BELGISCHE SENAAT
________
Zitting 2013-2014
________
10 januari 2014
________
SENAAT Schriftelijke vraag nr. 5-10817

de Nele Lijnen (Open Vld)

aan de minister van Middenstand, KMO's, Zelfstandigen en Landbouw
________
Federale Overheidsdiensten - Thuiswerk - Telewerk - Evolutie - Faciliteiten - Beveiliging
________
ministerie
thuiswerk
werk op afstand
mobiele telefoon
gegevensbescherming
spionage
computercriminaliteit
videocommunicatie
officiële statistiek
mobiele communicatie
________
10/1/2014Verzending vraag
5/2/2014Antwoord
________
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-10810
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-10811
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-10812
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-10813
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-10814
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-10815
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-10816
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-10818
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-10819
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-10820
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-10821
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-10822
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-10823
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-10824
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-10825
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-10826
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-10827
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-10828
________
SENAAT Schriftelijke vraag nr. 5-10817 d.d. 10 januari 2014 : (Vraag gesteld in het Nederlands)

In het verleden stelde ik reeds een aantal vragen over thuiswerk bij de Federale Overheidsdiensten (FOD). Om de evolutie hiervan op te volgen, herhaal ik de meeste vragen. Graag zou ik verder de aandacht willen vestigen op een aantal andere elementen. De staatssecretaris voor Leefmilieu, Energie en Mobiliteit schreef (schriftelijke vraag 5-8153): "De werknemers van Shared Services in het algemeen, en van mijn Diensten op de Kanselarij in het bijzonder, beschikken voor hun thuiswerk over een Virtual Private Network (VPN)-verbinding. Dit betekent dat zij op een professioneel beveiligde manier toegang hebben tot hun elektronische gegevens net alsof ze op kantoor werken. VPN is een meer beveiligde manier van gegevensuitwisseling dan cloud computing, waarbij de overheid geen enkel idee heeft waar de gegevens in realiteit bewaard worden. Bovendien is de Patriot Act die onlangs in de Verenigde Staten van Amerika van kracht is geworden niet van aard om de bezorgdheid van de Belgische en Europese Overheden inzake beveiliging van elektronische gegevens te milderen." Voor de duidelijkheid: ik maak een onderscheid tussen occasioneel en structureel (dus bijvoorbeeld een dag per week) thuiswerk of telewerk.

Graag had ik de volgende vragen gesteld:

1) Hoeveel, en dit voor de laatste vijf jaar, werknemers van alle diensten en organisaties die onder uw beheer vallen:

a) werken occasioneel thuis;

b) werken structureel thuis?

Kan u deze cijfers, opgedeeld per jaar, in absolute en procentuele vorm meedelen, en dus ook meedelen hoeveel mensen er in totaal bij uw FOD/POD/… werken?

2) Wordt thuiswerk aangemoedigd ten aanzien van uw medewerkers? Waarom wel/niet?

3) Weet u of thuiswerken een kostenbesparing voor uw diensten betekent? Heeft u hier cijfers over? Heeft u hier al studies over laten uitvoeren? Zo ja, wat was het resultaat? Zo neen, acht u zo een studie nuttig en wilt u deze laten uitvoeren? Kan u toelichten?

4) Zijn er bij uw diensten al initiatieven genomen om thuiswerk te promoten? Zo ja, kan u dit toelichten? Zo neen, waarom niet?

5) Bent u van plan om in de toekomst hieromtrent initiatieven te nemen? Waarom wel/niet?

6) Welke diensten die de communicatie faciliteren zijn aanwezig? Kan men videoconferenties houden? Is cloud sharing mogelijk en op welke manier?

7) Deelt u de ongerustheid van de staatssecretaris voor Leefmilieu, Energie en Mobiliteit, gelet op de vele berichten over cybercrime en spionage? Ziet u uw diensten als een mogelijk doelwit van dergelijke acties?

8) Heeft u na de vele berichten over cybercrime en spionage de beveiliging van de data van uw FOD verbeterd (bijvoorbeeld in verband met cloud sharing)? Op welke manier?

9) Heeft u ook extra maatregelen qua beveiliging genomen wat betreft telewerkers? Zo ja, hoe? Zo neen, acht u dit niet nodig? Kan u toelichten?

