaire. Il importe de savoir qui fait quoi et en quelle quantité. Le cadastre actuel, qui ne reprend que l'adresse professionnelle, le nom et le numéro INAMI, n'en sera pas un tant que l'on n'y associe pas les prestations, le fait qu'il est conventionné ou non, etc. De plus, il faut un cadastre tant pour les médecins, les kinésithérapeutes, le personnel infirmier, les pharmaciens et les dentistes que pour toutes les autres professions médicales. Les dentistes sont invariablement exclus du débat, alors qu'ils doivent aussi être répertoriés, compte tenu, surtout, de la féminisation et du changement de mode de vie choisi par les jeunes dentistes. Personnellement, j'estime aussi qu'un cadastre bien conçu doit, autant que possible, être associé à un examen d'entrée. Il s'agit évidemment d'une compétence communautaire, mais l'échelon fédéral est également impliqué. Je rappelle le cas des étudiants en médecine auxquels la Communauté française a été confrontée : ils ont d'abord été admis, puis refusés, à la suite de quoi ils ont, avec succès, interjeté appel auprès du Conseil d'État.

1) J'aimerais savoir où en est l'élaboration du cadastre des professions médicales.

A. Quelles données le cadastre contient-il ?

B. Le nom, l'adresse professionnelle et le numéro INAMI sont-ils associés aux prestations, au fait que l'intéressé est ou non conventionné... ?

C. Quelles catégories professionnelles ont-elles entre-temps intégré le cadastre ?

D. La ministre envisage-t-elle d'encore incorporer des professions médicales supplémentaires ? Où en est l'intégration des spécialistes dans le cadastre ? Quand un nouveau cadastre sera-t-il opérationnel pour les médecins et les dentistes ?

2) J'aimerais aussi savoir où en sont le système de lissage et le contingentement ?

A. Combien de numéros INAMI ont-ils déjà été octroyés au total, pour toutes les années, par le biais du système de lissage ?

B. La ministre peut-elle ventiler ces données par région ?

C. De quelles (futures) années des numéros INAMI ont-ils déjà été attribués ?

D. Quelles mesures prendra-t-elle à l'avenir pour remplacer le système “ provisoire ” de lissage ?

E. La ministre touchera-t-elle au contingent ? Dans l'affirmative, sur la base de quelles données ?

3) J'aimerais aussi pouvoir évaluer l'impact du contingentement sur le plan humain, d'où les questions suivantes :

A. Combien de numéros INAMI, ventilés par région (Flandre, Wallonie et Bruxelles), ont-ils été refusés au total aux médecins qui en ont fait la demande auprès de l' INAMI, et cela pour les années 2007, 2008, 2009, 2010 et 2011 ?

B. Combien de numéros INAMI, ventilés par région (Flandre, Wallonie et Bruxelles), ont-ils été refusés au total aux médecins généralistes (tous : 003, 004, 005...) qui en ont fait la demande auprès de l' INAMI, et cela pour les années 2007, 2008, 2009, 2010 et 2011 ?

C. Combien de numéros INAMI, ventilés par région (Flandre, Wallonie et Bruxelles) et par spécialisation, ont-ils été refusés au total aux médecins spécialistes qui en ont fait la demande auprès de l' INAMI, et cela pour les années 2007, 2008, 2009, 2010 et 2011 ?

D. Combien de numéros INAMI, ventilés par région (Flandre, Wallonie et Bruxelles), ont-ils été refusés au total aux dentistes qui en ont fait la demande auprès de l' INAMI, et cela pour les années 2007, 2008, 2009, 2010 et 2011 ?

E. Combien de numéros INAMI, ventilés par région (Flandre, Wallonie et Bruxelles), ont-ils été refusés au total aux kinésithérapeutes qui en ont fait la demande auprès de l' INAMI, et cela pour les années 2007, 2008, 2009, 2010 et 2011 ?

4) Enfin, quel est, par région, le nombre de médecins en 2011 ? La ministre peut-il ventiler ces données par spécialisation ? Combien d'entre eux sont-ils encore en formation ?

 

Uit het antwoord op mijn schriftelijke vraag 5-3689 inzake de contingentering en de berekening van de "lissage", bleek dat de Vlaamse Gemeenschap een tekort aan artsen kent terwijl de Franstalige Gemeenschap nog steeds een overschot kent. Dit baart me zorgen omtrent de financiële gevolgen voor de gezondheidszorg. Deze vraag peilt naar de stand van zaken inzake die onderwerpen die fundamenteel zijn voor de planning van het medisch aanbod.

