SÉNAT DE BELGIQUE BELGISCHE SENAAT
________________
Session 2008-2009 Zitting 2008-2009
________________
17 mars 2009 17 maart 2009
________________
Question écrite n° 4-3225 Schriftelijke vraag nr. 4-3225

de Margriet Hermans (Open Vld)

van Margriet Hermans (Open Vld)

au vice-premier ministre et ministre des Affaires étrangères

aan de vice-eersteminister en minister van Buitenlandse Zaken
________________
Bulgarie - Orphelinats - Nouvelles informations inquiétantes Bulgarije - Weeshuizen - Nieuwe onrustwekkende berichten 
________________
Bulgarie
orphelin
enfant abandonné
protection de l'enfance
Bulgarije
wees
vondeling
kinderbescherming
________ ________
17/3/2009Verzending vraag
(Einde van de antwoordtermijn: 16/4/2009)
22/6/2009Antwoord
17/3/2009Verzending vraag
(Einde van de antwoordtermijn: 16/4/2009)
22/6/2009Antwoord
________ ________
Aussi posée à : question écrite 4-3226 Aussi posée à : question écrite 4-3226
________ ________
Question n° 4-3225 du 17 mars 2009 : (Question posée en néerlandais) Vraag nr. 4-3225 d.d. 17 maart 2009 : (Vraag gesteld in het Nederlands)

Selon le journal néerlandais De Telegraaf du 2 mars 2009, en Bulgarie, au cours des deux premiers mois de 2009, 200 jeunes enfants auraient déjà été abandonnés dans un orphelinat par leurs parents. Il est à craindre que ce nombre augmentera en raison de la mauvaise situation économique.

D'après des organisations de protection des enfants, en Bulgarie, environ 9 000 enfants vivent actuellement dans un orphelinat. Environ 3 000 d'entre eux ont moins de trois ans. Ce nombre est supérieur à celui d'autres pays européens. Seulement quelques dizaines de ces enfants sont réellement orphelins. Les autres sont abandonnés par leur parents.

Miroslav Kostadino de Voor onze kinderen a déclaré qu'en Bulgarie, de nombreuses personnes connaissent des difficultés sociales et financières et pensent qu'il est préférable pour leur enfant d'être à l'orphelinat parce qu'il y reçoit régulièrement à manger et de nouveaux vêtements. Pourtant, un orphelinat, aussi beau soit-il, n'égalera jamais le fait de pouvoir grandir dans une famille.

De plus, de nombreux orphelinats sont vétustes. Les enfants qui quittent l'orphelinat à 18 ans bénéficient à peine d'un accompagnement.

Le gouvernement bulgare tente d'améliorer la situation, entre autres en facilitant le système de famille d'accueil ainsi que l'adoption. Vu l'émoi suscité l'an dernier par les 75 enfants handicapés dans le village bulgare de Mogilino et étant donné que le Sénat a adopté à l'unanimité une proposition de résolution à ce sujet (document n° 4-517/2 - 2007/2008), ces nouvelles informations m'inquiètent vivement.

Je souhaite une réponse aux questions suivantes.

1. Le ministre est-il au courant de la forte augmentation depuis fin 2008 du nombre d'enfants abandonnés dans les orphelinats bulgares? Peut-il donner des précisions et illustrer sa réponse?

2. Peut-il donner un aperçu de l'état d'avancement de la rénovation des orphelinats bulgares ?

3. Peut-il préciser comment la situation évolue sur le terrain en ce qui concerne l'accueil, l'alimentation et l'accompagnement de ces soi-disant orphelins?

4. Quels moyens notre pays et les partenaires européens ont-ils dégagés pour l'amélioration des conditions de vie dans les homes pour enfants en Bulgarie?

5. Existe-il des signes montrant qu'à la suite de la crise économique, le gouvernement bulgare reviendrait sur sa promesse d'améliorer réellement les conditions de vie dans les homes pour enfants?