10) Gsm's of andere mobiele apparaten zijn handig bij telewerk. Kan u voor 2013 aanduiden in absolute cijfers:

a) hoeveel werknemers een gsm/smartphone hebben ontvangen;

b) hoeveel een laptop hebben ontvangen;

c) hoeveel een ander mobiel toestel hebben gekregen.

11) Hebben uw diensten bij het aanbieden en uitwerken van telewerken voordelen in vergelijking met andere FOD? Zo ja, wat zijn volgens u sterke punten van uw diensten hierin?

12) Waar ziet u nog mogelijkheden tot verbetering wat betreft telewerken?

13) Merkt u voor de rest nog trends of evoluties op inzake deze materie bij uw diensten, ook ten aanzien van andere overheidsdiensten?

Antwoord ontvangen op 5 februari 2014 :

Wat het FAVV betreft:

1. a) De laatste vijf jaar had het sedentair personeel van het FAVV (Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen) enkel de mogelijkheid om occasioneel thuis te werken.


2009

2010

2011

2012

2013

Aantal sedentairen die occasioneel thuis werken.

220

254

242

303

309

Percentage sedentairen die occasioneel thuis werken.

29%

34%

33%

42%

43%


1. b) Ongeveer 45 % van het personeel van het FAVV is reizend en daardoor is thuiswerk onlosmakelijk verbonden aan hun controleactiviteiten.

2. Ja, thuiswerk wordt aangemoedigd bij de medewerkers van het FAVV, voornamelijk voor taken die concentratie vergen of wanneer het transport moeilijk verloopt (staking van het openbaar vervoer).

3. Momenteel levert het thuiswerk nog geen besparing op binnen het FAVV, aangezien dit niet gepaard gaat met een daling van de bureauruimte. Het pilootproject Fixaflex (clean desk) voorziet in de toekomst echter een beter gebruik van de bureauruimte dankzij het toepassen van dynamic offices. Op dat ogenblik zal het mogelijk zijn om de ruimte voor burelen te verminderen.

4. De mogelijkheid tot thuiswerk wordt voor het grootste deel van de sedentaire werknemers van het FAVV voorzien. Bovendien, heeft het pilootproject Fixaflex tot doel andere manieren van werken, waaronder het telewerk, te stimuleren. De desktops zijn vervangen door laptops met VPN-toegang.

5. Ja, er worden bijkomende initiatieven genomen, aangezien het FAVV gelooft dat werken van op afstand bijdraagt tot de motivatie van de personeelsleden. Het FAVV wenst een aantrekkelijke werkgever te zijn en telewerk kan hiertoe bijdragen.

6. Het FAVV maakt geen gebruik van videoconferentie of cloud computing. Het is echter voor de personeelsleden die thuiswerken mogelijk om via een VPN-verbinding toegang te hebben tot alle informatie (gemeenschappelijke schijven e.d.), net zoals op het kantoor. In de toekomst wordt wel een messagingsysteem voorzien in het kader van de implementatie van het nieuwe mailingsysteem dat voorzien is voor de volgende maanden.

7. Ja, het FAVV kan de mogelijkheid niet uitsluiten hier op een dag het doelwit van te worden.  Het Agentschap zet daarom een beleid op touw dat rekening houdt met de veiligheidsaspecten, binnen de grenzen van zijn financiële middelen.

8. Via interne communicatie worden de personeelsleden van het FAVV regelmatig gewezen op de gevaren van cloud-oplossingen en het gebruik van bv. Cloud Sharing. Bovendien bestaat er ook een ICT-gedragscode, die werd aangepast in 2013, waarin een aantal aandachtspunten inzake beveiligingsmaatregelen werden opgenomen.

9. De thuiswerkers gebruiken de laptops van het FAVV in combinatie met een beveiligde VPN-verbinding, die ervoor zorgt dat de bedrijfsgegevens worden beschermd.

10.

a. Het Agentschap biedt zijn medewerkers geen gsm en ook geen smartphone aan, maar neemt wel de kost op zich voor alle professionele communicatie en verschaft een toelage voor de aankoop van een gsm of smartphone, bij uitzondering van de 35 blackberry's waarover het management momenteel beschikt.

b. De overgrote meerderheid van de medewerkers van het FAVV werken met een laptop.

c. Twaalf personen kregen een tablet van het Agentschap.

11. Het voordeel binnen het FAVV is dat de personeelsleden reeds over een laptop met VPN-verbinding beschikken en dus zeer eenvoudig in het thuiswerk kunnen instappen.