Om het aantal artsen te beperken voerde Marcel Colla, voormalig minister van Volksgezondheid, in 1998 de contingentering van de studenten geneeskunde in. Dat leidde tot gewenste resultaten in Vlaanderen, waar prompt een ingangsexamen werd ingevoerd. Zulke resultaten bleven en blijven echter nog steeds uit in Franstalig België. Daar werd gedurende te lange tijd veel te weinig gedaan. De aanvankelijk ingevoerde A- en B-attesten werden algauw met terugwerkende kracht naar de prullenmand verwezen; dan kwam het systeem van een selectie-examen na de eerste kandidatuur en vervolgens werd ook dat afgeschaft. Intussen staat België op de tweede plaats in de OESO-rangschikking, alleen Griekenland doet nog "beter", met dien verstande dat de OESO alle artsen telt.

Als gevolg van het artsentekort werden de contingenten telkens verhoogd, zonder opsplitsing per discipline. Als antwoord op de overtallige inschrijvingen voor de opleiding geneeskunde in Wallonië, werd het systeem van "lissage" ingevoerd. Dat systeem zorgt ervoor dat men de erkenningen van het Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering (RIZIV) op voorhand kan gebruiken. Daardoor kunnen studenten die in 2011 afstuderen reeds RIZIV-nummers krijgen die dienen voor het contingent van 2012, 2013 of misschien reeds verder.

Terwijl het systeem van contingentering voor artsen en tandartsen heel flexibel blijkt, wordt het heel rigide toegepast op de kinesitherapeuten. Sinds 2005 is een contingentering voor de kinesitherapeuten in werking. Jaarlijks komen er van deze doelgroep slechts een beperkt aantal afgestudeerden in aanmerking om erkend te worden als zelfstandige kinesitherapeut voor het leveren van kinesitherapeutische prestaties die door de ziekte- en invaliditeitsverzekering voor terugbetaling in aanmerking komen. Het gevolg is dat jaarlijks een honderdtal Vlaamse afgestudeerden te horen kregen dat ze enkele jaren verspild hebben aan "nutteloze" studies. In tegenstelling tot Vlaanderen, studeerden er in Wallonië tot voor 2010 niet teveel kinesitherapeuten af. Recentelijk studeerden er ook teveel Franstalige kinesitherapeuten af. Daar waar in Vlaanderen afgestudeerden onverbiddelijk de toegang tot het beroep werd ontzegd, is dit in Franstalig België niet het geval. De voorlopige RIZIV-nummers worden als het ware 'ad vitam aeternam' verlengd. Van twee maten en gewichten gesproken…

Echter, het nut van die contingentering voor kinesitherapeuten is betwistbaar. Met de nakende vergrijzing zal die beroepsgroep steeds meer nodig zijn. Verschillende studies stellen dat onvoldoende is aangetoond dat een contingentering voor kinesitherapeuten nodig is. Het zou dus beter zijn het uitgangsexamen voor kinesitherapeuten af te schaffen, mits de noodzakelijke maatregelen en hervormingen zijn doorgevoerd. Vlaanderen nam reeds maatregelen ter bevordering van een kwalitatieve kinesitherapie. Zo verenigden de universiteiten en hogescholen zich, werd de studieduur verlengd tot 5 jaar en moesten de afgestudeerde kinesitherapeuten voldoen aan de vereisten van de toekomstige specialisaties. Het tegendeel geldt voor Franstalig België waar AXXON, de beroepsvereniging voor kinesitherapeuten vreest dat de markt in Franstalig België zal worden overspoeld en dat het zelfs niet meer leefbaar zal zijn voor Franstalige kinesitherapeuten. Ook is daar helemaal geen sprake van een geharmoniseerde opleiding zoals in Vlaanderen.

Een ander punt is dat het contingent optrekken helemaal geen oplossing is voor het dreigende tekort aan huisartsen. Er is misschien wel een tekort aan huisartsen, maar het ontbreekt aan objectieve gegevens. Een groter aantal artsen impliceert namelijk niet automatisch een groter aantal huisartsen! Hetzelfde geldt voor andere 'knelpuntspecialiteiten' van de medische sector, zoals psychiaters, geriaters, hematologen enz.