6. Quels efforts la Bulgarie doit-elle encore faire, en collaboration avec l'Union européenne, pour mettre fin définitivement à ces situations indignes dans les orphelinats bulgares? Qu'en est-il des effort de notre pays en 2009 et 2010 en faveur de la Bulgarie?

7. Quelle est la situation dans les autres pays qui faisaient partie de l'Europe de l'Est? Y accorde-t-on suffisamment d'attention?

 

Luidens de Nederlandse kant De Telegraaf van 2 maart 2009 zijn er in de eerste twee maanden van 2009 zijn in Bulgarije al tweehonderd jonge kinderen door hun ouders achtergelaten bij een weeshuis. De vrees bestaat dat het aantal zal toenemen nu het economisch slecht gaat.

Volgens kinderbeschermingsorganisaties wonen momenteel zo'n 9 000 kinderen in Bulgarije in een weeshuis. Ongeveer 3 000 van hen zijn jonger dan drie jaar. Dat zijn er meer dan in andere Europese landen. Slechts enkele tientallen van deze kinderen zijn werkelijk wezen. De rest is achtergelaten door de ouders.

"Veel mensen in Bulgarije hebben sociale en financiële problemen", aldus Miroslav Kostadinov van Voor onze Kinderen. "Ze denken dat hun kind beter af is in een weeshuis, waar het regelmatig te eten krijgt en nieuwe kleren. Maar je kan een weeshuis zo mooi maken als je wilt, niets kan tippen aan opgroeien in een gezin."

Veel weeshuizen zijn bovendien zwaar verouderd. Voor kinderen die op hun achttiende de tehuizen verlaten is nauwelijks begeleiding.

De Bulgaarse regering probeert de situatie te verbeteren, onder meer door pleegouderschap en adoptie gemakkelijker te maken. Gezien de grote commotie die verleden jaar ontstond rond de vijfenzeventig gehandicapte kinderen in het Bulgaarse dorpje Mogilino en gezien de Senaat unaniem een voorstel van resolutie (stuk nr. 4-517/2 - 2007/2008) hieromtrent aanvaardde ben ik zeer ongerust door deze nieuwe berichten.

Graag kreeg ik een antwoord op de volgende vragen:

1. Heeft de geachte minister weet van een ernstige toename sinds eind 2008 van het aantal kinderen dat wordt achtergelaten bij Bulgaarse weeshuizen? Kan hij dit duiden en illustreren?

2. Kan hij een overzicht geven van de stand van zaken in de Bulgaarse weeshuizen wat betreft de renovatie van de Bulgaarse weeshuizen?

3. Kan hij duiden hoe de situatie op het terrein evolueert wat betreft de opvang, de voeding en de begeleiding van deze zogenaamde wezen?

4. Kan hij aangeven welke middelen ons land samen met de Europese partners heeft uitgetrokken voor de verbetering van de leefomstandigheden in de Bulgaarse kindertehuizen?

5. Zijn er indicaties dat de Bulgaarse regering tengevolge de economische crisis zou terugkomen op haar belofte om de leefomstandigheden in de kindertehuizen wezenlijk te verbeteren?

6. Welke inspanningen dienen nog te worden geleverd door Bulgarije in samenwerking met de Europese Unie om de mensonwaardige toestanden in de Bulgaarse weeshuizen definitief weg te werken? Quid met de inspanning van ons land in 2009 en 2010 ten aanzien van Bulgarije?

7. Hoe is de situatie in de andere voormalige Oost-Europese landen en wordt hier voldoende aandacht aan geschonken?

 
Réponse reçue le 22 juin 2009 : Antwoord ontvangen op 22 juni 2009 :

Selon l'Unicef, 7 300 enfants (certains abandonnés, d'autres invalides) vivent encore dans des institutions. Parmi eux, seuls 4 % sont de véritables orphelins. Environ 2 300 ont moins de trois ans. Le nombre d'enfants hébergés dans des institutions s'inscrit à la baisse, mais suite à la crise économique et aux économies en matière de dépenses sociales, de plus en plus de familles sont dans le besoin, surtout au sein des groupes minoritaires. Dans les premiers mois de 2009, le gouvernement a donc enregistré 200 nouvelles prises en charge dans les institutions. Le réseau social ne peut fournir une aide suffisante aux familles indigentes (allocations familiales peu élevées, indemnités de chômage limitées à six mois). L'année dernière, une norme financière a été fixée à 6 000 leva (3 000 euros) par an pour un enfant placé entrant dans la catégorie des trois à sept ans. Ce montant a entre-temps été rogné de 10 %.