12. Het thuis- en telewerk kan zeker nog verbeteren en het FAVV werkt daaraan, onder andere via het project Fixaflex, de opstart van het satellietwerk en op langere termijn met andere vormen van “Co-working”.

13. Anders en flexibeler werken wordt steeds belangrijker.  Personeelsleden willen nog meer vrijheid qua tijdstip waarop zij werken. In de toekomst, zullen nieuwe projecten daaromtrent opgezet worden.

Wat het Belgisch interventie en restitutie bureau (BIRB) betreft:

1) a) b) Er moet een onderscheid worden gemaakt tussen telewerk en thuiswerk (occasioneel). Bij telewerk ondertekent elk personeelslid van het BIRB dat aan telewerk doet, een telewerkovereenkomst. De gegevens inzake telewerk worden meegedeeld aan de Minister en aan de Staatssecretaris bevoegd voor ambtenarenzaken.

Het BIRB heeft het telewerk ingevoerd in 2012. Theoretisch kunnen maximaal vijftig personeelsleden hiervan genieten.

Er is een daadwerkelijke groei van het telewerk bij het BIRB. Zo maakten vierentwintig personen gebruik van het systeem in 2012 wat neerkwam op 13,48 % van het personeelsbestand (178 pers.), terwijl het al ging om 31 personen in 2013, wat 18,45 % van het personeelsbestand (168 pers.) vertegenwoordigde. Begin 2014 zijn er 33 personeelsleden, wat een percentage vertegenwoordigt van 21,15 % (156 pers.).

Daarnaast kan thuiswerk (occasioneel) eveneens worden toegestaan aan andere medewerkers voor bepaalde taken of omwille van bijzondere omstandigheden, zoals het schrijven van instructies of procedures, bij stakingen of uitzonderlijke weersomstandigheden. Deze gegevens worden niet meegedeeld.

2) Uiteraard, het is een manier om de motivatie van de personeelsleden te verhogen en hun stress te verlagen. Het telewerk is een vrij recent gegeven binnen het BIRB. Bijgevolg werd er nog geen bevraging gehouden onder de telewerkers. Bovendien zal het BIR dit jaar in het kader van de Zesde Staatshervorming worden geregionaliseerd.

Zoals reeds eerder aangehaald kan thuiswerk ook worden toegekend voor bepaalde taken of omwille van bijzondere omstandigheden.

3) Om dezelfde reden vermeld in bovenstaande vraag werd nog geen evaluatie gemaakt van de kosten.

Zowel voor het telewerk als voor het thuiswerk (occasioneel) is het moeilijk een studie uit te voeren rond de financiële impact ervan op korte termijn, aangezien ook de impact op de abonnementen van het openbaar vervoer, de vermindering van de totale oppervlakte of van de werkruimte, de verwarmings- en elektriciteitskosten, de ICT-verbindingen, ….. moet worden bekeken.

4) Promotie is niet nodig aangezien de vraag in de meeste gevallen uitgaat van de medewerker.

Er moet op gewezen worden dat het telewerk in principe wordt voorbehouden voor personeelsleden van niveau A en B. Een uitzondering wordt echter gemaakt voor bepaalde ambtenaren van niveau C.

Desalniettemin heeft het BIRB een bevraging gedaan bij alle personeelsleden om de interesse te meten, maar promotie is er niet echt gevoerd. Zie ook de initiatieven die de Federale Overheidsdienst (FOD) P&O ter zake heeft genomen.

5) Aangezien het telewerk beperkt is tot vijftig personen, zijn er geen andere specifieke initiatieven gepland.

We herinneren eraan dat het BIRB één van de federale instellingen is die zullen worden geregionaliseerd in het kader van de Zesde Staatshervorming.

6) Het BIRB beschikt over verschillende instrumenten om te communiceren met zijn personeelsleden, ongeacht de plaats waar ze zich bevinden.

De telewerkers loggen in het op het netwerk van het BIRB door middel van VPN (Virtual Private Network). Hierdoor hebben ze toegang tot alle gebruikelijke programma’s.

Daarnaast beschikken zij ook over instrumenten om, bij voorbeeld korte berichten te versturen naar hun contacten, telefoonoproepen te plaatsen en te ontvangen op hun computer.