Ten eerste begint alles bij de herwaardering van de huisarts en dat begint al bij de opleiding. Ten tweede is er ook nood aan een exhaustief en volledig operationeel kadaster. Het is belangrijk te weten wie wat doet en hoeveel doet. Het huidige kadaster met enkel beroepsadres, naam en RIZIV-nummer is geen kadaster zolang dat niet wordt gekoppeld aan prestaties, de vermelding of de arts al dan geconventioneerd is, … Bovendien moet er een kadaster komen voor zowel artsen, kinesitherapeuten, verpleegkundigen, apothekers, tandartsen als voor alle andere medische beroepen. De tandartsen worden in deze discussie steevast vergeten, terwijl het noodzakelijk is dat ook zij in kaart worden gebracht, vooral gelet op de vervrouwelijking en de andere levenswijze waarvoor jonge tandartsen kiezen. Persoonlijk ben ik ook van mening dat een goed uitgewerkt kadaster, waar mogelijk, moet gelinkt worden aan een ingangsexamen. Dit is uiteraard gemeenschapsmaterie, maar het federale niveau is er ook bij betrokken. Ik herinner aan de studenten geneeskunde waarmee de Franse Gemeenschap werd geconfronteerd: zij werden eerst toegelaten en vervolgens geweigerd, waarop ze in beroep gingen bij de Raad van State en daar gelijk kregen.

1) Graag had ik een stand van zaken gekregen inzake de ontwikkeling van het kadaster van medische beroepen.

A. Welke gegevens bevat het kadaster concreet?

B. Worden naam, beroepsadres en het RIZIV-nummer gekoppeld aan prestaties, aan het feit of men geconventioneerd is of niet,…?

C. Welke beroepsgroepen zijn intussen in het kadaster geïntegreerd?

D. Plant de minister om nog bijkomende gezondheidsberoepen te integreren? Hoe zit het met de integratie van specialisten in het kadaster? Wanneer wordt een nieuw kadaster voor de artsen en tandartsen operationeel ?

2) Graag had ik ook een stand van zaken gehad inzake het systeem van de 'lissage' en inzake de contingentering.

A. Hoeveel RIZIV-nummers werden er reeds in totaal, over alle jaren, toegekend via het systeem van lissage?

B. Kan de minister deze gegevens opsplitsen per gewest?

C. Van welke (toekomstige) jaren zijn er reeds RIZIV-nummers toegekend?

D. Welke maatregelen gaat zij in de toekomst nemen om het 'tijdelijke' systeem van lissage te vervangen?

E. Gaat de minister aan het contingent raken? Zo ja, op basis van welke gegevens?

3) Graag had ik ook de impact van de contingentering op menselijk vlak kunnen inschatten, vandaar de volgende vragen:

A. Hoeveel RIZIV-nummers werden in totaal geweigerd voor artsen die daarvoor bij het RIZIV een aanvraag hebben ingediend, opgesplitst per regio (Vlaanderen, Wallonië en Brussel), voor de jaren 2007, 2008, 2009, 2010 en 2011?

B. Hoeveel RIZIV-nummers werden in totaal geweigerd voor huisartsen (alle: 003, 004, 005, …) die daarvoor bij het RIZIV een aanvraag hebben ingediend, opgesplitst per regio (Vlaanderen, Wallonië en Brussel), voor de jaren 2007, 2008, 2009, 2010 en 2011?

C. Hoeveel RIZIV-nummers werden in totaal geweigerd voor artsen-specialisten die daarvoor bij het RIZIV een aanvraag hebben ingediend, opgesplitst per regio (Vlaanderen, Wallonië en Brussel) en per specialiteit, voor de jaren 2007, 2008, 2009, 2010 en 2011?

D. Hoeveel RIZIV-nummers werden in totaal geweigerd voor tandartsen die daarvoor bij het RIZIV een aanvraag hebben ingediend, opgesplitst per regio (Vlaanderen, Wallonië en Brussel), voor de jaren 2007, 2008, 2009, 2010 en 2011?

E. Hoeveel RIZIV-nummers werden in totaal geweigerd voor kinesitherapeuten die daarvoor bij het RIZIV een aanvraag hebben ingediend, opgesplitst per regio (Vlaanderen, Wallonië en Brussel), voor de jaren 2007, 2008, 2009, 2010 en 2011?

4) Tenslotte had ik graag geweten hoeveel artsen er anno 2011 zijn per gewest? Kan de minister die aantallen opsplitsen per specialiteit? Hoeveel van die artsen zijn nog in opleiding?