Sous le régime communiste, les enfants abandonnés et/ou invalides étaient placés dans des centres d'accueil divisés en trois catégories d'âge (0-3, 3-7, 7-17). La région de Stara Zagora compte la plus grande concentration d'établissements destinés aux enfants soignés loin de leur famille. Le retrait du financement public après la chute du communisme, qui est venu s’ajouter à cette approche désuète, a entraîné une dégradation de l'infrastructure et le traitement des enfants a empiré. Ce sont les communes qui sont responsables de l'infrastructure et de leur amélioration. Elles peuvent faire appel pour ce faire à des fonds comme le “Beautiful Bulgaria” et au programme opérationnel de l'UE pour le développement régional. L'amélioration de l'infrastructure doit toutefois tenir compte de la nécessité pour l'enfant de disposer d'un espace personnel (ce qui n'est pas le cas dans les grandes institutions où cinq enfants doivent partager une chambre dépourvue de tout “climat familial”). En outre, la qualité des soins doit être améliorée et leur éducation doit permettre de développer au maximum leur indépendance et leur épanouissement.

Un reportage de la BBC/VRT et les actions du présentateur de télévision Chris Dusauchoit ont levé le voile sur les conditions de vie dans ces institutions. C'est sous son impulsion qu'a été créée "Help the Children" www.helpthechildren.be. Cette a.s.b.l. a entre-temps récolté 285 000 euros et peut dès lors soutenir une dizaine de projets en Bulgarie.

L'ONG bulgare Samaritani a reçu une donation de cette a.s.b.l. pour retirer les jeunes occupants d'un immense centre d'accueil à Sladak Kladenek, et les héberger dans des structures plus petites. L'ONG bulgare a été mise en contact avec l'a.s.b.l. belge via le réseau Best2B, le réseau des professeurs Petkov et Vilrockx. Notre ambassadeur a visité le projet belgo-bulgare. Lors des contacts qu'il a eus avec le maire et le gouverneur de Stara Zagora, il a demandé leur soutien. Une partie de l'administration est en effet attachée aux pratiques existantes et n'est pas toujours enthousiaste vis-à-vis de la nouvelle approche. Le gouverneur de Stara Zagora a entre-temps promis de collaborer et de mettre à disposition deux bâtiments pour bâtir de plus petites unités d'accueil.

Concernant Mogilino, le ministre des Affaires sociales, lors d'une visite au home en février, a déclaré que trente-neuf enfants avaient déjà été transférés dans d'autres institutions et que trente autres enfants, un peu plus tard, compte tenu de la situation particulière de chaque enfant et des moyens financiers disponibles. Le home sera fermé mi 2009. Les enfants qui restent sont soignés par trente-sept personnes, dont un pédiatre, un rééducateur, un psychologue pour enfants, un kinésithérapeute, des infirmières et des travailleurs sociaux ; six d'entre eux ont été envoyés par l'Unicef.

Les soins dispensés aux enfants de ce foyer se sont améliorés après que l'Unicef, en coopération avec plusieurs ONG, a veillé au recrutement de personnel supplémentaire. Les enfants reçoivent une alimentation adaptée et bénéficient de thérapies visant à améliorer leur mobilité. Tous les enfants ont été examinés individuellement, de façon à identifier leurs besoins. Trois enfants ont été transférés dans des institutions plus proches de leur famille et sont préparés à être réintégrés dans celle-ci. Des journées portes ouvertes ont été organisées pour les familles, à la suite desquelles cinq familles ont exprimé le souhait d'une réintégration encadrée. L'Unicef, les autorités bulgares et les trois communes de Rousse, Varna et Sofia ont conclu un accord pour le développement de sept « family type houses » destinées aux enfants de Mogilino. Les enfants peuvent non seulement y bénéficier d'un accueil de jour et d'un encadrement, mais ils sont aussi plus proches de leurs familles, le but final étant la réintégration.

