SÉNAT DE BELGIQUE BELGISCHE SENAAT
________________
Session 2008-2009 Zitting 2008-2009
________________
7 septembre 2009 7 september 2009
________________
Question écrite n° 4-4312 Schriftelijke vraag nr. 4-4312

de Paul Wille (Open Vld)

van Paul Wille (Open Vld)

au ministre de la Coopération au développement

aan de minister van Ontwikkelingssamenwerking
________________
Rwanda - Burundi - Droits de l'homme - Homosexualité - Sanctions - Initiatives de la Belgique Rwanda - Burundi - Mensenrechten - Homoseksualiteit - Bestraffing - Initiatieven van België 
________________
minorité sexuelle
discrimination fondée sur l'orientation sexuelle
Rwanda
Burundi
République démocratique du Congo
droits de l'homme
aide au développement
seksuele minderheid
discriminatie op grond van seksuele geaardheid
Rwanda
Burundi
Democratische Republiek Congo
rechten van de mens
ontwikkelingshulp
________ ________
7/9/2009Verzending vraag
(Einde van de antwoordtermijn: 8/10/2009)
12/10/2009Antwoord
7/9/2009Verzending vraag
(Einde van de antwoordtermijn: 8/10/2009)
12/10/2009Antwoord
________ ________
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 4-4311 Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 4-4311
________ ________
Question n° 4-4312 du 7 septembre 2009 : (Question posée en néerlandais) Vraag nr. 4-4312 d.d. 7 september 2009 : (Vraag gesteld in het Nederlands)

Après plusieurs articles parus dans la presse internationale et dans des journaux du mouvement homosexuel, la sonnette d’alarme a été tirée à propos du traitement des homosexuels en Afrique. Après des incidents survenus en Zambie (des membres du gouvernement zambien inciteraient ainsi les Zambiens à signaler les homosexuels) qui m'avaient déjà amené à interroger l'ancien ministre des Affaires étrangères par le biais de ma question écrite n° 4-3591, la loi pénale burundaise considérerait à présent l'homosexualité comme un crime. Au Burundi, l'homosexualité est à présent sanctionnée par des amendes et des peines d'emprisonnement. On est horrifié par l'augmentation des incidents à l'encontre des homosexuels et par le fait que la population approuve manifestement les sanctions prévues à leur encontre. Selon des organisations non gouvernementales locales, l'idée de pénaliser l'homosexualité recueille une adhésion de plus en plus large au Rwanda. Selon l'organisation de défense des droits de l'homme Humure “il souffle un vent mauvais en Afrique Centrale”. La proposition de loi doit encore être votée par le Parlement rwandais.

Le contexte étant ainsi brièvement esquissé, j’aimerais obtenir une réponse aux questions suivantes :

1. Ces informations sont-elles exactes? Dans la négative, nos ambassades ont-elles vérifié les nouvelles dispositions figurant dans loi pénale au Burundi et au Rwanda? Figurent-elles effectivement dans la loi pénale burundaise? Dans l'affirmative, quelle est la teneur de l'article concerné? Existe-t-il une proposition de loi similaire au Rwanda? Quelle en est la finalité? Quelle est la teneur des nouveaux articles éventuels?

2. Quelle aide financière la Belgique a-t-elle apporté au Burundi et au Rwanda par le biais de fonds de développement gouvernementaux en 2007, 2008 et quel est le montant prévu en 2009?

3. Ces évolutions discriminatoires peuvent-elles avoir un impact sur la coopération au développement belge au Rwanda et au Burundi? Dans l'affirmative, lequel? Le ministre y réfléchit-il? Dans l'affirmative, pourquoi? Dans la négative, pourquoi?

4.Eu égard au contexte rwandais et burundais, quelles raisons/évolutions sociales et sociétales sous-tendent-elles ces initiatives légales?

5. Quelle est la position de la République démocratique du Congo (RDC) vis-à-vis de l'homosexualité? Celle-ci est-elle punissable en RDC? Des incidents similaires se sont-ils produits en RDC?

6. Quelles initiatives le gouvernement belge prend-il afin de garantir les droits des homosexuels dans les pays africains où nous sommes actifs sur le plan de la coopération au développement?