Momenteel bestudeert het BIRB de mogelijkheid om te werken met videoconferenties en “cloud computing”. Gelet op de regionalisering van het BIRB en de grotere versnippering van de personeelsleden met de voorhoede zal dit ervoor zorgen dat de communicatie vlotter verloopt.

7) Uiteraard. Het BIRB besteedt erg veel aandacht aan de bescherming van zijn IT-infrastructuur tegen cybercrime en spionage. Het BIRB beschouwt zich niet als een mogelijk doelwit.

8) Neen.

9) In het kader van het veiligheidshandboek van het BIRB en als betaalorgaan van het ELGF heeft de risicoanalyse en de uitgevoerde doorlichting van het telewerk niet geleid tot nieuwe, bijkomende maatregelen qua beveiliging.

10) a) b) c)

Alle personeelsleden van het BIRB die telewerk verrichten, beschikken over een laptop.

Alle leden van de Staff (A3 en A4) beschikken over een smartphone.

11) Neen.

12) In het kader van de preventie werd een tevredenheidsenquête uitgevoerd onder de telewerkers. Bepaalde opmerkingen werden besproken in het basisoverlegcomité. Maar het merendeel van de opmerkingen zijn niet essentieel en vereisen buitensporige kosten die het BIRB in het huidig klimaat van de budgettaire beperkingen die werden opgelegd aan de federale openbare instellingen, niet wil maken.

13) Neen.

Wat het Centrum voor onderzoek in diergeneeskunde en agrochemie (CODA) betreft:

1. a) In de voorbije drie jaar hebben ongeveer 5vijftig personen occasioneel aan thuiswerk gedaan.

b) Sinds drie jaar doet een tiental personen één keer per week aan thuiswerk, en ongeveer vijf personen twee keer per week.

Occasioneel: in 2011: 50/236 (21 %), in 2012: 50/227 (22 %), in 2013: 50/223 (22 %).

Structureel: in 2011: 8/236 (3 %), in 2012: 8/227 (3,5 %), in 2013: 8/223 (3,5 %).

2. Thuiswerken is toegelaten voor wetenschappers en niveaus A, die documenten of artikels moeten schrijven, of voor ICT medewerkers (programmatie). Voor de laboranten is thuiswerken niet mogelijk omdat hun aanwezigheid in de laboratoria verplicht is.

3. Het CODA beschikt niet over cijfers in dit opzicht. Momenteel is er geen studie voorzien, gelet op het beperkte aantal betrokken personen, en vooral gelet op het occasionele karakter van het thuiswerk.

4. De manier waarop het CODA momenteel werkt met het occasioneel thuiswerk, lijkt toereikend, omdat dit laatste niet opportuun is voor het werk in de laboratoria.

5. Het CODA is momenteel bezig met een denkoefening over deze vraag in het kader van het welzijn op het werk, maar momenteel is er geen enkel initiatief voorzien.

6. V2 : Teleconferentie is mogelijk (videoconferentie wordt bestudeerd).

V 3 : Toegang tot het netwerk via VPN werd gerealiseerd. Enkel de medewerkers die een laptop van het CODA hebben, hebben een VPN-toegang (met de toelating van hun diensthoofd).

7. V1: Natuurlijk.

V2: In 2013 heeft het CODA een cyberaanval op de website vastgesteld.

8. V1: Nee. Het CODA heeft al veel beveiligingssoftware.

V2: /

9. V1: Nee.

V2: /

V3/V4 : Telewerkers hebben een laptop van het CODA met een antivirus en een VPN-aansluiting. Om deze VPN te mogen gebruiken hebben ze een overeenkomst ondertekend wat betreft de veiligheid.

10. V1: 1 smartphone geleverd in 2013 (budgettaire beperking, dus geen vervanging in 2013).

V2: 3 laptops geleverd (budgettaire beperking, dus geen vervanging in 2013).

V3: 0.