La contribution belge sera centrée - en collaboration avec l'Unicef - sur la mise en œuvre d'alternatives. Le budget de 250 000 euros est à charge de la diplomatie préventive. Le contrat conclu pour ce projet avec l'UNICEF “planning and improvement of social services at regional level”dans les régions de Vidin et Pernik) sera bientôt finalisé.

Mi 2008, une délégation de parlementaires bulgares a visité deux institutions flamandes (une a.s.b.l. à Lennik et le Centre d'accompagnement Sint-Franciscus à Roosdaal) pour être informée du traitement réservé par la Belgique à cette question. À cet égard, le Service public fédéral (SPF) Affaires étrangères travaille en étroite collaboration avec le SPF Santé publique et les Communautés.

Le gouvernement fédéral a eu au sujet de cette problématique différents contacts avec les autorités bulgares, les organisations internationales, comme l'Organisation mondiale de la santé, l'UNICEF et le Conseil Européen, ainsi qu'avec la Commission européenne.

Il n'y a en la matière aucun acquis communautaire. En prélude à l'adhésion à l'Union européenne, la Commission a consacré davantage d'attention et de moyens (pression politique, soutien de projet) à la problématique des orphelinats en Roumanie qu'à la situation en Bulgarie. La Bulgarie subissait ainsi moins de pression qui l'aurait obligée à modifier son système et développer des alternatives au placement dans des institutions. Il est essentiel que les autres États membres suivent les avancées et continuent à faire pression, tout en procédant à l'échange de meilleures pratiques.

Le gouvernement bulgare fournit de sérieux efforts afin d'améliorer la situation des enfants dans les institutions. La politique de désinstitutionalisation et de prévention du gouvernement bulgare va dans la bonne direction et des améliorations sont visibles. Apporter une solution durable à ces problèmes demande du temps. Le président Parvanov a lancé un débat public sur la question. Des modifications de la loi sont en cours (entre autres afin d'élargir les compétences des instances bulgares de protection des enfants et de renforcer le rôle des communes) et un Plan national a été élaboré. La procédure d'adoption est facilitée : si personne ne réclame un enfant dans les six mois, celui-ci est pris en compte pour l'adoption. Les examens prénataux sont également préconisés afin de pouvoir détecter d'éventuelles anomalies.

Le Comité des droits de l'enfant des Nations unies a émis des recommandations. La Bulgarie doit procéder à la mise en œuvre complète de la Convention des Nations unies pour les droits de l'enfant.

Comme le problème ne se limite pas à la Bulgarie, nous avons aussi entrepris des actions avec diverses organisations internationales. Nous élaborons, avec la Bulgarie, un projet de réforme structurelle des institutions qui couvre les neuf pays des Balkans. Le budget - à charge du SPF Santé publique - s'élève à 100 000 euros.

Lors de la réunion du Comité européen de la santé du Conseil de l'Europe, la Belgique a aussi présenté, dans le cadre des droits de l'enfant, un projet consacré à la question de la désinstitutionalisation. Le projet a été adopté et est soutenu par la plupart des pays balkaniques, dont la Bulgarie.