 

Na de verschillende berichten in de internationale pers, en in bladen van de homoseksuele beweging werd de alarmklok geluid rond de behandeling van homoseksuelen in Afrika. Na incidenten in Zambia (zo zouden er leden zijn van de Zambiaanse regering die de Zambianen oproepen om homoseksuelen aan te geven) waarover ik de voormalig minister van Buitenlandse Zaken reeds bevroeg in schriftelijke vraag nr. 4-3591, zou heden Burundi homoseksualiteit als misdrijf in de strafwet schrijven. Op homoseksualiteit zijn in Burundi nu boetes en celstraffen wettelijk ingeschreven. Angstaanjagend hierbij is het stijgend aantal incidenten tegen homo’s, en de bevolking die zich duidelijk voorstander toont van bestraffende maatregelen tegen de geaardheid. Volgens lokale niet gouvernementele organisaties begint in Rwanda meer en meer sympathie te groeien voor de idee van een bestrafbare homoseksualiteit. Volgens de mensenrechtenorganisatie Humure ” waait er een kwalijke wind in heel Centraal-Afrika ”. Het wetsvoorstel moet heden nog worden goedgekeurd door het Rwandese Parlement.

Gezien het korte voorgaande kader, volgende vragen:

1. Zijn deze berichten juist? Zo nee, hebben onze ambassades gecheckt wat deze nieuwe strafwetontwikkelingen zijn in Burundi en Rwanda? Staat dit effectief in de Burundese strafwet? Zo ja, hoe luidt het artikel? Is er een in Rwanda een dergelijk wetsvoorstel? Wat is de finaliteit? Hoe luidden de mogelijke nieuwe artikels?

2. Wat is de financiële steun die de Belgische overheid als gouvernementeel ontwikkelingsgeld aan Burundi en Rwanda geeft in 2007, 2008 en voorzien in 2009?

3. Kunnen dergelijke discriminerende evoluties gevolgen hebben voor de Belgische gouvernementele ontwikkelingssamenwerking met Rwanda en Burundi? Zo ja, de welke? Overweegt de geachte minister dit? Zo ja, waarom? Zo nee, waarom niet?

4. Welke socio-maatschappelijke redenen / ontwikkelingen liggen, gezien de Rwandese en Burundese context, aan de basis voor dergelijke wettelijke initiatieven?

5. Wat is de houding ten aanzien van homoseksualiteit in de Democratische Republiek Congo (DRC)? Is homoseksualiteit strafbaar in DRC? Zijn er vergelijkbare incidenten geweest in de DRC?

6. Welke initiatieven neemt de Belgische regering om de rechten van homoseksuelen te garanderen in de Afrikaanse landen waar onze inspanningen inzake ontwikkelingssamenwerking liggen?

 
Réponse reçue le 12 octobre 2009 : Antwoord ontvangen op 12 oktober 2009 :
  1. Je suis attentivement la situation des homosexuels dans les pays partenaires de la coopération belge, et plus particulièrement en Afrique où ils sont victimes de nombreuses formes de discrimination. Le nouveau code pénal burundais, adopté le 22 avril 2009, sanctionne effectivement les relations sexuelles à l'article 567 Quiconque fait des relations sexuelles avec la personne de même sexe est puni d’une servitude pénale de trois mois à deux ans et d’une amende de cinquante mille francs à cent mille francs ou d’une de ces peines seulement”. Au Rwanda, l'homosexualité était déjà punissable, mais les amendements au Code pénal proposés cet été doivent augmenter les peines et étendre leur champ d'application. Le nouvel article 217 du Code pénal stipule en substance que toute personne qui a des relations sexuelles ou d’autres pratiques basées sur le sexe avec une personne du même sexe, la personne qui l’a encouragée ou sensibilisée à cet effet, sera punie d'un emprisonnement de cinq à dix ans et d'une amende de deux cent mille à cinq cent mille francs”.

  2. L’aide publique belge au développement au Rwanda s'élevait en 2007 à un montant total de 31 254 477 euros, dont 21 680 529 euros sous forme de coopération gouvernementale. En 2008, l’aide publique belge au développement au Rwanda se chiffrait à 45 234 232 euros, dont 32 128 648 euros sous forme de coopération gouvernementale. L’aide publique belge au développement au Burundi en 2007 atteignait un montant total de 19 549 132 euros, dont 6 991 416 euros sous forme de coopération gouvernementale. En 2008, l’aide publique belge au développement au Burundi s’élevait à 40 312 989 euros, dont 22 282 048 euros sous forme de coopération gouvernementale. Les montants pour 2009 ne sont pas encore connus.

  3. La Belgique est très attentive au problème de la discrimination des homosexuels et je n'hésite dès lors pas à porter cette question à l'attention des responsables politiques de ces pays. J’estime toutefois que cette problématique ne peut pas avoir d'influence directe sur les montants de la coopération au développement attribués à ces pays, parce que la population pourrait en souffrir. Le programme de coopération avec le Burundi met l’accent sur le secteur de la justice et sur la formation de la police. Le secteur de la justice rwandais reçoit également une aide. J'ai également décidé que la “bonne gouvernance” sera un critère transversal dans les programmes indicatifs de coopération avec les pays partenaires d’Afrique centrale et que les moyens budgétaires nécessaires seront prévus à cet effet.