Wat het RSVZ betreft:

1. a) Het aantal occasionele telewerkers sinds 2009 bij het RSVZ is als volgt:

Jaar

Aantal occasionele telewerkers

Totaal aantal personeelsleden

%

2009

9

769

1,2%

2010

15

798

1,9%

2011

29

776

3,7%

2012

54

756

7,1%

2013

85

745

11,4%

b) Het aantal structurele telewerkers sinds 2009 bij het RSVZ is als volgt:

Jaar

Aantal structurele telewerkers

Totaal aantal personeelsleden

%

2009

1

769

0,1%

2010

1

798

0,1%

2011

2

776

0,3%

2012

13

756

1,7%

2013

90

745

12%


2. Ja. In de gemeenschappelijke HR-bepalingen van de bestuursovereenkomsten hebben de OISZ zich ertoe verbonden om tegen 2015 aan minstens 30 % van hun medewerkers de mogelijkheid te bieden om van thuis uit of in satellietkantoren telewerk te verrichten, ten belope van 10 % in 2013, 20 % in 2014 en 30 % in 2015. Op het
Rijksinstituut voor de sociale verzekeringen der zelfstandige RSVZ) is de officiële invoering van structureel telewerk gestart op 1 juni 2013 in het kader van een pilootproject van zes maanden met de bedoeling om aangenamere en flexibelere werkvoorwaarden te creëren.

3. In dit stadium van het project kan nog niet worden bepaald of telewerk een kostenbesparing betekent voor het RSVZ. Het Rijksinstituut heeft hier nog geen studies over laten uitvoeren maar sluit helemaal niet uit om zo'n initiatief te nemen in de komende maanden.

4. Ja. Ter gelegenheid van een bezoek bij de Federale Overheidsdienst (FOD) Sociale Zekerheid in de maand mei 2013 heeft de administrateur-generaal van het RSVZ de personeelsleden een uiteenzetting gegeven over de "New way of working" en de modaliteiten van het telewerk. Voor het starten van het pilootproject werd er ook een elektronische brochure uitgewerkt en ter beschikking gesteld van alle personeelsleden. Op het einde van de testperiode van zes maanden werd de tevredenheid van de telewerkers en hun oversten geëvalueerd door middel van een enquête waarvan de resultaten aan de dienstverantwoordelijken en de syndicale afgevaardigden werden meegedeeld.

5. Zie punt 4.

6. Op dit ogenblik wordt geen gebruik gemaakt van programma's om te videoconferenties of voor cloud computing.

7. De beveiliging van de vertrouwelijke gegevens van de burgers en bedrijven is sinds jaar en dag een permanente bezorgdheid van elke OISZ. Iedere instelling kan dan ook potentieel het doelwit vormen van cybercriminelen. Om deze reden respecteert het RSVZ dan ook rigoureus de veiligheidsnormen van de KSZ.

8. De informatici en de veiligheidsconsulente van het RSVZ volgen alle beveiligingstrends nauwgezet op, in nauwe samenwerking met de KSZ. Waar nodig worden de gepaste maatregelen genomen.

9. De telewerkers zijn niet rechtstreeks verbonden met het RSVZ netwerk. Zij kunnen enkel gebruik te maken van de RSVZ toepassingen en gegevens d.m.v. een volledig afgeschermde en geïsoleerde Citrix omgeving. Hierbij wordt de beveiligde Citrix client gebruikt welke beschikbaar is voor diverse platformen zoals Windows, Linux, Apple Mac, iOS, Andoid, Windows Phone, …

10. a) 57 telewerkers hebben in 2013 een GSM van het RSVZ gevraagd en gekregen

b) 68 telewerkers hebben een professioneel laptop of een thinclient ontvangen.

c) 92 personeelsleden beschikken over een blackberry, 45 over een Ipad, 9 over een Windowsphone en 6 over een Iphone.

11. Het aanbieden van telewerk laat toe om jonge sollicitanten aan te trekken. Dit is zeker een voordeel t.a.v. andere instellingen die het telewerk nog niet zouden aanbieden.

12. Een harmonisering met andere openbare instellingen van sociale zekerheid van de modaliteiten in verband met het telewerk (bv.: het bedrag van de telewerkpremie) zou wenselijk zijn.

13. Het telewerk is een onderdeel van de "New way of working" die thans breed wordt gepromoot om via de nieuwe technologieën efficiënter te werken en een betere evenwicht te vinden tussen beroeps- en privéleven.

Wat de FOD Economie betreft:

Ik verwijs u naar het antwoord gegeven door mijn collega, de vice-eerste minister en minister van Economie, Consumenten en Noordzee, de heer Johan Vande Lanotte.

Wat de DG Zelfstandigen - FOD Sociale Zekerheid betreft:

Ik verwijs u naar het antwoord gegeven door mijn collega, de vice-eerste minister en minister van Volksgezondheid, mevrouw Laurette Onkelinx.