Volgens Unicef leven nog 7 300 kinderen (deels achtergelaten, deels invalide) in tehuizen, waarvan slechts 4 % echte wezen zijn. Zowat 2 300 zijn jonger dan drie jaar. Het aantal kinderen in instellingen vertoont een dalende trend, maar ingevolge de economische crisistoestand en de bezuiniging op sociale uitgaven komen meer gezinnen in nood, vooral binnen de minderheidsgroepen. In de eerste maanden van 2009 heeft de overheid dan ook 200 nieuwe opnames in tehuizen genoteerd. Het sociale netwerk kan noodlijdende families onvoldoende ondersteunen (lage kinderbijslag, werkloosheidsvergoeding beperkt tot zes maanden). Vorig jaar werd een financiële norm van 6 000 leva (3 000 euro) per jaar bepaald voor een geplaatst kind in de leeftijdscategorie van drie à zeven jaar, bedrag inmiddels met 10 % teruggeschroefd.

Onder het communistische systeem werden achtergelaten en/of invalide kinderen in opvangtehuizen voor drie leeftijdsgroepen (0-3, 3-7, 7-17) ondergebracht. De regio Stara Zagora heeft de grootste concentratie van huizen voor deze kinderen die ver weg van hun families verpleegd worden. Het teruglopen van de staatsfinanciering na het einde van het communisme heeft bovenop deze verouderde aanpak gezorgd voor het achteruitgaan van de infrastructuur en had een verslechterde behandeling van de kinderen tot gevolg. Het zijn de gemeenten die verantwoordelijk zijn voor de infrastructuur en de verbetering daarvan. Zij kunnen daarvoor beroep doen op fondsen zoals “Beautiful Bulgaria” en het operationele programma van de EU voor regionale ontwikkeling. Verbetering van de infrastructuur dient echter rekening te houden met de behoefte van het kind aan eigen ruimte (hetgeen niet het geval is in grote instellingen waar vijf kinderen een kamer moeten delen en er geen “familiale” atmosfeer is). Bovendien dient de kwaliteit van de zorg verbeterd en dient werk gemaakt van hun opvoeding tot maximale zelfstandigheid en ontplooiing.

Zoals geweten zijn de toestanden in deze huizen bekend geworden door de BBC/VRT reportage en de acties van televisiemaker Dusauchoit. Onder zijn impuls werd “Help the Children” opgericht. Info daaromtrentent vindt u op www.helpthechildren.be . Deze vzw heeft inmiddels 285 000 euro ingezameld en kan aldus een tiental projecten steunen in Bulgarije.

De Bulgaarse NGO Samaritani heeft een schenking gekregen van deze vzw om de jonge bewoners uit een megaopvanghuis in Sladak Kladenek weg te halen en onder te brengen in kleinere structuren. De Bulgaarse NGO werd in contact gebracht met de Belgische vzw via het Best2B netwerk van de professoren Petkov en Vilrockx. Onze Ambassadeur bezocht het Belgisch-Bulgaarse project. Tijdens zijn contacten met de burgemeester en de gouverneur van Stara Zagora vroeg hij hun steun. Een deel van de administratie houdt immers vast aan de bestaande gebruiken en is niet altijd enthousiast over de nieuwe aanpak. De gouverneur van Stara Zagora heeft inmiddels haar medewerking toegezegd door het ter beschikbaar stellen van twee gebouwen voor het creëren van kleinere opvangeenheden.

Wat Mogilino betreft, heeft de minister voor Sociale zaken, bij een bezoek aan het tehuis in februari, verklaard dat negenendertig kinderen reeds naar andere instellingen werden overgeplaatst en dertig kinderen met enige vertraging, gelet op de toestand van elk kind afzonderlijk en de beschikbaarheid van financiële middelen, volgen. Het tehuis wordt medio 2009 gesloten. De overblijvende kinderen worden verzorgd door zevenendertig personen, waaronder een pediater, een rehabilitator, een kinderpsycholoog, een fysiotherapeut, verpleegsters en sociale werkers;zes onder hen werden door Unicef gezonden. De zorg voor de kinderen in de instelling verbeterde nadat Unicef in samenwerking met een alliantie van ngo's zorgde voor extra personeel. Er werd gezorgd voor aangepaste voeding en voor therapie om de mobiliteit van de kinderen te activeren. Alle kinderen werden individueel onderzocht, om precies te weten wat hun noden zijn. Drie kinderen werden verplaatst naar instellingen korter bij hun familie en worden voorbereid op re-integratie in hun gezin. Er werden opendeurdagen georganiseerd voor de families, waarna nog eens vijf families zich kandidaat stelden voor een begeleide re-integratie. Er is een akkoord tussen Unicef, de Bulgaarse overheid en de steden Roese, Varna en Sofia voor de ontwikkeling van zeven family type houses voor de kinderen van Mogilino, zodat de kinderen niet alleen gebruik kunnen maken van bijkomende dagopvang en begeleiding, maar ook dichter bij hun familie kunnen zijn, dit alles met het oog op uiteindelijke re-integratie.