  1. L'introduction de cet article dans le Code pénal a surpris tout le monde au Burundi. Bien que rejetée par la culture burundaise, l'homosexualité était jusqu'à présent tolérée aussi longtemps qu'elle restait confinée à la vie privée et qu’elle n’était pas visible. La sanction de l’homosexualité est l'initiative de certains politiciens burundais qui entretiennent des liens étroits avec l'Église évangélique et qui ont exploité la désapprobation de l'homosexualité exprimée par la communauté burundaise pour introduire ce genre d’article. Dans leur grande majorité, les parlementaires n'ont pas osé défendre la suppression de l’article, de peur d'être considérés comme des défenseurs de l'homosexualité. Il est difficile de cerner les raisons qui expliquent le durcissement de la législation rwandaise. La communauté rwandaise reste encore très traditionnelle et très conservatrice, avec une forte influence de l'Eglise. En outre, le génocide a généré une forte pression sociale en faveur de la procréation.

  2. En République démocratique du Congo, l'homosexualité n’est pas sanctionnée en tant que telle. En théorie, l'homosexualité peut être poursuivie comme violation des bonnes moeurs, mais en pratique, les poursuites pour homosexualité sont très rares. Le fait est toutefois que l'homosexualité n’est pas acceptée socialement et qu’elle est totalement niée.

  3. Dans leurs nombreuses démarches et déclarations, la Belgique et l'Union européenne ont vivement protesté contre l'adoption des lois susmentionnées au Burundi et au Rwanda. Certaines autorités burundaises ont indiqué que le nouvel article 567 du Code pénal ne connaîtrait pas d’application stricte, ce qui semble se confirmer jusqu’à présent, vu qu’aucun homosexuel n’a été appréhendé pour violation de l'article (à l’exception d’un cas dans lequel la disposition aurait été utilisée comme moyen de chantage). Les poursuites sont plus fréquentes au Rwanda et la communauté internationale continue d'exercer des pressions, notamment dans le cadre du dialogue Union européenne(UE)-Rwanda (article 8) ou, de façon plus informelle, dans ses contacts avec des fonctionnaires rwandais. Concernant le Burundi, notre pays a également soulevé cette question dans le cadre de l'examen périodique universel de pays tiers devant le Conseil des droits de l'homme des Nations Unies. La lutte contre toutes les formes de discrimination, en ce compris celles fondées sur l'orientation sexuelle, est une priorité pour notre pays. La Belgique continuera à promouvoir et à protéger les droits des homosexuels dans les enceintes internationales et dans le cadre de ses relations bilatérales, également dans son rôle éventuel de président de l'Assemblée générale en 2010. Dans mes contacts avec les membres du gouvernement des pays partenaires concernés, j'attire leur attention sur cette question. Je voudrais également insister sur le fait que la Belgique est très active dans le domaine de la défense des minorités. Cela étant dit, je suis conscient que, parfois, les mentalités en Afrique centrale peuvent encore être très différentes des nôtres et que nous devons faire preuve de beaucoup de prudence et de patience dans ce domaine si nous voulons obtenir des avancées. Le but de notre action doit être l'efficacité, tout en évitant de blesser nos interlocuteurs.

  1. Ik volg met aandacht de situatie van homoseksuelen in partnerlanden van de Belgische ontwikkelingssamenwerking, en specifiek in Afrika waar ze het slachtoffer zijn van talrijke discriminaties. Het Burundese nieuwe strafwetboek, goedgekeurd op 22 april 2009, bestraft effectief seksuele relaties in artikel 567 wie homoseksuele relaties heeft met een persoon van hetzelfde geslacht wordt bestraft met een gevangenisstraf van drie maanden tot twee jaar en een boete van vijftigduizend frank of een van deze straffen”. In Rwanda was homoseksualiteit reeds strafbaar, maar de wijzigingen van het strafwetboek die deze zomer werden voorgesteld, moeten de straffen verhogen en hun reikwijdte uitbreiden. Het nieuwe artikel 217 van het strafwetboek stelt elke persoon die seksuele relaties of andere praktijken gebaseerd op seks heeft met een persoon van hetzelfde geslacht, diegene die hem hiertoe heeft aangemoedigd of gesensibiliseerd, zal bestraft worden met een gevangenisstraf van vijf tot tien jaar en een boete van tweehonderdduizend tot vijfhonderdduizend frank”.