De Belgische overheidsbijdrage zal toegespitst worden op de ontwikkeling van alternatieven. Dat gebeurt in samenwerking met Unicef. Het budget van 250 000 euro wordt gedragen door de post Preventieve Diplomatie. Het contract met Unicef voor dit project “ planning and improvement of social services at regional level” in de regio’s Vidin en Pernik) zal weldra worden gefinaliseerd.

Een delegatie van Bulgaarse Europarlementsleden heeft medio 2008 een bezoek gebracht aan twee Vlaamse instellingen (VZW te Lennik en het Begeleidingscentrum Sint-Franciscus te Roosdaal) om zicht te krijgen op onze aanpak van deze problematiek. In dit dossier werkt de Federale Overheidsdienst (FOD) Buitenlandse Zaken nauw samen met die van de FOD Volksgezondheid en de Gemeenschappen.

De federale overheid heeft over deze problematiek diverse contacten gehad met de Bulgaarse autoriteiten, met internationale organisaties, zoals de Wereldgezondheidsorganisatie, Unicef en de Raad van Europa, en met de Europese Commissie.

Er is terzake geen acquis communautaire. In de aanloop tot het lidmaatschap van de EU werd door de Commissie meer aandacht en middelen (politieke druk, projecthulp) besteed aan de weeshuizenproblematiek in Roemenië en minder aan de problematiek in Bulgarije. Daardoor stond Bulgarije minder onder druk om het systeem te veranderen en alternatieven te ontwikkelingen voor plaatsing in tehuizen. Monitoring van de vooruitgang en ‘peer pressure’ vanwege andere lidstaten is verder vereist, gepaard gaande met uitwisseling van ‘best practices’.

De Bulgaarse regering spant zich serieus in om de situatie van kinderen in tehuizen te verbeteren. Het beleid van de-institutionalisering en preventie van de Bulgaarse overheid beweegt zich in de goede richting en er is verbetering merkbaar. Een duurzame oplossing van deze problemen vraagt tijd. Er kwam een publiek debat op gang onder impuls van President Parvanov. Er zijn wetswijzigingen (onder aandere om de bevoegdheden van de Bulgaarse kinderbescherming te verruimen en de rol van gemeenten te versterken) op handen en er bestaat een nationaal actieplan. Adoptie wordt vergemakkelijkt: indien een kind gedurende zes maanden door niemand wordt opgezocht, komt het voor adoptie in aanmerking. Bovendien wordt aangedrongen op verplicht prenataal onderzoek, teneinde eventuele afwijkingen op te sporen.

Het VN-comité voor de Rechten van het Kind deed aanbevelingen. Bulgarije dient de VN Conventie voor de Rechten van het Kind volledig te implementeren.

Aangezien de problematiek zich niet beperkt tot Bulgarije, hebben wij ook nog acties ondernomen met diverse internationale organisaties. We werken samen met Bulgarije een project uit voor structurele hervorming van de instellingen voor de negen landen van de Balkan. Het gaat om een budget van de FOD Volksgezondheid van 100 000 euro.

Op het gezondheidscomité van de Raad van Europa heeft België ook een project voorgesteld om in het kader van de rechten van het kind te werken rond de problematiek van de-institutionalisering. Het project werd goedgekeurd en kreeg de steun van de meeste Balkanlanden, waaronder Bulgarije.