  2. De openbare onwtikkelingshulp van België aan Rwanda bedroeg in 2007 een totaal bedrag van 31 254 477 euro, waarvan 21 680 529 euro als gouvernementele samenwerking. In 2008 bedroeg de openbare onwtikkelingshulp van België aan Rwanda 45 234 232 euro, waarvan 32 128 648 euro als gouvernementele samenwerking. De openbare onwtikkelingshulp van België aan Burundi bedroeg in 2007 een totaal bedrag van 19 549 132 euro, waarvan 6 991 416 euro als gouvernementele samenwerking. In 2008 bedroeg de openbare onwtikkelingshulp van België aan Burundi 40 312 989 euro, waarvan 22 282 048 euro als gouvernementele samenwerking. Voor 2009 zijn deze bedragen nog niet gekend.

  3. België is zeer waakzaam voor de problematiek van de disciminatie van homoseksuelen en ik aarzel dan ook niet om dit onder de aandacht te brengen van de beleidsverantwoordelijken van deze landen. Ik ben echter van oordeel dat dit geen rechtstreekse invloed kan hebben op de volumes van de ontwikkelingssamenwerking die aan deze landen wordt toegekend, omdat de bevolking hiervan het slachtoffer zou zijn. In het samenwerkingsprogramma met Burundi wordt aandacht besteed aan de sector justitie en de vorming van de politie. In Rwanda wordt ook de justitiesector ondersteund. Ik heb eveneens beslist dat “governance” een transversaal aandachtspunt zal zijn in de indicatieve samenwerkingsprogramma’s van de partnerlanden in Centraal-Afrika en dat hiervoor de nodige budgettaire middelen zullen worden voorzien.”

  1. De introductie van dit artikel in het strafwetboek heeft iedereen in Burundi verrast. Hoewel homoseksualiteit wordt verworpen door de Burundese cultuur, werd het tot op heden getolereerd zolang het beperkt bleef tot het privéleven en niet zichtbaar was. De bestraffing van homoseksualiteit is het initiatief van bepaalde Burundese politici die nauw verwant zijn met de evangelische kerk en die geprofiteerd hebben van de afkeuring van homoseksualiteit door de Burundese gemeenschap om dergelijk artikel in te voeren. De grote meerderheid van de parlementsleden heeft het niet aangedurfd om de afschaffing van het artikel te verdedigen, uit schrik om aanzien te worden als een verdediger van homoseksualiteit. De redenen achter de verharding van de Rwandese wetgeving zijn moeilijk te bepalen. Rwanda is nog steeds een zeer traditionele en conservatieve gemeenschap, met een sterke invloed van de kerk. Ook heeft de genocide in het verleden geleid tot een grote sociale druk tot procreatie.

  2. In de Democratische Republiek Congo wordt homoseksualiteit als dusdanig niet bestraft. In theorie kan homoseksualiteir wordne vervolgd als inbreuk op de goede zeden, maar in de praktijk zijn de vervolgingen omwille van homoseksualiteit heel zeldzaam. Het is echter een feit dat homoseksualiteit sociaal niet aanvaard is en integraal wordt ontkend.

  3. België en de Europese Unie hebben in veelvoudige demarches en verklaringen fel geprotesteerd tegen de goedkeuring van de bovenvermelde wetgevingen in Burundi en Rwanda. Sommige Burundese authoriteiten hebben meegedeeld dat het nieuwe artikel 567 van het strafwetboek geen strikte toepassing zou kennen, wat zich op heden lijkt te bevestigen daar geen enkele homoseksueel gevangen werd genomen wegens inbreuk op het artikel (met uitzondering van één geval, waarbij de bepaling zou worden gebruikt als chantage). In Rwanda komen vervolgingen meer voor en de internationale gemeenschap blijft er druk uitoefenen, met name binnen het kader van de Europese Unie (EU)-Rwanda dialoog (artikel 8) of meer informeel in haar contacten met Rwandese functionarissen. Inzake Burundi, heeft ons land deze kwestie tevens aangekaart in het kader van de universele periodieke evaluatie van derde landen bij de Mensenrechtenraad van de Verenigde Naties. De strijd tegen elke vorm van discriminatie, met inbegrip van deze op basis van seksuele geaardheid, is een prioriteit van ons land. België zal de rechten van homoseksuelen blijven bevorderen en beschermen op de internationale fora en in het kader van haar bilaterale betrekkingen, alsook als mogelijke toekomstige voorzitter van de Algemene Vergadering in 2010. In mijn contacten met regeringsleden van van de betrokken partnerlanden, vestig ik de aandacht op deze problematiek. Ik wens er verder de aandacht op te vestigen dat België teeds zeer actief is op het vlak van advocacy ten gunste van minderheden. Dit gezegd zijnde, ben ik er me van bewust bewust dat de mentaliteit in Centraal-Afrika terzake soms nog veel verschilt van onze ideeën en dat we ons op dit domein zeer voorzichtig en geduldig dienen op te stellen, willen we succes boeken. Het doel van onze actie moet efficiëntie zijn, waarbij we vermijden onze gesprekspartners te kwetsen.